Kitabxanalar
Kitabxana — növündən asılı olmayaraq kitab şəklində çap edilmiş bütün informasiya daşıyıcılarının toplandığı və istifadə edildiyi yer.
= Tarixi =
"Kitabxana" sözü fars və ərəb mənşəli iki sözün birləşməsindəndir.
İlk kitabxanalar eramızdan əvvəl yaradılıb. Ən qədim kitabxanalardan birinin Aşşur hökmdarı tərəfindən qurulduğu məlumdur. Hökmdar kitabxanasındakı kitablar üzəri şiş uclu alətlə yazılmış gil lövhələr olub.
Misirdə eradan öncə yaradılmış İsgəndəriyyə kitabxanası isə dövrünün ən böyük kitabxanası idi. Bir çox tarixçilər hesab edir ki, İsgəndəriyyə kitabxanasının yaranması bir çox tarixi faktların izini itirib. Orta əsr kitabxanaları isə təxminən 1000 kitabı olan kiçik monastır kitabxanaları idi.
== Növləri ==
Kitabxanalar 2 cür olur:
Kütləvi kitabxanalar — hər kəsin istifadə edə bildiyi kitabxanalardır.
Xüsusi kitabxanalar — elmi, tədris və ya müəyyən ixtisaslı mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Azərbaycanda kitabxanalar
Azərbaycan kitabxanaların siyahısı — Azərbaycan Respublikasındakı kitabxanaların ümumi siyahısı. Siyahı əlifba sırası ilə verilmişdir.
Bakıdakı Kitabxanalar
Bakıdakı Kitabxanalar—Bakı Azərbaycanın paytaxtı və ən böyük şəhəridir.
== Tarix ==
Bakıda ilk kütləvi kitabxana 1894-cü ilin avqustunda Bakı qubernatoru Qorçakovun icazəsi ilə açılmış Nəriman Nərimanovun Afina kitabxanası olmuşdur. Kitabxana 1896-cı ildə bağlanmışdır.
== Prezident Kitabxanası ==
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşləri üzrə Prezident Kitabxanası (azərb. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası) 2003-cü ildə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə iki şəhər kitabxanasının fondlarının birləşdirilməsi nəticəsində yaradılmışdır: Mərkəzi Kitabxana. Şəhər Kitabxanası və Prezident Administrasiyasının Ümumi Xidmət Bölməsi Kitabxanası.
Kitabxana Azərbaycan Prezidentinin 22 iyun 2009-cu il tarixli fərmanına əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi statusu almışdır.
== Milli Kitabxana ==
M. F. Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası (azərb. Azərbaycan Milli Kitabxanası) 23 may 1923-cü ildə yaradılmışdır. 1939-cu ildə kitabxanaya Azərbaycan maarifçisi Mirzə Fətəli Axundovun adı verilmişdir.
Kütləvi kitabxanaların maraqlarının qorunması
Kütləvi kitabxanaların maraqlarının qorunması — ictimai kitabxanaya maliyyə və fəlsəfi məqsədlərinə və ya ehtiyaclarına nail olmaq üçün verilən dəstəkdir. Çox vaxt bu, kitabxanaya nəzarət edən qurumlara pul və ya maddi ianələr və ya kampaniyalar şəklində olur. Kitabxana təbliğatı əvvəlcə kitabxananın özünə yönəlmişdi, lakin mövcud tendensiyalar göstərir ki, kitabxanalar “ictimaiyyətə iqtisadi dəyər” gətirdiklərini nümayiş etdirmək üçün özlərini yerləşdirirlər.
== Növləri ==
=== Məktub yazma kampaniyaları ===
Məktub yazma kampaniyaları ilk növbədə qanunvericiləri, kitabxanaçıları və vətəndaşları ictimai kitabxana qərarlarının nəticələri haqqında məlumatlandırmaq və kitabxana ilə bağlı ideyaları təşviq etmək üçün nəzərdə tutulub.
Məktub yazmaq ictimai kitabxana müdafiəçiləri arasında dəyərli ünsiyyət forması olmuşdur. Vaxtında yazılmış əlyazma e-poçt və ya strateji olaraq göndərilən məktub seçilmiş məmurların və kütlələrin qərarlarına təsir etmək üçün istifadə edilən güclü mexanizm ola bilər. Məktublar praktikdir, çünki onlar bir çox insana paylana bilər və mühüm yığıncaqlarda və ya mitinqlərdə iştirak edə bilməyən ictimai kitabxana müdafiəçiləri üçün nümayəndə kimi xidmət edə bilər.
=== İctimai nümayişlər ===
Kitabxanaların xeyrinə kütləvi nümayişlər çox vaxt mitinqlər, etirazlar və tətil oxunuşları formasında keçir.
===== Mitinqlər =====
Kütləvi kitabxanalara dəstək aksiyaları adətən insanları bir araya gətirmək və ictimai kitabxanaların üzləşdiyi problemlərə diqqəti cəlb etmək məqsədi daşıyan müsbət tədbirlərdir. Onlar adətən peşəkar kitabxanaçılar və ya Amerika Kitabxana Assosiasiyası kimi təşkilatlar tərəfindən təşkil edilir.
Milli kitabxanaların siyahısı
Milli kitabxana bu ölkənin qabaqcıl məlumat bazası kimi xidmət etmək məqsədi ilə hökumət tərəfindən xüsusi yaradılır. İctimai kitabxanaların əksinə onlar vətəndaşlara nadir hallarda kitabları borc verirlər. Bir çox halda onların tərkibinə Qutenberq Bibliyası kimi nadir, qiymətli və əhəmiyyətli əsərlər daxil edilir. Milli kitabxanalar ölkədəki digər kitabxanalardan ölçüsünə görə müqayisədə xeyli fərqlənir.
İstanbul kitabxanaları
'Kitabxanaların siyahısı İstanbulda kitabxanaların siyahısı.
Bəzi məşhur kitabxanlar:
Bəyazid Dövlət Kitabxanası, Beyazıt
İstanbul Texniki Universitedi,İTU Mustafa İnan Kitabxanası
Süleymaniye Kitabxanası (Süleymaniye kütüphanesi)
İstanbul Çelik Gülersoy Kitabxanası (Çelik Gülersoy Kütüphanesi), Sultanahmet
Topkapı Sarayı Kitabxanası (Topkapı Sarayı Kütüphanesi), Sultanahmet
Arxeoloji Müzey Kitabxanası (Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi), Sultanahmet
Qadın Əsərləri Kitabxanası (Kadin Eserleri Kütüphanesi), Haliç.
İstanbul kitabxanalarının siyahısı
'Kitabxanaların siyahısı İstanbulda kitabxanaların siyahısı.
Bəzi məşhur kitabxanlar:
Bəyazid Dövlət Kitabxanası, Beyazıt
İstanbul Texniki Universitedi,İTU Mustafa İnan Kitabxanası
Süleymaniye Kitabxanası (Süleymaniye kütüphanesi)
İstanbul Çelik Gülersoy Kitabxanası (Çelik Gülersoy Kütüphanesi), Sultanahmet
Topkapı Sarayı Kitabxanası (Topkapı Sarayı Kütüphanesi), Sultanahmet
Arxeoloji Müzey Kitabxanası (Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi), Sultanahmet
Qadın Əsərləri Kitabxanası (Kadin Eserleri Kütüphanesi), Haliç.
Bakı kitabxanaları
Bakıdakı Kitabxanalar—Bakı Azərbaycanın paytaxtı və ən böyük şəhəridir.
== Tarix ==
Bakıda ilk kütləvi kitabxana 1894-cü ilin avqustunda Bakı qubernatoru Qorçakovun icazəsi ilə açılmış Nəriman Nərimanovun Afina kitabxanası olmuşdur. Kitabxana 1896-cı ildə bağlanmışdır.
== Prezident Kitabxanası ==
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşləri üzrə Prezident Kitabxanası (azərb. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası) 2003-cü ildə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə iki şəhər kitabxanasının fondlarının birləşdirilməsi nəticəsində yaradılmışdır: Mərkəzi Kitabxana. Şəhər Kitabxanası və Prezident Administrasiyasının Ümumi Xidmət Bölməsi Kitabxanası.
Kitabxana Azərbaycan Prezidentinin 22 iyun 2009-cu il tarixli fərmanına əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi statusu almışdır.
== Milli Kitabxana ==
M. F. Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası (azərb. Azərbaycan Milli Kitabxanası) 23 may 1923-cü ildə yaradılmışdır. 1939-cu ildə kitabxanaya Azərbaycan maarifçisi Mirzə Fətəli Axundovun adı verilmişdir.
Dağıdılmış kitabxanaların siyahısı
Kitabxanaların qəsdən və ya təsadüfən məhv olunması və ya ciddi şəkildə zədələnməsi halları baş verir. Bəzən kitabxana mədəni soyqırım forması kimi qəsdən məhv edilir.
Kitabxanaların təsadüfən insanlar tərəfindən məhv edilməsinə dair nümunələr mövcuddur. Digərləri zəlzələ, daşqın və ya təsadüfi yanğınlar kimi təbii fəlakətlər nəticəsində zərər görüb.
Əsrlər boyu kitabxanalarda yanğınlar təsadüfi olaraq baş verib — görkəmli nümunələrə İsgəndəriyyə Kitabxanasının dağıdılması, Hindistanda Nalanda Kitabxanasının dağıdılması və Almaniyanın Veymar şəhərində Anna Amalia Kitabxanasının təsadüfən yandırılması daxildir.
== Səbəbləri və qarşısının alınması ==
Keçmişdə kif bir çox kitabxanada ciddi problem hesab olunurdu, buna görə də kitabxana dizaynı, məsələn, bitişik mərtəbələrdə rəflərin altında boşluqlar buraxaraq hava axınının artırılmasını vurğulayırdı. Yanğın baş verdikdə, xüsusən də yuxarı mərtəbədən başqa hər hansı bir mərtəbədə başlayarsa, alov hava axını ilə mərtəbədən mərtəbəyə daşınacaq ki, bu da asanlıqla bütün kitabxananın yox olmasına gətirib çıxaracaq.
Texnologiyanın inkişafı kitabxananın kolleksiyasının yanğın nəticəsində məhv olma ehtimalını azaldıb. Bunlara su çiləyiciləri, yanğın qapıları, dondurucular, siqnalizasiyalar, tüstü detektorları, yanğın söndürmə sistemləri və qəza generatorları daxildir. Köhnə kitabxanalar adətən hava axınının açılışlarını bağlamaq və yanğın qapıları, siqnalizasiya və çiləyici qurğuların quraşdırılması ilə əvəz olunur.
Kitabxanaların tarixi
Kitabxanaların tarixi çox qədim zamanlara gedib çıxır və yazının icadından qısa müddət sonra yaranmışdır. İnsanlar yazılı mətnləri qorumaq və gələcək nəsillərə ötürmək üçün məkanlar yaratmağa ehtiyac duyduqda kitabxanalar formalaşmağa başladı. Kitabxanalar sivilizasiyaların inkişafında və biliklərin yayılmasında həlledici rol oynamışdır. Kitabxanaların tarixi sənədlər kolleksiyalarını təşkil etmək üçün ilk cəhdlərdən başlayır.
== Qədim kitabxanalar ==
=== Məbədlər və saraylar ===
İlk kitabxanalar qədim sivilizasiyalarda meydana gəldi. Bu kitabxanalar daha çox dini və inzibati məqsədlər üçün istifadə olunurdu və məbədlərdə, saraylarda saxlanılan yazılı materiallardan ibarət idi.
=== Qədim Mesopotamiya ===
Mesopotamiya sivilizasiyasında eramızdan əvvəl 2500-cü illərdə gil lövhələr üzərində yazılar vardı. Ən məşhur qədim kitabxanalardan biri, Ninova şəhərində yerləşən və Assuriyalı hökmdar Aşşurbanipalın (e.ə. VII əsr) yaratdığı kitabxanadır. Bu kitabxana minlərlə gil lövhədən ibarət idi və müxtəlif mövzularda yazılmış əsərlər saxlanılırdı.
