atletika sözü azərbaycan dilində

Yüngül atletika — dünyanın ən qədim idman növlərindən biri. Beynəlxalq qaydalara əsasən artıq "yüngül" sözündən istifadə edilmir. Atletika olimpiya idman növüdür. Atletika 5 böyük hissəyə ayrılır ki, burada qaçış növləri, tullanmalar, atmalar,çoxnövçülük və idman yerişi daxildir. Ümumilikdə Atletikada 47 növ vardır. İlk qaçış yarışının e.ə. 3800-cü ildə Misirdə təşkil edildiyi bilinməkdədir. Amma yüngül atletikanın yaranma tarixi qədim Olimpiya oyunlarının yaranma tarixi ilə eyni dövrə, yəni e.ə. 776-cı ilə təsaduf edir. Qədim Olimpiya oyunları, yalnız idman yarışmalarının təşkil edildiyi bir fəaliyyət deyil, eyni zamanda idmanın sənət və mədəniyyətlə birləşdiyi böyük şənliklər idi.

NCAA (tam adı National Collegiate Athletics Association) Amerika Kolleci Atletika Assosiasiyası deməkdir. ABŞ-da təkcə basketbol deyil, bütün idman növləri üzrə kollec idmanlarının böyük əksəriyyətini idarə edən qurumun baş ofisi İndianada yerləşir. NCAA-da üç liqa, yəni 1-ci, 2-ci və 3-cü liqalar var və bu liqalar arasında aşağı liqa və ya yüksəliş yoxdur. Liqalar müəyyən qaydalara görə bir-birindən ayrılır. Ən mühüm fərq odur ki, yalnız 1-ci və 2-ci liqaların idmançılarına təqaüd imkanı verilir. Ümumilikdə məktəblərin zalı və şagird imkanları nəzərə alınarkən, İdman Departamentlərinə ayrılan büdcələr və gəlirlər arasındakı fərqlər də bu liqalar arasında birbaşa mütənasibdir. Yenə də bəzi kiçik məktəblər 1-ci Liqada böyük uğurlar qazana bilir. Kolleclərarası idman 1852-ci ildə Harvard və Yale universitetlərinin ekipajları avarçəkmə idmanı üzrə mübarizə yarışında görüşdükdən sonra ABŞ-da başladı. Avarçəkmə 1800-cü illərin sonlarına qədər ölkədə əsas idman növü olaraq qaldığından, kollegial atletik uyğunluq və məqsədlə bağlı ilkin mübahisələrin çoxu Amerika Kolleclərinin Avarçəkmə Assosiasiyası və Kolleclərarası Avarçəkmə Assosiasiyası kimi təşkilatlar vasitəsilə həll edildi. Digər idman növləri, xüsusən də futbol və basketbol yarandıqca, eyni anlayışların və standartların çoxu qəbul edildi.

Yüngül Atletika üzrə Avropa Çempionatı — Avropa Atletika Assosiasiyasının ev sahibliyi etdiyi yarış. 1970-ci ildən bəri keçirilən çempionat 1966-cı ildən etibarən qapalı məkanlarda Avropa yüngül atletika oyunları kimi keçirilmişdir. 1990-cı ilə qədər hər il, 1992-ci ildən - hər iki ildən bir keçirilir. Ən çox (5 dəfə) turnir Fransada, 4 dəfə İtaliyada, İspaniyada və 2013-cü il çempionluğu nəzərə alınmaqla İsveçdə keçirilib.

Yüngül atletika 2015 Avropa Oyunlarında — 21, 22 iyun tarixlərində Bakının Olimpiya Stadionunda keçirildi. Yarışlarda idmançılar 1 dəst medal uğrunda yarışdılar. Yarışlarda çıxış edən idmançılar qarışıq komanda növündə mübarizə apardılar. Ümumi olaraq Azərbaycan paytaxtına - atlet gəlmişdir. Onlar Avropanın 13 ölkəsini təmsil edirdilər. İştirakçı atletlər arasında ən məşhuru Azərbaycanı təmsil edən Hayle İbrahimovdur. Yüngül atletika yarışları 2015 Avropa Oyunları çərçivəsində Bakıda yeni inşa olunan Bakı Olimpiya Stadionunda keçirildi. Bu arena 2015-ci ildə istifadəyə verilmişdir. Arena 68 700 nəfər üçün nəzərdə tutulub. Yarışların qalibi adını Slovakiyanı təmsil edən atletlər yiyələndilər.

Yüngül atletika üzrə Dünya çempionatı — Beynəlxalq Atletika Federasiyaları Birliyinin ev sahibliyi etdiyi yarış. Uzun müddət Yay Olimpiya Oyunları dünyanın ən güclü atletlərinin yarışdığı yeganə yarış idi. Həm də Olimpiya illərində iki dəfə Olimpiya proqramına daxil olmayan sahələr üzrə dünya çempionatları keçirildi: 1976 - 50 km yürüş (kişilər) 1980 - 3000 m qaçış, 400 m maneələrlə qaçış (qadınlar) İlk Yüngül atletika üzrə Dünya çempionatı 1983-cü ildə baş tutdu. Əvvəlcə çempionatlar hər 4 ildən bir, 1991-ci ildən isə hər 2 ildən bir keçirilirdi.

Atletika bu mənaları ifadə edə bilər: Yüngül atletika — Özündə qaçış idman növlərini, idman yerişini, tullanmaları, atmaları, coxnövçülük və krossu birləşdirir.

1998 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı — 1998-ci il 10 noyabr və 15 noyabr aralığında Finlandiyanın Lahti şəhərində keçirilən dünya çempionatıdır.

2002 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı — 18-26 noyabr 2002-ci ildə Polşanın paytaxtı Varşava şəhərində keçirilən ağır atletika üzrə kişilər arasında 75-ci, qadınlar arasında isə 15-ci dünya çempionatı. Çempionatda 54 ölkədən 285 atlet iştirak etmişdir.

2007 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı — 2007-ci il 17 sentyabr və 26 sentyabr aralığında Tailandın Çianqmay şəhərində keçirilən dünya çempionatıdır.

2013 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı — 2013-cü il 20 oktyabr və 27 noyabr aralığında Polşaın Vrotslav şəhərində keçirilən dünya çempionatıdır.

2014 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı — 2014-cü il 8 noyabr və 16 noyabr aralığında Qazaxıstanın Almatı şəhərində keçirilən dünya çempionatıdır.

2015 Ağır atletika üzrə Avropa Çempionatı — 10-18 aprel tarixlərində Gürcüstanın Tbilisi şəhərində keçirildi, kişilərdə 8 çəki kateqoriyaları, qadınlarda isə 7 çəki kateqoriyalarıda mükafatlar oynanmışdı. == Çempionatdan öncə == 24 mart 2015-ci il məlum oldu ki, ağır atletika üzrə Bolqarıstan yığması tam heyətdə diskvalifikasiya edilmişdir. Bunun səbəbi yığmanın 11 üzvü dopinq testdən keçə bilməməsi idi, idmançıların anabolik steroidi stanozolol aşkar edilmişdir. Diskvalifikasiya edilmiş idmançıların siyahısına həmçinin dünya çempionatlarının mükafatçısı və 2014-cü il 85 kq-a qədər çəki kateqoriyasında Avropa çempionu İvan Markov düşmüşdür. == Çempionlar və mükafatçılar == === Kişilər === === Qadınlar === == Diskvalifikasiya olunmuş idmançılar == 94 kq-a qədər (kişilər). 4-cü yeri tutmuş Anatoli Kırıku (Moldaviya) 105 kq-a qədər (kişilər). Andrian Zbirnyanın (Moldaviya) gümüş medalı ləğv olunmuşdur. 9-cu yeri tutmuş David Qogiya (Gürcüstan). 105 kq-dan yuxarı (kişilər). Oleq Proşakın (Ukrayna) qızıl medalı ləğv olunmuşdur.

2015 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı — 19 noyabr 28 noyabr tarixləri arasında ABŞ-nin Hyuston şəhərində keçirildi.

2015 Yüngül atletika üzrə Dünya çempionatı — Çinin paytaxtı Pekin şəhərində keçirilən XV Yüngül atletika üzrə Dünya çempionatıdır.

2016 Ağır atletika üzrə Avropa Çempionatı — 10 aprel və 16 aprel 2016-cı il tarixləri arasında Norveçdə keçirilən Avropa Çempionatıdır.

2016 Yüngül atletika üzrə Afrika çempionatı — 22 və 26 iyun aralığında CAR-ın Durban şəhərində keçirilən XX Yüngül atletika üzrə Afrika çempionatıdır.

Ağır atletika — ağır atletika və ya ağırlığın qaldırılması Olimpiya oyunları proqramına daxil edilmiş idman növüdür. Yarışlar zamanı atletlər növbə ilə ştanqın üstünə quraşdırılmış ağırlığı yerdən qaldıraraq başları üzərində müəyyən müddət saxlayırlar. Ağır atletlər boksçular kimi çəki kateqoriyalarına ayrılırlar. Ağır çəki kateqoriyasından olan çempionlar 250 kq-a qədər ağırlığı olan ştanqı qaldırmaq qabiliyyətindədirlər. == Tarix == Ağır atletika Olimpiya Oyunlarına ilk dəfə 1896-cı ildə daxil edilmişdir. Ancaq o vaxtlar yarışlar başqa qaydalar üzrə keçirilmişdir. Qalib gəlmək üçün idmançı ştanqı bir, sonra isə iki əli ilə qaldırmalı idi. Maraqlısı budur ki, çıxış edənlərin hamısı eyni çəkidə yarışmışdı. İllər keçəndən sonra qanunlar indiki hala salınıb. Ağırlıqların qaldırılması idmanın digər növlərində çıxış edən idmançıların (məsələn, üzgüçülərin və ya futbolçuların) hazırlıq-məşq proqramına daxildir.

Atletika Frankana FK — Frankana kimi də tanınan, 12 oktyabr 1912-ci ildə təsis edilən və San-Paulu ştatının Franka şəhərini təmsil edən Braziliya futbol klubudur. Klub bir dəfə Seria A və Seria C liqalarında mübarizə aparıb. == Tarixi == Klub 12 oktyabr 1912-ci ildə təsis edilmişdir. Klub 1977-ci ildə Paulista Liqasının Seriya A2 dəstəsinin qalibi olmuşdur. Frankana 1979-cu ildə Seria A-da mübarizə aparıb, lakin ikinci mərhələdə mübarizəni dayandırıb. Klub 1997-ci ildə Seria C-in final mərhələsində mübarizə aparmışdır, mərhələdə üçüncü yeri tutmuşdur. == Nailiyyətləri == Paulista Liqası Seriya A2: Çempion (1): 1977 == Stadion == Atletika Frakana Klubu öz ev oyunlarını digər adı Lançao olan Estadio Xose Lança Filyo stadionunda keçirir. Stadionun maksimum tamaşaçı tutumu 15100 nəfərə bərabərdir.

Azərbaycan Atletika Federasiyası — Azərbaycan Atletika Federasiyası (AAF) 1923-cü ildə yaradılmış və 1992-ci ildən yenidən təsis edilmişdir. AAF 1992-ci ildən etibarən Atletika Federasiyalarının Beynəlxalq Assosiyasiyası və Asiya Atletika Federasiyaları Assosiyasiyasının üzvüdür. 1999-cu ildə İspaniyanın Sevilya şəhərində keçirilən Atletika Federasiyalarının Beynəlxalq Assosiyasiyasının konqresində Azərbaycan Atletika Federasiyasının müraciətinə əsasən, Avropa Atletika Federasiyaları Assosiyasiyasının (EAA) üzvlüyünə keçirilmişdir. == Haqqında == Bakıda ilk atletika yarışları 1922-ci ildə keçirilmişdir. 1920-ci illərdə Sovet İttifaqı qurulduqdan sonra Azərbaycan SSR-də yüngül atletika inkişaf etməyə başladı. Azərbaycan Atletika Federasiyası (AAF) 1923-cü ildə yaradılmışdır. 1992-ci ildən yenidən təsis olunduqdan sonra Avropa Atletika Assosiasiyasına (EAA) yox, Asiya Atletika Federasiyasına üzv qəbul olunub. 1996-cı ildə AAF rəhbərliyinə Çingiz Hüseynzadənin gəlişindən sonra ilkin addım kimi Asiyadan Avropaya keçid məsələsi qaldırılıb. Vaxt azlığı ilə əlaqədar Beynəlxalq Atletika Federasiyaları Assosiasiyasının (İAAF) 1997-ci ildə keçirilmiş konqresinədək EAA-ya üzvlük məsələsi həllini tapmayıb. Buna görə də AAF 1998-ci ilədək Asiya miqyaslı yarışlarda təmsil olunub.

Yay Olimpiya oyunlarında ağır atletika üzrə yarışlar ilk dəfə 1896-cı ildə Afinada yay Olimpiya oyunlarında salındı və o vaxtdan 1900, 1908 və 1912- ci illər dəki yarışlar istisna olmaqla, sonrakı Oyunlar proqramına qoşuldu. Əvvəlcə yarışlarda kişi atletlər idi, 2000- ci ildə Sidneydə keçirilən yay olimpiya oyunlarına qadın atletlərdə qoşuldular. Bu idman növündə mükafatların 15 dəsti oynanırlar. == Yarışlar == 1896 və 1904-cü il Yay Olimpiya oyunlarında çəki kateqoriyaları üzrə deyil, və ayrı-ayrı tapşırıqlarda medallar oynanılırdı: 1896 cı il — iki əllə təkan ,bir əllə təkan ; 1904 cü il —iki əllə təkan , hantellərdə İdmanın müxtəlif növləri üzrə yarış. 1920-ci il Yay Olimpiya oyunlarından idmançı çəki kateqoriyaları üzrə (görə) bölünmüşdür, hər kateqoriya vətapşırıqların cəmi üzrə mükafatların bir dəstini oynayır: 1920 ci il — üçnövlülük (bir əllə sıçrayış,bir əllə təkan,iki əllə təkan); 1924 cü il— beşnövçülük (bir əllə sıçrayış,bir əllə təkan ,iki əllə sıxma gücü, iki əllə sıçrayış,iki əllə təkan ); 1928-1972 ci illər — üçnövlülük (sıxma gücü, sıçrayış, təkan); 1976-dan indyə kimi — iki məşqli yarış (sıçrayış, təkan). == Çəki kateqoriyaları == === Kişilər === === Qadınlar === == Rekordlar == Yeni çəki kateqoriyalarının tətbiqindən sonra 2000-ci ildən bütün kateqoriyalar üçün "olimpiya standartları" yaradılmışdı, idmançıların çəki dərəcələrində dəyişikliklərdən sonra rekordları təzədən yazmamaq və yenidən əvvəlki çıxışların nəticələri də nəzərə alınmalıdır.

Yüngül atletika üzrə Dünya çempionatı — Beynəlxalq Atletika Federasiyaları Birliyinin ev sahibliyi etdiyi yarış. Uzun müddət Yay Olimpiya Oyunları dünyanın ən güclü atletlərinin yarışdığı yeganə yarış idi. Həm də Olimpiya illərində iki dəfə Olimpiya proqramına daxil olmayan sahələr üzrə dünya çempionatları keçirildi: 1976 - 50 km yürüş (kişilər) 1980 - 3000 m qaçış, 400 m maneələrlə qaçış (qadınlar) İlk Yüngül atletika üzrə Dünya çempionatı 1983-cü ildə baş tutdu. Əvvəlcə çempionatlar hər 4 ildən bir, 1991-ci ildən isə hər 2 ildən bir keçirilirdi.

1999 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı – Kişilər 62 kq — Kişilərin ağır atletikadakı çəki dərəcəsində ikinci müsabiqəsi olub, maksimum bədən çəkisi 62 kiloqram olaraq təyin edilmişdir. Turnir 22 noyabr 1999-cu ildə 1999 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatının baş tutduğu Yunanıstanın Afina şəhərində keçirilmişdir. Hər bir ağırlıqqaldıran atletin ən yaxşı nəticəsi iki hərəkətin — birdən və təkanla qaldırma hərəkətlərinin cəmi ilə hesablanır. İdmançı hər iki hərəkətdə üç cəhddən istifadə edir. Seçilmiş çəkini idmançı uğurla qaldırarsa, həmin çəki qaldırılmış hesab olunur. == Medalçılar == == Rekordlar == Bu yarışadək, mövcud dünya rekordları aşağıdakı kimi olmuşdur.

1999 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı – Kişilər 77 kq — Kişilərin ağır atletikadakı çəki dərəcəsində dördüncü müsabiqəsi olub, maksimum bədən çəkisi 77 kiloqram olaraq təyin edilmişdir. Turnir 25 noyabr 1999-cu ildə 1999 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatının baş tutduğu Yunanıstanın Afina şəhərində keçirilmişdir. Hər bir ağırlıqqaldıran atletin ən yaxşı nəticəsi iki hərəkətin — birdən və təkanla qaldırma hərəkətlərinin cəmi ilə hesablanır. İdmançı hər iki hərəkətdə üç cəhddən istifadə edir. Seçilmiş çəkini idmançı uğurla qaldırarsa, həmin çəki qaldırılmış hesab olunur. == Medalçılar == == Rekordlar == Bu yarışadək, mövcud dünya rekordları aşağıdakı kimi olmuşdur.

1999 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı – Qadınlar 58 kq — Qadınların ağır atletikadakı çəki dərəcəsində üçüncü müsabiqəsi olub, maksimum bədən çəkisi 58 kiloqram olaraq təyin edilmişdir. Turnir 22 noyabr 1999-cu ildə 1999 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatının baş tutduğu Yunanıstanın Afina şəhərində keçirilmişdir. Hər bir ağırlıqqaldıran atletin ən yaxşı nəticəsi iki hərəkətin — birdən və təkanla qaldırma hərəkətlərinin cəmi ilə hesablanır. İdmançı hər iki hərəkətdə üç cəhddən istifadə edir. Seçilmiş çəkini idmançı uğurla qaldırarsa, həmin çəki qaldırılmış hesab olunur. == Medalçılar == == Rekordlar == Bu yarışadək, mövcud dünya rekordları aşağıdakı kimi olmuşdur.

2007 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı – Kişilər 62 kq — Kişilərin ağır atletikadakı çəki dərəcəsində ikinci müsabiqəsi olub, maksimum bədən çəkisi 62 kiloqram olaraq təyin edilmişdir. Turnir 18-19 sentyabr 2007-ci ildə 2007 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatının baş tutduğu Tailandın Çianqmey şəhərində keçirilmişdir. == Qrafik == == Medalçılar == == Rekordlar == Bu yarışadək, mövcud dünya rekordları aşağıdakı kimi olmuşdur.

2014 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı – Qadınlar 69 kq — Qadınların ağır atletikadakı çəki dərəcəsində beşinci müsabiqəsi olub, maksimum bədən çəkisi 69 kiloqram olaraq təyin edilmişdir. Turnir 13-14 noyabr 2014-cü ildə 2014 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatının baş tutduğu Qazaxıstanın Almatı şəhərində keçirilmişdir. == Qrafik == == Medalçılar == == Rekordlar == Bu yarışadək, mövcud dünya rekordları aşağıdakı kimi olmuşdur.

2015 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatı – Kişilər 85 kq — Kişilərin ağır atletikadakı çəki dərəcəsində beşinci müsabiqəsi olub, maksimum bədən çəkisi 85 kiloqram olaraq təyin edilmişdir. Turnir 24-25 noyabr 2015-ci ildə 2015 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatının baş tutduğu ABŞ-nin Hyuston şəhərində keçirilmişdir. == Qrafik == == Medalçılar == == Rekordlar == Bu yarışadək, mövcud dünya rekordları aşağıdakı kimi olmuşdur.

2015 Yüngül atletika üzrə Dünya çempionatında kişilər arasında 50 km yürüşü avqustun 29-u Pekin Milli Stadionunnda keçirilmişdir. == Rekordlar == Yarışdan əvvəl rekordlar aşağıdaki kimi idi: == Kvalifikasiya standartları == == Cədvəl == Bütün vaxtlar yerli vaxt ilə göstərilib (UTC+8) == Nəticələr == Yarış saat 07: 30-da başladı.

Kişilər 100 metr qaçış turniri — 2016 Yüngül atletika üzrə Afrika çempionatında 22 və 23 iyun aralığında Kinqs Park stadionunda keçirilən yüngül atletika növüdür. == Medalçılar == == Nəticələr == === Yürüşlər === Təsnifat: Hər bir yürüşün ilk 3 sürətlisi (Q) və növbəti 6 ən sürətli (q) yarımfinala vəsiqə qazanıb. Külək: Yürüş 1: +0.8 m/san, Yürüş 2: +2.0 m/san, Yürüş 3: +0.5 m/san, Yürüş 4: +2.3 m/san, Yürüş 5: +1.5 m/san, Yürüş 6: +1.6 m/san === Yarımfinal === Təsnifat: Hər bir yürüşün qalibi (Q) və növbəti 2 ən sürətli (q) finala vəsiqə qazanıb.

Yüngül atletika üzrə Olimpiya rekordları — Ən köhnə Olimpiya rekordu 1968-ci ildə Meksika Olimpiadasında uzunluğa tullanma yarışlarında çıxış edən Bob Bimon tərəfindən qeydə alınıb. Həmin yarışlarda o, 8.90 metr uzunluğa tullanaraq, köhnə rekordu 55 sm. yenilədi və Olimpiya rekordu ilə yanaşı yeni Dünya rekordunuda müəyyənləşdirdi. Lakin 23 ildən sonra, 1991-ci ilin Dünya Çempionatında Maykl Pauell tərəfindən Dünya rekordu yeniləndi, 8.95. 2016-cı ildə Rio-de-Janeyro Olimpiadasında 8 yeni Olimpiya rekordu qırıldı: 5-i kişiləri 3-ü isə qadınların yarışında.

Yüngül atletika 2015 Avropa Oyunlarında — Kişilər (5000 m.) — 21 iyun tarixində Bakının Olimpiya Stadionunda baş tutdu. Yarışlarda 13 ölkənin 13 idmançısı qüvvəsini sınadı. Yarışlarda final 21 iyun tarixində keçirildi. Yarışlarda birinci pilləni 14.02.16 nəticə göstərən Azərbaycanın idmançısı, Hayle İbrahimov qazandı. İkinci pilləni 14.12.42 nəticə göstərən Moldovanın idmançısı Roman Prodius qazandı. Üçüncü pilləni isə 14.38.96 nəticə göstərən İsrail idmançısı Aimeru Almeya qazandı. Finalda 13 ölkənin 13 idmançısı mübarizə apardı. Yarışlar 21 iyun tarixində baş tutdu.

Yüngül atletika 2015 Avropa Oyunlarında — Kişilər (800 m.) — 22 iyun tarixində Bakının Olimpiya Stadionunda baş tutdu. Yarışlarda 14 ölkənin 14 idmançısı qüvvəsini sınadı. Yarışlarda final 22 iyun tarixində keçirildi. Yarışlarda birinci pilləni 1.50.16 nəticə göstərən Bosniya və Herseqovinaın idmançısı, Amel Tuka qazandı. İkinci pilləni 1.51.51 nəticə göstərən Slovakiyanın idmançısı Cozef Repçik qazandı. Üçüncü pilləni isə 1.51.91 nəticə göstərən Moldova idmançısı Yon Siuris qazandı. Finalda 14 ölkənin 14 idmançısı mübarizə apardı. Yarışlar 22 iyun tarixində baş tutdu.