Barium sulfat
Barium sulfat (BaSO4) - sulfat turşusunun barium duzu.
== Təbiətdə tapılması ==
Təbiətdə - barıt mineralı şəklində tapılır.
Rəngsiz kristal maddədir. Suda, demək olar ki, həll olunmur (180C-də 1 l suda 2 mq).
== Alınması ==
Qatı və duru sulfat turşusu bariumun suda həll olan duzları ilə reaksiyaya girərək barium sulfatın ağ rəngli çöküntüsünü əmələ gətirir:
Bu reaksiya analitik kimyada Ba2+ və SO4 2- ionlarını təyin etmək üçün istifadə edilir.
== Kimyəvi xassələri ==
Barium sulfat qatı sulfat turşusu ilə reaksiyaya daxil olaraq turş duz – barium –hidrosulfat əmələ gətirir:
Yüksək temperaturda (1600 °C)barium sulfat parçalanır
== Tətbiqi ==
Litoponun alınmasında, dərin neft quyularının qazılmasında (ağırlaşdırıcı maddə kimi), müşəmbə, linolium, kağız və rezin istehsalında, rentgen şualarını yaxşı udduğu üçün tibbdə rentgenoloji müayinələrdə, o cümlədən mədə- bağırsaq sistemin müayinəsində işlənilir.
Barium xlorid
Barium xlorid (BaCl2) ― duzlar sinfinə aid qeyri-üzvi birləşmə. Barium xlorid rəngsiz, romb şəklində olan kristaldır.
== Alınması ==
Bariumun xlor ilə reaksiyası zamanı:
B
a
+
C
l
2
⟶
B
a
C
l
2
{\displaystyle {\mathsf {Ba+\ Cl_{2}\longrightarrow \ BaCl_{2}}}}
Barium oksidin xlorid turşusu ilə reaksiyası zamanı:
B
a
O
+
2
H
C
l
⟶
B
a
C
l
2
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {BaO+2HCl\longrightarrow \ BaCl_{2}+\ H_{2}O}}}
Barium hidroksidin xlorid turşusu ilə reaksiya zamanı:
B
a
(
O
H
)
2
+
2
H
C
l
⟶
B
a
C
l
2
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {Ba(OH)_{2}+2HCl\longrightarrow \ BaCl_{2}+2H_{2}O}}}
Barium sulfidin kalsium xlorid ilə reaksiya zamanı:
B
a
S
+
C
a
C
l
2
⟶
B
a
C
l
2
+
C
a
S
{\displaystyle {\mathsf {BaS+\ CaCl_{2}\longrightarrow \ BaCl_{2}+\ CaS}}}
Barium karbonatin xlorid turşusu ilə reaksiya zamanı:
B
a
C
O
3
+
2
H
C
l
⟶
B
a
C
l
2
+
H
2
O
+
C
O
2
↑
{\displaystyle {\mathsf {BaCO_{3}+2HCl\longrightarrow \ BaCl_{2}+\ H_{2}O+\ CO_{2}\uparrow }}}
== Kimyəvi xassələri ==
Barium xlorid suda yaxşı, spirtdə az miqdarda, dietil efirində tamami ilə həll olunmur. Barium xlorid duzlarla dəyişmə reaksiyalarına yalnız həll olunmayan bir maddə, qaz halında və ya bir qədər az dissosiasiya olun birləşmə alınanda daxil olur:
B
a
C
l
2
+
M
g
S
O
4
⟶
B
a
S
O
4
↓
+
M
g
C
l
2
{\displaystyle {\mathsf {BaCl_{2}+\ MgSO_{4}\longrightarrow \ BaSO_{4}\downarrow +\ MgCl_{2}}}}
B
a
C
l
2
+
K
2
C
r
O
4
⟶
B
a
C
r
O
4
↓
+
2
K
C
l
{\displaystyle {\mathsf {BaCl_{2}+\ K_{2}CrO_{4}\longrightarrow \ BaCrO_{4}\downarrow +2\ KCl}}}
Müəyyən turşular ilə reaksiyaya daxil olur:
B
a
C
l
2
+
H
2
S
O
4
⟶
B
a
S
O
4
↓
+
2
H
C
l
{\displaystyle {\mathsf {BaCl_{2}+\ H_{2}SO_{4}\longrightarrow \ BaSO_{4}\downarrow +2\ HCl}}}
== Tətbiqi ==
Barium xlorid kənd təsərrüfatında bitki zərərvericilərinin məhv edilməsi üçün istifadə olunur. Analitik kimyada məhlullarda sulfat turşusu və ya sulfatları aşkar etmək üçün (ağ çöküntü əmələ gəlir) tətbiq olunur. Keramik məhsuları hazırlamaq üçün istifadə olunan kütlənin tərkibinə daxil olur. Kimya sənayesində bariy duzları və bariy əsaslı reaktivlərin istehsalı üçün istifadə olunur.
== Toksikliyi ==
Barium xlorid – toksik maddədir. Dəri və gözlərə düşdükdə, kimyəvi yanığlara səbəb ola bilər, yanğın və partlayışa davamlıdır. Buxarıyla nəfəs aldıqda öskürək, boğazda ağrı baş verir.
Bariumlu çöl şpatları
Bariumlu çöl şpatları — tərkibində 2%-dən çox BaO olan çöl şpatları: selzian Ba[Al2Si2O8] və hialofan (K, Na, Ba) [AlSi3O8]. Selzianın tərkibində barium komponentinin miqdarı 90%-dən çox, hialofanda isə 30%-dən az olur. Çöl şpatının tərkibində selzian komponentinin miqdarı anortitdən çox olarsa, çöl şpatı kalsioselzian, 10-20% olduqda isə bariumlu plagioklaz adlanır. İki natamam izomorf sırası vardır: qələvi çöl şpatı - hialofan - selzian və plagioklaz – kalsioselzian - selzian. Bariumlu çöl şpatları quruluşu kalium çöl şpatlarının aşağı temperaturlu modifikasiyasının quruluşuna yaxındır. Bariumlu çöl şpatları Mn yataqlarında rast gəlir. Selzian komponenti az olan bariumlu çöl şpatları qələvi süxurlarda tapılır.
== Mənbə ==
Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press, 2006.
