Mis (I) bromid
Mis (I) bromid — formulu CuBr olan qeyri-üzvi maddədir. İkili birləşmələr sinfinə aiddir və monovalent mis və bromid turşusunun duzu hesab edilə bilər.
== Fiziki xassələri ==
Təmiz formada rəngsiz tetraedral mikrokristallardır. Kristal qəfəsi sfalerit tiplidir (kubik sinqoniya). İşıqda nəmli havada yavaş-yavaş oksidləşərək yaşılımtıl rəng alır. Suda, etanolda, efirdə həll olunmur. Kristalhidratlar əmələ gətirmir.
== Alınması ==
Mis(I) bromidi aşağıdakı üsullardan biri ilə almaq olar.
1. Mis (II) bromidin termiki parçalanması:
2
C
u
B
r
2
→
>
500
∘
C
2
C
u
B
r
+
B
r
2
↑
{\displaystyle {\mathsf {2CuBr_{2}\ \xrightarrow {>500^{\circ }C} \ 2CuBr+Br_{2}\uparrow }}}
2
(
C
u
B
r
2
⋅
4
H
2
O
)
→
115
−
140
∘
C
2
C
u
B
r
+
B
r
2
↑
+
8
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {2(CuBr_{2}\cdot 4H_{2}O)\ \xrightarrow {115-140^{\circ }C} \ 2CuBr+Br_{2}\uparrow +8H_{2}O}}}
2
C
u
2
O
+
2
H
B
r
⟶
2
C
u
B
r
↓
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {2Cu_{2}O+2HBr\ \longrightarrow \ 2CuBr\downarrow +H_{2}O}}}
2. Mis (I) oksidin durulaşdırılmış bromid turşusu ilə reaksiyası:
2
C
u
2
O
+
2
H
B
r
⟶
2
C
u
B
r
↓
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {2Cu_{2}O+2HBr\ \longrightarrow \ 2CuBr\downarrow +H_{2}O}}}
2
C
u
S
O
4
+
2
N
a
B
r
+
S
O
2
+
2
H
2
O
⟶
2
C
u
B
r
↓
+
2
H
2
S
O
4
+
N
a
2
S
O
4
{\displaystyle {\mathsf {2CuSO_{4}+2NaBr+SO_{2}+2H_{2}O\longrightarrow 2CuBr\downarrow +2H_{2}SO_{4}+Na_{2}SO_{4}}}}
3. Mis (I) oksidin durulaşdırılmış bromid turşusu ilə reaksiyası:
2
C
u
S
O
4
+
2
N
a
B
r
+
S
O
2
+
2
H
2
O
⟶
2
C
u
B
r
↓
+
2
H
2
S
O
4
+
N
a
2
S
O
4
{\displaystyle {\mathsf {2CuSO_{4}+2NaBr+SO_{2}+2H_{2}O\longrightarrow 2CuBr\downarrow +2H_{2}SO_{4}+Na_{2}SO_{4}}}}
2
C
u
+
4
H
B
r
⟶
2
H
[
C
u
B
r
2
]
+
H
2
↑
{\displaystyle {\mathsf {2Cu+4HBr\longrightarrow 2H[CuBr_{2}]+H_{2}\uparrow }}}
H
[
C
u
B
r
2
]
⟶
C
u
B
r
+
H
B
r
{\displaystyle {\mathsf {H[CuBr_{2}]\longrightarrow CuBr+HBr}}}
4. :
C
u
S
O
4
+
4
K
B
r
+
C
u
⟶
2
K
[
C
u
B
r
2
]
+
K
2
S
O
4
{\displaystyle {\mathsf {CuSO_{4}+4KBr+Cu\ \longrightarrow \ 2K[CuBr_{2}]+K_{2}SO_{4}}}}
K
[
C
u
B
r
2
]
⟶
C
u
B
r
+
K
B
r
{\displaystyle {\mathsf {K[CuBr_{2}]\ \longrightarrow \ CuBr+KBr}}}
== Kimyəvi xassələri ==
Həll olunan birləşmələrin əmələ gəlməsi.
1. Mis (I) bromid isti qatı sulfat turşusunda həll olunur:
2
C
u
B
r
+
4
H
2
S
O
4
⟶
2
C
u
S
O
4
+
B
r
2
↑
+
2
S
O
2
↑
+
4
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {2\ CuBr+4\ H_{2}SO_{4}\longrightarrow \ 2CuSO_{4}+\ Br_{2}\uparrow +\ 2SO_{2}\uparrow +4\ H_{2}O}}}
2. Kompleks birləşmə əmələ gətirdiyi üçün bromid turşusunun, kalium bromidin, kalium siyanidin, ammonyakın qatı məhlullarında həll olunur:
C
u
B
r
+
M
B
r
⟶
M
[
C
u
B
r
2
]
,
(
M
=
H
,
K
)
{\displaystyle {\mathsf {CuBr+MBr\longrightarrow \ M[CuBr_{2}],\ (M=H,K)}}}
C
u
B
r
+
2
K
C
N
⟶
K
[
C
u
(
C
N
)
2
]
+
K
B
r
{\displaystyle {\mathsf {CuBr+2KCN\longrightarrow \ K[Cu(CN)_{2}]+KBr}}}
C
u
B
r
+
2
(
N
H
3
⋅
H
2
O
)
⟶
[
C
u
(
N
H
3
)
2
]
B
r
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {CuBr+2(NH_{3}\cdot H_{2}O)\longrightarrow \ [Cu(NH_{3})_{2}]Br+2H_{2}O}}}
=== Digər reaksiyalar: ===
3. Mis (I) bromid nəmli havada işıqda yavaş-yavaş oksidləşir:
2
C
u
B
r
⟶
C
u
↓
+
C
u
B
r
2
{\displaystyle {\mathsf {2CuBr\longrightarrow Cu\downarrow +CuBr_{2}}}}
C
u
B
r
+
S
(
C
H
3
)
2
⟶
C
u
B
r
⋅
S
(
C
H
3
)
2
{\displaystyle {\mathsf {CuBr+S(CH_{3})_{2}\longrightarrow CuBr\cdot S(CH_{3})_{2}}}}
4. Lyuis əsasları ilə molekulyar adduktlar əmələ gətirir, məsələn, dimetil sulfidlə:
C
u
B
r
+
M
B
r
⟶
M
[
C
u
B
r
2
]
,
(
M
=
H
,
K
)
{\displaystyle {\mathsf {CuBr+MBr\longrightarrow \ M[CuBr_{2}],\ (M=H,K)}}}
C
u
B
r
+
2
K
C
N
⟶
K
[
C
u
(
C
N
)
2
]
+
K
B
r
{\displaystyle {\mathsf {CuBr+2KCN\longrightarrow \ K[Cu(CN)_{2}]+KBr}}}
C
u
B
r
+
2
(
N
H
3
⋅
H
2
O
)
⟶
[
C
u
(
N
H
3
)
2
]
B
r
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {CuBr+2(NH_{3}\cdot H_{2}O)\longrightarrow \ [Cu(NH_{3})_{2}]Br+2H_{2}O}}}
== Tətbiqi ==
Mis (I) bromid kimya sənayesində üzvi sintez proseslərində istifadə olunur.