Kələk
Kələk — Azərbaycan Respublikasının Goranboy rayonunun Kələk kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 1999-cu il tarixli, 708-IQ saylı Qərarı ilə Goranboy rayonunun Kələk kəndi Xınalı kənd inzibati-ərazi vahidi tərkibindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Kələk kənd inzibati-ərazi vahidi yaradılmışdır.
== Toponimikası ==
Yerli əhalinin məlumatına görə, yaşayış məntəqəsinin əsasını keçmış Tiflis quberniyasının Axalkalaki rayonundan gəlmiş ailələr qoymuş, yeni yaşayış məntəqəsinə də keçmış yurdlarının adını vermişlər. Sonralar toponimin tərkibindəki axal komponenti və kalaki sözündən isə i saiti düşmüşdür. Tədqiqatçılara görə isə, oykonim İran dillərində "qala" mənasında işlənən kalak/kələk sözündəndir, yaxud XIX əsrdə Gəncə qəzasında maldarlıqla məşğul olmuş kələk adlı icmanın adını əks etdirir.
== Tarixi ==
== Coğrafiyası və iqlimi ==
Kənd Gəncə-Qazax düzənliyində yerləşir.
== Əhalisi ==
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 802 nəfər əhali yaşayır.
Kələk (nəqliyyat)
Kələk — su nəqliyyatı vasitəsi.
== Ümumi məlumat ==
XIX əsr və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda su nəqliyyatı vasitələrinin məhəlli-lokal xüsusiyyəti ilə fərqlənən növləri də mövcud olmuşdur. Naxçıvan bolgəsi ucun səciyyəvi olan, ibtidai salın nisbətən təkmilləşdirilmiş forması hesab edilən pələ və kələk belə su nəqliyyatı vasitələrindəndir. Quruluşuna və təyinatına görə hər iki su nəqliyyatı vasitəsi oxşarlıq təşkil etsə də, ölçülərinə və yukgöturmə qabiliyytəinə görə pələ kicik, kələk isə nisbətən iri ölçudə hazırlanırdı.
Kələk öz həcminə görə pələdən uç-dörd dəfə iri düzəldilirdi. Adətən bir kələyin düzəldilməsi üçün 5-6 m uzunluğunda beş ədəd ağac, təxminən bir o qədər də atmalar gərək olurdu. Kələyə bağlanmış tuluqların sayı isə 12-16 ədədə çatırdı. Kələk də xüsusi çəp vasitəsilə idarə olunurdu və təxminən 150-170 puda qədər yuk götürə bilirdi. Culfa rayonunun Yaycı kəndi ərazisində "Kələkişləyən yer" adlanan sahə indi də qalamqdadır. Buradan suya salınan kələk Üctəpədə digər sahilə çıxa bilirdi.
Kələk (qayıq)
XIX əsr və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda su nəqliyyatı vasitələrinin məhəlli-lokal xüsusiyyəti ilə fərqlənən növləri də mövcud olmuşdur. Naxçıvan bölgəsi üçün səciyyəvi olan, ibtidai salın nisbətən təkmilləşdirilmiş forması hesab edilən kələk belə su nəqliyyatı vasitələrindəndir. Quruluşuna və təyinatına görə su nəqliyyatı vasitəsi kimi pələ ilə oxşarlıq təşkil etsə də, ölçülərinə və yükgötürmə qabiliyytəinə görə pələ kiçik, kələk isə nisbətən iri ölçüdə hazırlanırdı.
Kələk isə öz həcminə görə pələdən üç-dörd dəfə iri düzəldilirdi. Adətən bir kələyin düzəldilməsi üçün 5–6 m uzunluğunda beş ədəd ağac, təxminən bir o qədər də atmalar gərək olurudu. Kələyə bağlamış tuluqların sayı isə 12-16 ədədə çatırdı. Kələk də çəp vasitəsilə idarə olunurdu və təxminən 150-170 puda qədər yük götürə bilirdi. Culfanın Yaycı kəndi ərazisində "Kələkişləyən yer" adlanan sahə indi də qalamqdadır. Buradan suya salınan kələk Üçtəpədə digər sahilə çıxa bilirdi.
Kələk bələdiyyəsi
Goranboy bələdiyyələri — Goranboy rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr.
== Tarixi ==
Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub.
== Siyahı ==
== Qeydlər ==
== Mənbə ==
"Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
Kələkarx
Kələkarx - İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indiki Sərdarabad (Oktemberyan)
rayonunda kənd.
== Tarixi ==
Rayon mərkəzindən təxminən 15 km məsafədə, Araz çayından axan arxın yanında
yerləşir.
Toponim Azərbaycan dilinin cənub dialektində «yan tərəfləri daşla hörülmüş ağıl, heyvan
salınan yer» mənasında işlənən kələk sözü ilə arx sözünün birləşməsindən əmələ gəlmişdir.
Hidrotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir.
Erm. SSR AS RH-nın I. IV. 1946-cı il fərmanı ilə dəyişdirilib Şenevan (Şenli qəsəbə)
qoyulmuşdur.
Kələki
Kələki — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunda bir kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1 mart 2003-cü il tarixli, 423-IIQ saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunun Kələki kəndi Dırnıs kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, Unus kəndi mərkəz olmaqla, Unus kənd inzibati ərazi dairəsi yaradılmışdır.Rayonun mərkəzindən 45 km şimal-şərqdə, Ordubad – Unus avtomobil yolunun üstündədir. Əhalisi bağçılıq, tərəvəzçilik və heyvandarlıqla məşğuldur. Orta məktəbi, kulubu, kitabxanası, tibb məntəqəsi var. Eyni zamanda da bu kənd Azərbaycan Respublikasının keçmiş prezidenti Elçibəyin doğulduğu kənddir.
== Tarixi ==
Kələki Ordubad rayonunun Dırnıs inzibati ərazi vahidində kənd. Vənənd çayının sahilində, Uçurdağın ətəyindədir. Kənd öz adını yaxınlıqdakı məbəd xarabalığından almışdır. Oykonim ərəb dilindəki kələ (məbəd) və fars dilindəki kuh sözünun fonetik variantı olan ki (dağ) sözlərindən düzəlib, "məbəd dağı" mənasındadır..
== Əhalisi ==
27 aqvust 1727-ci il tarixli "Naxçıvan sancağının müfəssəl dəftəri"ndə (səh.
Kələki körpüsü
Kələki körpüsü — Ordubad rayonunun Kələki kəndi ərazisində, Vənəndçayın üzərində Dəstə-Dırnıs-Rumus avtomobil yolunun 21 kilometrliyində yerləşən körpü.
== Ümumi məlumat ==
Körpü ikiaşırımlıdır.Uzunluğu 30 paqonometrdir. XIX əsrin əvvəllərində inşa edildiyi ehtimal olunur. Milli memarlıq simasını və möhkəmliyini qoruyub saxlamışdır. 1998-ci ildə bərpa edilmiş və yenidən qurulmuşdur. Kələki körpüsü vasitəsilə Ordubad rayonunun Pəzməri, Unus, Kələki kəndlərinin Dırnıs-Vənənd yolu ilə magistral yola çıxışı təmin olunmuşdur.
Kələkin (Piranşəhr)
Kələkin (fars. كله كين) - İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Piranşəhr şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 808 nəfər yaşayır (140 ailə).
Kələkoş
Kələkoş və ya Kələcoş (kələdoş) — Azərbaycan və bir neçə digər ölkələrin mətbəxlərində qida növü.
Kələkoş Güney Azərbaycanın Zəncan şəhərinin ən məşhur yeməklərindən biridə sayılır.
== Ərzaqlar ==
4 porsiya üçün nəzərdə tutulub
3 stəkan yağlı qatıq
1 ½ xörək qaşığı un
1 yumurta
3 stəkan soyuq su
1 xörək qaşığı yuyulmuş və süzülmüş yumru düyü
½ stəkan xırda doğranmış qoz
2 diş əzilmiş sarımsaq
1 ½ xörək qaşığı quru nanə
2 xörək qaşığı bitki və ya kərə yağı
1 orta baş xırda doğranmış soğan
duz, zövqə görə
istiot, zövqə görə
== Hazırlanma qaydası ==
1. Bir kasada qatığı, unu, yumurta və suyu yaxşıca qarışdırın. Sonra isə üzərinə düyünü, qozu, sarımsağı, və quru nanəni əlavə edin və yenə qarışdırın.
3. Bir qazanda yağı qızdırın və soğanı əlavə edib təxminən 6-7 dəqiqə qızardın.
4. Qatıqlı qarışığı soğanın üzərinə əlavə edin və taxta qaşıqla ara vermədən qarışdıraraq orta odda təxminən 20 dəqiqə müddətində və ya düyü yumuşalana qədər bişirin. Kənara çəkin və üzərinə zövqə görə duz və istiot əlavə edib qarışdırın.
Kələkötür acıçiçək
Kələkötür acıçiçək (lat. Gentiana scabra) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin acıçiçəkkimilər fəsiləsinin acıçiçək cinsinə aid bitki növü.
Kələkötür böyürtkən
Kələkötür böyürtkən (lat. Rubus hirtus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin moruq cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Fransada, Almaniyada, Avstriyada, Macarıstanda və Qafqazda təbii halda yayılmışdır.
== Botaniki təsviri ==
Birillik budaqları seyrək tüklü, silindrvarı, üzəri qısa sarımtıl tikanlı və vəzili, yerə yatıq koldur. Üçər, az halda beşər tünd yaşıl, nazik. kənarı tam olmayan ikiqat dişli, hər iki tərəfdən tüklü, ucu şişləşmiş yarpaqcıqlıdır. Yarpaqaltlığı xətvarıdır. Çiçəkləri 1,5-2 sm diametrində, kasayarpaqları sıx vəzili çox zaman xırda tikancıqlı çiçək açanda kənara qatlanmış olur. Ləçəkləri ağdır. Meyvəverən budaqları tüklü, sıx, yatıq, vəzilidir.
Kələkötür fırçaotu
Kələkötür fırçaotu (lat. Dipsacus asper) — bitkilər aləminin fırçaotuçiçəklilər dəstəsinin doqquzdonkimilər fəsiləsinin fırçaotu cinsinə aid bitki növü.
Kələkötür qırxbuğum
Kələkötür qırxbuğum (lat. Polygonum scabrum) - qırxbuğum cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Dioctis maculatum Raf.
Dioctis vernum Raf.
Discolenta lapathifolia Raf.
Discolenta scabra Raf.
Persicaria attenuata subsp. pulchra (Blume) K.L. Wilson
Persicaria hypanica (Klokov) Tzvelev
Persicaria lapathifolia (L.) Gray
Persicaria lapathifolia subsp. andrzejowskiana (Klokov) Soják
Persicaria lapathifolia subsp. brittingeri (Opiz) Soják
Persicaria lapathifolia subsp.
Kələkötür ürəkotu
Kələkötür ürəkotu (lat. Cardamine hirsuta) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin ürəkotu cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Arabis heterophylla G.Forst. ex DC.
Cardamine africana subsp. borbonica (Bojer) O.E. Schulz
Cardamine angulata Regel [Illegitimate]
Cardamine borbonica Bojer
Cardamine fagetina Schur
Cardamine hirsuta var. apetala Soó
Cardamine hirsuta f. apetala Soó
Cardamine hirsuta var. exigua O.E.Schulz
Cardamine hirsuta var. formosana Hayata
Cardamine hirsuta f. glabra Schweinf.
Kələkötürlük
Kələkötürlük - texniki səthdə baza uzunluğunda kiçik addımlarla yaranan forma xətaları toplusu olub, səthin profil kəsiyində ideal həndəsi formadan meyillənmə kimi müxtəlif parametrlərlə səciyyələndirilir. Onlar mexaniki emal və ya başqa təsirlər nəticəsində yaranan kiçik məsafəli səth nahamarlıqlarıdır. İSO 1302-yə görə verilmiş baza uzunluğunda profil aşağıdakı parametrlərlə təsvir olunur.
Orta xətt profili iki hissəyə elə bölür ki, profil boyunca materialla dolu (Ao) və boş sahələr (Au) bir-birinə bərabər olur. Maksimal profil hündürlüyü (Rmax) ən dərin çökəklik və zirvəyə toxunan xəttlər arasındakı məsafədir. Maksimal profil dərinliyi (Rm) profilin orta xəttindən aşağıdakı ucqar nöqtəsinə qədər olan məsafədir. Meyillənmənin orta ədədi qiyməti Rz verilmiş uzunluqda 5 ən hündür və 5 ən dərin profil qiymətlərinin ədədi ortasıdır:
R
z
=
(
∑
i
=
1
5
|
H
i
m
a
x
|
+
∑
i
=
1
5
|
H
i
m
i
n
|
)
/
5
{\displaystyle R_{z}=\left(\sum _{i=1}^{5}|H_{i\ max}|+\sum _{i=1}^{5}|H_{i\ min}|\right)/5\,\!}
Kələkötürlüyün orta ədədi qiyməti isə Ra ilə işarə olunur. O, verilmiş baza uzunluğunda profilin orta qiymətdən bütün meyillənmələrinin orta ədədi qiyməti kimi təyin olunur:
R
a
=
1
l
∫
l
0
[
y
i
]
d
x
{\displaystyle R_{a}={\frac {1}{l}}\int \limits _{l}^{0}\left[y_{i}\right]\,dx\,\!}
Səthin kələkötürlüyünün texniki cizgidə göstərilməsi də standartlaşdırılıb. Burada səthi kifayət qədər səciyyələndirmək üçün lazım olan parametrlər verilir. Çox vaxt səth üzərində Ra–nın qiyməti əlavə göstərilir.
Skapenin kələkləri
Skapenin kələkləri (fr. Les Fourberies de Scapin) — Fransa dramaturqu Molyerin 24 may 1671-ci ildə ilk dəfə Pale-Royalda səhnəyə qoyduğu 3 pərdədən ibarət (hər biri müvafiq olaraq 5, 8 və 13 pərdədən ibarətdir) komediya tamaşası. Qəbul edilir ki, bu əsər qədim Roma dramaturqu Terensinin yazdığı "Phormio" komediyasından götürülüb.
Oyunun baş qəhrəmanı fırıldaqçı və hiyləgər Skapen yalan və hiylə ilə həyatında daim hamını qabaqlamağa çalışan bir insandır. Çox lovğa, təkəbbürlü, özünü bəyənən biridir və bacara bilməyəcəyi heç bir işin olmadığını düşünür. Amma eyni zamanda çox hiyləgər və diplomasiya üzərində çox istedadlıdır. Tez oyundakı digər insanları kukla kimi bir-birinə qarşı oynatmağa başlayır. Bununla belə, o, iki gənc cütlüyə kömək etmək kimi əsas məqsədindən heç vaxt ayrılmamağı bacarır.
== Obrazlar ==
Skapen : Leandrın nökəri, kələkbaz
Leandr : Jerontun oğlu və Zerbinetta'nın sevgilisi
Oktav : Arqantın oğlu və Qiasintanın sevgilisi
Jeront : Leandr və Qiasintanın atası
Arqant : Oktav və Zerbinettanın atası
Qiasinta : Jerontun qızı və Oktavın sevgilisi
Zerbinette : Arqantın qızı və Leandrın sevgilisi
Silvestr : Oktavın xidmətçisi
Karl : Kələkbaz
Nerina : Qiasintanın dayəsi və süd anası
iki qapıçı
== Televiziya adaptasiyaları ==
Les Fourberies de Scapin, Fransız televiziyası üçün Jan Kerçbronun istehsalıdır. Televiziyada ilk dəfə 1965-ci ildə yayımlanıb.
