Dərman
Dərman — insan və heyvanlarda xəstəlikləri müalicə etmək üçün istifadə edilən farmokoloji vasitə.Tibbi praktikada olduqca çox dərmanlar işlədilir. Odur ki, onlar haqqında tam təsəvvür yaratmaq üçün dərmanları oxşar xüsusiyyətlərinə görə qruplaşdırırlar. Ən geniş yayılmış təsnifat dərmanların həm farmakoloji təsir xüsusiyyətləri və həm də kimyəvi tərkibi əsas götürülən qarışıq təsnifatdır.
== Ən bahalı dərmanlar ==
Bəzi aztapılan dərmanlarla müalicə kursunun illik xərci xəstəyə yüz minlərlə dollara başa gəlir. Forbes jurnalı dünyanın ən bahalı dərmanlarının siyahısını tərtib etmişdir.
Jurnalın məlumatına görə, dünyada ən bahalı dərman Alexion Pharmaceutical şirkətinin istehsalı olan Soliris preparatıdır. Bu dərmanla illik müalicə kursu 409,5 min dollara başa gəlir. Soliris immun sisteminin unikal pozğunluğundan əziyyət çəkənlərə yardım edir. İnsan yatanda onun qanında qırmızı qan hissəcikləri (paroxysymal nocturnal hemoglobinuria) parçalanır. Dərman bazara iki il öncə daxil olub.
Dərman (Soyuqbulaq)
Dərman (fars. درمان) - İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Soyuqbulaq şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 66 nəfər yaşayır (11 ailə). Əhalisini kürdlər təşkil edir.
Dərman acıqıjısı
Adi acıqıjı (lat. Nasturtium officinale) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin acıqıjı cinsinə aid bitki növü.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 8-60 sm olan çılpaq, çoxillikbitkidir. Gövdəsi boruvari, şırımlıdır. Enli, saplaqlı yarpaqları lələkvari parçalanmış, 3-7 cüt uzunsov yumurtavari və ya diş-dişli oval formalı hissələridən ibarətdir. Çiçəklərin ləçəkləri 4–6 mm ağdırnaqcıqlıdır, qutucuqdan 2 dəfə uzundur. Meyvə çiçək-saplaqları nazik, uzundur. Buynuzcuq meyvələrinin uzunluğu 10–20 mm, eni 2 mm azacıq köpmüş və əyilmiş silindrik formalıdır. Toxumları xırda, iki cərgədir. May-iyulda çiçəkləyir, iyul-avqustda meyvə verir.
Dərman alpiniyası
Dərman alpiniyası (lat. Alpinia officinarum) — zəncəfilkimilər fəsiləsinin alpiniya cinsinə aid bitki növü.
Dərman bitkiləri
Dərman bitkiləri qədim dövrlərdən bəri kəşf edilmiş və xalq təbabətində istifadə edilmişdir. Bitkilər həşəratlara, göbələklərə, xəstəliklərə və ot yeyən məməlilərə qarşı müdafiə və qorunma da daxil olmaqla, müxtəlif funksiyalar üçün yüzlərlə kimyəvi birləşmə sintez edir. Dərman bitkiləri haqqında ən erkən tarixi qeydlərə Şumer sivilizasiyasına məxsus olan e.ə. 3000-ci ilə aid gil lövhələrdə rast gəlinir. Bu qeydlərdə tiryək də daxil olmaqla yüzlərlə dərman bitkisi yer alır. Qədim Misirə məxsus olan e.ə. təxminən 1550-ci ilə aid Ebers papirusunda isə 850-dən çox dərman bitkisi təsvir edilmişdir. Roma ordusunda işləmiş yunan həkimi Dioskorid e.ə. təxminən 60-cı ildə De materia medica adlı əsərində 600-dən çox dərman bitkisinin istifadə edildiyi 1 000-dən çox dərmanın reseptini sənədləşdirmişdir. Bu əsər təxminən 1 500 il ərzində digər farmakopeyaların əsasını təşkil etmişdir.
Dərman bulaqotu
Dərman bulaqotu (lat. Veronica officinalis) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin bağayarpağıkimilər fəsiləsinin bulaqotu cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimlər ==
Cardia officinalis (L.) Dulac
Veronica officinalis var. officinalis
Veronica officinalis f.
Dərman bədrənci
Melissa officinalis L. - Dərman bədrənci - Мелисса лекарственная - Medical balmBallınanə, bədrənc və ya limonotu (lat. Melissa L.) Dalmazkimilər (Lamiaceae Lindi.) fəsiləsinin Bədrənc(Melissa L.) cinsindən olan çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi dördkünc,budaqlı, yarpaqları ilə birlikdə yumşaq tüklüdür. Yarpaqları qarşılıqlı düzülmüş, saplaqlı, yumurtavarı formalı, kənarları mişarvarı, demək olar ki, çılpaqdır. Çiçəkləri ağ rəngdə xırda,ətirlidir. Meyvəsi dörd kiçik qozcuqdan ibarətdir. Bütövlükdə bitki limon iyinə,qurudulmuş yarpaqları isə acı ədviyyəli, bir qədər büzüşdürücü dada malikdir. İyun-iyul aylarında çiçəkləyir və iyul-sentyabr aylarında meyvə verir.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 30-100 sm olan çoxillik yumşaq tüklü ot bitkisidir. Gövdəsi kəsikdə dördkünc, budaqlıdır.
Dərman bəlğəmotu
Dərman bəlqəmotu (lat. Althaea officinalis) - bəlğəmotu cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Althaea kragujevacensis Pančić
Althaea kragujevacensis Pančić ex Diklić & Stevan.
Althaea micrantha Borbás
Althaea multiflora Rchb. ex Regel
Althaea officinalis subsp. micrantha Dostál
Althaea officinalis var. pseudoarmeniaca Polg.
Althaea officinalis subsp. pseudoarmeniaca (Polg.) Kárpáti ex Soó
Althaea sublobata Stokes
Althaea taurinensis DC.
Althaea vulgaris Bubani
Malva althaea E.H.L. Krause
Malva maritima Salisb.
Malva officinalis (L.) Schimp.
Dərman fillantusu
Dərman fillantusu (lat. Phyllanthus emblica) - fillantus cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Cicca emblica Kurz
Emblica officinalis Gaertn.
Mirobalanus embilica Burm.
Phyllanthus mairei Lév.
Dərman göyzabanı
Dərman göyzabanı (lat. Borago officinalis) — bitkilər aləminin göyzabançiçəklilər dəstəsinin göyzabankimilər fəsiləsinin göyzaban cinsinə aid bitki növü.
Dərman gülxətmi
Dərman bəlqəmotu (lat. Althaea officinalis) - bəlğəmotu cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Althaea kragujevacensis Pančić
Althaea kragujevacensis Pančić ex Diklić & Stevan.
Althaea micrantha Borbás
Althaea multiflora Rchb. ex Regel
Althaea officinalis subsp. micrantha Dostál
Althaea officinalis var. pseudoarmeniaca Polg.
Althaea officinalis subsp. pseudoarmeniaca (Polg.) Kárpáti ex Soó
Althaea sublobata Stokes
Althaea taurinensis DC.
Althaea vulgaris Bubani
Malva althaea E.H.L. Krause
Malva maritima Salisb.
Malva officinalis (L.) Schimp.
Dərman gülümbaharı
Dərman gülümbaharı (lat. Calendula officinalis) — gülümbahar cinsinə aid bitki növü.*Calendula officinalis L. — Dərman gülümbaharı
== Botaniki xarakteristikası: ==
Mədəni şəkildə yetişdirilən birillik ot bitkisi olub, hündürlüyü 30–50 sm-dir. Əsas kökü budaqlanandır. Gövdəsi düzqalxan, çox vaxt budaqlanan, qısa tükcüklüdür. Yarpaqları növbəli, aşağı hissəsi uzunsov, tərsyumurtavari, yuxarı hissəsi uzunsov-neştərvari və oturaqdır. Səbətciyi tək, zirvəsi böyük olub, çoxçiçəklidir. Zəif iyli, sortəhər-acı dadlıdır.Gülümbaharın çiçəklərini tam çiçəkləyən zaman horizontal istiqamətdə düzülmüş dilşəkilli çiçəkləri toplanılmalıdır.
Toplanılmış xammal hava dəyişilən kölgə yerlərdə və ya 450C temperaturda ventilyasiya şəraitində quruducu şkafda dərhal qurudulmalıdır.
Quru hava dəyişən yerlərdə (stellayda) saxlanılalıdır. Saxlama müddəti 3 ildir.
Dərman köpəkdili
Dərman köpəkdili (lat. Cynoglossum officinale) — bitkilər aləminin göyzabançiçəklilər dəstəsinin göyzabankimilər fəsiləsinin köpəkdili cinsinə aid bitki növü.
== Botaniki xarakteristikası ==
Hündürlüyü 40-85 sm, gövdəsi sıx yarpaqla örtülmüş, düzduran, şırımlı, yuxarı hissədə süpürgəvari budaqlanmış, bozumtul tüklü, qara mil kökləri torpağın içərisinə vertikal yeriyən ikiillik ot bitkisidir. Yarpaqları yumşaq və basıqtükcüklüdür, uzundur, neştərə oxşar, sivri ucludur, aşağı yarpaqları saplağa daralmışdır və saplaqla birgə uzunluğu 10-21,5 sm, eni 18-30 mm-dir. Ondan sonrakı yarpaqlar oturaqdır, uzunluğu 9-19 sm və eni 12-20 mm-dir; kökətrafı yarpaqları bitki çiçək açana qədər quruyur. Çiçək qrupu süpürgəvaridir və meyvə verəndə budaqları uzanmış halda olur. Çiçək saplağı yumşaq-boz tükcüklüdür və nazikdir, kasacıqla eynidir, meyvə verən zaman 10-13 sm-ə qədər uzanır və aşağıya doğru qövsşəkilli əyilir. Tac çirkli tünd-qırmızı və ya qırmızı-göy rənglidir, qıfa oxşardır. Fındıqcalar 5-7 mm uzunluqdadır, enliyumurtavari, arxa hissədən demək olar ki, yastı, kənarları az qalxmış və qalınlaşmışdır, üzərində seyrək tikanları vardır. Fındıqcanın yan və qarın tərəfi tikanlarla sıx örtülüdür.
Dərman limonotu
Dərman limonotu, bədrənc (lat. Melissa officinalis) və ya Xanım tərəsi — bədrənc cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Faucibarba officinalis (L.) Dulac
Melissa altissima Sm.
Melissa bicornis Klokov
Melissa cordifolia Pers.
Melissa corsica Benth.
Melissa foliosa Opiz ex Rchb.
Melissa graveolens Host
Melissa hirsuta Hornem.
Melissa occidentalis Raf. ex Benth.
Melissa officinalis subsp.
Dərman mandraqorası
Dərman mandraqorası (lat. Mandragora officinalis) - mandraqora cinsinə aid bitki növü.
Dərman minaçiçəyi
Dərman minaçiçəyi (lat. Verbena officinalis) - minaçiçəyi cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Verbena adulterina Hausskn.
Verbena domingensis Urb.
Verbena domingensis var. cubensis Moldenke
Verbena domingensis f. foliosa Moldenke
Verbena macrostachya F.Muell.
Verbena officinalis var. anatolica Kereszty
Verbena officinalis f. anomala Moldenke
Verbena officinalis var.
Dərman morindası
Dərman morindası (lat. Morinda officinalis) — bitkilər aləminin balqabaqçiçəklilər dəstəsinin balqabaqkimilər fəsiləsinin morinda cinsinə aid bitki növü.
Dərman mərcanotu
Dərman poruğu (lat. Stachys officinalis) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin poruq cinsinə aid bitki növü.
Dərman məryəmnoxudu
Dərman məryəmnoxudu (lat. Teucrium marum) - məryəmnoxudu cinsinə aid bitki növü.
Antiaritmik dərmanlar
Antiaritmik dərmanlar – ürək fəaliyyəti ritminin pozğunluqlarını aradan qaldırmaq və onun qarşısını almaq üçün istifadə olunan dərman preparatları.
== Ümumi məlumat ==
Onların təsiri ürək hüceyrəsi membranının ion cərəyanı keçiriciliyinin dəyişməsinə əsaslanmışdır. Antiaritmik dərmanlar sinus-qulaqcıqda, qulaqcıq-mədəcik düyünlərində və ürəyin keçiricilik sistemində olan xüsusi hüceyrələrin fəaliyyət potensialının müxtəlif mərhələlərinə təsir göstərir. Təsir mexanizminə görə antiaritmik dərmanlar 4 sinfə bölünür: I sinif – membransabitləşdirici dərmanlar və ya natrium kanalı blokatorları; təsir xüsusiyyətinə görə: I A sinfi – xinidin, novokainamid, dizopiramid, aymalin; I B sinfi – lidokain, meksiletin, difenin; I C sinfi – propafenon, etmozin, etasizin, allapinin; II sinif – β adreno blokatorlar; III sinif – kalium kanalı repolyarizasiyasını ləngidən blokatorlar – amiodaron, sotalol; IV sinif yavaş kalsium kanalı ritmyavaşıdıcı blokatorları-verapamil, diltiazem. Göstərişlər: ürək ritminin proqnostik mənfi pozğunluqları (xroniki ürək çatışmazlığı fonunda politop mədəcik ekstrasistoliyası və ya miokard infarktının kəskin dövrü). Antiritmik dərmanlar bəzi növ ürək çatışmazlığı, qulaqcıq-mədəcik keçiriciliyinin 1-ci dərəcədən yuxarı və mədəcik daxili keçiriciliyin pozğunluqları zamanı əks-göstərişdir.
