Atatürk sözü azərbaycan dilində

Atatürk ili 1978-ci il noyabrın 27-də Parisdə keçirilən YUNESKO-nun 20-ci Baş Assambleyasında 1981-ci ilin Atatürk ili kimi qeyd olunması qərara alınıb. 12 sentyabr çevrilişi ilə hakimiyyətə gələn Milli Təhlükəsizlik Şurası da qanun qəbul edərək 1981-ci ili Atatürk ili elan etdi. Mustafa Kamal Atatürkün anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə UNESCO-nun təşəbbüsləri ilə; Atatürkün şəxsiyyətini, fəaliyyətini, baxışlarını dünyaya tanıtmaq üçün müxtəlif tədbirlər təşkil edilib. Xalq artistləri müxtəlif konsertlər veriblər. YUNESKO-nun baş qərargahında sərgilər keçirilib. Kipr Türk Federativ Dövlətində də bayram tədbirləri keçirilib. Türkiyədə Atatürk ili 5 yanvar 1981-ci ildə Kənan Əvrənin Türkiyə Böyük Millət Məclisindəki çıxışı ilə başladı. Ölkədə bayram proqramları “Milli Komitə” tərəfindən təşkil olundu. Bundan əlavə, bayram tədbirlərinin keçirilməsi üçün “Bayram Koordinasiya Şurası” yaradılıb. Koordinasiyanın məqsəd və vəzifələri yazılı şəkildə Kənan Əvrən tərəfindən müəyyən edilmişdi.

Konya Atatürk stadionu — 1950-ci ildə Konyada açılan çox məqsədli köhnə bir stadiondur. Konyasporun keçmiş stadionudur. Hal-hazırda 22.456 tamaşaçı tutumuna malikdir. 2005-ci ildə stadionda işlər aparılmış, və nəticədə stadionun hamısı kreslo ilə təmin olunmuşdur. Balıqəsir stadionu ilə bərabər Türkiyədə velosiped pisti olan 2 stadiondan biridir. 7 may 2014 tarixində Türkiyə kuboku finalı 2014-də ev sahibliyi etdi. Qalatasaray ilə Əskişəhərspor qarşılaşmasında Qalatasaray qalib olmuşdur. Beləcə Qalatasaray kuboku 15-ci dəfə öz muzeyinə apardı. Atatürk stadionunda son oyun 11 may 2014-cü ildə olub. Bu oyun Kayserispor və Konyaspor arasında olmuşdur.

Marşal Atatürk abidəsi — Ankaradakı Etnoqrafiya Muzeyinin önündəki Atatürk abidəsindən sonra Mustafa Kamal Atatürkə həsr olunmuş ikinci layihədir. Ankara şəhər mərkəzi, Ulus və Çanqayanı birləşdirən Zəfər Meydanında yerləşir. İtalyan heykəltaraş Pietro Kanonika (1869–1959) tərəfindən inşa edilmiş abidə 04 noyabr 1927-ci ildə açılmışdır. Marşal Atatürk abidəsi Peterburqdakı Çar II. Aleksandrın atlı heykəlini və Bağdaddakı Kral I Faysalın heykəlini hazırlayan Pietro Kanonikanın Etnoqrafiya Muzeyinin önündəki abidədən sonra hazırladığı ikinci Atatürk abidəsidir. Türkiyə Cümhuriyyətinin dördüncü Atatürk abidəsi olan heykəlin açılışını baş nazir İsmət İnönü etdi. Hazırlanmasında bürünc və mərmərdən istifadə edilən abidədə Atatürk başlıq və marşal formasında, iki əlini qılıncının dəstəyində birləşdirərək Çanqayaya tərəf baxır. Heykəlin postamentinin ətrafında qələbə çələngləri qoyulub. Tunc heykəl 1,75 metr, heykəlin mərmər postamenti isəisə 2 metr hürdürlüyündədir. Milli bayramlarda çələnglərlə bəzədilən abidə, hal-hazırda sıx nəqliyyat və yüksək binaların olduğu Atatürk Bulvarının mərkəzində yerləşir.

Mustafa Kamal Atatürk (türk. Mustafa Kemal Atatürk) (və ya sadəcə Kemal Atatürk, digər adı Kamâl Atatürk) (ən tezi 1880 və ən geci 1881, Saloniki, Saloniki vilayəti, Osmanlı imperiyası – 10 noyabr 1938[…], Dolmabağça sarayı, Beşiktaş, Türkiyə) — Türkiyə Respublikasının qurucusu və ilk prezidenti, dövlət xadimi, marşal, 1919-cu ildə başlayan Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsinin öndəri. Birinci Dünya müharibəsində Osmanlı ordusunda xidmət edən Atatürk Çanaqqala cəbhəsində polkovnik, Suriya-Fələstin cəbhəsində isə İldırım Ordular qrupunun komandiri vəzifəsinə təyin edildi. Müharibənin sonunda Osmanlı imperiyasının məğlub olmasının ardınca İstiqlaliyyət müharibəsi — Türk Milli Hərəkatına liderlik və öndərlik etdi. Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi ərəfəsində Ankara Hökumətini qurdu, Türkiyə Ordusunun baş komandanı olaraq Sakarya döyüşündəki qələbəsinə görə 19 sentyabr 1921-ci ildə "Qazi" ləqəbini aldı və marşal rütbəsinə yüksəldi. Hərbi və siyasi fəaliyyəti ilə Antanta Dövlətləri və onların dəstəkçiləri üzərində qələbə qazandı. Müharibədən sonra Cümhuriyyət Xalq Partiyasını qurdu və partiyanın ilk sədri oldu. 29 oktyabr 1923-cü ildə prezident seçildi. 1938-ci ildə ölənə qədər dörd hakimiyyət dövründə bu vəzifədə xidmət edərək Türkiyədə ən uzun müddət prezident olmuş şəxs oldu. Atatürk müasir, proqressiv və dünyəvi olan milli dövlət yaratmaq üçün siyasi, iqtisadi və mədəni sahələrdə dünyəvi və millətçi şəkildə islahatlar həyata keçirmişdir.

Sarayburnu Atatürk Abidəsi (türk. Sarayburnu Atatürk Anıtı) — İstanbul Bələdiyyəsi tərəfindən avstriyalı heykəltaraş Henrix Krippel tərəfindən hazırlanan Türkiyənin ilk abidə heykəli. Heykəl Türkiyədə qoyulan heykəl eyni zamanda ilk Atatürk heykəldir. Abidə Mustafa Kamal Atatürkün, Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsini başlatmaq üçün Samsuna getmək məqsədilə yola çıxdığı yerdə qoyulmuşdur. Abidə, 3 oktyabr 1926-cı ildə dövrün bələdiyə sədri, Emin Erkul (1924–1928) tərəfindən açılmışdır. Abidə Sarayburnu Parkında yerləşir. Buraya bir Atatürk heykəlinin dikilməsi fikri dövrün Bələdiyyə Sədri, Emin Erkul aiddir. Bələdiyyə Məclisi tərəfindən də icazəsi verilən bu təklifin gerçəkləşdirilməsi üçün bir komissiya qurularaq işlərə başlanmışdır. Heykəlin hazırlanması heykəltaraş Henrix Krippelə həvalə edilmişdi. Heykəlin hazırlanmasına 15.000 türk lirəsi xərclənmişdir.

İzmir Atatürk stadionu (türk. İzmir Atatürk Stadyumu) — Türkiyənin İzmir şəhərində yer alan olimpik stadion. 1971-ci ildə Aralıq dənizi Oyunları üçün inşa edilmişdir. 51.337 nəfərlik tutumu ilə Türkiyənin ən böyük ikinci olimpik stadionudur. Atletizm üçün 8 min kvadrat metrlik bir sahəsi olan İzmir Atatürk stadionu, Türkiyənin ən böyük atletizm sahəsinə sahib olan stadionudur. 1980-ci ildə İslam Ölkələri İdman Oyunlarına ev sahibliyi etmişdir. İzmirdə keçirilən 2005 Dünya Universiteti Yay Oyunları səbəbiylə stadion yenidən quruldu və açılış və bağlanış şoularında bir çox qarşılaşmalara ev sahibliyi etdi. Altay İK, Karşıyaka İK, Göztəpə İK və İzmirspor komandaları bu stadiondan istifadə edir. 61.060 biletli tamaşaçı 1981-ci ildə oynanan Karşıyaka-Göztepe mübarizəsinə ev sahibliyi etmişdir. Stadion bir dövr Türkiyə milli futbol komandasına da ev sahibi olmuşdur.

Mustafa Kamal Atatürk (türk. Mustafa Kemal Atatürk) (və ya sadəcə Kemal Atatürk, digər adı Kamâl Atatürk) (ən tezi 1880 və ən geci 1881, Saloniki, Saloniki vilayəti, Osmanlı imperiyası – 10 noyabr 1938[…], Dolmabağça sarayı, Beşiktaş, Türkiyə) — Türkiyə Respublikasının qurucusu və ilk prezidenti, dövlət xadimi, marşal, 1919-cu ildə başlayan Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsinin öndəri. Birinci Dünya müharibəsində Osmanlı ordusunda xidmət edən Atatürk Çanaqqala cəbhəsində polkovnik, Suriya-Fələstin cəbhəsində isə İldırım Ordular qrupunun komandiri vəzifəsinə təyin edildi. Müharibənin sonunda Osmanlı imperiyasının məğlub olmasının ardınca İstiqlaliyyət müharibəsi — Türk Milli Hərəkatına liderlik və öndərlik etdi. Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi ərəfəsində Ankara Hökumətini qurdu, Türkiyə Ordusunun baş komandanı olaraq Sakarya döyüşündəki qələbəsinə görə 19 sentyabr 1921-ci ildə "Qazi" ləqəbini aldı və marşal rütbəsinə yüksəldi. Hərbi və siyasi fəaliyyəti ilə Antanta Dövlətləri və onların dəstəkçiləri üzərində qələbə qazandı. Müharibədən sonra Cümhuriyyət Xalq Partiyasını qurdu və partiyanın ilk sədri oldu. 29 oktyabr 1923-cü ildə prezident seçildi. 1938-ci ildə ölənə qədər dörd hakimiyyət dövründə bu vəzifədə xidmət edərək Türkiyədə ən uzun müddət prezident olmuş şəxs oldu. Atatürk müasir, proqressiv və dünyəvi olan milli dövlət yaratmaq üçün siyasi, iqtisadi və mədəni sahələrdə dünyəvi və millətçi şəkildə islahatlar həyata keçirmişdir.

Atatürk Muzeyi və ya digər adıyla İnqilab Muzeyi, İstanbulun Şişli rayonunda yerləşən və 1942-ci ildə İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsi tərəfindən muzeyə çevrilmiş Mustafa Kamal Atatürkün yaşadığı evdir. Burada Atatürkün şəxsi əşyaları, Atatürk və Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi ilə bağlı müxtəlif materiallar həmçinin fərqli rəssamlara aid tablolar sərgilənməkdədir. == Keçmişi == Mustafa Kamal, Birinci Dünya Müharibəsinin sona çatmasından sonra Suriya cəbhəsindən ayrılaraq 13 noyabr 1918-ci ildə İstanbula gəldi. Bir müddət Pera Palasda qaldıqdan sonra dostu Salih Fansanın Bəyoğlunda yerləşən evində qonaq oldu. Bu arada Şişlidə, bu gün ki, Halaskarqazi Prospektində Osep Kasabyanın 1908-ci ildə tikdiyi 3 mərtəbəli evi kirayə aldı. Mustafa Kamal, Akaretlerdə yaşayan anası Zibeydə xanım və bacısı Makbuleni yanına gətirdi. Özü ikinci mərtəbədə, yavəri isə alt mərtəbədə otururdu. İstanbulun işgal olunduğu günlərdə Mustafa Kamal dostlarıyla bu evdə tez-tez toplaşırdı. Samsuna doğru hərəkət etdiyi gün, 16 may 1919-cu ilə qədər bu evdə yaşadı. Mustafa Kamal Ankaraya yerləşdiyində anasını və bacısını yanına gətirdi.

Atatürk Universiteti — 1957-ci ildə yaradılan universitetidir. == Tarix == Atatürk Universitetinin tarixi Türkiyə Cümhuriyyətinin önəmli röyalarından birinin gerçəkləşməsidir. Cümhuriyyətin qurucusu Mustafa Kamal Atatürk 1 noyabr 1937-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisindəki nitqində Şərqi Anadoluda böyük bir universitetin qurulmasının lazım olduğunu ifadə etmiş, bu yöndə işlərin başlanmasına təlimat vermişdir. Atatürkün ölümündən sonra bu işlərə 12 il ara verilmiş və 1950-ci ildə yenidən gündəmə gətirilmişdir. 1951-ci ildə yaradılan komissiya Şərq Universitetinin Ərzurumda olmasına qərar verdi. 1954-cü ildə çıxarılan 6373 nömrəli qanunla da universitetin adı "Atatürk" qoyuldu. Həmin il Amerika Birləşmiş Ştatlarının USAİD təşkilatı vasitəsilə Atatürk Universiteti ilə Nebraska Universiteti arasında işbirliyi qurulmuşdur. Beləliklə, Atatürk Universitetinin gənc müəllim heyəti Nebraska Universitetinin texniki və akademik araşdırmaları təcrübəsindən yararlanmışlar. İlk olaraq universitetdə əkinçilik, dil-ədəbiyyat, mühəndislik və memarlıq fakültələri var idi. Hazırda isə Atatürk Universitetində 17 fakültə, 5 yüksək məktəb, 15 peşə məktəbi, 6 institut və 16 araşdırma mərkəzi var.

Atatürk abidəsi (Kanberra)

Atatürk su anbarı-Adıyaman və Şanlıurfa illəri arasında Fərat çayı üzərində qurulmuşdur, enerji və suvarma məqsədlidir.. GAP Layihəsi içində Karakaya su anbarının 180 m mənsəbində, Adıyaman ilindən 51 km uzaqlıqda, Şanlıurfa ilinin Bozova mahalından isə 24 km uzaqlıqda olub, Fərat Çayı üzərində qurulan anbardır. == İnşası və anbarın quruluşu == 1983-ci ildə tikintisi başlamış olan anbar 1992-ci ildə istismara verilmişdir. 8 turbinə sahib səddin yüksəkliyi 169 metrdir. Qaya tipli bir anbardır. Gövdə həcmi 84,5 milyon m³-dir. Xarici səthi qaya içidə olan gil və torpaqdır. Anbar gölünün təzyiqi ilə ilk inşasındakı yüksəkliyi 10 metr azalmışdır. İnşasına 4 noyabr 1983-cü ildə başlandı. 1994-cü ildə bitirilməsi planlaşdırılan su anbarı suvarma və enerji əldə etmək məqsədilə tikilmişdir.

Atatürk evi muzeyi — geniş yayılmış fikrə görə Mustafa Kamal Atatürkün 1881-ci ildə Salonikidə doğulduğu və bu gün muzey kimi istifadə edilən ev. Saloniki bələdiyyəsi, Türkiyə Respublikasının 10 illiyi münasibətilə 1933-cü ildə evi satın alaraq Mustafa Kamala hədiyyə etmək qərarını vermiş; satınalma işləri tamamlanıb hədiyyə edilməsi 1937-də baş tutan ev 1953-də muzey olaraq açılmışdır. Ev-muzeyi ildə 50 mindən artıq insan ziyarət edir. Evin bağçasında Atatürkün atası Əli Rza Əfəndi tərəfindən əkildiyi rəvayət olunan tarixi nar ağacı, tarixi və mədəni dəyəri səbəbilə muzeyin ən çox diqqət çəkən nöqtələrindəndir. Ev 2011-də Yunanıstan Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən "müasir abidə" kimi təsdiq edilmişdir. == Ünvanı == "Agiu Dimitriu məhəlləsi, Apostolu Pavlu pr.17" ünvanında yerləşən evin Osmanlı dönəmindəki ünvanı "Koca Kasım Paşa məhəlləsi, İslahane prospekti və ya Numan Paşa prospekti" şəklindədir. == Surətləri == === Atatürk Meşə Ferması Atatürk Evi === Atatürkün 100 illiyi münasibətilə türk xalqının atasına sevgi və hörmətinin dəlili olaraq Salonikidəki Atatürk evinin eyni plan və ölçülər içərisində bir surəti, Ankara Ticarət Palatasının dəstəyi ilə Çarmıqlı qardaşları tərəfindən Atatürk Meşə Fermasının ərazisində inşa etdirilərək 1981-ci il 10 noyabr günü mərasimlə ziyarətə açılmışdır. Bu fəaliyyətlər çərçivəsində Əkinçi Atatürk Abidəsi də ucaldılmışdır. Atatürk evi Atatürk Meşə Ferması idarəsi tərəfindən idarə olunmaqdadır. === Ovçular Atatürk Evi === Ovçular Anbarlı Məhəlləsində yaradılan bu monumental əsər, Atatürkün Salonikidə doğulduğu ev model alınaraq hazırlanmışdır.

Atatürk islahatları (türk. Atatürk Devrimleri) — Mustafa Kamal Atatürkün rəhbərliyi altında və Kamalizm ideologiyasına uyğun olaraq, yeni yaranmış Türkiyə Respublikasını sekulyar, müasir milli dövlətə çevirmək üçün siyasi, hüquqi, mədəni, sosial və iqtisadi siyasətdə edilən dəyişikliklərdir. Bu islahatların əsas ideyası türk cəmiyyətinin müasirləşə bilmək üçün özünü siyasi və mədəni baxımdan qərbləşdirməsi idi. Siyasi islahatlar bir çox ənənələrə son qoyan fundamental institusional dəyişikliklərin aparılması ilə müşayiət olunmuş və əsrlər boyu formalaşan mürəkkəb sistemi açmağa yönəlmiş planlı proqram icra edilmişdir. İslahatlar konstitusiyanın modernizasiyası ilə, o cümlədən, 1921-ci il konstitusiyasını əvəz edən 1924-cü il konstitusiyasının qəbulu və yeni respublikanın ehtiyacları üçün Avropa qanunlarının və hüququnun tətbiqi ilə başlamışdır. Bunun ardınca dövlət idarəetmə aparatının tam sekulyarizasiyası və müasirləşdirilməsi aparılmış, təhsil sisteminə xüsusi diqqət yetirilmişdir. Atatürk islahatlarının Osmanlı İmperiyasında 1839-cu ildə başlayan və 1876-cı ildə birinci konstitusiya dövrü ilə başa çatan Tənzimat dövrünün yenilik və modernləşmə hərəkətlərinin davamı olduğunu düşünmək geniş yayılmışdır. Ancaq Mustafa Kamal Atatürk konstitusiya ziyalılarının hədəfləri ilə razılaşmadı; modernistlərin təklif etdiyi latın qrafikasının qəbulu, Qərbdən mülki hüquq (medeni hukuk) alınması, mədrəsələrin və təkkələrin bağlanması təkliflərinin ötəsinə keçərək respublikanın elanı, xilafətin qaldırılması, sekulyarizm ve qadınların siyasi hüquqların tanınması islahatlarını da həyata keçirmişdir. Atatürkün rəhbərliyi altındakı bəzi islahatlar müsəlman məmləkətlərində mühafizəkar və islamçı qruplar tərəfindən tənqid olundu və anti-dini olma ilə ittiham edildi. Pakistanın ilk xarici işlər naziri Məhəmməd Zafirullah Xan, 1951-ci ildə Pakistan baş nazirinin təlimatı üzərinə Türkiyəyə rəsmi bir ziyarətdə tapıldı.

Atatürk körpüsü — ilk olaraq tikiləndə əsl adı Mahmudiyə körpüsü olmuş, sonralar Unkapanı körpüsü və Karaköy-Eminönü körpüsü olaraq da adlandırılmışdır. Körpüdə keçidlər pulsuz olduğu üçün xalq Hayratiye körpüsü adını vermişdir.İstanbulda tarixi yarımadanı Bəyoğlu yaxasına birləşdirən bir körpüdür. Fatih ilçəsinə bağlı Unkapanı Kiçikkbazar bölgəsi ilə Bəyoğlu ilçəsinə bağlı Azapqapı səmtlərini bir-birinə bağlayır. Aksaray səmtindən başlayaraq Unkapanına gələn Atatürk bulvarının davamı deməkdir. == Tarixi == Körpü 1836-cı ildə Sultan II Mahmudun (1808-1839) əmrilə kapitanı dərya Fevzi Əhməd Paşa tərəfindən tərsanədə tikilib. Körpü 1836-cı ildə tamamlandı və açılışını şəxsən Sultan II Mahmud körpüyə at üzərində keçərək edib. Körpünün uzunluğu təxmini olaraq 400 mt, eni isə 10 mt olmuşdur. Körpünün ortası lazım olanda böyük gəmilərin keçməsi üçün açılırdı. XIX əsrin sonlarında Körfəzdə yerləşən körpülərin dəyişdirilməsi gündəmə gəlmiş və burada dəmir bir körpü keçirilməsi ideyası ön plana çıxmışdır. Bu barədə xarici şirkətlərlə danışıqlar aparılmışdır.

Atatürk Beynəlxalq Hava Limanı — (türk. Atatürk Uluslararası Havalimanı, ing. Atatürk International Airport) (IATA: ISL , ICAO: LTBA) — İstanbulun Avropa hissəsində beynəlxalq hava limanı, öncəki adı Yeşilköy Hava Limanı olmuşdur. 1900-cü illərin əvvəllərində Türkiyədə ilk hava nəqliyyatının başladıldığı yer olan Atatürk Aeroportu, 1953-cü ildə beynəlxalq hava nəqliyyatına açılmışdır. 29 iyul 1985-ci il tarixində adı Türkiyə Respublikasının qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün soyadı verilərək, Atatürk Beynəlxalq Hava Limanı olaraq dəyişdirilmişdir.

Atatürk Evi Muzeyi — Atatürk Evi Muzeyi, Türkiyənin Kayseri şəhərində yerləşən bir muzeydir. 1983-cü ildə açılan muzeydə Mustafa Kamal Atatürkə aid əşyalar sərgilənir. == Tarixi == XIX əsrdə ev olaraq tikilən muzey binası İmamzadə Rəşid Ağanın Malikanəsi kimi də tanınır 19–20 dekabr 1919-cu ildə şəhərə gələn Mustafa Kamal Atatürk iki gecə binada qalmışdır. 1976-cı ildə bina qorunmaq üçün daşınmaz mədəni sərvət kimi qeydiyyata alınmışdır. 1978-ci ildə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən milliləşdirildi. 1983-cü ildə isə Atatürk Evinə çevrildi. 19 dekabr 1998-ci ildə yenidən təşkil edildi və Atatürk Muzeyi kimi fəaliyyət göstərməyə başladı == Memarlıq == İki mərtəbəli malikanə kəsilmiş daş və ağacdan tikilmişdir. Damın uclarında və bay pəncərənin alt saçaqlarında ağac motivləri var.

Atatürk Meşə Ferması (əvvəllər Meşə Ferması və Qazi Meşə Ferması) — Mustafa Kamal Atatürkün 5 may 1925-ci ildə, Ankarada müasir bir ferma qurulması üçün verdiyi təlimat ilə qurulmuşdur. Türkiyəni müstəqilliyə qovuşdurduqdan sonra, "Milli iqtisadiyyatın təməli əkinçilikdir. Bunun üçündür ki əkinçilikdə inkişafa böyük əhəmiyyət verməliyik. Kəndlərə qədər yayılacaq proqramlı və praktik işlər bu məqsədə çatmağı asanlaşdıracaq. Lakin bu həyati işi isabətlə məqsədə çatdıra bilmək üçün, əvvəlcə ciddi dərslərə söykənən bir əkinçilik siyasəti tətbiq etmək və onun içində hər kəndlinin və bütün vətəndaşların asanca qavraya biləcəyi və sevərək tətbiq edə biləcəyi bir əkinçilik rejimi qurmaq lazımdır" deyərək əkinçiliyə verdiyi prioriteti ifadə etmişdir. "Yaşılı görməyən gözlər rəng zövqündən məhrumdur. Buranı elə ağaclandırın ki kor bir insan da yaşıllıqlar arasında olduğunu fərq etsin" deyərək Atatürk Meşə Fermasının qurulmasına öncüllük etmişdir. Atatürk ölkənin tanınmış əkinçilərini Çanqaya köşkünə çağıraraq Ankara ətrafında müasir bir ferma qurmaq istədiyini bildirmiş və bu məqsədəuyğun bir ərazi tapmalarını əmr etmişdi. Tamamlanmasının ardından Atatürk, bu fermanı dövlət xəzinəsinə bağışlamış və bu gün də "Dövlət Əkinçilik İşlətmələri" adı altında fəaliyyətini davam etdirməkdədir.

Atatürk Olimpiya Stadionu (Türkcə: Atatürk Olimpiyat Stadyumu) - İstanbul'un Başakşehir ilçəsində yerləşir.UEFA-nın 5 ulduzlu stadionlarından biridir. 2006-cu il UEFA kubokunun finalı bu stadionda keçirildi.

Sarayburnu Atatürk Abidəsi (türk. Sarayburnu Atatürk Anıtı) — İstanbul Bələdiyyəsi tərəfindən avstriyalı heykəltaraş Henrix Krippel tərəfindən hazırlanan Türkiyənin ilk abidə heykəli. Heykəl Türkiyədə qoyulan heykəl eyni zamanda ilk Atatürk heykəldir. Abidə Mustafa Kamal Atatürkün, Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsini başlatmaq üçün Samsuna getmək məqsədilə yola çıxdığı yerdə qoyulmuşdur. Abidə, 3 oktyabr 1926-cı ildə dövrün bələdiyə sədri, Emin Erkul (1924–1928) tərəfindən açılmışdır. == Tarix == Abidə Sarayburnu Parkında yerləşir. Buraya bir Atatürk heykəlinin dikilməsi fikri dövrün Bələdiyyə Sədri, Emin Erkul aiddir. Bələdiyyə Məclisi tərəfindən də icazəsi verilən bu təklifin gerçəkləşdirilməsi üçün bir komissiya qurularaq işlərə başlanmışdır. Heykəlin hazırlanması heykəltaraş Henrix Krippelə həvalə edilmişdi. Heykəlin hazırlanmasına 15.000 türk lirəsi xərclənmişdir.

Atatürk abidəsi (türk. Atatürk Anıtı) — Türkiyənin İzmir şəhərininin Konak ilçəsindəki Cümhuriyyət meydanında yerləşən abidə. Mustafa Kamalın xatirəsinə inşa edilən abidə İstiqlaliyyət müharibəsinin bir simvoludur. Abidənin heykəli İtaliya heykəltəraşı Pyetro Kanonikaya 1929-cu ildə sifariş edilmişdir. 27 iyul 1932-ci il tarixində abidənin rəsmi açılış mərasimi keçirilmişdir.

Atatürk maskası (türk. Atatürk Maskı) — İzmir şəhərində müasir Türkiyənin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün başı formasında beton relyefdən düzəldilmiş heykəl. O, tarixi Kadifekale qalasının cənubunda yerləşir. Onun üzərində işlər 2009-cu ildə tamamlanmışdır. 42 m yüksəklikdə olan Atatürk Maskası Türkiyənin ən yüksək relyef heykəlidir və dünyada onuncu yüksək relyef heykəldir. Meşələr üzərində qurulmuş və ABŞ-da yerləşən Raşmor dağından fərqli olaraq dağın yamacına həkk olunmayıb. Daha dəqiq təsvir etmək üçün dağ kosmik truss sistemini ehtiva edən polad konstruksiyasından ibarətdir. Tamamlanma işləri üç il çəkən maska, Braziliyanın Rio-de-Janeyrodaki İsa Məsihin heykəlindən daha yüksəkdədir. Hava və iqlimin dağıdıcı təsiri ilə əlaqədar təmirçilər kömək üçün təcrübəli alpinistlərə müraciət etmişdilər, çünki kran abidənin bəzi yerlərinə qalxa bilmirdi.

Atatürk su anbarı-Adıyaman və Şanlıurfa illəri arasında Fərat çayı üzərində qurulmuşdur, enerji və suvarma məqsədlidir.. GAP Layihəsi içində Karakaya su anbarının 180 m mənsəbində, Adıyaman ilindən 51 km uzaqlıqda, Şanlıurfa ilinin Bozova mahalından isə 24 km uzaqlıqda olub, Fərat Çayı üzərində qurulan anbardır. == İnşası və anbarın quruluşu == 1983-ci ildə tikintisi başlamış olan anbar 1992-ci ildə istismara verilmişdir. 8 turbinə sahib səddin yüksəkliyi 169 metrdir. Qaya tipli bir anbardır. Gövdə həcmi 84,5 milyon m³-dir. Xarici səthi qaya içidə olan gil və torpaqdır. Anbar gölünün təzyiqi ilə ilk inşasındakı yüksəkliyi 10 metr azalmışdır. İnşasına 4 noyabr 1983-cü ildə başlandı. 1994-cü ildə bitirilməsi planlaşdırılan su anbarı suvarma və enerji əldə etmək məqsədilə tikilmişdir.

Atatürk şəxsiyyətinə pərəstiş — Türkiyə Respublikasının qurucusu və ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürkün şəxsiyyəti, fikirləri və siyasi düşüncələri ətrafında yaşadığı dövrdə meydana gəlmiş və əsasən öldükdən sonra davamçıları tərəfindən qurulmuş şəxsiyyətə pərəstiş. == Əsasları == Atatürkün qəhrəman və heç nədən təsirlənməyən, hər mövzuda düzgün siyasət yeridən, səhv etməyən lider kimi düşünülməsini ifadə edir. Mustafa Kamalın milli qəhrəman obrazı İstiqlaliyyət müharibəsində başlayıb 1927-ci ildən etibarən daha böyümüşdür və bu obraz XX əsrdə oxşarları içərisində ən uzunömürlü şəxsiyyətə pərəstiş halını almışdır. == Atatürk pərəstişinin yaranması və möhkəmlənməsi == Çanaqqala döyüşündə "Anafartalar qrupu"nun komandiri olan polkovnik Mustafa Kamal qələbədən sonra ictimai rəy nəticəsində "Anafartalar Qəhrəmanı" olaraq tanınmışdır. Bir çox yazıçının yazdığına görə XX əsrin əvvəllərində Osmanlının hərbi və siyasi məğlubiyyətləri ağır rüsvayçılıq yaşayan türk xalqı Anafartalar Qəhrəmanı Mustafa Kamalı o dövrdə türklük və müsəlmanlıq şərəfini xilas edə biləcək ümid olaraq görürdü. M. Kamal 1919-cu ildə İstiqlaliyyət müharibəsinin öndəri oldu və iki il ərzində qəhrəman mərtəbəsinə çatdı. Sakarya döyüşündən əvvəl baş komandir olan Mustafa Kamal artıq İstanbul və bütün Anadoluda simvola çevrilmişdi: adına toplu dualar oxunurdu. Sakarya döyüşünün qazanılmasından sonra "Qazi" ləqəbini aldı və "Qazi həzrətləri" kimi tanınmağa başladı. 1923-cü ildə Türkiyə Respublikasının qurucusu və ilk prezidenti oldu. Mustafa Kamal qazanılan bütün uğurların "xalqın uğuru" olduğunu vurğulamışdır.

Azərbaycanda Atatürk Mərkəzi və ya qısaca AzAtaM — Mustafa Kamal Atatürkün irsinin, onun türkdilli xalqların tarixində tutduğu yerin, ümumiyyətlə, türk tarixi və mədəniyyətinin daha dərindən öyrənilməsi və təbliğ olunması məqsədilə yaradılmış elmi araşdırmalar və mədəniyyət təşkilatı. Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhərində yerləşir. Mərkəzin müdiri Nizami Cəfərovdur. == Tarixi == Azərbaycanda Atatürk Mərkəzi türk dünyasının böyük öndəri, Türkiyə Cümhuriyyətinin banisi və ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürkün türk xalqlarının tarixində tutduğu mühüm yeri nəzərə alaraq, Atatürk irsinin, ümumiyyətlə türk tarixi və mədəniyyətinin daha dərindən öyrənilməsi və təbliğ olunması məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 9 mart 2001-ci il tarixli, 641 nömrəli Sərəncamına əsasən yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 13 avqust 2001-ci il tarixli, 555 nömrəli Fərmanı ilə Mərkəzin Əsasnaməsi təsdiq edilmişdir. 2004-cü il aprelin 10-da Azərbaycanda Atatük Mərkəzinin təntənəli açılış mərasimi olmuşdur. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, həmçinin bir sıra xarici qonaqlar – Türkiyə Cümhuriyyətinin dövlət naziri Bəşir Atalay, Atatürk Yüksək Qurumunun başqanı, professor Sadıq Tural, türkdilli ölkələrin Bakıdakı səfirləri həmin mərasimdə iştirak etmişdir. == Fəaliyyəti == Mərkəz öz fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını, Azərbaycan Respublikasının qanunlarını, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarını, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarını, habelə bu Əsasnaməni rəhbər tutur. Mərkəz Azərbaycan Respublikasının elmi-mədəni mərkəzləri ilə, digər türkdilli dövlətlərin analoji qurumları ilə, eləcə də dünyanın müxtəlif ölkələrində fəaliyyət göstərən elmi mərkəzlərlə əməkdaşlıq şəraitində fəaliyyət göstərir. == Əsas vəzifələri və funksiyaları == Mərkəzin əsas vəzifəsi Türkiyə Cümhuriyyətinin banisi və ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürkün türkdilli xalqların tarixində tutduğu mühüm yeri, onun xalqlarımızın inkişafındakı rolunu, ümumiyyətlə, türkdilli xalqların tarixi və mədəniyyətinin fundamental şəkildə hərtərəfli tədqiqi və onların zəngin irsinin təbliğ olunmasıdır.

Trabzon Atatürk Köşkü — Soyuqsu səmtində kiçik bir şam bağı içində yerləşir. XX əsrin əvvəlində tikilmiş 1923-cü ildən sonra dövlət xəzinəsinə qalmışdır. Atatürk 1934 və 1937-ci illərdə Trabzon səfərlərində, bu köşkdə qonaq edilmişdir. Onun ölümündən sonra Trabzon bələdiyyəsi tərəfindən o dövrdə istifadə olunan əşyalarla dekorasiya edilərək "Atatürk Muzeyi" olaraq istifadəyə vermişdir. Köşk Konstantin Kapogiannidis üçün tikilmişdir. Binanın tikintisi 1903-cü ildə başa çatdırılmışdır. Sahibi ailəsiylə birlikdə Respublika quruluan zaman (1923) Yunanıstana getmişdir. Mustafa Kamal Atatürk ilk dəfə 15-17 sentyabr 1924-cü ildə Trabzonu ziyarət edərkən Bələdiyyə və Baş müfəttişliyə getdikdən sonra Soyuğu ətrafına avtomobillə qısa bir gəzintidə olmuş və bu gəzinti zamanı, Köşkü görüb orada bir müddət dinlənmişdir. Atatürk Trabzona ikinci gəlişində 26-29 noyabr 1930-cu il tarixində trabzona səfəri zamanı bu köşkdə qalmışdır. Atatürk köşkü bəyəndiyini deyəndə, trabzonlular onu özünə hədiyyə etməyi düşünmüşdülər.

10 Noyabr Atatürkün anım günü və Atatürk həftəsi — 10 noyabr 1938-ci ildə saat 09:05-də həyatını itirən, Türkiyə qurucusu və ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürk xatirəsinə hər il tutulan milli yasdır. 10 noyabr gününü əhatə edən Atatürk Həftəsi isə Atatürkün yurd daxilində anıldığı, qanun və inqilablarının izah edildiyi, radio və televiziyada danışıqlarının öz səsindən nümayiş olunduğu, Atatürklə əlaqədar filmlərin göstərildiyi; Noyabrın 10–16-dək davam edən həftə adlanır. 10 noyabr günləri saat 09: 05-də fit səsləriylə birlikdə Türkiyə daxilində 2 dəqiqə sükutla Atatürk xatirəsinə hörmət duruşuna keçilir. Ardından Türkiyə Böyük Millət Məclisi binası önündəki bayraqlar xaric, Türkiyədəki bütün rəsmi binalarda və ölkənin xarici nümayəndəlikləri bayraqları, yas göstəricisi olaraq yarıya endirilər. Anıtqəbirdəki bayraqlar digər günlərdə heç bir səbəbə görə yarıya endirilmir. Bayraq daimi qaldırılmadığı yerdə bayraq əvvəlcə göndərən tərəfə çəkilir; sonra iki dəfə azalır. == Rəsmi mərasimlər == === Anıtqəbirdə təşkil edilən mərasimlər === Paytaxt Ankaradakı mərasimlər prezidenti, prezidenti müavini, Məclis Başçısı, Məclisdə qrupu olan siyasi partiyaların ümumi başçıları, Baş qərargah Başçısı, qüvvət komandirləri və digər dövlət nümayəndələrinin iştirakı ilə Anıtkqəbirdə həyata keçirilir. Mərasim Aslan Yolunda gəzinti ilə başlayır. Yürüşdən sonra Prezident Atatürkün məqbərəsinə çələng qoyur. 09:05-də dövlət adamları iki dəqiqə sükut içində dayanır və İstiqlal Himnini oxuyur.

10 Noyabr Atatürkün anım günü və Atatürk həftəsi — 10 noyabr 1938-ci ildə saat 09:05-də həyatını itirən, Türkiyə qurucusu və ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürk xatirəsinə hər il tutulan milli yasdır. 10 noyabr gününü əhatə edən Atatürk Həftəsi isə Atatürkün yurd daxilində anıldığı, qanun və inqilablarının izah edildiyi, radio və televiziyada danışıqlarının öz səsindən nümayiş olunduğu, Atatürklə əlaqədar filmlərin göstərildiyi; Noyabrın 10–16-dək davam edən həftə adlanır. 10 noyabr günləri saat 09: 05-də fit səsləriylə birlikdə Türkiyə daxilində 2 dəqiqə sükutla Atatürk xatirəsinə hörmət duruşuna keçilir. Ardından Türkiyə Böyük Millət Məclisi binası önündəki bayraqlar xaric, Türkiyədəki bütün rəsmi binalarda və ölkənin xarici nümayəndəlikləri bayraqları, yas göstəricisi olaraq yarıya endirilər. Anıtqəbirdəki bayraqlar digər günlərdə heç bir səbəbə görə yarıya endirilmir. Bayraq daimi qaldırılmadığı yerdə bayraq əvvəlcə göndərən tərəfə çəkilir; sonra iki dəfə azalır. == Rəsmi mərasimlər == === Anıtqəbirdə təşkil edilən mərasimlər === Paytaxt Ankaradakı mərasimlər prezidenti, prezidenti müavini, Məclis Başçısı, Məclisdə qrupu olan siyasi partiyaların ümumi başçıları, Baş qərargah Başçısı, qüvvət komandirləri və digər dövlət nümayəndələrinin iştirakı ilə Anıtkqəbirdə həyata keçirilir. Mərasim Aslan Yolunda gəzinti ilə başlayır. Yürüşdən sonra Prezident Atatürkün məqbərəsinə çələng qoyur. 09:05-də dövlət adamları iki dəqiqə sükut içində dayanır və İstiqlal Himnini oxuyur.

Florya Atatürk Dəniz Köşkü — İstanbulun Bakırköy ilçəsinə bağlı Şenlikköy məhəlləsi sahillərində yerləşən bir binadır. Türkiyə Cümhuriyyətinin ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürkün bölgəyə göstərdiyi xüsusi diqqət və zaman-zaman həyata keçirdiyi səfərlər nəticəsində, dövrün İstanbul Bələdiyyəsi tərəfindən tikilərək Atatürkə hədiyyə edilmişdir. == Memarlıq xüsusiyyətləri == Köşk, qurudan 70 metr məsafədə dəniz dibinə sancılan zərbələr üzərində inşa edilərək, taxta bir estakada yolla quruya bağlanır. Bazasında qəbul salonu, yataq otaqları, hamam və kitabxana vardır. Köşk tikildiyi ilk dövrlərdə Atatürkün təşəbbüsü ilə yaxın ətrafda yerləşən və içində tərk edilmişdir Ayastefanos Monastırının xarabalıqlarının yerləşdiyi çəmənlikdə, köşkə bağça kimi bir qoruq yaradılmışdır. Bu qoruq, bu gün Flora Atatürk Ormanı adı ilə anılır və xalqa açıq park kimi istifadə edilir. Köşk, Türk memarlıq tarixində, ilkin respublika dövrü memarlığının rəmzi əsərlərindən biri kimi qiymətləndirilir. == Tarixi == 1935-ci ildə bələdiyyə tərəfindən memar Seyfi Arkana layihəsi hazırlanmış və həmin il 14 avqust günü tikintisi tamamlanaraq Atatürkə təhvil verilmişdir. Dolmabaxça Sarayında qaldığı dövrlərdə tez-tez mühərriklə köşkə gələn Atatürk, xalqla birlikdə dənizə düşüb. Atatürk üç il ərzində müəyyən fasilələrlə köşkü yazlıq çalışma ofisi kimi istifadə etmiş, son səfərini ölümündən bir neçə ay əvvəl, 28 may 1938-ci il tarixində həyata keçirib.

Liberal kamalizm və ya liberal atatürkçülük — Türkiyənin qurucu ideologiyası olan kamalizm ilə azadlığa əsaslanan liberalizmin birləşməsi. Liberal kamalizm 1930-cu illərdə Əhməd bəy Ağaoğlu tərəfindən yaradılmışdır. Ağaoğlu əvvəllər milliyətçi bir insan idi. == İqtisadi baxış == Liberal kamalizm iqtisadi baxımdan Atatürkün altı prinsipindən fərqli olaraq, statizm əvəzinə bazar iqtisadiyyatını müdafiə edir. == Sosial və mədəni baxış == Liberal kamalizm sosial sahədə Atatürkün milliyətçilik anlayışını müdafiə edir. 1924-cü il Konstitusiyasının 88-ci maddəsində və Atatürkün prinsiplərində ifadə edilən və millət anlayışını dinindən və irqindən asılı olmayaraq mədəni və siyasi birliyə əsaslandıran milliyətçilik anlayışıdır.

Mustafa Kamal Atatürkün heykəli (Bakı, 2010)

Mustafa Kamal Atatürkün heykəli — 2010-cu ilin 17 may tarixində Türkiyə Cümhuriyyətinin banisi, Türkiyə İstiqlaliyyət Müharibəsindəki Türk Milli Hərəkatının öndəri Mustafa Kamal Atatürkün Bakıda qoyulmuş heykəli. 2010-cu il Mayın 17-də Bakının Nəsimi rayonunda, Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyinin qarşısında, Səməd Vurğun və Bakıxanov küçələrinin kəsişməsindəki parkda, Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün abidəsi açılmışdır. Açılış mərasimində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və xanımı Mehriban Əliyeva, Türkiyənin o dövrdə Baş naziri olan Rəcəb Tayyib Ərdoğan və xanımı Əminə Ərdoğan iştirak etmişlər. Azərbaycanın və Türkiyənin dövlət bayraqları ilə bəzədilmiş parkda açılış münasibətilə fəxri qarovul dəstəsi düzülmüşdür. Heykəlin müəllifi Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı, Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyasının rektoru Ömər Eldarovdur.

Mustafa Kamal Atatürkün heykəli — 2010-cu ilin 17 may tarixində Türkiyə Cümhuriyyətinin banisi, Türkiyə İstiqlaliyyət Müharibəsindəki Türk Milli Hərəkatının öndəri Mustafa Kamal Atatürkün Bakıda qoyulmuş heykəli. 2010-cu il Mayın 17-də Bakının Nəsimi rayonunda, Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyinin qarşısında, Səməd Vurğun və Bakıxanov küçələrinin kəsişməsindəki parkda, Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün abidəsi açılmışdır. Açılış mərasimində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və xanımı Mehriban Əliyeva, Türkiyənin o dövrdə Baş naziri olan Rəcəb Tayyib Ərdoğan və xanımı Əminə Ərdoğan iştirak etmişlər. Azərbaycanın və Türkiyənin dövlət bayraqları ilə bəzədilmiş parkda açılış münasibətilə fəxri qarovul dəstəsi düzülmüşdür. Heykəlin müəllifi Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı, Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyasının rektoru Ömər Eldarovdur.

Mustafa Kamal Atatürkün heykəli (isp. Estatua de Mustafa Kemal Atatürk) — Meksikanın paytaxtı Mexiko şəhərinin Paseo de la Reforma küçəsində yerləşən heykəldir. Mustafa Kamal Atatürkün heykəli ilə ağ rəngli mərmərdən hazırlanan aypara və ulduzun Türkiyə bayrağındakı təsvirindən ibarətdir. 3,2 m uzunluğunda və təxminən 1,5 ton ağırlığındakı Atatürk heykəli, Türkiyə İşəgötürən Peşələri Konfederasyonu'nun təşəbbüsü Azeri heykəltaraş Səid Rüstəm tərəfindən 2000-ci ildə tamamlansa da müxtəlif səbəblərdən ötəri əlaqədar bölgəyə tikilməsi gecikdi. Türkiyə Respublikasının quruluşunun 80-ci ili xatirəsinə, 29 oktyabr 2003-cü ildə təşkil edilən mərasimlə birlikdə açıldı. Mərasimə Türkiyədən; Əmək və Sosial Müdafiə naziri Murad Başəskioğlu, Milli Müdafiə Naziri Vecdi Könül və Dövlət Naziri Güldal Ağşid də qatıldı.

Atatürk Pedaqoji fakültəsi (türk. Atatürk Eğitim Fakültesi) — Mərmərə Universitetinə bağlı fakültə. 1998-ci ildə Atatürk Pedaqoji fakültəsi Ali Təhsil Şurası tərəfindən ölkənin bütün təhsil fakültələri ilə birlikdə yenidən qurulmuşdur. Bu nizamlanma ilə orta təhsildə sosial, elm və riyaziyyat sahələrində müəllim hazırlayan tələbələr fənn-ədəbiyyat fakültələrində təhsil almaqları əsasa bağlandı. 2019—2020 tədris ili etibarilə Atatürk pedaqoji fakültəsinin 44 professor, 48 dosent, 40 doktor müəllim, 27 mühazirəçi, 52 tədqiqatçı köməkçi, 14 xarici mütəxəssisdən ibarət 225 nəfərlik akademik heyəti var. Bundan əlavə, 160-ı xarici ölkə vətəndaşı olmaqla, ümumilikdə 6402 tələbə ixtisaslı təhsil və təlim prosesi yolu ilə yaxşı təchiz olunmuş müəllim namizədi kimi yetişdirilir. Təhsil 4 ildir. Türkiyənin ən qədim və köklü pedaqoji fakültələrindən biri olan Atatürk Pedaqoji fakültəsi, Mərmərə Universitetinin İstanbulun Asiya hissəsindəki Göztəpə şəhərciyində yerləşir. Atatürk Təhsil Fakültəsinin tarixi 1848-ci ildə açılan Darülmuallimin-i Rüşdiyə əsaslanır. 16 mart 1848-ci ildə İstanbulda açılan bu məktəbin qurulmasında məqsəd Osmanlı İmperiyasının ilk mülki və müasir təhsil ocaqları olan lisey şagirdləri üçün müəllim yetişdirmək idi.

Nitq (türk. Nutuk) — Respublika Xalq Partiyası lideri Mustafa Kamal Atatürkün 15–20 oktyabr 1927-ci ildə yerli və xarici mətbuat mənsublarının da qatıldığı partiyasının 2-ci Konqresində reallaşdırdığı otuz altı saat yarım davam edən tarixi nitqi və onun mətni. 1919–1927-ci illəri arasında Mustafa Kamal və silah yoldaşlarının fəaliyyətlərini yekunlaşdıran danışma, Mədəniyyət Nazirliyi Nəşriyyat tərəfindən (sənədlər hissəsi xaricində) təxminən 900 səhifəlik bir kitab olaraq nümayiş olunmuşdur və Türkiyə Cümhuriyyətinin bu dövrlə əlaqədar ən fundamental rəsmi tarix qaynağı olmaq xüsusiyyətindədir. Nitqin aktual türkcəyə çevrilmiş distributivləri bir çox nəşriyyat tərəfindən çap edilmiş əsasları Nitq adını seçmişlər. Nitq, sənədləri sayəsində, Atatürkün tarixi şəxsiyyətini də ortaya qoymaqdadır. Atatürk; yaşanılan hadisələrlə əlaqədar qeydli sənədləri yığmış və Nitqi yazarkən bu sənədlərə əsaslanaraq işlərini yekunlaşdırmışdır.

Atatürk Mədəniyyət Mərkəzi (İstanbul)— İstanbulun Taksim meydanında yerləşən və opera, balet, teatr, konsert və konqres məqsədləri üçün istifadə edilən, içərisində sərgi salonu və kinoteatr olan binadır. Dünyanın dördüncü ən böyük sənət mərkəzi olaraq ilk dəfə 1969-cu ildə istifadəyə verilən bina Türkiyədə Cümhuriyyət dövrünün simvollarından biridir. Mədəniyyət mərkəzi 2008-ci ildən 2018-ci ilə qədər bağlı qalıb və 2018-ci ilin fevralında yenisinin tikintisi üçün sökülüb. Yeni tikilmiş bina 29 oktyabr 2021-ci ildə istifadəyə verilib. == Tarixi == === Orijinal tikili === Layihəsi memar Feridun Kip və memar Rüknettin Güney tərəfindən çəkilən və təməli 29 may 1946-cı ildə qoyulan bina maliyyə çatışmazlığı səbəbindən tamamlana bilməyib və 1953-cü ildə Tikinti Nazirliyinə təhvil verilib. İnşaat 1956-cı ildə memar Hayati Tabanlıoğlunun layihəsi ilə davam etdirilmişdir. Bina 12 aprel 1969-cu ildə İstanbul Mədəniyyət Sarayı adı ilə istifadəyə verilmişdir. Açılışda Ferit Tüzünün "Çeşmebaşı" baleti və Verdinin "Aida" operası səhnələşdirilib. 23 ildə tamamlanan İstanbul Mədəniyyət Sarayının binası 1970-ci il noyabrın 27-də Artur Millerin "Cadı Qazanı" əsəri oynanarkən baş verən yanğında zədə aldı. Yanğın zamanı insan tələfatı olmasa da, IV Murad tamaşasının premyerası üçün Topqapı sarayından gətirilən əşyaların bir qismi bina ilə birlikdə (IV Murada məxsus kaftan, qiymətli Quran kitabı, rəsm əsəri IV Muratın əksi olan tablo) yandı.

Atatürkü Anma Gənclik və İdman Bayramı (türk. Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı) — Hər il mayın 19-da qeyd olunan Türkiyə Cümhuriyyəti və Şimali Kipr Türk Respublikasının rəsmi bayramıdır. 1919-cu il mayın 19-da Mustafa Kamal Atatürk Bandırma bərəsi ilə Samsuna endi və həmin gün müttəfiqlərin işğalına qarşı Türkiyənin Qurtuluş Savaşının başlanğıcı hesab olunur. Atatürk bu bayramı türk gənclərinə hədiyyə edib. Uzun illər "Gənclik və İdman Bayramı" olaraq qeyd olunan bayram, 1981-ci ildə dövrün prezidenti Kənan Evrenin qəbul etdiyi və elan etdiyi dəyişikliklə "Atatürkü Anma, Gənclik və İdman Bayramı" adlandırıldı. == Tarixi == Atatürkü Anma, Gənclik və İdman Bayramı ilk dəfə 1926-cı ildə Samsunda Qazi Günü adı ilə qeyd olundu və 24 May 1935-ci ildə Atatürk Günü adı ilə rəsmiləşdi. Atatürk gününü bütün gənclərə aid etmək olar. 20 iyun 1938-ci il tarixli qanunla 19 may "Gənclər və İdman Günü" kimi adlandırılmışdır. 12 Sentyabr çevrilişi ilə hakimiyyətə gələn Kənan Evrenin sədrlik etdiyi Milli Təhlükəsizlik Şurası 1981-ci ili Atatürkün anadan olmasının 100 illiyi kimi qəbul edərək, bu ili Atatürk ili elan edib. Bayram tədbirləri çərçivəsində “Gənclik və İdman Bayramı”nın adı dəyişdirilərək “Atatürkü Anma, Gənclik və İdman Bayramı” oldu.

Atatürkü Anma Gənclik və İdman Bayramı (türk. Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı) — Hər il mayın 19-da qeyd olunan Türkiyə Cümhuriyyəti və Şimali Kipr Türk Respublikasının rəsmi bayramıdır. 1919-cu il mayın 19-da Mustafa Kamal Atatürk Bandırma bərəsi ilə Samsuna endi və həmin gün müttəfiqlərin işğalına qarşı Türkiyənin Qurtuluş Savaşının başlanğıcı hesab olunur. Atatürk bu bayramı türk gənclərinə hədiyyə edib. Uzun illər "Gənclik və İdman Bayramı" olaraq qeyd olunan bayram, 1981-ci ildə dövrün prezidenti Kənan Evrenin qəbul etdiyi və elan etdiyi dəyişikliklə "Atatürkü Anma, Gənclik və İdman Bayramı" adlandırıldı. == Tarixi == Atatürkü Anma, Gənclik və İdman Bayramı ilk dəfə 1926-cı ildə Samsunda Qazi Günü adı ilə qeyd olundu və 24 May 1935-ci ildə Atatürk Günü adı ilə rəsmiləşdi. Atatürk gününü bütün gənclərə aid etmək olar. 20 iyun 1938-ci il tarixli qanunla 19 may "Gənclər və İdman Günü" kimi adlandırılmışdır. 12 Sentyabr çevrilişi ilə hakimiyyətə gələn Kənan Evrenin sədrlik etdiyi Milli Təhlükəsizlik Şurası 1981-ci ili Atatürkün anadan olmasının 100 illiyi kimi qəbul edərək, bu ili Atatürk ili elan edib. Bayram tədbirləri çərçivəsində “Gənclik və İdman Bayramı”nın adı dəyişdirilərək “Atatürkü Anma, Gənclik və İdman Bayramı” oldu.

Gəncliyə müraciət — Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən, Cümhuriyyət Xalq Partiyasının II Böyük Qurultayında 20 oktyabr 1927-ci ildə "Nitq" adlı əsərinin yaranmasına səbəb olan nitqinin sonunda türk gəncliyinə xitabən söylədiyi mətndir. Nitqin yekun hissəsini təşkil edir. Xitab, Nitqin "Türk gəncliyinə qoyduğum əmanət" başlıqlı bölməsindədir. "Türkiyə istiqlalı" və "Türkiyə Cümhuriyyəti" anlayışlarına əsaslanan bir mətndir. Cəmi 15 cümlədən ibarətdir, onlardan on üçü tam, ikisi isə elliptik cümlədir. Mətn "Ey türk gəncləri!" ilə başlayır, "Sizə lazım olan güc damarlarınızdakı nəcib qandadır!" ilə bitir. Mustafa Kamal bu müraciəti ilə türk millətinin gələcəyi olan gənclərə keçmişdə yaşanan bəlaların bir daha təkrarlanmaması üçün həyati tövsiyələr verib. Birinci Dünya Müharibəsində Osmanlı İmperiyasının məğlubiyyəti ilə ortaya çıxan qaranlıq mənzərənin təsviri ilə başlayır. Bu çətin şəraitdə belə türk gəncliyinin borcunun Türk istiqlalını və cümhuriyyətini əbədi olaraq qorumaq və müdafiə etmək olduğu bildirilir. Mustafa Kamal bir növ siyasi vəsiyyətnamə olan gənclərə müraciətini oxuyarkən çox təsirlənmiş və göz yaşlarını saxlaya bilməmişdi.

Atatürkün ev-muzeyi (türk. Atatürk Evi və Müzesi) — Türkiyənin Antalya Muratpaşa səmtində Atatürk küçəsində yerləşən, Mustafa Kamal Atatürkün 6-11 mart 1930-cu il tarixləri arasında Antalyaya səfəri zamanı qaldığı və daha sonra muzeyə çevrilən 2 mərtəbəli ev. Daha sonra Atatürk 2 dəfə — 1931 və 1935-ci illərdə Antalyaya səfər etmiş və hər iki dəfə ona bağışlanan evdə qalmışdır. == Tarixi == Muzeyin yerləşdiyi daş bina 2 mərtəbəlidir. XX əsrin əvvəllərində inşa edilən, bir müddət qubernatorluq binası kimi istifadə edilən Atatürk Evi, Atatürkün Antalyaya səfər edəcəyi xəbərindən sonra bir neçə gün ərzində Antalyalılar tərəfindən təmizlənərək əşyalarla təmin edilərək Atatürkə təqdim edilib. Girişdə uzun salon, salonun sağında qonaq otağı, kiçik otaq, hamam və mətbəx, salonda daha 2 otaq və yuxarı mərtəbəyə pilləkən var. Üst mərtəbədə salondan əlavə 7 otaq, otagin birində balkon var. == Evin muzey olması == Atatürkün ölümündən sonra bina "Antalya Atatürk Evi" adlı özəl idarəyə verildi və 1939-cu ildə Qızlar üçün olan İncəsənət Məktəbi və Qızlar İnstitutu binası olaraq istifadə edildi. 1952-ci ildə bina Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyində olub. 1980-ci ildə bina Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin tabeliyinə verilib və bərpadan sonra dahi türkün müzeyi kimi istifadəyə verilmişdir..

Atatürkün ev-muzeyi (türk. Atatürk Evi və Müzesi) — Türkiyənin Antalya Muratpaşa səmtində Atatürk küçəsində yerləşən, Mustafa Kamal Atatürkün 6-11 mart 1930-cu il tarixləri arasında Antalyaya səfəri zamanı qaldığı və daha sonra muzeyə çevrilən 2 mərtəbəli ev. Daha sonra Atatürk 2 dəfə — 1931 və 1935-ci illərdə Antalyaya səfər etmiş və hər iki dəfə ona bağışlanan evdə qalmışdır. == Tarixi == Muzeyin yerləşdiyi daş bina 2 mərtəbəlidir. XX əsrin əvvəllərində inşa edilən, bir müddət qubernatorluq binası kimi istifadə edilən Atatürk Evi, Atatürkün Antalyaya səfər edəcəyi xəbərindən sonra bir neçə gün ərzində Antalyalılar tərəfindən təmizlənərək əşyalarla təmin edilərək Atatürkə təqdim edilib. Girişdə uzun salon, salonun sağında qonaq otağı, kiçik otaq, hamam və mətbəx, salonda daha 2 otaq və yuxarı mərtəbəyə pilləkən var. Üst mərtəbədə salondan əlavə 7 otaq, otagin birində balkon var. == Evin muzey olması == Atatürkün ölümündən sonra bina "Antalya Atatürk Evi" adlı özəl idarəyə verildi və 1939-cu ildə Qızlar üçün olan İncəsənət Məktəbi və Qızlar İnstitutu binası olaraq istifadə edildi. 1952-ci ildə bina Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyində olub. 1980-ci ildə bina Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin tabeliyinə verilib və bərpadan sonra dahi türkün müzeyi kimi istifadəyə verilmişdir..

İslamçı atatürkçülük, həmçinin islamokamalçılıq, islamokamalizm, atatürkçü islamçılıq (türk. İslamokemalizm, İslamcı Atatürkçülük, Atatürkçü İslamcılık), Yaşıl kamalizm (Yeşil Kemalizm) kimi də tanınır — ya dövləti və siyasətini sekulyar saxlayaraq cəmiyyətin dindar olması lazım olduğuna inanan, ya da siyasətdə də sekulyarizminin tamamilə islamçılıqla əvəzlənəcəyinə inanan kamalizmə əsaslanan türk-islam sintezi ideologiyasıdır. Camaatlar ilə münaqişədə olan türkiyəli islamçılar öz ittifaqlarını yeniləmək məcburiyyətində qalmış, Türkiyə dövlətinin qatı kamalçı olduğu və Türkiyə ordusunun ülkçülərlə dolduğu bir vaxtda Türkiyə dövlətinin dəstəyi ilə camaatlarla vuruşmağa qərar vermişdilər. Vətən Partiyası və MHP bu islamçıların yeni müttəfiqləri olmuşdur. Kamalçılığı islamçılara və əksinə, islamçılığı kamalçılara uyğunlaşdıran ortaq əsaslar var idi. İslamokemalizm Tunçer Kılınç dövründə böyüdü. Osmanlının yanında Cümhuriyyəti də sevən bir çox türk ideologiyaya çəkilir. İslamçı atatürkçülük xilafətin ləğvindəki roluna görə tənqid edir, lakin islamçı kamalçılar onu millətinin azadlığını təmin etmək üçün lazım olanı edən bir lider olaraq görür və hesab edirlər ki, həm Osmanlı imperiyası, həm də Türkiyə Respublikası eyni zamanda dəstəklənilə bilər. Türkiyədə çox məşhur bir ideologiyadır. Bu, adətən Türkiyə siyasətinin mərkəz sağ, sağ, və ifrat sağçıları ilə əlaqələndirilir.

Müasir Türkiyənin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün dini inancı ilə bağlı bir mübahisə var. Dini inancı, onun ifadələri ilə prezidentlik dövründəki ictimai və siyasi tətbiqləri əsas alınaraq fərqli formalarda şərh olunmaqdadır. Bəzi araşdırmaçılar onun dinə bağlı ifadələrinin dövri olduğunu vurğulamaqda və bu mövzu ilə əlaqəli müsbət görüşlərinin 1920-ci illərin başları ilə məhdud olduğunu bildirirlər. Bəzi türk mənbələri iddia edir ki, o dindar bir müsəlman idi. Bununla birlikdə, digər mənbələrə görə Atatürkün özü ümumiyyətlə din əleyhdarı və anti-islamçı olan bir aqnostik, yəni doktrinyor olmayan deist və ya ateist idi. Mənbələr, Atatürkün dini skeptik və azadfikirli olduğunu ortaya qoyur. 1933-cü ildə ABŞ səfiri Çarlz H. Şerill onunla görüşdü. Müsahibədə Atatürk ümumiyyətlə aqnostik olduğuna dair qəbul edilmiş inancı rədd etdi, ancaq dininin yalnız kainatın ixtiraçısı və hakimi tək Allaha inanmaq olduğunu söylədi. O, həmçinin hesab edir ki, bəşəriyyətin belə bir Allaha inanması lazımdır. Bundan əlavə, dua ilə Allaha səslənməyin insanlıq üçün yaxşı olduğunu söylədi.

Atatürk və Qurtuluş Savaşı Muzeyi və ya Anıtqəbir Atatürk və Qurtuluş Savaşı Muzeyi türk. Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi) — Anıtqəbirdə yerləşən muzey 3 min m² ərazini əhatə edir və Türk Qurtuluş Savaşı və Mustafa Kamal Paşaya həsr olunub. Muzey 21 iyun 1960-cı ildə Anıtqəbirdə Atatürkün məqbərəsinin yerləşdiyi Şərəf Zalının altındakı 3 min kvadratmetrlik sütunlu sahədə ziyarətçilərin ixtiyarına verilib. Muzeyin Misak-ı Milli (Milli Pakt) Qülləsi ilə İnqilab Qülləsi arasında yerləşən hissəsi 1960-cı ildən “Atatürk Muzeyi” kimi fəaliyyət göstərir. Bu bölmə 2001-ci ilin noyabrında başlayan və Böyük Hücumun 80-ci ildönümündə 9 aylıq təmirdən sonra yeni bölmələrlə birləşdirildi. Beləliklə muzey restavrasiya və yeniləndikdən sonra 26 avqust 2002-ci ildə yenidən ziyarətçilərin üzünə açılıb. Açılış mərasimində Türkiyənin o vaxtkı prezidenti Əhməd Necdət Sezər, Türkiyə parlamentinin sədri Ömər İzgi, Türkiyənin baş naziri Bülənt Ecevit, Türkiyə Konstitusiya Məhkəməsinin sədri Mustafa Bumin, Konstitusiya Məhkəməsinin sədri Mustafa Bumin, Türkiyə Respublikası Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahı rəisi Hüseyn Kıvrıqoğlu, Baş nazirin müavini Dövlət Baxçalı, Türkiyənin Müdafiə naziri Sabahattin Çakmakoğlu, Türkiyənin mədəniyyət naziri Burhan Suat Çağlayan, keçmiş mədəniyyət naziri Mustafa İstemihan Talay və bir sıra ölkələrin səfirləri iştirak ediblər. Muzey o zamankı Baş Qərargah rəisi Hüseyn Kıvrıqoğlunun göstərişi ilə retevrasiya olunub və Baş Qərargahın sənət müşaviri Mehmet Özelin rəhbərliyi altında yenilənib. == Ekspozisiya == Anıtqəbir Layihə Müsabiqəsinin şərtlərinə uyğun olaraq Misaki-Milli və İnqlab qüllələri arasındakı hissə muzey olaraq müəyyən edilmişdir. Bu məqsədlə 21 iyun 1960-cı ildə Anıtqəbir Atatürk Muzeyi açılmışdır.