bigə sözü azərbaycan dilində

Bigəvər (lat. Ruscus) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin qulançarkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Hirkan bigəvəri (lat. Ruscus hyrcanus) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin qulançarkimilər fəsiləsinin bigəvər cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU A2c+3c. Nadir relikt növdür. == Qısa morfoloji təsviri == 20-40 (60) sm boyunda yarımkoldur, dərili, tikanlı kaldodiləri və 4-9 topa-topa düzülmüş budaqları vardır. Budaqları yanlara və aşağıya əyilmişdir və üzərləri kladodilərlə sıx örtülmüşdür. Kladodiləri uzunsov-yumurtavari və ya uzunsov-lansetvaridir, yaşıl rəngdədir, sərtdir, 12-28(30) mm uzunluğunda, 8–12 mm enindədir. Çiçəkləri yaşılımtıldır, adətən kladodinin orta xətti üzərində 2-5–i bir yerdə olmaqla və ya az-az hallarda tək-tək düzülmüşdür, pərdəciyəoxşar çiçəkatlığının qoltuğundadır. Giləmeyvəsi qırmızıdır, kürəvari, diametri 7–9 mm-dir. == Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri == Aprel-may aylarında çiçəkləyir.

Kolxida bigəvəri == Təbii yayılması == Qərbi Zaqafqaziyada,Krasnodarda,Qaradəniz sahillərində,Tuapsedə,Azərbaycanda,Türkiyədə,Aralıq dənizi sahillərində təbii halda bitir. == Botaniki təsviri == Çoxillik yarımkoldur.Hündürlüyü 45-55 sm-ə çatır.Düz dayanan,çox vaxtnsadə gövdələri və budaqları fillokladilərə çevrilmişdir.Yarpağı üçkünc,dərili,oturaq,paralel damarcıqlı və xırdadır.Fillokladiləri sıx yerləşmiş,çox iri,uzunsov və ya uzunsov-lansetvari,uzunluğu 6-9 sm,eni 2-4 sm,ucu biz,bünövrəsi dar,aşağıda üzbəüz,yuxarıda növbəlidir.Çiçəyi xırda (5-6),fillokladininin aşağı tərəfində,küt,lansetvari,xırda çiçəkaltlığının qoltuğunda yerləşir.Giləmeyvələri saplaqda,iri,qırmızı,diametri 8-10 mm, 2toxumludur.Fillokladiləri forma və ölçülərinə görə dəyişir.Yayın axırlarında onların aşağı tərəfində yerləşən çiçək qrupları inkişaf edir.Çiçəkləri tədricən payızda və qışda açılır,yazda isə meyvələri yetişir.Toxumlarla və vegetativ yolla çoxalır.Zoğ böyüdükcə fillokladilər yaşıllaşır və dərili olur.Sürünən həşəratlarla tozlanır.Tökülmüş meyvələri ilyarım-iki ildən sonra cücərmə qabiliyyətinə malik olur.Toxumların bu cür uzunmüddətli dinclik dövrü artıq tökülmüş meyvədə rüşeymin yavaş inkişafı ilə əlaqədardır. == Ekologiyası == Əsasən kölgəli yerlərdə,qarışıq və yarpaqlı meşələrdə,şümşad,ağ şam meşələrində kiçik qruplarla rast gəlinir.Bigəvərin ən mezofil növüdür.Kölgəyə davamlı bitkilərdən biridir. == Azərbaycanda yayılması == Xəzər dənizinin cənub sahillərində geniş yayılmışdır. == İstifadəsi == Dekorativ bitkidir. == Məlumat mənbəsi == Tofiq Məmmədov, "Azərbaycan dendroflorası II cild", Bakı:-"Səda"-2015.

Tikanlı bigəvər (lat. Ruscus aculeatus) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin qulançarkimilər fəsiləsinin bigəvər cinsinə aid bitki növü.

Talqat Yaqubbəy oğlu Bigəldinov qaz. Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов (5 avqust 1922, Maybalıq, Yeddisu vilayəti, Türkistan MSSR, RSFSR[d] - 10 noyabr 2014, Alma-Ata, Qazaxıstan) — SSRİ qırıcı təyyarə pilotu, iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, 24 iyun 1945-ci ildə Qırmızı meydanda Qələbə Paradının iştirakçısı, Qazaxıstan Aviasiya general-mayoru. == Həyatı == === Erkən illər === Talqat Yaqubbəy oğlu Bigəldinov 5 avqust 1922-ci ildə Türkistan MSSR-nin Yeddisu vilayətinin Maybalıq kəndində anadan olmuşdur.. Arqın tayfasının Quandık qəbiləsindən olan Aqus nəslinin nümayəndəsidir. Talqat Bigəldinov uşaqlığını Frunzedə (1926-cı ilə qədər Pişpək) keçirmişdir.Valideynləri sadə qazax kəndliləri idi. Anasının adı Hadia idi. Talqatın doğma atasının adı Tusupbəy idi, ancaq 6 yaşından atasının kiçik qardaşı Yaqubbəyin övladsız ailəsində böyümüşdü. Burada mövcud qazax ənənəsinə görə əmisinin ailəsinə verildikdən sonra Bişkek şəhərinə köçmüşdür. Talqat doğma valideynlərini erkən yaşda itirmişdi. Ailə kasıb olduğundan, çox ağır yaşayırdı..

Tikanlı bigəvər (lat. Ruscus aculeatus) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin qulançarkimilər fəsiləsinin bigəvər cinsinə aid bitki növü.