Panama
Panama Respublikası (isp. República de Panamá [re̞ˈpuβ̞lika ð̞e̞ panaˈma]) — Mərkəzi Amerikada ölkə. Qərbdə Kosta-Rika, şərqdə Kolumbiya ilə sərhəddir. 2012-ci ildə "New York Times" qəzetinin " dünyanın görməli yerləri" siyahısında Panama birinci yerdədir.
Panama 9 əyalət, 3 muxtar əyalət və 2 komark (isp.comarca indígena)dan ibarətdir.
Dövlət quruluşu - Demokratik Respublika.
Dövlət və hakimiyyət başçısı - Prezident.
Nazirlər kabinetini Prezident seçir, Prezident və vitse-Prezident ümumxalq səsverməsi ilə 5 ildən bir seçilir. Qanunverici orqan- birpalatalı Milli Assambleya(Asamblea Nacional)71 deputat, 5 illik müddətə seçilirlər.
Panama Valyutası - balboa, 1903-dən, Panama Kolumbiyadan ayrılandan.
Panama (dəqiqləşdirmə)
Panama — Mərkəzi Amerikada dövlət.
Panama — Panamanın paytaxtı, ölkənin siyasi, inzibati və mədəni mərkəzi.
Panama (şəhər)
Panama (isp. Panamá) — Panamanın paytaxtı, əhalisi 1 063 000 nəfərdir (2000). Panama kanalının, Sakit okeana kəsişən yerində yerləşir. Panama ölkənin siyasi, inzibati və mədəni mərkəzidir.
Şəhər 15 avqust 1519-cu ildə salınıb. Bütün tarixi boyu iki okean arasındaa ticarət körpüsü rolunu oynayıb.
Hal-hazırda ölkənin bank mərkəzi rolunu oynayır.
Panama şəhərinin şərqində, mərkəzdən 45 dəqiqəlik yolda beynəlxalq aeroport yerləşir. Şəhərdə daxili reyslər üçün ikinci aeroport da vardır. Şəhərdə avtobus və taksilər fəaliyyət göstərir.
Panama Respublikası
Panama Respublikası (isp. República de Panamá [re̞ˈpuβ̞lika ð̞e̞ panaˈma]) — Mərkəzi Amerikada ölkə. Qərbdə Kosta-Rika, şərqdə Kolumbiya ilə sərhəddir. 2012-ci ildə "New York Times" qəzetinin " dünyanın görməli yerləri" siyahısında Panama birinci yerdədir.
Panama 9 əyalət, 3 muxtar əyalət və 2 komark (isp.comarca indígena)dan ibarətdir.
Dövlət quruluşu - Demokratik Respublika.
Dövlət və hakimiyyət başçısı - Prezident.
Nazirlər kabinetini Prezident seçir, Prezident və vitse-Prezident ümumxalq səsverməsi ilə 5 ildən bir seçilir. Qanunverici orqan- birpalatalı Milli Assambleya(Asamblea Nacional)71 deputat, 5 illik müddətə seçilirlər.
Panama Valyutası - balboa, 1903-dən, Panama Kolumbiyadan ayrılandan.
Panama bərzəxi
Panama bərzəxi — Şimali Amerika materikini Cənubi Amerika materiki ilə birləşdirir. Şimaldan Karib dənizi və cənubdan Sakit okean suları ilə əhatələnir. Yəni bu iki coğrafi su obyektlərini ayırır. Bərzəxin formalaşması iki tavanın bir-biri ilə toqquşması nəticəsində 12–15 milyon il bundan öncə meydana gəlmişdir. Bu birləşmə nəticəsində canlılar sərbəst şəkildə şimala və cənuba doğru hərəkət etmişdir. O da bəllidir ki, Cənubi Amerikaya insanlar şimaldan məhz bu bərzəx vasitəsilə gəlmişlər. Bərzəx Panamanın ərazisində yerləşir. Mövcud əlverişli coğrafi mövqe ilə əlaqədar onun üzərində Panama kanalı çəkilmişdir. Kanalın uzunluğu 81,6 km təşkil edir. Bu kanal vasitəsilə 1000 kilometrlərlə məsafə qısalmışdır.
Panama kanalı
Panama kanalı — Panamada, Şimali və Cənubi Amerikanı ayıran, Atlantik okeanı və Sakit okean arasında əhəmiyyətli dəniz yolunu təşkil edən kanalİnşaatı ABŞ tərəfindən tamamlanmış və kanal 15 avqust 1914-cü il açılmışdır. Sarı qızdırma, malyariya, torpaq sürüşməsi və s. səbəblərdən 27500-ə yaxın işçi inşaatda həyatını itirmişdir.
Bu gün Nyu-Yorkdan San Fransiskoya gedən bir gəmi Horn Burnunu dolaşdığı təqdirdə isə 22500 km yol qət etməli olurdu. Lakin Panama kanalı vasitəsilə 9500 km üzür.
Açıldığı tarixdən 2002-ci ilədək Panama kanalından 800000 (səkkiz yüz min) gəminin keçdiyi düşünülür. Panama kanalından hər il 14000-dən çox gəmi keçir və təqribən 203 milyon ton yük daşınır.
Panama kanalı boyu səyahət təqribən 9 saat çəkir. Həmçinin kanalda quraşdırılmış xüsusi qaldırıcı qurğular vasitəsilə gəmilər keçilməsi çətin olan yerlərdən asanlıqla keçə bilir.Panama kanalı dünyanın ən bahalı kanalıdır. Kanal bölgəsinin sosial vəziyyəti inkişaf etmişdir.
Panama plitəsi
Panama plitəsi — mikro litosfer plitəsi olaraq 0,00674 steradion sahəyə malikdir. Rəsmi olaraq Karib plitəsinin tərkib hissəsi hesab edilir.
Panama və Kosta-Rika ərazilərində yerləşir.
Naska, Şimali And və Kokos plitələri arasında yerləşir.
Panama sənədləri
Panama sənədləri (ing. Panama Papers) — Panamanın Mossack Fonseca hüquq firmasının 214.488 ofşor hesabından sızmış 11.5 milyon gizli sənəd. Sənədlər Mossack Fonseca müştərilərinin çirkli pulları yumağa, sanksiyalardan yan ötməyə, vergilərdən yayınmağa necə nail olduqlarını göstərir.
Məlumatlar hazırkı və sabiq 12 dövlət və hökumət başçısı ilə əlaqalədir. Bunların arasında öz ölkələrini talan etməkdə ittiham olunan diktatorlar da var. Burada həmçinin dövlət başçılarının və başqa siyasətçilərin 60-dan çox qohumu və yaxın adamının da adları keçir.
Sızmadan aşkara çıxıb ki, 500-dək bank, onların filial və şöbələri təxminən 15 min 600 “balıqqulağı” (shell) tipli şirkəti Mossack Fonseca-da qeydiyyatdan keçirib.
Panama şəhəri
Panama (isp. Panamá) — Panamanın paytaxtı, əhalisi 1 063 000 nəfərdir (2000). Panama kanalının, Sakit okeana kəsişən yerində yerləşir. Panama ölkənin siyasi, inzibati və mədəni mərkəzidir.
Şəhər 15 avqust 1519-cu ildə salınıb. Bütün tarixi boyu iki okean arasındaa ticarət körpüsü rolunu oynayıb.
Hal-hazırda ölkənin bank mərkəzi rolunu oynayır.
Panama şəhərinin şərqində, mərkəzdən 45 dəqiqəlik yolda beynəlxalq aeroport yerləşir. Şəhərdə daxili reyslər üçün ikinci aeroport da vardır. Şəhərdə avtobus və taksilər fəaliyyət göstərir.
Panama əyaləti
Panama əyaləti — Panamanın əyalətlərindən biri. Ayrıca, əyalət paytaxtı olaraq xidmət verən milli paytaxtı, Panama şəhərini də ehtiva edir. Əyalətin qubernatoru prezident Xuan Karlos Varela tərəfindən təyin olunmuş və 4 iyul 2014-cü ildə and içən Rafael Pino Pinto'dur.
Panama əyalətinin altı rayonu var. Panama kanalının qərbindəki beş köhnə rayon 1 yanvar 2014-cü ildə Panama Oeste əyalətini qurmaq üçün ayrıldı.
Balboa rayonu. Korregimientolar San Miquel (paytaxt), La Ensenada, La Esmeralda, La Qvineya, Pedro Qonzales və Saboqa'dır
Çepo rayonu. Korregimientolar Çepo (paytaxt), Kanita, Çepillo, El Lano, Las Marqaritas, Santa Kruz de Çinina, Madunqandi and və Torti'dir
Çiman rayonu. Korregimientolar Çiman (paytaxt), Bruxas, Qonzalo Vasquez, Pasiqa və Yunyon Santena'dır.
Panama rayonu.
Kolon (Panama)
Kolon Panamada , Karib Dənizinin yanında, Panama Kanalının Atlantik girişinin yaxınında yer alan bir şəhər və limandır . Panamanın Kolon Əyalətinin paytaxtıdır və ənənəvi olaraq Panamanın ikinci şəhəri olaraq bilinir. Başlanğıcda tamamilə Limon Körfəzi , Manzanillo Körfəzi və Folks çayı ilə çevrəli Manzanillo Adasında yerləşirdi ;Ancaq Panama Kanalı Bölgəsinin ləğv edilməsindən bu yana, şəhərin sərhədləri , köhnə bir ABŞ Ordusu hərbi bazası olan Fort Qulickindən başqa Kristobal , Marqarita və Koko Solonun köhnə Panama Kanal Bölgəsi qəsəbələri ərazisinə əhatə edəcək şəkildə yenidən tanımlandı.
== Tarix ==
Şəhər, Amerika Birləşmiş Ştatları tərəfindənn 1850-də Panama Dəmiryolunun Atlantik terminalı olaraq quruldu , daha sonra Kaliforniya Altına Hücum sırasında Kaliforniyaya gedən sürətli bir maşrut tələbini qarşılamaq üçün inşa mərhələsindəydi . Tarixinin başlarında bir neçə il boyunca, Amerika Birləşmiş Ştatları köçmən birliyi, Panama Dəmiryolu idarəçisi Villiam Henri Aspinvalldan sonra qəsəbəyə Aspinvall adını verərkən , şəhərin İspaniyalı birliyi buraya Xristofer Kolombun adına Kolon adını verdi. Şəhər, Manzanillo Adası olaraq bilinən xaincə bataqlıq bir adanın qərb ucunda quruldu. Panama Dəmiryolu inşaatının bir parçası olaraq ada, Panamanın Materik hissəsinə bir keçitlə bağlandı və adanın bir qismi, qalıcı binaları inşa edə bilmək üçün quruduldu. 1885 Kolumbiya Vətəndaş müharibəsi sırasında və yenə 1915-də böyük bir yanğın sırasında Kolonun yandırılması sırasında şəhərin çoxu yıxıldı. 13–14 aprel 1940-dakı Böyük Kolon Yanğını şəhərin üçdə birini yox etdi. 1914 sərhəd anlaşması, Kolonun tamamən Panama Kanalı Bölgəsi ilə çevrəli Panama Respublikasının bir xarici bölgəsi halına gətirdi .1936 Hull-Alfaro Anlaşması gərəyi Amerika Birləşmiş Ştatları, Kanal Bölgəsindən "Kolon Koridoru"-nu buraxdı;Bu şəhəri respublikanın əsas şərq qisminə bağlayan 4 mil (6,4 km) uzunluğunda bir yol inşa edəcək qədər geniş, Panama ərazisi altındakı bir xətdi.
Azərbaycan–Panama münasibətləri
Azərbaycan–Panama münasibətləri — Azərbaycan Respublikası ilə Panama Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr.
== Diplomatik əlaqələr ==
Panama Azərbaycanın müstəqilliyini 1992-ci il yanvarın 3-də tanımışdır.
== Diplomatik əlaqələr ==
İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1995-cü ilin aprel ayının 6-da qurulmuşdur.
Hələlik iki ölkə arasında səfirlik səviyyəsində rəsmi münasibətlər yaradılmamışdır. Lakin iqamətgahı başqa ölkədə olmaqla Azərbaycan Respublikasının Panama Respublikasında fövqəladə və səlahiyyətli səfiri var. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Meksika Birləşmiş Ştatlarındakı səfiri, həmçinin Panama Respublikasına da akkreditə olunmuşdur.
Panamadakı vulkanların siyahısı
Panama ərazisində fəaliyyət göstərən və sönmüş vulkanların siyahısı
Siebert L, Simkin T (2002-). Volcanoes of the World: an Illustrated Catalog of Holocene Volcanoes and their Eruptions. Smithsonian Institution, Global Volcanism Program Digital Information Series, GVP-3, (http://www.volcano.si.edu/world/).
ABŞ-nin Panamaya müdaxiləsi
Just Cause əməliyyatı — 20 dekabr 1989-cu ildə ABŞ-nin Panamaya hücümu. İşğal ərzində Panamanın de-fakto lideri Manuel Noryeqa amerikalı hərbçilər tərəfindən əsir götürülərək ABŞ-yə aparılmış, onun yerinə Guilermo Endara Qalimani vəzifəyə təyin olunmuşdur. İşğaldan sonra Milli Müdafiə Qüvvələri (Fuerzas Armadas de Panama) dağıdılıb.
== Əmaliyyatın gedişi ==
15 dekabr 1989 ildə Manuel Noryeqa Panama parlamentində çıxış edərkən ABŞ-la müharibə şəraitində olduğunu bildirdi. 17–18 dekabr 1989-cu ildə Corc Herbert Uoker Buş Doğru İş (İngiliscə: Just Cause) Əməliyyatı keçirməyi qərara aldı. 20 dekabr gecə saat 2 də Əməliyyat başladı. Səhərə Panamada yerləşən iki hərbi baza ABŞ-nin əlinə keçdi. Hərbi bazalar müqaviməti dayandırsalarda Panama hələ də müqavimət göstərirdi. 25 dekabrın səhəri müqavimət dayandırıldı və "Just Cause" əməliyyatı uğurla başa çatdı. Rəsmi məlumata görə əməliyyat zamanı Panamanın 400 vətandaşı həlak olub.
