Buge sözü azərbaycan dilində

Buqenvil — hal-hazırda Papua-Yeni Qvineyanın tərkibində muxtar region. Tərkibinə Buqenvil, Buka və digər adalar daxildir. Paytaxtı Bukadır. Buqenvilin linqva frankası Tok Pisindir, avstroneziya dilləri və qeyri-avstroneziya dilləri də danışılır.

Bugenvilleya (lat. Bougainvillea) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin niktaginkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Təbii yayılması == Cənubi Amerikanın, Asiyanın tropik və subtropik ərazilərində 18 növü məlumdur. Gülçülükdə ən çox Braziliyadan gətirilmiş çılpaq bugenvilleya (B. qlabra) becərilir. L.A. Bugenvilin şərəfinə adlandırılmışdır. == Botaniki təsviri == Sürünən, dırmanan, yaxud ilişən zoğları olan kollar və kiçik ağaclardır. Yarpaqları növbəli, yumurtavarı oval, tamkənarlıdır. Xırda, qoltuqda yerləşən, çiçəkləri ağ, sarı, narıncı, çəhrayı, qırmızı rəngli 3 iri çiçəkyanlığı ilə əhatələnmişdir.

Buger-Lambert-Ber qanunu — uducu mühitdən keçərkən monoxromatik işıq dəstəsinin intensivliyinin zəifləməsini müəyyən edir (çox vaxt Buger qanunu adlanır). == Haqqında == I0 intensivlikli işıq dəstəsi l qalınlıqlı uducu maddə təbəqəsindən (layından) keçərkən ''I=I0 exp(–kλl)' intensivliyinə qədər azalır; burada kλ– müxtəlif dalğa uzunluğu üçün müxtəlif olan udulma əmsalıdır. 1729-cu ildə Pyer Bugerin eksperimentlə müəyyən etdiyi bu qanunu 1760-cı ildə İ. H. Lambert sadə fərziyyələrlə nəzəri cəhətdən əsaslandırmışdır: z qalınlıqlı maddə təbəqəsindən keçərkən işığın intensivliyinin nisbi dəyişməsi dI/I= – kλ z tənliyi ilə müəyyən olunur. Bu tənliyin həlli Buger-Lambert-Ber qanunu adlanır. == Fiziki mahiyyəti == Qanunun fiziki mahiyyəti udulmanın (fotonitkisinin) maddədən keçən işığın intensivliyindən asılı olmamasıdır, lakin işığın çox böyük intensivliklərində qanun pozula bilər və bu halda 'kλ intensivlikdən asılı olur. 1852-ci ildə alman alimi A. Ber bu qanunu uducu olmayan həlledicilərdəki işıquducu maddə məhlulları üçün ümumiləşdirmişdir. == Məhlullarda tətbiqi == Məhlullar üçün udulma əmsalı kλ=χλC şəklində yazıla bilər; burada C – həllolunmuş maddənin konsentrasiyası, χλ – uducu maddə molekulunun λ dalğa uzunluqlu işıqla qarşılıqlı təsirini xarakterizə edən yeganə konsentrasiyalı məhlulun udulma əmsalıdır və konsentrasiyadan asılı deyildir. Ber düsturu vasitəsilə udulmanı ölçməklə kimyəvi analizi mürəkkəb olan maddələrin konsentrasiyasını tez təyin etmək olur, lakin uducu maddənin konsentrasiyası kifayət qədər böyük olduqda bu düsturdan kənara çıxmalar müşahidə edilir.

Gözəl bugenvilleya (lat. Bougainvillea spectabilis) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin niktaginkimilər fəsiləsinin bugenvilleya cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Vətəni Cənubi Amerikadır. Braziliyada geniş yayılmışdır. Qərbi Avropanın cənub rayonlarında bəzək bitkisi kimi məşhurdur. Qafqazın Qara dəniz sahillərində (Suxumi, Batumi), açıq şəraitdə, zədələnmiş halda qışlayır. Suxumi və Adlerdə tək-tək nümünələrinə təsadüf edilir. == Botaniki təsviri == Çox tez böyüyən liandır. Hündürlüyü 10 m-ə qədər olur. Çiçəkləri iri süpürgə şəklində birillik budaqlar üzərində əmələ gəlir.

Lui Antuan Bugenvil (12 noyabr 1729[…], Paris – 31 avqust 1811[…], Paris) — fransız dəniz səyyahı, vitse-admiral (1791), Fransa Elmlər Akademiyasının üzvü (1795). == Həyatı == 1750-ci il -dən hərbi xidmətdə olmuşdur. Kanadada və Avropada Yeddiillik müharibədə iştirak etmişdir. 1763–65 illərdə Folklend adalarını öyrənmiş, 1766–69-cu illərdə birinci fransız dövr-aləm ekspedisiyasına rəhbərlik etmişdir. Ekspedisiya dövründə Lui ziada və Tua motu arxipelaqlarını, Solomon adalarını və Yeni Hebrid arxipelaqında bir neçə adanı kəşf etmişdir (bəzi hallarda təkrarən). Bugenvilin dövr-aləm səyahəti, bir çox alimin (təbiətşünaslar, astronomlar və b.) iştirak etdiyi ilk elmi ekspedisiyalardan biridir. Səyahəti haqqında “Dövr-aləm səyahətinin təsviri” (1771–72) əsərini yazmışdır. 1772-ci ildə Cənub qütbünə ekspedisiyanın layihəsini təklif etmişdir. 1781–82-ci illərdə Fransa donanmasının hərbi əməliyyatlarında ABŞ tərəfində Şimali Amerikada istiqlaliyyət müharibəsində (1775–83) iştirak etmişdir. Konstitusiyalı monarxiyanın tərəfdarı olmuş, Fransa inqilabı zamanı bir ne çə ay məhbus həyatı (1794) yaşamışdır.

Pyer Buyer — fransız alimi, fotometriyanın banilərindən biri, Paris Elmlər Akademiyasını üzvü (1731). == Fəaliyyəti == Vanndakı yezuit məktəbində tərbiyə almışdır. 1735–43-cü illərdə Yerin formasını müəyyən etmək məqsədilə Peruda dərəcə ölçüləri aparan ekspedisiyanın elmi rəhbəri olmuşdur. Tədqiqatları fiziki optikaya, astronomiyaya, geodeziyaya, hidroqrafiyaya, gəmi nəzəriyyəsinə həsr olunmuşdur. “İşığın miqdarı” anlayışını və fotometriyanın digər anlayışlarını irəli sürmüş, fotometrik cihazları təsvir etmiş, işığın parlaqlığının ölçülməsi üsullarını işləyib hazırlamışdır. 1729-cuildə işıq dəstəsi intensivliyinin mühitdə zəifləməsi qanununu müəyyən etmişdir (Buger-Lambert-Ber qanunu). Gəmiçilik işinin inkişafında böyük rol oynamış“Gəmi haqqında traktat” (1746) və “Şturman sənətinin nəzəriyyə və praktikasını əhatə edən naviqasiyaya dair yeni əsər”in (1753) müəllifidir. == Tanınması == Marsda A krateri onun şərəfinə adlandırılmışdır. Həmçinin A ay krateri və bir asteroid də onun adınadır.

Çılpaq bugenvilleya (lat. Bougainvillea glabra) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin niktaginkimilər fəsiləsinin bugenvilleya cinsinə aid bitki növü.