məscidi sözü azərbaycan dilində

Alpan məscidi — Azərbaycanın Quba rayonunun Alpan kəndində yerləşən tarixi-memarlıq abidəsi. Alpan məscidi miladi təqvimlə 1806-cı ildə İbrahim bəyin rəhbərliyi ilə kənd camaatının iştirakı ilə usta Pirqulu tərəfindən tikilmişdir. 1814-cü ildən dini ayinlərin icrası üçün istifadəyə verilən kənd məsçidi SSRİ-nin yarandığı ilk dövrlərə qədər dini məqsədlər üçün istifadə edilmişdir. Amma, sonrakı illərdə məlum səbəblərdən kənd məsçidi 70 il ərzində kolxoz və sovxozun taxıl anbarı kimi istifadə edilmişdir. (tarixi məlumatlar daş kitabəyə istinadən verilmişdir) SSRİ dağıldıqdan sonra kənd camaatının öz dini etiqadlarına gizlin sitayiş etmələri artıq tarixdə qaldı və camaatın dini ayinlərin icrası üçün anbar kimi istifadə edilən məsçidin yenidən bərpasına ehtiyac duyuldu. 1995-96-cı illərdə kənd əhalisinin təkidi ilə məsçidin anbar kimi istifadə edilməsinə son qoyuldu. Bu qərarın verilməsində həmin dövrdə sovxozun direktoru olmuş Tofiq Qubatovun da əməyi olmuşdur. Məsçidin təmiri ilə əlaqədar təkliflə ilk çıxış edənlərdən biri də kənd sakini Əlipaşa Murtuzov olmuşdur. 1996-cı ildə həmkənlilərimiz hüquq elmləri doktoru Ələsgər Ələsgərov və şəqsünas Vidad Ələsgərov məsçidin təmir edilməsində yaxından iştirak etmiş və kənd camaatının yanında olmuşdur. 1998-ci ildən etibarən kənd məsçidi Dini İcmanın Qərargahı və ibadət mərkəzi kimi fəaliyyət göstərir.

Altunizade məscidi (türk. Altunizade Camii) və ya İsmayıl Zühtü Paşa məscidi (türk. İsmail Zühtü Paşa Camii) — Türkiyənin İstanbul şəhərində yerləşən 19-cu əsrə aid Osmanlı məscidi. Məscid İstanbulun Üsküdar ilçəsinin Altunizadə məhəlləsində yerləşir. Məscid, həyətində dəfn olunmuş Altunizadə İsmayıl Zühtü Paşa (1806–1887) tərəfindən sifariş edilmişdir. Tikili 1865-ci ildə inşa edilmişdir. Məscidin, İstanbulun Anadolu hissəsində Osmanlı üslubunda tikilmiş məscidlərinin son nümunəsi olduğu düşünülür Məscid əvvəllər sosial kompleksin, külliyyənin bir hisəsi olmuşdur, lakin bu kompleksə aid yalnız bəzi dükanlar günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Məscid bu gün də yaxşı vəziyyətdədir. == Memarlıq == Məscid ən azından böyük pəncərələri ilə tanına bilən Barokko-intibah üslubunda dizayn edilmişdir. Bu üslubda inşa edilən məscidlər son Osmanlı imperiyası dövrünün nümunələridir.

Ambaras məscidi — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunun inzibati mərkəzində tarixi-memarlıq abidəsi. == Tarixi == Məscid Naxçıvan memarlıq məktəbinə aid edilir. Plan quruluşunun həllində, eləcə də fasad hissələrinin qurulmasında tətbiq olunan memarlıq kompozisiyası üsulları binanın XVII-XVIII əsr tikililərinə uyğun gəldiyini göstərir. Məscidin tavanında taxta üzərində rənglə yazılmış kitabə vardır. El arasında yerləşdiyi məhəllənin adı ilə adlandırılan Ambaras məscidində tədqiq olunan bu kitabədən aydın olur ki, məscid hicri 1284-cü (1867-1868) ildə Cəfərqulu Ağababa oğlu tərəfindən təmir etdirilmişdir. Kitabədə məscidin adı "Ağa Mirzə Cəfər məscidi" kimi qeyd olunmuşdur. Məscidin XVII əsrdə Ağa Mirzə Cəfər adlı şəxs tərəfindən inşa edildiyi ehtimal olunur. == Mənbə == Naxçıvan abidələri ensiklopediyası. Naxçıvan, 2008, səh.

Anabad məscidi — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunda yerləşən orta əsrlərə aid məscid == Coğrafi mövqeyi == Anabad məscidi Ordubad çəhərindən 4 km şimal-şərq tərəfdə, Gənzəçay çayının sol sahilində yerləşən Anabat kəndinin şimal-şərq tərəfində inşa olunmuşdur. == Tarixi dövrləşdirilməsi == Məscidin içərisində üzərində yazı olan bir ədəd taxta parçası saxlanılır. Qara rənglə ərəb və kiril əlifbası ilə yazılan kitabə vaxtilə məscidin tavanında da olmuşdur. Hər iki kitabənin mətni belədir: "Tirlər dəyişdirilib 28.08.1960. Yusif Xudayar oğlu.

Anabad məscidi — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunda yerləşən orta əsrlərə aid məscid == Coğrafi mövqeyi == Anabad məscidi Ordubad çəhərindən 4 km şimal-şərq tərəfdə, Gənzəçay çayının sol sahilində yerləşən Anabat kəndinin şimal-şərq tərəfində inşa olunmuşdur. == Tarixi dövrləşdirilməsi == Məscidin içərisində üzərində yazı olan bir ədəd taxta parçası saxlanılır. Qara rənglə ərəb və kiril əlifbası ilə yazılan kitabə vaxtilə məscidin tavanında da olmuşdur. Hər iki kitabənin mətni belədir: "Tirlər dəyişdirilib 28.08.1960. Yusif Xudayar oğlu.

Apanaev məscidi (tatar. Апанай мәчете) - tatar mədəniyyət arxitekturası olaraq, Kazan şəhərində Əski Tatar meydanında yerləşir. == Tikintisi == Kazan müsəlmanlar idarəsinin başsıçı II Yekaterinadan Anna İoanavnanın sökdürdüyü iki mərtəbəli daş məscidin yenidən tikilməsi üçün icazə aldıqdan sonra Yaqub Sultanqalayev (1768-1771-ci illərdə) onu inşa edir. == Etimologiya == Məscidin adı bu məhəllə yaşamış tacir Apanaevin adı ilə bağlanır. Bu məscidlə yanaşı Baykaya (Tat dilində Bəylər) məsciddə belə bir adla bağlıdır. == Arxitekturası == Rusların "Moskva", bakkor və tatarların arxitekturasına əsaslanır. Əvvəl məscid birmərtəbəli və bir minarədən ibarət idi. 1872-ci ldə P.İ. Romanov məscidin şimal hissəsində iki mərtəbli bina inşa etdirir ancaq həmin bina əvvəlki binanın arxitekturasının davamı olur. 1882-ci ildə məscidin yanında kərpicdən ibarət dəzgahlar qoyulur. == Tarixi == 6 fevral 1930-cu ildə Tatar prezidiumunun qərarı ilə bağlanır.

Arslanhane məscidi (türk. Arslanhane Camii) — Türkiyənin Ankara şəhərində yerləşən 13-cü əsrə aid məscid. == Yeri == Məscid Ankaranın köhnə məhəlləsindəki Ankara qalasının yanında yerləşir. 947 metr yüksəkliyində yerləşir. == Tarixi == Məscid Türkiyənin ən qədim məscidlərindən biridir. 1290-cı ildə Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin II Mesudun hakimiyyəti dövründə inşa edilmişdir. Onun memarı Ebubekir Mehmet idi. Tikintisi iki əxilik lideri Hüsamettin və Hasaneddin tərəfindən sifariş edilmişdir. Ancaq 1330-cu ildə başqa əxilik lideri Şerafettin tərəfindən təmir edildi və hazırda məscid adını daşıyır. Bir neçə kiçik təmirdən sonra məscid 2010–2013-cü illərdə Vəqflər Ümumi Müdirliyi (türk.

Həmzə-hacı məscidi — Başqırdıstanın Ufa şəhərinə daxil olan Kalinin rayonu Maksimovka kəndində yerləşən cümə məscidi. == Tarixi == «Asiya» məscidi heç bir dini qrumun dəstəyi olmadan İldus Urazbaxtıevin ailəsinin vəsaiti hesabına inşa edilir. Asiya sözü əəb dilindən tərcümədə «təsəlli, müalicə» mənasını verir. Məscidin tikintisi İldus Urazbaxtıevin babası Mansur tərəfindən başa çatdırılmışdır. O, isə öz növbəsində Molla Məhəmməd-Qarifin oğlu olmuşdur. == mənbə == "Уфа. Мечеть «Асия» возводится частными лицами" (rus). Regnum. 2002-02-18. İstifadə tarixi: 2012-08-08.

Aslanbəyli məscidi — Azərbaycan Respublikası Qazax rayonunun Aslanbəyli kəndində yerləşən məscid. Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsində qeydiyyatdan keçmişdir. == Haqqında == Hacı Mahmud Əfəndinin xatirəsinə ucaldılan məscid onun adını daşıyır. Məsciddə yerli dindar və möminlər ibadət edirlər. Məscid yerli əhəmiyyətli abidələr siyahısına daxildir. == Tarixi == Aslanbəyli kəndindəki məscid 1909-cu ildə kənd camaatı tərəfindən inşa edilib. Həmid Əfəndi tərəfindən tikilmişdir. Hacı Mahmud Əfəndi məscidi 1938-ci ildən 1985-ci ilədək klub kimi istifadə olunmuşdur. 1990-cı ildə yerli sakinlər tərəfindən məscidin təmir-bərpa işlərinə başlanmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, məscidin vaxtilə minarəsi olmuşdur.

Axo məscidi (gürc. ახოს ჯამე) — Gürcüstan Respublikasının daxilində olan və ölkənin cənub-qərbində yerləşən Acarıstan Muxtar Respublikasıda məsciddir. Abidə Acarıstanın Keda bələdiyyəsinin inzibati ərazi dairəsinə daxil olan Axo kəndində yerləşir. 1818-ci ildə inşa edilən bina, Acarıstandakı ən qədim məsciddir. Abidə qapısında və minbərində olan dekorativ taxta oymalar ilə məşhurdur. Məscid Osmanlı motivlərinin və yerli gürcü memarlığının elementlərinin birləşməsindən yaranmışdır. Məscid Gürcüstan Prezidenti Mixeil Saakaşvilinin 2006-cı il tarixli fərmanına əsasən Gürcüstanın Milli Əhəmiyyətli Daşınmaz Mədəniyyət Abidələrinin siyahısına daxil edilmişdir. == Tarixi == Axo məscidi Keda bələdiyyəsindəki qədim məzarlığın ərazisində yerləşir. Məscid Laz əsilli sənətkar Usta Hüseyn tərəfindən inşa edilmişdir. Abidənin inşa edilməsi tarixi bölgənin Osmanlı imperiyasının tərkibində olması dövrünə təsadüf edir.

Aşur məscidi və ya Ləzgi məscidi — İçəri Şəhərdə yerləşən və ölkə əhəmiyyətli abidə olan məscid. İçərişəhərin tarixi mərkəzində Qız qalası ilə Sınıqqala məscidi arasında yerləşən qədim məscid. Məscid XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərindən etibarən əsasən Dağıstandan köçmüş, xalq arasında ləzgi adlanan camaatın daha çox toplanması ilə əlaqədar olaraq Ləzgi məscidi kimi də tanınmışdır. == Tarixi == Üstündəki kitabəyə görə onu Hicri-qəməri təqvimlə 567-ci ildə/ 1169 ustad Nəcəf Aşur ibn İbrahim tikmişdir. == Haqqında == Məscid sasanilər dövrü abidəsi üzərində tikilmişdir. Həmin abidədən yalnız iki portik və qübbə ilə örtülmüş otağı qalmışdır. Məscid həcmcə parallelepiped formasındadır. Cənub fasadında isə sonradan iki kiçik pəncərə açılmışdır. Məscidin şimal-şərq hissəsində yerləşən kiçik çatma formalı giriş, geniş birkameralı, qalın tipli çatma qübbə ilə örtülmüş ibadət zalına aparır. Gözəl ifadə olunmuş tac, ibadət zalını sanki iki hissəyə bölür.

Batumi məscidi (gürc. ბათუმის მეჩეთი) — Gürcüstanın Acarıstan Muxtar Respublikasının paytaxtı Batumi şəhərində yerləşən məscid. == Tarixi == Batumi məscidi gürcü mənşəli müsəlman zadəgan — Aslan-bəy Ximşiaşvilinin ailəsinin sifarişi ilə 1886-cı ildə tikilib. Batumi məscidi hazırda mövcud olmayan Əzizə camisi ilə Əhməd-paşa camisi arasında ucaldıldığından, onu Orta cami də adlandırırlar. 1932-ci ildən 1946-cı ilədək sovet hakimiyyəti tərəfindən bağlanan məscid, 1946-cı ildə yenidən fəaliyyətini bərpa edib. == Təsviri == Ağ rəngdə olan məscid iki mərtəbədən ibarətdir. Bir minarə və qızılı rəngli günbəzə malikdir. Məscidin divarları Laz qardaşları tərəfindən naxışlarla bəzədilib. Batumidə fəaliyyət göstərən yeganə məsciddir.

Bakı məscidi və ya Kriuşi məscidi — 1907-1909-cu illərdə Həştərxanda tikilmiş məscid. Sovet hakimiyyəti dövründə məscidin minarəsi dağıdılıb və müxtəlif illərdə onun binası anbar və mədəniyyət evi kimi istifadə edilib. 2002-ci ildə Həştərxandakı Azərbaycan diasporunun səyi ilə məscid yenidən restavrasiya edilib və Azərbaycan icmasının istifadəsinə verilərək Bakı məscidi adlandırılıb. Məscid Həştərxanda Bakinskaya küçəsində yerləşir. == Haqqında == Arxiv məlumatlarına əsasən 1903-cü ildə 238 nəfər Həştərxan sakini toplaşaraq Kriuşi bölgəsində 1897-ci ildən fəaliyyət göstərən və yerli sakin Nijemetdinovun ərazisində yerləşən dua evinin yerində məscid tikmək qərarına gəlirlər. 1907-ci ildə Həştərxan quberniya idarəsi 2-ci Bakaldinskiy küçəsində Nijemetdinovun vəsiyyət etdiyi ərazidə daş məscidin tikintisinə icazə verir. May ayında məscidin mollası da təyin edilir. 1907-ci ilin iyun ayında başlanan tikinti 1909-cu ildə yekunlaşır. Məktəbin nəzdnində qadın və kişi məktəbləri fəaliyyət göstərib. 1938-ci ildə sovet hakimiyyəti dövründə məscid bağlanır və binadan anbar kimi istifadə edilir.

Balıqlı məscidi — Amasiya rayonunun Balıqlı kəndinin məscidi

Bağbanlar məscidi və ya Mirzə Kərim məscidi — Azərbaycanın Gəncə şəhərində yerləşən məscid. Bina 1884-cü ildə Mirzə Hüseyn və Mirzə Kərim tərəfindən məhəllə məscidi kimi tikilmişdir. Bina gümbəzlidir. Bina hazırda Şəhər Mədəniyyət İdarəsinin və Fatimeyi Zəhra qadınlar cəmiyyətinin istifadəsindədir. == Həmçinin bax == Ozan məscidi Qırıxlı məscidi Qazaxlar məscidi == İstinadlar == == Xarici keçidlər == XIX əsrin yadigarı - Bala Bağman məscidi.

Bibiheybət məscidi — Azərbaycan Respublikasının Bakı buxtası sahilində yerləşən məscid. 1990-cı illərdə tikilən məscid Şirvanşahlar dövlətinin iyirmi səkkizinci hökmdarı Əbü-l-Fəth Fərruxzad ibn Axsitan ibn Fəribürz tərəfindən XIII əsrin II yarısında Azərbaycan Elxanilər dövlətinin tərkibində olduğu zaman tikilən eyniadlı məscidin bərpa edilmiş variantıdır. Mahmud ibn Səd tərəfindən tikilən məscid bütün SSRİ ərazisində dinə qarşı mübarizə zamanı 1936-cı ildə bolşeviklər tərəfindən tamamilə dağıdılmışdır. Bibiheybət kompleksində məsciddən başqa seyid nəslindən gələn Həkimə xanım kimi möhtərəm şəxslərə aid sərdabələr və qəbirlər var. Bu abidə Azərbaycandakı İslam memarlığı abidələrinin ən əhəmiyyətli nümunəsidir. Azərbaycan şairi Abbasqulu ağa Bakıxanov, məşhur fransız yazıçısı Aleksandr Düma və Qarabağ xanlığıın son hakimi Mehdiqulu xan Cavanşirin qızı Xurşidbanu Natəvan kimi şəxslər bu məscidi ziyarət ediblər. Hal-hazırda da Azərbaycana gələn xarici ölkələrin nümayədənləri məscidi ziyarət edir. == Tarixi == === Tikilmə tarixinin müəyyənləşdirilməsi === Məscid yeddinci şiə imamı Musa əl-Kazımın qızı Həkimə xanımın məzarı üzərində tikilib. Həkimə xanım İmam Əli və Fatimənin nəslindən idi. Həkimə xanım onu incidən xəlifələrin əlindən Bakıya qaçmışdı.

Bibixanım məscidi — Özbəkistanın Səmərqənd şəhərində yerləşən memarlıq abidəsi, məscid. == Tarixi == XIV əsrin sonunda Səmərqənd şəhəri məşhur fateh Əmir Teymurun nəhəng imperiyasının paytaxtı oldu. Şəhər tez bir zamanda genişlənməyə başladı. Əmir Teymur öz paytaxtını gözəl, qeyri-adi, ecazkar, digər şəhərləri kölgədə qoyacaq şəhər kimi görmək arzusunda idi. O, hətta şəhərin ətraf kiçik kəndlərinə Bağdad, Dəməşq, Qahirə adlarını qoyaraq Səmərqəndlə müqayisədə bu böyük şəhərlərin cılızlığını vurğulamaq niyyətində idi. Paytaxtın mərkəzində isə möhtəşəm Bibi-xanım türbə-məscidi səmaya ucaldıldı. Bu məscid Teymurilər dövlətinin baş məbədi hesab olunurdu. 1404-cü ildə Səmərqənddə olmuş ispan səfir Ruis Qonsales de Klavixonun sözlərinə görə, şəhərin baş məscidi "hökümdar Teymurun bu vaxtadək tikdirdiyi ən gözəl abidədir". Orta əsr tarixçisi isə qeyd edir ki, Bibi-xanım məscidi hündür minarələrinin üzərində bütün dünyaya meydan oxuyur. Əfsanəyə görə, Teymurun sevimli həyat yoldaşı Bibi – xanım bu məscidi öz hökümdarının növbəti yürüşdən qayıtması şərəfinə hədiyyə olaraq tikdirmək qərarına gəlir.

Bilgəh məscidi və ya Leyla xanım məscidi — Abşeronda Şirvanşahlar dövrünə aid məscid. == Haqqında == Məscid-Leyla Xanım ziyarətgahı Bakının Bilgəh kəndindədir.VII İmamımız Həzrət Museyi Kazım əleyhissəlamın qızı Leyla xanım ziyərətgahının memarı Mahmud İbn Səidi olub. II Fərruxzaad İbn Əxsitan VIII əsrdə Şirvan şah tərəfindən 1281-1282-ci illərdə inşa edilib. Əsas ibadət zalının sahəsi 12x12 metrədir. Yonulmuş sal daşlardan tikilib. Əsas giriş qapısından içəridə dəhliz yerləşib. Dəhlizin sağ və sol tərəfində yardımçı otaqlar yerləşib. İbadət zalı iki hissəyə-kişilər və qadınlar şöbəsinə ayrılıb. Qadınlar şöbəsi iki mərtəbəlidir. Hər mərtəbənin sahəsi 36 kvadratmetrdir.

Bornay məscidi (tat.: Bornay məçete) — Kazanda Qədim Tatar qəsəbəsində yerləşən XIX əsrə aid memarlıq abidəsi. == Haqqında == 1799-cu ildə indiki məscidin yerində tacir Salih Mustafin taxtadan məscid tikib. Bu məscid Apanaev mədrəsəsinin şagirdləri üçün fəaliyyət göstərirdi. 1831-ci ildə tacir öldükdən sonra bu ərazi və məscid yaxınlıqda yaşayan müsəlman icmasına verilir.1872-ci ildə şəhərin müsəlman icması tərəfindən memar P.Romanovun layihəsi ilə milli romantizm istiqamətində eklektik formada tikilib. Bina tacir M.Burnayevin hesabına tikilib. Məscidin minarəsi isə F.Malinovski və L.Xroşonoviçin layihəsi ilə tikilib. Bina özlüyündə bir mərtəbəli, bir zallı və tək minarəlidir. Fasadında orta əsr tatar, rus memarlığının elementlərindən istifadə olunub. 1930-1994-cü illər ərzində məscid fəaliyyət göstərməyib. Hazırda isə məscid təmir olunaraq fəaliyyətə başlayıb.

Bulqakov məscidi və ya Qarşı məhəllə məscidi ― Krımın Bağçasaray bölgəsinin Kökköz kəndində yerləşən XIX əsrə aid məscid. Sovet işğalından sonra məsciddən anbar kimi istifadə edilib. == Tarixi == Məscidin tikintisini mülkədar Əli bəy Bulqakov maaliyələşdirmişdir. 25 may 1967-ci ildə II Aleksandra qarşı baş tutmuş sui qəsdən imperatorun sağ çıxmasının şərəfinə tikilmişdir. Məscidin tikintisi 1883-cü ildə bitib.Sovet işğalından sonra 1930-cu ildən etibarən məscid ərazidə yerləşən sovxozların birinə məxsus olmuş və anbar kimi istifadə edilmişdir. 1990-cı illərə qədər burada məhsul yığımına cəlb edilmiş mövsümi işçilər yaşayıblar. Krım vilayəti İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə 22 may 1979-cu ildə məscid tarixi abidə kimi qəbul edilib. Krım Nazirlər Şurasının 25 fevral 1997-ci ildə qəbul etdiyi 44 nömrəli qərara əsasən məscid "Karşı maalle" müsəlman icmasına geri qaytarılıb. Bulqakov məscidi Kökköz kəndində yerləşən 3 məsciddən biridir. == Memarlığı == Düzbucaqlı formaya malik olan məscid 2 küçənin kəsişməsində yerləşir.

Burçunlu məscidi — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunun Vənənd kəndinin Burçunlu məhəlləsində tarixi-memarlıq abidəsi. Məscid kəndin cənub tərəfindədir. Girişi cənubdandır. Məscidin cənub tərəfdəki çatma tağlı qapısından kiçik оtağa, оradan şərq divardakı qapı ilə böyük salоna giriş qapısı vardır. Uzunluğu 9,5 m, eni 9,6 m, hündürlüyü 4,2 m, divarın qalınlığı 1,2 metrdir. Tavan 2x2=4 sütun üstə оturub. Şimal divarın önündə qadınların оturması üçün 2 mərtəbəli balkоn düzəldilib. Sütun başlıqları gözəl düzəldilib. Memarlıq abidəsini kоnstruktiv quruluşuna görə XVII əsrə aid etmək оlar. == Mənbə == Naxçıvan abidələri ensiklopediyası.

Bəylər məscidi — İçəri Şəhərdə yerləşən və yerli əhəmiyyətli abidə olan məscid. == Haqqında == Məscid İçəri şəhərdə Şirvanşahlar Sarayı Kompleksinin yaxınlığında yerləşir. 1895-ci ildə tikilib. Məscidin inşasında Məhəmməd Haşim Əl-Bakuinin oğulları Hacı-baba və Hacı Cavad, eləcə də məşhur milyonçu Аğa-Murtuza Muxtarov, xəttat İbrahim Şirvani, Mir Əli ən-Nağı, Mir Tağı, usta-memar Seyid Hüseyn də iştirak etmişdilər. Daha qədim məscidin yerində inşa olunmuş, özündə Avropa, Şərq, eləcə də yerli memarlığın konstruktiv prinsiplərini birləşdirir.Məsciddə İçərişəhər Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin sifarişi ilə 2014-cü ilin aprel ayından 2015-ci ilin oktyabr ayına qədər təmir-bərpa işləri aparılıb. Təmir-bərpa zamanı məscidin pəncərələrindəki taxtadan olan altıgüşəli Davud ulduzu simvolu ləğv edilərək taxta şəbəkə ilə əvəz edilmişdir. == Memarlığı == Burada ilk dəfə Bakı memarlıq məktəbi üçün xarakterik olan fəzalı-forma kompozisiyasının tətbiqinə cəhd edilmişdir. Buna baxmayaraq, məscidin Şirvanşahlar Saray Kompleksinin klassik tikintisi ilə heç bir ümumi cəhətləri yoxdur, sadəcə, minarəsinin və daş günbəzinin quruluşunda müəyyən oxşarlıqların olduğu sezilir. Cəmi bir minarədən ibarət Bəylər məscidinin interyerinə vestibül və üç nefli ibadət zalı daxildir.

Bəyazid məscidi (türk. Bayezid Camii) — Osmanlı klassik dövr memarlığının erkən dövr əsərləri arasında bir tikili.İstanbulun Bəyazid Sultan II səmtində II Bəyazid tərəfindən tikilmişdir. Memarının kim olduğu dəqiq olaraq bilinmir; Memar Hayreddin, Memar Kəmaləddin ya Yakubşah bin Sultanşah tərəfindan tikildiyinə dair məlumatlar vard. İstanbulda orijinallığını qoruyan ən qədim səlatin məscid olaraq qəbul edilir. II Bəyazidin məzarı məscidin ərazisində yerləşir.

Bəylər məscidi — İçəri Şəhərdə yerləşən və yerli əhəmiyyətli abidə olan məscid. == Haqqında == Məscid İçəri şəhərdə Şirvanşahlar Sarayı Kompleksinin yaxınlığında yerləşir. 1895-ci ildə tikilib. Məscidin inşasında Məhəmməd Haşim Əl-Bakuinin oğulları Hacı-baba və Hacı Cavad, eləcə də məşhur milyonçu Аğa-Murtuza Muxtarov, xəttat İbrahim Şirvani, Mir Əli ən-Nağı, Mir Tağı, usta-memar Seyid Hüseyn də iştirak etmişdilər. Daha qədim məscidin yerində inşa olunmuş, özündə Avropa, Şərq, eləcə də yerli memarlığın konstruktiv prinsiplərini birləşdirir.Məsciddə İçərişəhər Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin sifarişi ilə 2014-cü ilin aprel ayından 2015-ci ilin oktyabr ayına qədər təmir-bərpa işləri aparılıb. Təmir-bərpa zamanı məscidin pəncərələrindəki taxtadan olan altıgüşəli Davud ulduzu simvolu ləğv edilərək taxta şəbəkə ilə əvəz edilmişdir. == Memarlığı == Burada ilk dəfə Bakı memarlıq məktəbi üçün xarakterik olan fəzalı-forma kompozisiyasının tətbiqinə cəhd edilmişdir. Buna baxmayaraq, məscidin Şirvanşahlar Saray Kompleksinin klassik tikintisi ilə heç bir ümumi cəhətləri yoxdur, sadəcə, minarəsinin və daş günbəzinin quruluşunda müəyyən oxşarlıqların olduğu sezilir. Cəmi bir minarədən ibarət Bəylər məscidinin interyerinə vestibül və üç nefli ibadət zalı daxildir.

Göy məscid (fars. مسجد کبود‎ Məsced-i Kabud) — Təbriz şəhərində yerləşən məşhur tarixi memarlıq abidəsi, Azərbaycan memarlığının ən dəyərli nümunələrindən biri.Abidədə yüzilliklərin yetkinləşmiş bədii memarlıq üslubu, məscid planının ustalıqla hazırlanması, kompozisiya kamilliyi, Azərbaycan memarlığında geniş yayılmış motiv və formaların yüksək bədii tərzdə yaradılması, zəngin memarlıq bəzəyindəki nəfislik əks olunmuşdur.Qaraqoyunlular dövrünün yadigarı, vaxtı ilə böyük və əzəmətli memarlıq kompleksindən ibarət olan bu tikili hazırda xarabalıq şəklindədir. İnşası zamanı 52 metr uzunluğunda olmuş baş fasadın qarşısında geniş həyət vardı. Arkadalı hasara alınmış məscid həyətində hovuz olmuşdur. Mərkəzi günbəzli məscidin özünəməxsus planına, binalarına Azərbaycanın başqa dini binalarında rast gəlinmir. == Tarixi == XV əsrdə Təbriz özünün memarlıq – planlaşdırma inkişafının əhəmiyyətli çağlarından birini keçirirdi. Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu hökmdarları – Cahanşah Həqiqi (1438–1467), Uzun Həsən (1453–1478) və Sultan Yaqub (1478–1490) bu zaman Azərbaycanın paytaxt şəhərində düşüncə genişliyi ilə seçilən şəhərsalma tədbirləri görürlər. Təbrizdə bir sıra iri memarlıq kompleksləri – Müzəffəriyyə, Qeysəriyyə, Nəsriyyə, Maqsudiyyə, Həşt Behişt saray kompleksi və Baqe Şemal və başqa Azərbaycan memarlığının maraqlı və dəyərli nümunələri olan memarlıq kompleksləri meydana gəlir. Mərkəzi meydan – Sahibabad meydanı ətrafında inzibati, dini və ticarət binalarının gərgin tikintisi nəticəsində Təbrizin ümumi şəhər mərkəzi xeyli böyüyür və daha mütəşəkkil olur.Böyük Azərbaycan sərkərdəsi və dövlət xadimi, yüksək təhsilli hakim və incəsənət hamisi olan Cahanşah "Həqiqi" təxəllüsü ilə Azərbaycan türkcəsində şeirlər yazırdı. Cahanşahın tikdirdiyi çoxsaylı gözəl binalar sifarişçinin bədii fəallığını və incə zövqünü yaxşı əks etdirir.

Şah Abbas məscidi, Abbas Mirzə məscidi Sərdar məscidi və ya Xan məscidi — ilk dəfə 1606-cı ildə, 2-ci dəfə 1810-cu ildə Abbas Mirzə Qovanlı-Qacar tərəfindən İrəvan qalasında inşa etdirilən məscid. Qala məscidi və ya Köhnə məscid də adlandırılan bu məscid İrəvandakı məscidlərin ən qədimidir.Bəzi mənbələrdə İrəvanda mövcud olmuş 3 məscid — Şah Abbas məscidi, Abbas Mirzə məscidi və Sərdar məscidlərinin əslində eyni bir məscid olduğu iddia edilir. == Tarixi == === İlk məscid === İlk dəfə 1606-cı ildə inşa edilən məscidə xalq Şah Abbas məscidi adını vermişdir. Eyni zamanlarda Gəncədə inşa edilən məscid də eyni memar - Şeyx Bəhai tərəfindən inşa edildiyindən bir-birlərinə çox bənzəmişlər. Sərdar sarayının şərq yanına inşa edilən məscidin yanında mədrəsə, kitabxana və mehmanxana tikilmiş olub böyük bir həyətlə ətraflanan möhtəşəm bir arxitektura külliyyə olaraq elm mərkəzi vəzifəsi ifa etmişdir. İrəvan xanlığı zamanında məscidin aş evində kasıblara gündə üç pay yemək verilməkdə idi. Dini bir məkan olmaqdan başqa, ictimai bir quruluş olan bu məscid ermənilər tərəfindən hər fürsətdə korlandığından bu gün xaraba halındadır. === İkinci məscid === 1810-cu illərdə inşa edilmiş Sərdar məscidindən Rus işğalından sonra müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilmişdir. Ruslar İrəvan qalasını işğal etdikdən sonra (1827) Abbas Mirzənin inşa etdirdiyi məscid 2008-ci ildə tamamilə sökülmüşdür. Məscid on səkkizinci əsrin əvvəllərində İrəvan xanı Hüseynqulu xan Sərdarın hakimiyyəti dövründə inşa edilmişdir.

Adana Ulu məscidi — Adanada yerləşən XVI əsrdən qalma tarixi bir məsciddir. Adana Ulu məscidi adı ilə tanınır. Ramazanoğulları bəyliyinin şah əsəri olan məscid, şəhərin ən mühüm tarixi tikililərindən biridir. 1998-ci ildə Sabancı mərkəz məscidinin istifadəyə verilməsinə qədər Adananın ən böyük məscidi olma xüsusiyyətini saxlamışdır.Tikintisinə Ramazanoğlu Xəlil Bəy tərəfindən 1509-cu ildə başlanıb. Xəlil Bəyin ölümündən sonra tikintisi oğlu Piri Mehmet Paşa tərəfindən 1541-ci ildə tamamlanıb. Ramazanoğlu Xəlil Bəy və Piri Mehmed Paşa ilə Mehmet Paşanın iki oğlu məscidinin cənub-şərqindəki 1541-ci il tarixli türbəsində dəfn olunublar. Məscidin memarlığı Səlcuqlu və Məmlük üslubundadır. Divarları qara ağ mərmər daşlarla bəzədilmişdir. Qərb və şərq istiqamətində qapıları var. Qərb qapısı üzərində iki ilan şəkli olan bir günbəz və bir kitaba var.

Adana Yeni Məscidi — Adanada Məmlük memarlığı təsiri altında tikilmiş tarixi məscid. Məscid kitabələrindən birinə görə məscidi, 1724-ci ildə Abdürrəzzak Antaki adlı Antakyalı bir zəngin tərəfindən tikdirilmiş; Başqa bir kitabəyə görə minarəsi 1729-ci ildə Abdullah İbn Əli Beşə tərəfindən tikdirilmişdir. Düzbucaqlı formasında, on günbəzli bir quruluşa malikdir. Minarəsinin giriş qapısının üstündə bir günəş saatı vardır. == Yerləşimi == Kuruköprüden Kiçik Saata gedən Özlər Prospekti üzərində yerləşmişdir. Kiçik bir məsciddir. == Xarici görünüşü == İlk baxışda, qiblə divarı xaricində qalan cəbhələrdə, əlavə edilən dəmir-beton hissələrlə məscidin əsas xarakteri pozulmuş olsa da, dəyişikliyə uğramamış olan qiblə divarı ilə minarəsi məscidin orijinal vəziyyətini ortaya qoymağı bacarır. Cənub-qərb tərəfdə olan minarənin qaydası eyni zamanda həyət qapısı vəziyyətindədir. Silindrik minarə gövdəsi ziqzaqşəkilli xətlərlə bəzədilmiş, Məmlük məscidlərində olduğu kimi tağ ilə örtülmüşdür.

Məhəməd Bəşir Hacı Arsunkayev adına Alxan-Yurd cümə məscidi (çeç. Iалхан-Юрт маьждиг Мохьмад-Башир-хьажин цӀарах дина) — Çeçenistan Respublikası Urus-Martan rayonu, Alxan-Yurd kəndində yerləşən Qafqaz magistral yolunun yaxınlığında tikilmiş, kəndin ən böyük Cümə məscidi. Məscid Çeçenistan Respublikasının ilk müftisi Məhəməd Bəşir Hacı Arsunkayevin adını daşıyır. == Tarixi == 1883-cü ildə Alxan-Yurt kəndində əsas Cümə məscidi olan 7 məscid və 6 məhəllə məscidi fəaliyyət göstərirdi.. Lakin Sovet hakimiyyəti illərində bütün məscidlər bağlanmış və yaxud dağıdılmışdı. Alxan-Yurd cümə məscidi alim və ilahiyyatçı Məhəməd Bəşir Hacı Arsunkayevin adını daşıyır. Maqomed-Bəşir-Hacı Çeçenistan Respublikasının ilk müftisi olmuşdur. == Tikintisi == Müsəlman ziyarətgahının inşası layihəsinin müəllifi Qroznı şəhərinin baş arxitektoru Balaudi Maqomadov olub. Məscidin inşasına 2008-ci ildə başlanmışdır. Lakin 2009-cu ildə çeçen iş adamı Adam Albakovun məscidin inşasına maliyyə dəstəyi göstərməsi ilə işlər daha da canlanmışdır.Məscidin inşasında neft sənayeçisi Mixail Qutseriyev böyük köməklik göstərmişdir.

Cümə məscidi – Naxçıvandakı Atabəylər memarlıq ansamblının ən monumental tikililərindən biridir. XX əsrin əvvəllərində uçurularaq məhv edilmiş bu nadir memarlıq abidəsinin plan-məkan quruluşu haqqında XIX əsrdə çəkilmiş rəsmlər və foto təsvirlər aydın təsəvvür yaradır. Mərənd və Urmiya məscidləri kimi Naxçıvan cümə məscidinin də günbəzlə örtülən kubvari gövdəsinin güney üzündən başqa, qalan üzlərinin hər birində iki sivri açırım olmuşdur. Bu fakt göstərir ki, Mərkəzi Azərbaycanda XII əsrdə yerli monumental cümə məscidi tipi işlənib hazırlanmışdı. Foto sənədlərə əsasən Naxçıvan cümə məscidinin məqsurəsinin üç yandan yerləşgələrlə dövrələndiyi bəlli olur. Ancaq bu yerləşgələrin necəliyini daydınlaşdıran dəlillər yox dərəcəsindədir. Bu baxımdan V. A. Engelqardın XIX yüzildəki məlumatı maraq doğurur. Onun yazdığına görə "Bu türk məscidi yonulmuş daşdan qurulmuş tağları olan iri tikilidir və onun içərisində yüksək işlməli müxtəlif yapma (gəctəraşlıq) naxışlar görünür. Binanın bir bölümü artıq uçmuşdur, qalanı sə uçmaq təhlükəsindədir. Ondan 50 sajen (təqribən 107 m) aralıda vaxtilə bu məscidə aid olan və yanlarında hər biri 10 sajen ( təqribən 42 m) ucalıqda qoşa minarəli qapı var.

Bamat Giray Hacı Mitayev adına Avtura cümə məscidi (çeç. Эвтара Бамат-Гири-Хьаьж цIарах дина маьждиг) — Çeçenistan Respublikasının Şali rayonunun Avtura kəndindəki əsas məscid. Avtura kəndinin mərkəzi hissəsində yerləşir. Məsciddə eyni vaxtda 5000-ə qədər insan ibadət edə bilər. == Tarixi == 1883-cü ilə qədər Avtura kəndində 13 məscid, o cümlədən, əsas Cümə məscidi və 12 məhəllə məscidi fəaliyyət göstərirdi.Bamat Giray Hacı Mitayev (1838–1914) — çeçen təbliğatçısı, xalq arasında — çeçen virdlərindən birinin banisi, Çeçenistanda Qadiriyyə hərəkatının təşəbbüskarı Kunta Hacı Kişiyevin müridi. Bamat Giray Hacı Mitayev XX əsrin əvvəllərində Çeçenistanın görkəmli siyasi xadimi Əli Mitayevin atasıdır. 2014-cü ilin oktyabrında Avtura kəndində Çeçenistan Respublikasının rəhbəri Ramzan Kadırovun iştirakı ilə mərkəzi məscidin tikintisi üçün bönüvrə qoyulması mərasimi baş tutdu. Məhəmməd peyğəmbərin doğum günündə tikinti işlərinə başlanıldı. 22 dekabr 2015-ci ildə məscidin təntənəli açılışı olmuşdur. == Memarlığı == Avtura cümə məscidin memarlığı iki üslubu — klassik Osmanlı memarlığını və Bizans üslubunu birləşdirir.

Batal-Hacı Belxoroyev adına Axçoy-Martan cümə məscidi (çeç. Iашхой-Марта маьждиг Батал-Хьажан Белхароев цӀарах дина) — Çeçenistan Respublikasının Açxoy-Martan rayonunun regional mərkəzinin əsas cümə məscidi. Fortanqa çayının sahilində yerləşir. Məsciddə ibadət zamanı beş minə qədər insan yerləşə bilər. == Tarixi == 1883-cü ilə qədər Açxoy-Martan kəndində 10, o cümlədən baş Cümə məscidi və 9 məhəllə məscidi fəaliyyət göstərirdi.Şeyx Batal-Hacı Belxaroyev adına mərkəzi məscid Çeçenistan Respublikasının Açxoy-Martan rayonunun mərkəzində yerləşir. Məscid X. N. Nuradilov küçəsi boyunca Fortanqa çayının vadisində yerləşir. Bu məscidin tikintisi ilə bağlı qərarı Ramzan Kadırov 2013-cü ilin yanvarında Açxoy-Martan rayonuna səfəri zamanı verib. Məscidin tikintisinə 2013-cü ilin yazında başlanmış, açılışı 2014-cü ilin dekabrında olmuşdur. Məscidin tikintisində türkiyəli mütəxəssislər iştirak ediblər. Tikinti materiallarının çoxu Türkiyədən gətirilib, Açxoy-Martan məscidi Qroznıdakı Çeçenistanın Qəlbi məscidinin kiçik bir nüsxəsidir.

Aymani Kadırova adına məscid — Rusiya Federasiyasının Çeçenistan Respublikasının Arqun şəhərində yerləşir. 16 May 2014 tarixində açılışı olmuşdur. Çeçenistan Respublikasının ilk prezidenti Əhməd Kadırovun dul həyat yoldaşı Aymani Kadırovanın adını daşıyır. == Tikinti == Məscidin inşası 2011-ci il yanvarın ortalarında Arqun şəhərinin mərkəzində, keçmiş şəhər məscidinin yerində başladı. Türk mütəxəssisləri tərəfindən hazırlanmış və Türk memarı Dəniz Baykanın layihəsinə əsasən İnkomstroy şirkəti tərəfindən inşa edilmişdir. Məscidin inşası Əhməd Kadırov adına regional ictimai fond tərəfindən maliyyələşdirilmişdir. Tikinti 1238 gün davam etdi və 2014-cü ilin aprel ayının ortalarında tamamlanmışdı. == Açılışı == Əvvəlcə Aymani Kadırova məscidinin 9 Mayda açılması nəzərdə tutulsa da, ancaq sonra açılış tarixi bir həftə sonra, 16 May 2014 tarixinə qədər təxirə salındı. Açılış mərasimindən əvvəl "ürəkdən ürəyə" marafonu təşkil edildi. Burada 5000-dən çox Çeçenistan və Şimali Qafqaz respublikalarının sakinləri Qroznıda yerləşən "Çeçenistanın ürəyi" məscidindən Arqundakı Aymani Kadırova məscidinə qədər 16.4 km məsafədə qaçmışdı.

Aşağı Gövhər ağa məscidi — Şuşa şəhərinin Qapan meydanında yerləşən cümə məcididir. Məscid Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli tarix-mədəniyyət abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. Şuşa şəhərində iki cümə məscidinin olması E. Avalov tərəfindən şəhərdə iki islam icmasının fəaliyyət göstərməsi ilə izah edilir. Məscid ilk dəfə Şuşanın 1855-ci ilə aid baş planında yaxınlıqda yerləşən mədrəsə ilə birlikdə qeyd edilir. Avalov 60 Şəhərin ikinci cümə məscidi olan Aşağı Gövhər ağa məscidi həm Aşağı məscid, həm də Kiçik məscid adları ilə tanınmışdır. 1874-1875-ci illərdə Yuxarı məscid kimi, Aşağı məscid kompleksində də əsaslı yenidənqurma işləri aparılmışdır. Yeni məscidin inşası memar Kərbəlayi Səfixan Qarabaği tərəfindən Gövhər ağanın maddi dəstəyi əsasında həyata keçirildiyinə görə, sonradan Aşağı məscid həm də Aşağı Gövhər ağa məscidi adı ilə tanınmağa başlamışdır. İki yaruslu məscidin əsas – şimal fasadında üç tağlı arkadalı eyvan yerləşir. Aşağı Gövhər ağa məscidinin orta tağı yarımdairəvi olan yan tağlardan fərqli olaraq oxvaridir. Yan tağlar üstündə əsas fasad boyunca yüksələn həmin tağ məscidin parad girişini vurğulayır.

Aşağı Gövhər ağa məscidi — Şuşa şəhərinin Qapan meydanında yerləşən cümə məcididir. Məscid Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli tarix-mədəniyyət abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. Şuşa şəhərində iki cümə məscidinin olması E. Avalov tərəfindən şəhərdə iki islam icmasının fəaliyyət göstərməsi ilə izah edilir. Məscid ilk dəfə Şuşanın 1855-ci ilə aid baş planında yaxınlıqda yerləşən mədrəsə ilə birlikdə qeyd edilir. Avalov 60 Şəhərin ikinci cümə məscidi olan Aşağı Gövhər ağa məscidi həm Aşağı məscid, həm də Kiçik məscid adları ilə tanınmışdır. 1874-1875-ci illərdə Yuxarı məscid kimi, Aşağı məscid kompleksində də əsaslı yenidənqurma işləri aparılmışdır. Yeni məscidin inşası memar Kərbəlayi Səfixan Qarabaği tərəfindən Gövhər ağanın maddi dəstəyi əsasında həyata keçirildiyinə görə, sonradan Aşağı məscid həm də Aşağı Gövhər ağa məscidi adı ilə tanınmağa başlamışdır. İki yaruslu məscidin əsas – şimal fasadında üç tağlı arkadalı eyvan yerləşir. Aşağı Gövhər ağa məscidinin orta tağı yarımdairəvi olan yan tağlardan fərqli olaraq oxvaridir. Yan tağlar üstündə əsas fasad boyunca yüksələn həmin tağ məscidin parad girişini vurğulayır.

== Tapılması == 1990-1993-cü illər Qız qalasının ətrаfındаkı dini kompleksin daha dəqıq öyrənilməsi məqsədilə аrxeolоq F.İbrаhimоv tərəfindən qаzıntı işləri аpаrılmış və qаlаnın şimаlındа IX əsrə aid edilən məscid аşkаr оlunmuşdur. Bu ərаzidə 1998-ci ildə аpаrılаn qısаmüddətli аrxeоlоji qаzıntılаr 2 оtаğın da vаrlığını аşkаr etmişdir. Bunlаrdаn böyük оtаğın döşəməsində qаzıntı dаvаm edilən zаmаn qərb divаrının cənub-qərb küncünə yахın hissədə üstü tаğ fоrmаlı tахcа içərisində yerləşdirilmiş mehrаb аşkаr оlundu. == Haqqında == Mehrаbın üstündə iki kəlmədən ibаrət qədim ərəb əlifbаsı ilə kufi xətli yаzı vаr. Həmin yаzını epiqrafçı alim Məşədiхаnım Nemət охumuşdur. Yаzının məzmunu belədir: "Hаkimiyyət Аllаhа məxsusdur". Tədqiqatçılar müqаyisəli təhlilə və xətt xüsusiyyətinə görə bu yаzını VIII-IX əsrə аid edir. Məscid, оnunlа yаnаşı tikilmiş оtаqlаr və sırаtаğlı аbidə оnlаrın vаhid kоmpleksə dахil оlduğu ehtimаlını yаrаdır. Şəhərin kаrvаn-ticаrət yоlu üzərində yerləşdiyini nəzərə аlıb bu ərаzidə хаnəgаhın оlduğu ehtimаlını dа söyləmək olar. Tаrixçi-аrxeоlоq F.İbrаhimоv bu məscidin, оnun tikildiyi dövrdə yаşаmış görkəmli ruhаni аlim və din хаdimi, əslən bаkılı оlаn Baba Kuhi Bakuvinin məscidi оlduğunu ehtimаl edir.

Bakıdakı Əbu Bəkr məscidində terror — 17 avqust 2008-ci ildə Əbu Bəkr məscidinə iki əl qumbarası atılır. Terror nəticəsində 2 nəfər ölür və 18 nəfər ağır bədən yaraları alır. Yaralananlar arasında məscidin imamı Qamət Süleymanovda olur. Azərbaycan polisi terror aktına görə İlqar Mollaçıyevin rəhbəri olduğu "Meşə qardaşları" qrupunun törətdiyini bəyan etmişdir.

Arsanqir adına Benoy mərkəzi məscidi (çeç. Бенар Арсангири Кадыров цIарах дина маьждиг) — Çeçenistan Respublikasının Naji-Yurt rayonunun Benoy kəndində yerləşir. Benoy kəndinin əsas cümə məscidi. == Tarixi == Benoy kəndinin əsas məscidi Çeçenistan Respublikasının dağlıq hissəsində dəniz səviyyəsindən 945 metr yüksəklikdə yerləşir. Benoy cümə məscidi din xadimi, beşinci nəsildə Ramzan Kadırovun ulu babası Arsangir Kadırovun adını daşıyır.Dini kompleks təpənin üzərində tikilib və bu yerləşdiyinə görə onu Benoy yaxınlığında demək olar ki, hər yerdən görmək olar. Memarlıq görünüşü Orta Asiya üslubunu və milli çeçen ornamentini özündə birləşdirir. Məscidin əsas binası bitişik ərazi ilə birlikdə 1500-ə qədər ibadət edən müsəlmanı qəbul edə bilər. == Təsviri == Benoy mərkəzi məscidinin tağvari ön girişi – Arsanqiri məscidi yazısı ilə bəzədilib. Məscid beton monolitdən tikilib. Qranit və türk mərmərindən başqa tikintidə yerli tikinti materiallarından istifadə edilmişdir.