* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.
2002 | ••••••• | 10.28 |
2003 | •••• | 4.72 |
2004 | ••••••••• | 13.14 |
2005 | •••• | 4.72 |
2006 | ••••••• | 9.46 |
2007 | •••••• | 8.67 |
2008 | ••••• | 7.06 |
2009 | •••••••••••• | 17.44 |
2010 | •••••••••••••••••••• | 30.14 |
2011 | •••••••••••••• | 20.16 |
2012 | ••••••••• | 12.39 |
2013 | •••••••••••• | 17.07 |
2014 | ••••••••• | 12.36 |
2015 | ••••• | 7.14 |
2016 | ••••• | 6.25 |
2017 | ••••• | 7.32 |
2018 | ••••• | 6.74 |
2019 | ••••••• | 9.18 |
2020 | •••••• | 8.88 |
1 is. 1. Xörəyi dada gətirmək üçün ona qatılan kəskin dadlı, şor ağ kristal maddə. Xörək duzu. □ Daş duzu – bax daşduz. …Duzu dağlardan daş kəsən kimi kəsirlər ki, belə duza daş duzu deyirlər. H.Zərdabi. Dəniz duzu – dəniz suyunu buxarlandırma yolu ilə hasil edilən duz. Duzuna baxmaq – şit və ya şor olduğunu bilmək üçün xörəyin dadını yoxlamaq, dadmaq. 2. kim. Turşu hidrogeninin bütünlüklə, ya qismən metalla əvəzlənməsi məhsulundan ibarət olan kimyəvi birləşmə, maddə. Bertole duzu. 3. məc. Sözə, danışığa kəskinlik verən, onu daha da maraqlı edən xüsusiyyət; dad, ləzzət, məzə. Nitqində duz yoxdur. Sözünün duzu yoxdur. // məc. Özünü sevdirəcək xüsusiyyət, cazibə. Onda duz yoxdur. ◊ Çörəyinin duzu olmamaq – qədri bilinməmək, zəhmətinə qiymət verilməmək. Duz kimi yalamaq – çox əzizləmək, bağrına basaraq hədsiz mehribanlıq göstərmək, qucaqlaşmaq, çoxlu öpmək. [Əzim baba] Səlimin boynunu qucaqlayıb onu duz kimi yaladı. S.Rəhimov. Kəramət uşaq əzizləyən, balasını duz kimi yalayan analardan deyildi. Ə.Əbülhəsən. Duza qoymaq – 1) şoraba qoymaq; 2) məc. lüzumsuz yerə işlətməyib saxlamaq. Duzunu dadmaq – 1) birinin çörəyini yemək; 2) təsirini görmək, hiss etmək. Bu hərif, deyəsən, mənim materialımın duzunu dadmayıb. “Kirpi”. Duzunu qaçırmaq – bayağılaşdırmaq, ləzzətdən çıxarmaq, rəğbətdən salmaq.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / duz1 I DUZ [Firəngiz:] Onu qandırarsan ki, burada camaata un lazımdır; duz lazımdır (B.Bayramov); NƏMƏK (kl.əd., arx.) Bağrımla, gözüm yazi evində; Çox oldu gözün, nəmək yedi, nan (Xətayi). II duz bax düşənbə
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / duz2 I сущ. соль: 1. белое кристаллическое вещество, употребляемое как приправа к пище. Narın duz мелкая соль, iri duz крупная соль, daş duz каменная соль, xörək duzu поваренная соль; duzuna baxmaq пробовать на соль (разг.), duzunu çox eləmək пересаливать, пересолить, duzunu az eləmək недосаливать, недосолить 2. перен. то, что составляет остроту слов и речи. Zarafatın duzu соль шутки 3. перен. изюминка (то, что придает кому-л., чему-л. привлекательность, остроту, своеобразие) 4. хим. продукт замещения водорода кислоты металлом; Bertole duzu бертолетова соль; torpaq duzları почвенные соли, duzun tərkibi состав соли, duz ərpi налёт солей II прил. 1. соляной. Duz turşusu соляная кислота, duz mənbələri соляные источники, duz süxurları геол. соляные породы 2. солевой. Duz məhlulu солевой раствор, физиол. duz aclığı солевой голод, duz mübadiləsi солевой обмен; хим. duzlar соли. Əsas duzları основные соли, təbii duzlar природные соли, turş duzlar кислые соли ◊ duz kimi yalamaq kimi осыпать поцелуями кого; duza qoymaq: 1. мариновать (намеренно задерживать решение, исполнение чего-л.); 2. хранить без надобности; duza getmək увлекаться, увлечься чем-л., не предвидя конца увлечения; duzunu qaçırmaq nəyin опошлять, опошлить, лишать, лишить остроты, сделать банальным; duzunu dadmaq: 1. испытать на себе действие чего-л.; 2. есть чей-то хлеб; çörəyinin duzu olmamaq говорят тогда, когда на добро отвечают злом или вообще забывают о сделанном добре
Azərbaycanca-rusca lüğət / duz1 I. i. salt; xörək ~u (common) salt, sodium chloride; dəniz ~u sea-salt; ~a qoymaq (tərəvəzi) to pickle (d.) II. s. salt (attr.); ~karxanası salt mines
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / duz1 сущ. 1. кьел; xörək duzu хуьрекдин кьел; // dəniz duzu гьуьлуьн кьел, гьуьлуьн цикай хкуддай кьел; duzuna baxmaq кьелез килигун, кьел кватӀа акун; 2. хим. кьел; 3. пер. кьел, дад, лезет (мес. гафунин, ихтилатдин); // пер. вичи-вич кӀанардай хесет; ** çörəyinin duzu olmamaq фак кьел тахьун, къадир чир тахьун, зегьметдиз къимет тагун; duz kimi yalamaq кьелез хьиз мез гун, гзаф туьмер авун, къужахда кьун, гзаф теменар гун; duza qoymaq а) кьеле ттун, кьелен це ттун, кьел квай це ттун, цик кутун; б) пер. кӀвалахар тавуна тун (хуьн); duzunu dadmaq а) кьел тӀуьн, садан фу тӀуьн; б) са куьнин эсер акун, гьисс авун; duzunu qaçırmaq лезетдай акъудун, рябетдай авудун, шитарун.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / duzf. yandıran, yandırıcı.
Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb və fars sözləri lüğətiduz günü: (Göyçay, Kürdəmir, Zəngilan) bazar ertəsi. – Duz günü işə başdıyrux (Kürdəmir); – Böyün duzdu, sə:r təx’di (Zəngilan) Duz qoymağ (Saatlı) – hirsləndirmək
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.