Komissarlığı sözü azərbaycan dilində

Zaqafqaziya Komissarlığı (rus. Закавказский Комиссариат) — 15 noyabr 1917-ci il —10 fevral 1918-ci illərdə Cənubi Qafqazda mövcud olmuş dövlət qurumu. Sədri Yevgeni Gegeçkori olmuşdur.

SSRİ Xalq Müdafiə Komissarlığı (rus. Народный комиссариат обороны СССР) — Sovet İttifaqının 1934–1946-cı illər arasında ən yüksək hərbi idarəsi. == Tarixi == 1920–1930-cu illərdə RSFSR/SSRİ-nın ən yüksək hərbi orqanı Hərbi və Dəniz işləri üzrə Xalq Komissarlığı (rus. Народный комиссариат обороны СССР) (qısaca Narkomvoenmor) adlanırdı. 20 iyun 1934-cü ildə Narkomvoenmor SSRİ Müdafiə Xalq Komissarlığına (qısaca NKO) çevrildi. 30 dekabr 1937-ci ildə komisarlığdan SSRİ Hərbi Dəniz Qüvvələri Xalq Komissarlığını (NKVMF) ayırd etdilər. 1 fevral 1944-cü ildə SSRİ-də birlik respublikalarının hərbi birləşmələrinin yaradılması haqqında qanununun qəbul edilməsi ilə əlaqədar olaraq NKO Ümumittifaq Xalq Komissarlığından ittifaq-respublika komissarlığına çevrildi. 25 fevral 1946-cı ildə SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin qərarı ilə NKO NKVMF ilə birlikdə SSRİ Silahlı Qüvvələri vahid ittifaq-respublika Xalq Komissarlığına çevrildilər. Bu ad altında mərkəzi orqan bir aydan az müddətə sənədlərdə qeyd olundu, çünki SSRİ Xalq Komissarları və ittifaq respublikalarının şuraları Nazirlər Şuralarına çevrilməsi haqqında 15 mart 1946-cı il tarixli SSRİ Qanununa uyğun olaraq, onun adını SSRİ Silahlı Qüvvələri Nazirliyi olaraq dəyişdilər. 25 fevral 1947-ci ildə yuxarıda göstərilən qərarlara uyğun olaraq, SSRİ Konstitusiyasına dəyişikliklər edildi.

SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı və ya qısaca XDİK (rus. Наро́дный комиссариа́т вну́тренних дел СССР, və ya qısaca НКВД) — Keçmiş SSRİ-də DTK-dan əvvəlki təhlükəsizlik orqanlarından biri. Bu orqanın əli ilə minlərlə günahsız azərbaycanlı qətlə yetirilmişdir. Xalq Daxili İşlər Komissarlığı 1934–1946-cı illərdə fəaliyyət göstərmiş, sonradan SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyi (1946–1953), SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi (1954–1991) ilə əvəz edilmişdir.

SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı və ya qısaca XDİK (rus. Наро́дный комиссариа́т вну́тренних дел СССР, və ya qısaca НКВД) — Keçmiş SSRİ-də DTK-dan əvvəlki təhlükəsizlik orqanlarından biri. Bu orqanın əli ilə minlərlə günahsız azərbaycanlı qətlə yetirilmişdir. Xalq Daxili İşlər Komissarlığı 1934–1946-cı illərdə fəaliyyət göstərmiş, sonradan SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyi (1946–1953), SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi (1954–1991) ilə əvəz edilmişdir.

RSFSR Dövlət Nəzarəti Xalq Komissarlığı — RSFSR Xalq Komissarları Sovetinin tərkibində 1918-ci ilin iyulundan 1920-ci ilin fevralına qədər dövlət nəzarətini həyata keçirən hökumət orqanı. 1918-ci ilin yanvar ayına qədər Fəhlə, Əsgər və Kəndli Deputatları Sovetləri yanında iri şəhərlərdə, quberniyalarda və sənaye cəhətdən inkişaf etmiş vilayətlərdə fəaliyyət göstərən fəhlə nəzarəti şuralarına Ümum-Rusiya Nəzarət Şurası miqyasında rəhbərlik edirdi. Bu şuraya istehsalın konkret sahələri üzrə mütəxəssis auditor komissiyaları daxil idi. Bu Xalq Komissarlığı yaranana qədər RSFSR-də dövlət nəzarəti 1918-ci ilin yanvarında yaradılmış Mərkəzi Nəzarət Şurası, uçot-nəzarət şuraları və lokal nəzarət komissiyaları tərəfindən həyata keçirilirdi. 1918-ci ilin iyulunda Mərkəzi Nəzarət Şurası RSFSR Dövlət Nəzarəti Xalq Komissarlığına çevrilmişdir. RKP(b)-nin VIII qurultayı (1919-cu il mart) dövlət nəzarətinin yenidən təşkili haqqında qərar qəbul etmişdir. 1919-cu ilin aprelində Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi və RSFSR Xalq Komissarları Soveti "Dövlət nəzarəti haqqında" dekret qəbul etmişdir.

Xalq Fəhlə-Kəndli Müfəttişliyi Komissarlığı, qısaca Rabkrin (rus. Наро́дный комиссариа́т Рабо́че-крестья́нской инспе́кции) – Sovet İttifaqında dövlət və yerli idarələri, habelə müəssisələri yoxlamağa məsul olan nazirlik səviyyəsində (xalq komissarlığı) hökumət qurumu. == İlk dövrlər == 1920-ci il fevralın 7-də Ümum-Rusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi tərəfindən Dövlət Nəzarəti Xalq Komissarlığını əvəz edən Xalq Fəhlə-Kəndli Müfəttişliyi Komissarlığının yaradılması haqqında qərar qəbul edilmişdi. "Rabkrin" termini rusca "Narodnıy Kommissariat Raboçe-Krestyanskoy İnspektsiyi" yəni Xalq Fəhlə və Kəndli Müfəttişliyi Komissarlığı adından gəlir. Komissarlığın yaradılmasında məqsəd Sovet hökumətinin səmərəliliyini təmin etmək və Rusiya inqilabından sonra və vətəndaş müharibəsi dövründə meydana çıxan bürokratik qarışıqlıqları aradan qaldırmaq idi. Xalq Dövlət Nəzarəti Komissarlığı sovet hökumətinin qurulmasında mühüm rol oynasa da, bürokratik nəzarətin səmərəsizliyi Vladimir Lenini bu şuranı ləğv etməyə və onun əvəzində daha rahat idarə edilən dövlət orqanı yaratmağa vadar etdi. Yeni yaradılmış bu quruma keçmiş xalq dövlət nəzarəti komissarı İosif Stalinin təyin edildi ki, bu da sovet idarəçiliyinin yeni başlanğıcından xəbər verirdi. Sovet İttifaqının yaradılması olduğu üçün onun Rusiya imperiyası ilə heç bir əlaqəsi yox idi. Bu qurum tamamilə sovet hökuməti tərəfindən yaradıldığı üçün onu Rusiya imperiyası ilə heç nə bağlamırdı. == Lenin və Stalinin dövründə == Alman bioqrafı Isaac Deutscher komissarlığı belə təsvir etmişdir:"Rabkrin… idarəçiliyin ən yuxarı səviyyəsindən ən aşağısına qədər hər sahəsinə nəzarət etmək və çarizm dövründən qalan iki əsas problemi — səmərəsizlik və korrupsiyanı aradan qaldırmaq üçün yaradılmışdı.

BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (ing. United Nations High Commissioner for Refugees, UNHCR) — 14 dekabr 1950-ci il tarixində BMT-nin tərkibində yaradılmış və əsas məqsədi dövlətlərin tələbi və ya BMT-nin öz təşəbbüsü ilə qaçqınları himayə etmək və dəstəkləmək, onların öz ölkələrinə qaytarılması, üçüncü ölkələrə köçürülməsi və lokal inteqrasiyasını təmin etmək olan beynəlxalq təşkilatdır. Mərkəz qərargahı İsveçrənin Cenevrə şəhərində yerləşir. Təşkilat 1954 və 1981-ci illərdə Nobel Sülh Mükafatına layiq görülmüşdür.

Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyi — Azərbaycan Respublikasında ictimai qaydanın və ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsi, cinayətlərin qarşısının alınması və açılması sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş səlahiyyətləri həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanıdır. Azərbaycanın daxili işlər naziri Azərbaycan Prezidenti tərəfindən təyin edilir və vəzifədən azad edilir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il 17 sentyabr tarixli Fərmanına əsasən çap mediası subyektinin təsisçisi ola bilən 10 dövlət orqanından biridir. == Tarixi == Daxili İşlər Nazirliyi ilk olaraq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin nəzdində (Rusiya İmperiyasında mövcud olmuş polis sistemi əsasında) yaradılmışdır. Polis qüvvələrinə cavabdeh olan bir dövlət orqanı olduğu üçün Azərbaycanın dövlət quruculuğunda mühüm rol oynamışdır. Lakin 28 aprel 1920-ci ildə Azərbaycan Sovet hakimiyyətinin altına düşəndən sonra SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin səlahiyyətinə verildi. 18 oktyabr 1991-ci ildə nazirlik yenidən Azərbaycanın tabeliyinə verildi. Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı polis işçilərinin 60-ı Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adını aldı, onlardan 86-sı Azərbaycan Bayrağı, 247-si isə digər medal və ordenlər ilə təltif olundu. 1992-ci ildə Azərbaycan Beynəlxalq Cinayət Polis Təşkilatına (İnterpol) üzv oldu və 24 noyabr 1992-ci ildə Daxili İşlər Nazirliyinin tərkibində İnterpolun Milli Mərkəzi Bürosu yaradıldı. 30 iyun 2004-cü ildə DİN xidmətləri üzərində korporativ nəzarəti həyata keçirmək, Azərbaycan polisinin xidməti ilə uyğun olmayan işlərin qarşısının alınması, korrupsiya məmurlarının ifşası üçün Daxili Təhlükəsizlik Departamenti yaradıldı.

BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (ing. United Nations High Commissioner for Refugees, UNHCR) — 14 dekabr 1950-ci il tarixində BMT-nin tərkibində yaradılmış və əsas məqsədi dövlətlərin tələbi və ya BMT-nin öz təşəbbüsü ilə qaçqınları himayə etmək və dəstəkləmək, onların öz ölkələrinə qaytarılması, üçüncü ölkələrə köçürülməsi və lokal inteqrasiyasını təmin etmək olan beynəlxalq təşkilatdır. Mərkəz qərargahı İsveçrənin Cenevrə şəhərində yerləşir. Təşkilat 1954 və 1981-ci illərdə Nobel Sülh Mükafatına layiq görülmüşdür.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığı (İHAK) — Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları Haqqında Ümumi Bəyannamə ilə təmin edilən insan hüquqlarına riayət edilməsinə və qorunmasına nəzarət edən qurumu. Mişel Baçelet 1 sentyabr 2018-ci il tarixindən BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarıdır. == Tarixi == Bu komissarlıq 1993-cü ildə BMT Baş Məclisi tərəfindən yaradılmışdır. 28 iyul 2008-ci ildə Baş Assambleya BMT-nin Baş katibi Pan Gi Munun Navanethem Pillayın (Cənubi Afrika) BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə yeni Ali Komissarlığına təyin edilməsi təklifini səsvermədən təsdiqləmişdir. Onun dörd illik səlahiyyət müddəti 1 sentaybr 2008-ci ildə başlamışdır. Müddət bitdikdən sonra onun mandatı 1 sentyabr 2012-ci ildən başlayaraq daha iki il müddətinə uzadılmışdır. 1 iyul 2004-cü ildən 2008-ci il iyunun 30-dək Luiz Arbor (Kanada) Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarı olmuşdur. Onun sələfi Serjiu Vieyra di Mello (Braziliya) 19 avqust 2003-cü ildə BMT-nin İraqdakı missiyasının rəhbəri vəzifəsini yerinə yetirərkən Bağdad şəhərində yerləşən BMT ofisində törədilən partlayış nəticəsində həlak olmuşdur.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığı (İHAK) — Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları Haqqında Ümumi Bəyannamə ilə təmin edilən insan hüquqlarına riayət edilməsinə və qorunmasına nəzarət edən qurumu. Mişel Baçelet 1 sentyabr 2018-ci il tarixindən BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarıdır. == Tarixi == Bu komissarlıq 1993-cü ildə BMT Baş Məclisi tərəfindən yaradılmışdır. 28 iyul 2008-ci ildə Baş Assambleya BMT-nin Baş katibi Pan Gi Munun Navanethem Pillayın (Cənubi Afrika) BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə yeni Ali Komissarlığına təyin edilməsi təklifini səsvermədən təsdiqləmişdir. Onun dörd illik səlahiyyət müddəti 1 sentaybr 2008-ci ildə başlamışdır. Müddət bitdikdən sonra onun mandatı 1 sentyabr 2012-ci ildən başlayaraq daha iki il müddətinə uzadılmışdır. 1 iyul 2004-cü ildən 2008-ci il iyunun 30-dək Luiz Arbor (Kanada) Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarı olmuşdur. Onun sələfi Serjiu Vieyra di Mello (Braziliya) 19 avqust 2003-cü ildə BMT-nin İraqdakı missiyasının rəhbəri vəzifəsini yerinə yetirərkən Bağdad şəhərində yerləşən BMT ofisində törədilən partlayış nəticəsində həlak olmuşdur.

SSRİ Hərbi və Dəniz işləri üzrə Xalq Komissarlığı — 1923-cü il noyabr ayının 12-dən 1934-cü ilin mart ayının 15-dək SSRİ Silahlı Qüvvələrinə nəzarət edən hərbi idarənin mərkəzi orqanı. == Tarixi == Xalq Komissarlığı iki müstəqil xalq komissarlığlarından (RSFSR-in hərbi və dəniz işləri üzrə) yaradılmışdır. SSRİ Müdafiə Xalq Komissarlığının yaranması ilə əlaqədar ləğv edildi. == Xalq Komissarları == Xalq Komissarlığına Xalq Komissarı rəhbərlik edirdi; aşağıda sadalanan şəxslər müxtəlif vaxtlarda bu vəzifəni icra edirdilər: Lev Trotski – 12 noyabr, 1923 – 26 yanvar, 1925; Mixail Frunze – 26 yanvar – 31 oktyabr, 1925; Kliment Voroşilov – 6 noyabr, 1925 – 20 iyun, 1934 == İstinadlar == == Mənbə == People's Commissariat for Military and Naval Affairs // Naval Dictionary. Moskva: Hərbi nəşriyyat. 1990. 511.