Litium
Litium (Li) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 3-cü element.
== Kəşf olunması ==
Litium 1817-ci ildə isveç kimyaçısı İ.Arfedson tərəfindən, pentalit mineralının analizi zamanı kəşv olunub. Bu mineral ən adi daş kimi görünür və odur ki, metal litium (yunan sözü “lithos” – daş deməkdir) adlandırılmışdır.
== Xassələri ==
Litium gümüşü-ağ rəngli yumuşaq metaldır. O, bütün metalların ən yüngülüdür. Qələvi metalların digər nümayəndələrinə nisbətən litiumun kimyəvi aktivliyi xeyli aşağıdır. Məsələn, onun su ilə reaksiyası başqa qələvi metallarda olduğu kimi şiddətli getmir. Litiumun yalnız təzə kəsilmiş səthi adi temperaturda havanın oksigeni ilə birləşərək Li2O əmələ gətirir. LiOH yüksək temperaturda parçalanaraq, (Mg(OH)2-də olduğu kimi) Li2O əmələ gətirir. NaOH, KOH və s.
Litium flüor
Litium flüor (LiF) - litium və flüorun ikili kimyəvi birləşməsidir, flüorid turşununlitium duzu.
== Fiziki xassələri ==
Normal şəraitdə litium flüor ağ tozdur və ya kub sisteminin şəffaf rəngsiz kristallarıdır, hüceyrə parametrləri a = 0,40279 nm, Z = 4.Suda zəif həll olunur (0 °C-də 0,120 q / 100 ml),
Temperatur artdıqca həllolma bir qədər artır(25 °C-də 0,134 q/100 ml; 35 °C-də 0,1357 q/100 ml).Standart şəraitdə istilik keçiriciliyi 4,01 Vt /(m K),
== Alınması ==
Litium floridin zəif həll olmasından istifadə edərək, mübadilə reaksiyaları ilə almaq olar:
L
i
C
l
+
N
H
4
F
→
L
i
F
↓
+
N
H
4
C
l
{\displaystyle {\mathsf {LiCl+NH_{4}F\ {\xrightarrow {\ }}\ LiF\downarrow +NH_{4}Cl}}}
Litium hidroksid və flüorid turşunun qarşılıqlı təsiri ilə də əldə edilə bilər:
L
i
O
H
+
H
F
→
L
i
F
↓
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {LiOH+HF\ {\xrightarrow {\ }}\ LiF\downarrow +H_{2}O}}}
== Kimyəvi xassələri ==
Flüorid turşusunun qatı məhlullarında həll olunur:
L
i
F
+
H
F
→
L
i
H
F
2
{\displaystyle {\mathsf {LiF+HF\ {\xrightarrow {\ }}\ LiHF_{2}}}}
L
i
F
+
H
2
S
O
4
→
L
i
H
S
O
4
+
H
F
↑
{\displaystyle {\mathsf {LiF+H_{2}SO_{4}\ {\xrightarrow {\ }}\ LiHSO_{4}+HF\uparrow }}}
L
i
F
+
H
N
O
3
→
L
i
N
O
3
+
H
F
↑
{\displaystyle {\mathsf {LiF+HNO_{3}\ {\xrightarrow {\ }}\ LiNO_{3}+HF\uparrow }}}
Qatı qüvvətli turşularda həll olunur:
2
L
i
F
+
C
a
O
→
600
o
C
L
i
2
O
+
C
a
F
2
{\displaystyle {\mathsf {2\ LiF+CaO\ {\xrightarrow {600^{o}C}}\ Li_{2}O+CaF_{2}}}}
2
L
i
F
+
C
a
(
O
H
)
2
→
2
L
i
O
H
+
C
a
F
2
↓
{\displaystyle {\mathsf {2\ LiF+Ca(OH)_{2}\ {\xrightarrow {\ }}\ 2\ LiOH+CaF_{2}\downarrow }}}
== Tətbiqi ==
Litium flüorid çox yüksək şəffaflığa malikdir ultrabənövşəyidən infraqırmızı spektral diapazona qədər (0,12 ... 6 mikron), buna görə də o, ultrabənövşəyi (vakuum ultrabənövşəyi daxil olmaqla hansınınki şəffaflığı bütün digər optik materiallardan üstündür) və infraqırmızı optikada istifadə olunur.Bundan əlavə, termolüminessent dozimetriya ilə radiasiya dozalarını ölçmək üçün istifadə olunur.
Yüksək ərimə istiliyi olduğundan (1044 kJ/kq) istilik enerjisinin saxlanması üçün istifadə olunur. Əridikdə həcmini 22% artırır. Maye litium flüoridin təsirindən metallar tez zamanda korroziyaya uğrayır.
== Toksikliyi ==
Litium flüorid zəhərlidir. Havada maksimum icazə verilən konsentrasiya 1 mq/m³ təşkil edir.
== Mənbə ==
Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 2-е изд., — М.—Л.: Химия, 1966.
