nəfəs sözü azərbaycan dilində

1 is. [ər.] 1. Ciyərlə havanı içəri alıb buraxma (insan və heyvanlarda oksigen udub karbon qazı buraxma prosesi). Nəfəs üzvləri. Dərindən nəfəs almaq. // Ciyərlə alınıb buraxılan hava. [Müəllim və Tellinin] başları birbirinə çox yaxın olduğu üçün hər ikisi birbirinin nəfəsindən gələn sıcaqlığı hiss edirdi. S.Hüseyn. Əmirxanı oyatmayır, dincəlsin deyə; Bəzən onun nəfəsinə qulaq da asır. S.Vurğun. // məc. Əlamət, iz, qoxu, təzahür. Yazın ilk nəfəsi eşidilməyə başladığı bir gündə o, bütün bədəninin od kimi yandığını hiss etdi. M.İbrahimov. Yol onu dik qalxan bir yoxuşa gətirib çıxararkən yolçu üzündə, yaxınlığı hiss olunan dağların soyuq nəfəsini duydu. Ə.Məmmədxanlı. □ Nəfəs(ini) dərmək – müvəqqəti rahatlanmaq, dincəlmək üçün dayanmaq, azacıq istirahət etmək, yorğunluğunu almaq. [Muzdur] axır bir nəfəsini dərib pulun hesabına getməyə başladı. S.M.Qənizadə. Bir hovur oturub nəfəs dərməyə bir daş kölgəsi də yox idi. Mir Cəlal. Nəfəsi qaralmaq (daralmaq, darıxmaq, tutulmaq) – boğulmaq, çətinliklə nəfəs almaq, tövşümək, təngnəfəs olmaq. [Yasavul:] Başınıza dönüm, ay ağa, ağzımı elə bağlasınlar ki, nəfəsim darıxmasın. N.Vəzirov. Xalidənin halına qalmaq lazım idi, nəfəsi qaralmış idi. S.Hüseyn. Nəfəsini qısmaq (gizləmək) – susmaq, sükut etmək, dinməmək. [Cavahir xatunun] hər bir kəlməsini yaxşı eşitmək üçün hamı nəfəsini qısıb dinlədi. M.Hüseyn. 2. məc. köhn. “Söz”, “dil” mənasında. Heç doğru deyil bunun nəfəsi; Nə qəzetdir, tamam pul tələsi. S.Ə.Şirvani. Süleyman bəy keçmiş günlərdən – Tiflis, Kislovodsk, Vladiqafqaz, Moskva səyahətlərindən qızğın bir nəfəs ilə laf vurmaqda idi. Ə.Haqverdiyev. 3. “Səs” mənasında. Xanəndənin nəfəsi dinləyiciləri valeh etdi. ◊ Nəfəs almaq (çəkmək) – 1) dincəlmək, istirahət etmək. [Qəhrəman:] Bizimkilər irəliləyəndə mən yoldaşlarım ilə bir az asudə nəfəs alırdıq. H.Nəzərli; 2) rahatlanmaq, sakitləşmək, əziyyətdən qurtarmaq, iztirab və gərginlikdən qurtarmaq. Hamının qəlbindən xof-xətər getdi və hamı [Məhəmməd Qacarın] qətlindən sonra asudə və arxayın nəfəs aldılar. F.Köçərli. Gənc ailə asudə nəfəs alaraq xoşbəxt yaşayışına yenidən davam etməyə başladı. Çəmənzəminli. Nəfəs vermək – ruhlandırmaq, həvəsləndirmək, ruh vermək. Ətrafdan baxan hər bir kəs sanki Fərhadoğlunun ürək döyüntüsünü eşidib ona cürət və nəfəs verirdi. S.Rəhimov. Nəfəs vurmaq din. – uğursuz söz demək, göz vurmaq, nifrin tökmək, qarğımaq. Nəfəsdən düşmək – əldən düşmək, üzülmək, taqətdən düşmək, incimək, əziyyət çəkmək. [İsrafil:] Ay arvad, altıma bir şey sal, nəfəsdən düşmüşəm. Ə.Haqverdiyev. Nəfəsi kəsilmək – 1) əldən düşmək, taqətdən düşmək, üzülmək; 2) məc. ölmək. Qızın gözləri çoxdan axmış, nəfəsi kəsilmişdi. Mir Cəlal. Nəfəsini kəsmək – 1) əldən salmaq, taqətdən salmaq, üzmək. Bu iş nəfəsimi kəsdi; 2) öldürmək. [Mirzə Heydər:] …Tez buyur yazım, bəlkə Hacı oyandı elədi, mənim nəfəsimi kəsər. Ə.Haqverdiyev. Qatilləri onun nəfəsini kəsmək istəyirdilər. S.Hüseyn. Bir nəfəs – bir an, bir dəqiqə, bir saniyə. İstəriz azad olaq zindani-qəmdən bir nəfəs. M.Hadi. Son nəfəsdə – can üstə, ölərkən. Son nəfəsə qədər (kimi) – həyatının axırına kimi, ölənə kimi, ölənəcən. …Qız yaxşı adama rast gələrsə, son nəfəsinə qədər sədaqət və məhəbbət saçaraq yaşayacaqdı. M.İbrahimov. …Həyat özü darülfünundur, insan son nəfəsinə qədər öyrənməlidir. Ə.Sadıq.

2 ə. 1) ciyərə alınıb-verilən hava; 2) az vaxt, az müddət.

1 Ərəb mənşəlidir, tənəffüs sözü ilə eyni kökə malikdir. Bizdə nəfəs sözünün əvəzinə tin (din) və soluq kəlmələri mövcud olub. Hazırda din -lə -mək, din -şə -mək sözlərində həmin din sözü özünü mühafizə edir. “Вздох” mənasını diniş sözü də əks etdirib (indi işlədilmir). Nəfəs dərmək idiomu da mövcuddur. Bura­dakı dərmək sözü “toplamaq” anlamını əks etdirir: özünə gəlmək, nəfəsini top­layıb güc əldə etmək və s. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 дух, дыхание, вздох

2 I сущ. дыхание: 1) вбирание и выпускание воздуха лёгкими. Nəfəs üzvləri органы дыхания, burunla nəfəsalma мед. носовое дыхание 2) воздух, выходящий из лёгких при выдохе. Nəfəsini hiss etmək kimin чувствовать чьё дыхание, nəfəsilə əllərini qızdırmaq (isindirmək) согревать руки своим дыханием 3) перен. проявление чего-л., веяние, дуновение. Baharın nəfəsi duyulur чувствуется дыхание весны II прил. дыхательный (служащий для дыхания). Nəfəs borusu мед. дыхательное горло, трахея ◊ bir nəfəsə: 1. одним духом; 2. залпом; nəfəs almaq (çəkmək): 1. дышать. Asan (rahat) nəfəs almaq легко дышать 2. (nəfəsini dərmək) передохнуть; indi rahat nəfəs ala bilərsən теперь можешь успокоиться; nəfəs almaq olmur harada хоть топор вешай где (о душном, прокуренном помещении); nəfəs almağa (çəkməyə) vaxtı olmamaq дохнуть, продохнуть (дышать) некогда; nəfəs almağa (çəkməyə) yer yoxdur дохнуть, вздохнуть негде; nəfəs almadan на одном дыхании, без остановки; nəfəs vermək kimə придавать бодрость, ободрять, воодушевлять, вдохновлять кого; nəfəsdən düşmək обессилеть, ослабеть, выбиться из сил, умориться; nəfəsdən salmaq kimi загонять, загнать кого; nəfəsi qaralmaq (daralmaq, darıxmaq, tutulmaq) дышать с трудом, задыхаться; nəfəsi qarnına getdi kimin nədən дух захватило у кого от чего; nəfəsi darıxır kimin душно кому; nəfəsi kəsilir kimin еле дышит кто; nəfəsi kəsilmək: 1. обессилеть, ослабевать, ослабеть; выбиваться, выбиться из сил, умориться; 2. умереть, испустить дух; nəfəsi tutulur kimin дух занимается (захватывает) у кого; nəfəsini dərmədən не переводя дыхания; nəfəsini dərmək перевести дух, передохнуть; nəfəsini kəsmək kimin: 1. утомлять, утомить кого 2. убивать, убить кого; nəfəsini çəkincə одним духом, быстро; son nəfəsdə при последнем издыхании; перед смертью; son nəfəsə qədər (kimi), son nəfəsədək до последнего дыхания; son nəfəsidir kimin последний вздох у кого

1 I. i. breath, breathing; respiration; bir ~ə at one go, at one gulp; bir ~ə içmək to drink* at one gulp / at a gulp; ~ almaq 1) to breathe, to respire; to take* breath; 2) to rest a little; ~ dərmək to take* a breath; to take* a short rest; ~i boğulmaq / darıxmaq to choke, to suffocate; məc. to be* strangled (by); istidən ~i darıxmaq to suffocate with heat; hirsdən ~i daralmaq to choke with anger; ~i gəlmək to breathe; to respire; ~ dərmək to recover one’s breath, to take* a breath II. s. respiratory; ~ borusu anat. windpipe; ~ üzvləri the respiratory organs; ~ sistemi respiratory system

1 1) is. respiration f, haleine f, souffle m ; ~ almaq respirer vi ; ~ vermək expirer vi ; ~ini dərmək reposer (se) un peu, prendre haleine ; ~ saxlamaq retenir son haleine ; bir ~ə d’une seule haleine ; bir ~ə içmək boire vt d’un trait ; qəzəbdən ~i daralmaq suffoquer vi de colère ; bir kəsin ~ini kəsmək couper le souffle à qn ; 2) sif. respiratoire adj ; ~ yolları voies f pl respiratoires ; ~ borusu trachée f ; ~ sistemi système m respiratoire

1 [ər.] сущ. 1. нефес (1. нефес къачун (жигерривди гьава къенез къачуна къецел ахкъудун; жигерралди къачуз ахъайзавай гьава ); dərindən nəfəs almaq дериндай нефес къачун; 2. пер. ял, лишан, гел, ни; 4. ял; nəfəs(ini) dərmək ял ягъун, ял акъадарун, ял ягъун патал акъвазун, юргъунвал къачун; nəfəsi qaralmaq (daralmaq, darıxmaq, tutulmaq) ял кьун, нефес кьун, каш кьун, нефес дар хьун, бамиш хьун, четинвилелди нефес къачун, каш ягъун, каш-кашахъ татун; nəfəsini qısmaq (gizləmək) ял кьун, рахун тавун, кисун; 3. пер. куьгьн. гаф, чӀал; 4. “ван” манада); 2. нефесдин; нефес къачун патал тир (мес. органар); ** nəfəs almaq (çəkmək) нефес къачун (чӀугун); а) ял ягъун; б) регьят хьун, азабдикай (азиятдикай) хкатун, секин хьун; nəfəs vermək нефес гун, руьгь гун, руьгь кутун, ашкъида ттун, гьевесда ттун; nəfəs vurmaq дин. татугай гаф лугьун, вил ягъун, къаргъишун; nəfəsdən düşmək тӀакь атӀун, аман атӀун, такьатдай аватун, гъилерай фин, инжиклу хьун, бейкеф хьун, азият чӀугун; nəfəsi kəsilmək а) аман атӀун, тӀакь атӀун, такьатдай аватун; б) пер. кьин; nəfəsini kəsmək а) аман атӀун, тӀакь атӀун, такьатдай авудун; б) ял атӀун, ял кьун, яна кьин; bir nəfəs са гьелен, са герен, са декъикъа, са секунд; son nəfəsdə эхир нефесда, ччан гудамаз, рекьидамаз; son nəfəsə qədər (kimi) эхир нефесдалди, эхир нефесдал кьван, ччанда ччан амай кьван, уьмуьрдин эхирдалди, рекьир кьван, рекьидалди.

1 nefes, soluk