Kalmık dili
Kalmık dili — Monqol dillərindən biridir. Əsasən Kalmıkiyada, qismən də Astraxan, Rostov və Stavropol vilayətlərində, həmçinin Qırğızıstanın İsıkgöl gölünün sahilin-də yayılmışdır. İki dialektə bölünür: derbet və torqut. Fonetik biçimində damaq sinharmonizmi mühüm rol oynayır. Dəfələrlə əlifbà dəyişmələrinə məruz qalmışdır. 1938-ci ildən kiril əlifbasına keçmişdir.
Kalmık xanlığı
Kalmık xanlığı (Torqout xanlığı; kalm. Хальмг хана улс) — XVII–XVIII əsrlərdə kalmıkların dövlətləri.
== Tarixi ==
Xanlıq noyonların başçılığı ilə uluslardan təşkil olunmuşdu. Uluslar aymaklara və xotonlara bölünürdü. Bu bölümləri də zaysanqlar idarə edirdi. Xanlıqda məhkəmə zarqo, hakim zarquçu adlanırdı.
Buxara xanlığında çəkişmələrdən istifadə edən Səfəvilər Xorasanı tutdular. Şah I Abbasa arxalanan Xarəzm feodalı Xoca Məhəmməd 1598-ci ildə Ürgəncdə möhkəmləndi. Kalmık tayfaları Mavərənnəhrdən sıxışdırıldı.
=== Qazax və kalmık əlaqələri ===
XV əsrdən XVI əsrin ikinci yarısına qədərki dövrdə Qazax-Kalmık münasibətləri haqqında bilgilər çox azdır.
Kalmık layihəsi
Kalmık layihəsi — Sovet Rusiyanın Britaniya Hindistanına qəfil hücum planına verilən ad. Sovet Rusiyası lazım olacağı təqdirdə gözlənilmədən Britaniya Hindistanının şimal-qərb sərhədlərinə Tibetdən keçməklə hücum etməyi planlayırdı. Bu layihə Sovet Rusiyasının Böyük Britaniyanı və digər qərb imperialist dövlətlərini cənubi Asiyada problemlər çıxararaq qeyri-sabitlik yaratmaq cəhdlərinin bir parçası idi. Buna cavab olaraq da britaniyalılar Hindistandakı agentlərindən bir qismini Mərkəzi Asiyaya göndərərək bolşeviklərin planlarını öyrənməyə cəhd etmişdilər. Bu agentlərə misal olaraq F. M. Baileyi göstərmək olar.
== Haqqında ==
Sovet Rusiyasının Böyük Britaniyaya və ingilis imperializminə qarşı mübarizədə yararlanmaq istədiyi şeylərdən başlıcası ona qarşı olan hərəkatları dəstəkləmək idi. Sovet Rusiyası düşünürdü ki, qərb imperializminə ziyan vura, Dünya inqilabını reallaşdıra bilmək, onun kapitalist sənayesinin dağılması üçün lazım olan şey bu böyük sənayenin Asiyadakı xammal qaynaqlarını dağıtmaqdır. Bunu isə yalnız Asiya xalqları ya bu imperialist dövlətlərə qarşı ayağa qaldırmaqla, ya da hazırda fəaliyyət göstərən milli hərəkatları dəstəkləməklə etmək mümkün idi. Lenin milli hərəkatlarla əməkdaşlıq edə bilmək üçün problem olan marksist yanaşmada dəyişikliklər etmək üçün çalışmalara başladı və ortodoks marksist tərəfdaşlarının fikrini dəyişdirməyə çalışdı.
1919-cu ildə onlar şərqşünas N. Z. Bravinin rəhbərliyi altında diplomatik missiyanı bölgəyə göndərdilər.
Kalmıkiya
Kalmıkiya Respublikası (rus. Республика Калмыкия, kalm. Хальмг Таңһч) — Rusiya Federasiyası subyektlərindən biri. Paytaxtı Elista şəhəridir. Kalmıkiya Avropada buddizmin ən çox ibadət edildiyi yerdir.
== Coğrafiya ==
Respublikanın ərazisi 75.9 min kvadrat kilometrdir. Əhalisi 327 min nəfərdir. Qərbdən Rostov vilayəti, cənubdan Dağıstan Respublikası və Stavropol diyarı ilə həmsərhəddir. Kalmıkya neft (Vısokov, Göllərarası, Kanışan), təbii qaz (Yermolinsk, Mejev, İni-Burul), xörək duzu (Mojar) və tikinti materialları (Başantin, Arşan, Ulanxol) ilə zəngindir. İqlimi kəskin kontinental olub, isti və quru yaya, az qarlı və soyuq qışa malikdir.
Kalmıkiya Respublikası
Kalmıkiya Respublikası (rus. Республика Калмыкия, kalm. Хальмг Таңһч) — Rusiya Federasiyası subyektlərindən biri. Paytaxtı Elista şəhəridir. Kalmıkiya Avropada buddizmin ən çox ibadət edildiyi yerdir.
== Coğrafiya ==
Respublikanın ərazisi 75.9 min kvadrat kilometrdir. Əhalisi 327 min nəfərdir. Qərbdən Rostov vilayəti, cənubdan Dağıstan Respublikası və Stavropol diyarı ilə həmsərhəddir. Kalmıkya neft (Vısokov, Göllərarası, Kanışan), təbii qaz (Yermolinsk, Mejev, İni-Burul), xörək duzu (Mojar) və tikinti materialları (Başantin, Arşan, Ulanxol) ilə zəngindir. İqlimi kəskin kontinental olub, isti və quru yaya, az qarlı və soyuq qışa malikdir.
Kalmıklar
Kalmıklar və ya Kalmuklar (Kalmukca: Хальмгуд) — Qərbi Monqol tayfalarına aid olan Oyratların XVIII əsrdə Cunqariyadan Xəzər dənizinin qərbinə köç etmiş bir qoludur. Bu gün daha çox Rusiya Federasiyasının Kalmıkiya Respublikasında yaşayırlar.
Kalmıkların deportasiyası
Kalmıkların deportasiyası və ya "Ulusı" əməliyyatı (rus. Операция «Улусы») — 28 – 31 dekabr 1943-cü ildə 93.000-dən çox kalmıkların və kalmıklarla evil olan qeyri-kalmık qadınların Sovet İttifaqı tərəfindən sürgün edilməsidir. Ailələr və ayrı-ayrılıqda insanlar məcburi əmək üçün zorla mal-qara vaqonlarında Sibirə, xüsusi yaşayış məntəqələrinə köçürüldülər. Kalmık olmayan kişilərlə evlənən kalmık qadınlar deportasiyalardan azad edildi. Hökumət sürgünlərin rəsmi səbəbi kimi 2-ci Dünya müharibəsində təxminən 5000 kalmıkın nasistlərə bağlı Kalmıkiya Süvari Korpusunda döyüşməsini göstərərək, onları Aksis qüvvələri ilə əməkdaşlıqda ittiham etmişdi. Amma iqtidar eyni zamanda 23 mindən çox kalmıkın Qızıl Orduda xidmət etdiyini və Aksis qüvvələrinə qarşı Sovetlərlə birlikdə vuruşduğunu qəbul etmirdi.
NKVD rəisi Lavrenti Beriya və onun komissar müavini İvan Serov SSRİ hökumət başçısı İosif Stalinin birbaşa göstərişi ilə deportasiyanı həyata keçirdilər. Deportasiyada NKVD-NKGB qoşunlarından 10 minədək hərbçi iştirak etmişdir. Bu, 1930–1950-ci illər arasında bir neçə milyon sovet etnik azlığına təsir edən sovetlərin məcburi yerləşdirmə və əhali köçürmələri proqramının bir hissəsidir. Kalmıkların xüsusi hədəfə çevrilməsi bu entik qrup içindəki anti-kommunist əhvali-ruhiyyə və Buddist mədəniyyəti kimi bir sıra səbəblərə əsaslanırdı.
