millətçiliyi sözü azərbaycan dilində

Azərbaycan milliyətçiliyi və ya Azərbaycançılıq — Azərbaycanlıların millət olmasının iddiası və azərbaycanlıların mədəni birliyinin təbliğ fikridir. Azərbaycanda millətçiliyin formalaşması prosesi XIX əsrin ikinci yarısından başlamışdır. Azərbaycançılıq fikirlərini əsasən XX əsrin başlanğıcında Azərbaycanın ideoloqları, qurucuları müəyyənləşdirmiş və bu fikirlərin nəticəsi olaraq Azərbaycan xalqları ilə birgə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti adında dövlət qurmuşlar. Azərbaycanda millətçilik məzmunu və əhəmiyyətinə görə liberal millətçilik olmuşdur. Bunu Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin xarici və daxili siyasətində aydın görmək olardı. Onun daxili siyasəti şəxsiyyətin azadlığı, bərabərlik, həmrəylik və plüralizm prinsiplərinə əsaslanırdı. == Azərbaycan milliyətçiliyinin ideologiyası == Azərbaycançılıq fikirlərini əsasən XX əsrin başlanğıcında Azərbaycanın ideoloqları, qurucuları müəyyənləşdirmiş və bu fikirlərin nəticəsi olaraq Azərbaycan xalqları ilə birgə Azərbaycan Cümhuriyyəti adında dövlət qurmuşlar. Filosof Etibar Nəcəfova görə, Rusiya imperiyasına qarşı Azərbaycan xalqının mübarizəsi Azərbaycanda millətçiliyin əsas hərəkətverici qüvvəsi idi. Bundan əlavə, filosofun fikrincə, mütərəqqi rus və avropalı nəzəriyyəçi və dövlət xadimlərinin ideyaları Azərbaycanda millətçiliyin formalaşması prosesinə cox böyük təsir etmişdi. Qeyd olunmalıdır ki, Azərbaycan millətçiliyinin təmsilçilərinin əksəriyyəti Rusiya və Avropada təhsil almışdılar.

“Ağ millətçilik” termini “ağ irqin hakimiyyəti” ifadəsi üçün bir evfemizm olaraq ortaya çıxmışdır. Ağdərili insanların digər irqlərdən daha yaxşı olduğuna və buna görə cəmiyyətdə üstünlük təşkil etməsinə inam deməkdir, Defamasiya və Ekstremizmə Qarşı Mərkəzin direktoru Oren Siql bunu belə izah edir. Bu inanclara sahib olan insanlara ultra-sağ, “Indentarians” və irqi realistlər də deyilir. Ancaq bu, yalnız köhnə ksenofobiya üçün yeni bir ad, bir rebrendinqdir. “Ultra-sağ” termini Milli Siyasət İnstitutunun prezidenti (ağ irqin üstünlüyü tərəfdarı olan bir ekspert və analitik mərkəzi) və redaktoru Richard Spenser tərəfindən tərtib edilmişdir Radix jurnalı. O deyir: “Mən “ağ millətçi” ifadəsini özümə münasibətdə istifadə etmirəm. “Çox sağ” termini xoşuma gəlir. Açıqlığı var. O başa düşüləndir. Fərqli baxımdan yanaşırıq.” Ku Klux Klan və neonasistlər də ağ irqin üstünlüklərinə sadiqdirlər.

Marksizmdə burjua millətçiliyi hakim siniflərin insanları sinif müharibəsi başlatmaqdan yayındırmaq üçün insanları qəsdən milli, irq, etnik və ya dinə görə ayırmaq təcrübəsidir. Hakim siniflərin fəhlə sinfinin onlara qarşı birləşməsinin qarşısını almaq üçün istifadə etdiyi "parçala və qalib gəl" strategiyası kimi qiymətləndirilir (marksist şüarı belədir: "Bütün ölkələrin zəhmətkeşləri, birləşin!"). == Ölkələr == === Sovet İttifaqı === Oktyabr inqilabından sonra bolşevik hökuməti milli siyasətini (yerliləşdirməni) marksizm prinsipləri əsasında qurdu. Bu prinsiplərə görə, bütün millətlər sonda yox olmalıdır və millətçilik burjua ideologiyası hesab olunurdu. Leonid Brejnev SSRİ-nin yaranmasının 50 illiyinə həsr olunmuş məruzəsində vurğulamışdı: "Buna görə də kommunistlər və bütün sosializm mübarizləri hesab edirlər ki, milli məsələnin əsas tərəfi milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq zəhmətkeşlərin birləşməsidir.

Erməni millətçiliyi, müasir dövrdə Mixail Çamçıyanın romantik millətçiliyinə əsaslanır və ümumi olaraq Erməni mübarizəsi olaraq formalaşdırılmış azad, müstəqil və birləşmiş bir Ermənistanın yaradılması olaraq ifadə olunur. Erməni milli oyanışı 1880-ci illərdə Osmanlı imperiyası dövründəki millətçiliyin ümumi yüksəlişi dövründə formalaşdı. Rusiya imperiyasında yaşayan ermənilərə mühüm təsir etdi. Erməni kilsəsi başda Mıkırtıç Xrimyan kimi liderlərlə erməni millətçiliyinin əsas müdafiəçisi olmuşdur. Müasir Ermənistan və erməni sosial bazasının daha qarmaqarışıq hala gəlməsi, Erməni mübarizəsinin siyasi təsirini gedərək azaltmış və liberal bir millətçilik olaraq modellənən bir erməni millətçiliyinə doğru sürüşmüşdür. Digər yandan, Erməni diasporu iqtisadi mənfətdən əlavə assimiliyasiya təhdidini qoruyan "diaspor millətçiliyinə" sahibdir, == Osmanlı dövründə erməni oyanışı == Tənzimat dövründə edilən reformların bir nəticəsi olaraq qeyr-müsəlman azlıqların Osmanlı imperiyası içindəki vəziyyəti mühüm ölçüdə dəyişdi. İlk reformlar ümumilikdə Osmanlı imperiyasının strukturunu və sistemini dəyişdirərək həyata keçirilmişdir. Bunun birlikdə Krım müharibəsi dövründə Osmanlı imperiyasını Rusiya imperiyasına qarşı dəstəkləyən böyük güclərin tədbiq etdiyi diplomatik təzyiqlərin bir nəticəsi olaraq, 1856-cı ildə qeyri-müsəlman Osmanlı imperiyası əhalisinə müsəlman vətəndaşlarla eyni haqların verilməyə çalışıldığı reformlar edildi. Qeyr-müsəlmanlar üzərindəki cizyə vergisi ləğv edildi, həmçinin hərbçi olmalarına icazə verildi və öz məktəblərini açmalarına şərait yaradıldı. Bu yeni və nisbətən liberal mühit altında bir çox erməni məktəbləri Osmanlı imperiyası ərazisi boyunca açıldı.

Resurs millətçiliyi hökumətin və cəmiyyətin ölkə daxilində yerləşən təbii ehtiyatlara nəzarətə malik olma tendensiyasıdır. Resurs millətçiliyi transmilli korporasiyaların maraqlarına zidd ola, həmçinin ölkənin inteqrasiya meyllərinin qarşısını ala bilər.

Gürcü milliyətçiliyi (gürc. ქართული ნაციონალიზმი) — gürcü xalqının millətçiliyi. == Yaranması == Gürcülərin müstəsna olması anlayışı Orta əsrlərə (Con Zosimusun yazılarında göstərildiyi kimi) gedib çıxsa da, müasir gürcü millətçiliyi 19-cu əsrin ortalarında parçalanmış gürcü çarlıqlarının Rusiya tərəfindən ilhaqına reaksiya olaraq ortaya çıxdı. Bu ilhaq gürcülərin müstəqilliyinə son qoysa da, gürcülərə vahid hakimiyyət altında birlik, nisbi sülh və sabitlik gətirdi. Milli dirçəlişi ilk ilhamlandıranlar romantik yazıları vətənpərvərlik mərsiyələri ilə hopmuş aristokrat şairlər idi. Bir sıra uğursuz üsyan cəhdlərindən sonra, xüsusən də 1832-ci il uğursuz çevriliş planından sonra gürcü elitaları Rusiya hakimiyyəti ilə barışdı, milli oyanış çağırışları isə mədəni səylərlə yenidən dəyişdirildi. 1860-cı illərdə Rusiya universitetlərində təhsil almış və Avropa ideyalarına məruz qalmış yeni nəsil gürcü ziyalıları imperiya mərkəzi tərəfindən assimilyasiyaya qarşı milli mədəniyyəti təbliğ edirdilər. İlya Çavçavadze kimi ziyalı şəxslərin rəhbərlik etdiyi proqramlar, zadəganların tənəzzülü və kapitalizmin inkişafı ilə daha çox millətçi rənglər aldı. Bu tendensiyalar Rusiya bürokratiyasının hakimiyyəti və erməni orta sinfinin paytaxt Tbilisidə iqtisadi və demoqrafik üstünlüyünü daha da stimullaşdırdı. Çavçavadze və onun tərəfdarları bütün gürcüləri birliyə çağırır, milli maraqları sinfi və əyalət bölgüsündən üstün tuturdular.

Türkiyə milliyətçiliyi və ya türk milliyətçiliyi (türk. Türk milliyetçiliği) — türk xalqını milli, etnik və ya dil qrupu olaraq təbliğ edən və şöhrətləndirən siyasi ideologiya. == Tarixi == Osmanlı imperiyasının süqutundan sonra Mustafa Kamal Atatürk hakimiyyətə gəlmişdir. O, türk dilini yad təsirdən "təmizləmək" məqsədi ilə dil islahatı həyata keçirmişdir. Atatürk 1935-ci ildən Türkiyənin siyasi və təhsil dairələrində Günəş dil nəzəriyyəsini də təbliğ etmişdir. Hüseyn Cahid Yalçın və Rüfət Osman bəy kimi dövrün türk tədqiqatçıları da erkən şumerlərin prototürk olması fikrini irəli sürmüşlər. == Variantları == Türkiyə milliyətçiliyi ilə əlaqəli ideologiyalar arasında etnik və ya irqi əsasçılıq və ya milli mistisizmin bir forması olan türkçülük və ya turançılıq, türk milliyətçiliyini islam kimliyi ilə birləşdirən türk-islam sintezi, türk millətini XI əsrdə səlcuqluların Anadolunu fəth etməsindən sonra inkişaf etmiş ayrı bir varlıq hesab edən anadoluçuluq və dünyəvi, vətəndaş milliyətçisi kamalçılıq daxildir. === Kamalçılıq === Atatürk tərəfindən həyata keçirilən Türkiyə Respublikasının quruculuq ideologiyasında milliyyətçilik onun altı əsas sütunundan biri kimi göstərilmişdir. 1930-cu illərdə kamalçılıq onun dedikləri və yazıları əsasında hər şeyi əhatə edən dövlət ideologiyasına çevrilmişdir. Kamalçıların milliyyət tərifi Türkiyə Respublikası Konstitusiyasının 66-cı maddəsinə inteqrasiya edilmişdir.

Türkiyə milliyətçiliyi və ya türk milliyətçiliyi (türk. Türk milliyetçiliği) — türk xalqını milli, etnik və ya dil qrupu olaraq təbliğ edən və şöhrətləndirən siyasi ideologiya. == Tarixi == Osmanlı imperiyasının süqutundan sonra Mustafa Kamal Atatürk hakimiyyətə gəlmişdir. O, türk dilini yad təsirdən "təmizləmək" məqsədi ilə dil islahatı həyata keçirmişdir. Atatürk 1935-ci ildən Türkiyənin siyasi və təhsil dairələrində Günəş dil nəzəriyyəsini də təbliğ etmişdir. Hüseyn Cahid Yalçın və Rüfət Osman bəy kimi dövrün türk tədqiqatçıları da erkən şumerlərin prototürk olması fikrini irəli sürmüşlər. == Variantları == Türkiyə milliyətçiliyi ilə əlaqəli ideologiyalar arasında etnik və ya irqi əsasçılıq və ya milli mistisizmin bir forması olan türkçülük və ya turançılıq, türk milliyətçiliyini islam kimliyi ilə birləşdirən türk-islam sintezi, türk millətini XI əsrdə səlcuqluların Anadolunu fəth etməsindən sonra inkişaf etmiş ayrı bir varlıq hesab edən anadoluçuluq və dünyəvi, vətəndaş milliyətçisi kamalçılıq daxildir. === Kamalçılıq === Atatürk tərəfindən həyata keçirilən Türkiyə Respublikasının quruculuq ideologiyasında milliyyətçilik onun altı əsas sütunundan biri kimi göstərilmişdir. 1930-cu illərdə kamalçılıq onun dedikləri və yazıları əsasında hər şeyi əhatə edən dövlət ideologiyasına çevrilmişdir. Kamalçıların milliyyət tərifi Türkiyə Respublikası Konstitusiyasının 66-cı maddəsinə inteqrasiya edilmişdir.