Ensiklopediyalar
Ensiklopediya (yun. enkýklios — "çevrə formalı"; paideí — "dərs", "bilik"; — sorğu kitabı olub insan biliyinin bütün sahələrini ardıcıl şəkildə və ətraflı əhatə edir.
Köhnə Azərbaycandilli mənbələrdə Qamus; az.-əski. قاموس) Universal ensiklopediyalar insaniyyat üçün ümumi biliyi təsvir edir, xüsusi ensiklopediyalar isə yalnız müəyyən bir sahə üzrə məhdud ancaq dərinləməsinə məlumat verir.
Ensiklopediya problemləri Esiklopedika fənnində elmi tədqiq olunur.
== Adı ==
Ensiklopediya sözü Azərbaycan dilinə XX-ci əsrdə sovet hökuməti zamanı dilə yeridilmiş internasionalizmlərdən biridir. Azərbaycan dilində ilk dəfə 1930-cu ildə ruscadan tərcümə olunan "İbtidai riyaziyyat ensiklopediyası" kitabında işlənmişdir. Rus dilinə isə XVIII-ci əsrdən eyni mənadə fransızca encyclopédie sözündən keçib. Kökü yunanca ἐγκύκλιος (enkúklios, "dairəvi") + παιδείᾱ (paideíā, "öyrənmə") söz birləşməsidir; Avropa dillərinə latınca encyclopaedia yolu ilə daxil olub.
Qamus sözü ərəb dili vasitəsilə (ərəb.
Esperantoda Ensiklopediyalar
Esperantoda Ensiklopediyalar (esp. Enciklopedio de Esperanto) — Bütün Esperanto mövzularında ensiklopediya yaratmaq üçün bir neçə fərqli cəhd edilmişdir. Müasir bir Esperantist ensiklopediyaya Vikipedio (Esperanto dilli Vikipediya) və ya "Enciklopedio Kalblanda" aiddir.
== 1913 Ensiklopediyası ==
1913-cü ildə Petro Stoyan, hər mövzu üçün ayrı monoqrafiyalarla davamlı nəşr olunacaq bir "Universal Monoqrafiya Ensiklopediyası"nı (esp. Universala Slipa Enciklopedio) təklif etmişdi. O zamanda ilk beş monoqrafiya ("Ensiklopediya və Onun Gələcəyi" (esp. La Enciklopedio Kaj Ĝia Estonteco), "Zamandakı Kinematik Nəzəriyyə" (esp. Kinematic Teorio Ĝustatempe), "La Espero" Himni, "Xüsusi Adların Transkripsiyası" (esp. Transskribo De Propraj Nomoj) və "Yığıncaq" (esp. Renkontiĝo), Levenzonun bir şeiri) nəşr olundu.
Hərbi ensiklopediyalar
HƏRBİ ENSİKLOPEDİYALAR– hərbi biliklərin müəyyən və ya bütün sahələrini əhatə edib sistemləşdirən elmi-məlumat nəşri. Hərb sənətinin xüsusiyyətləri ilə bağlı məlumatlar (fəsillər, başlıqlar və paraqraflar şəklində) hələ orta əsrlərdə tərtib edilmiş kitablarda öz əksini tapmışdır. 16–17 əsrlərdə hərb sənətinin nəzəri və praktiki cəhətdən inkişafı xüsusi lüğətlərin – leksikonların yaranmasına gətirib çıxardı. C. Polmenin "Bizim əsrdə bütün dünyada, həm dənizdə, həm də quruda baş vermiş məşhur döyüşlər" (1577) və Fransız Giye de Sen-Jorjun "Hərbi adamın bilikləri, yaxud Zadəganın lüğəti…" (c. 1–3, Paris, 1670) əsərləri ilk H.e.-lar hesab edilir. 17–18 əsrlərdə İtaliya, Almaniya və digər Qərbi Avropa ölkələrində forma və struktur cəhətdən çoxcildli ensiklopedik lüğətlərə bənzər hərbi-ensiklopedik kitabların nəşrinə başlanıldı. Rusiyada hərbi mövzuda ilk ensiklopedik nəşrlər 18 əsrin əvvəllərində yarandı. 19 əsrdə hərbi texnikanın sürətlə təkmilləşməsi hərb sənətinin bütün sahələrində dəyişikliklərlə müşayiət olunmuş, müasir məlumatları ümumiləşdirilmiş və sistemləşdirilmiş şəkildə əhatə edən yenilənmiş H.e.-ın yaradılmasına ehtiyac doğurdu. Universal ensiklopediyalarla yanaşı müəyyən hərbi-tarixi dövrü əhatə edən, ayrı-ayrı hərbi silah və texnika növlərindən bəhs edən bircildli soraqçalar da nəşr olunmuşdur.
Onlayn ensiklopediyalar
Onlayn ensiklopediya — informasiyanın internet üzərindən axtarışı üçün istifadə olunan platformadır. İnformasiyanın növündən asılı olmayaraq axtarıldığı vəsaitin dəqiq və etibarlı olması ən vacib şərtdir. Bu səbəbdən də informasiya axtarışı zamanı müraciət olunan ən böyük mənbə ensiklopediyalardır. Ensiklopediyalar sorğu kitabı olub insan biliyinin bütün sahələrini ardıcıl şəkildə və ətraflı əhatə edirlər. Elm və texnologiyada müşahidə olunan sürətli inkişaf real cəmiyyətin virtual cəmiyyətlə əvəz olunmasına gətirib çıxarır. Bu əvəzlənmə nəinki digər sahələrə həmçinin informasiya axtarışına da təsir edir. İnternet üzərindən pulsuz bir ensiklopediya yaratmaq fikri Inerpedia tərəfindən 1994-cü ildə təklif etmişdir, təklifdə hər kəsin material qatqı edəbiləcəyi qeyd olunmuşdu.
== Nümunələri ==
=== Vikipediya ===
Vikipediya (ing. Wikipedia) — ümumi internet vasitəsilə azad yayımlanan ensiklopediyadır və dünyanın bir çox dillərində viki texnologiyasının tətbiq edilməsi nəticəsində könüllü istifadəçilər tərəfindən yaradılır. Viki havay dilində "nə qədər mümkünsə daha tez" mənasını verir.
Azərbaycan ensiklopediyaları
=== Tarixi-etnoqrafik ensiklopediyalar ===
Vəsimə İsmayılqızı. Goranboy (ensiklopedik toplu). Bakı: 2000, 496 səh.
Vəsimə İsmayılqızı. Beyləqan (ensiklopedik toplu). Bakı: 2010, 688 səh.
Abdulla B., Babayev T. Novruz bayramı ensiklopediyası. e-kitab Bakı, 2008.
Müşviq Borçalı. Borçalı ensiklopediyası 4 cilddə.
Esperanto Ensiklopediyaları
Esperantoda Ensiklopediyalar (esp. Enciklopedio de Esperanto) — Bütün Esperanto mövzularında ensiklopediya yaratmaq üçün bir neçə fərqli cəhd edilmişdir. Müasir bir Esperantist ensiklopediyaya Vikipedio (Esperanto dilli Vikipediya) və ya "Enciklopedio Kalblanda" aiddir.
== 1913 Ensiklopediyası ==
1913-cü ildə Petro Stoyan, hər mövzu üçün ayrı monoqrafiyalarla davamlı nəşr olunacaq bir "Universal Monoqrafiya Ensiklopediyası"nı (esp. Universala Slipa Enciklopedio) təklif etmişdi. O zamanda ilk beş monoqrafiya ("Ensiklopediya və Onun Gələcəyi" (esp. La Enciklopedio Kaj Ĝia Estonteco), "Zamandakı Kinematik Nəzəriyyə" (esp. Kinematic Teorio Ĝustatempe), "La Espero" Himni, "Xüsusi Adların Transkripsiyası" (esp. Transskribo De Propraj Nomoj) və "Yığıncaq" (esp. Renkontiĝo), Levenzonun bir şeiri) nəşr olundu.
