Azərbaycan quşları
Azərbaycanın quşları — Azərbaycanda 400 quş növü qeydə alınsa da, həqiqətdə onların sayı daha çoxdur. Belə ki, bu günədək mövcud bütün növlər hələlik müəyyən edilməmişdir. Bu da ilk növbədə miqrasiya edən və ötüb keçən növlərə aiddir. Bundan başqa bir çox növlər ölkə ərazisinə gələrək öz areallarını genişləndirməkdə davam edir. Məsələn, kiçik və halqalı qur-qur quşu kimi.
Azərbaycanda qeydə alınan növlər 18 dəstə və 61 fəsiləyə mənsubdurlar. Bunların 40% -i oturaq növ olmaqla, Azərbaycanda il boyu müşahidə edilirlər, 27%-i qışlayan və 10 %-dən çoxu köç vaxtı qeydə alınan növlərdir.
Azərbaycan ornitofaünası çox zəngindir. Xüsusilədə su-bataqlıq quşlarının növ tərkibi və ekoloji qrupları daha zəngindir (144 növ). Azərbaycan ərazisindən bütün Avrasiyada ən böyük miqrasiya yollardan biri keçir.
Azərbaycanın quşları
Azərbaycanın quşları — Azərbaycanda 400 quş növü qeydə alınsa da, həqiqətdə onların sayı daha çoxdur. Belə ki, bu günədək mövcud bütün növlər hələlik müəyyən edilməmişdir. Bu da ilk növbədə miqrasiya edən və ötüb keçən növlərə aiddir. Bundan başqa bir çox növlər ölkə ərazisinə gələrək öz areallarını genişləndirməkdə davam edir. Məsələn, kiçik və halqalı qur-qur quşu kimi.
Azərbaycanda qeydə alınan növlər 18 dəstə və 61 fəsiləyə mənsubdurlar. Bunların 40% -i oturaq növ olmaqla, Azərbaycanda il boyu müşahidə edilirlər, 27%-i qışlayan və 10 %-dən çoxu köç vaxtı qeydə alınan növlərdir.
Azərbaycan ornitofaünası çox zəngindir. Xüsusilədə su-bataqlıq quşlarının növ tərkibi və ekoloji qrupları daha zəngindir (144 növ). Azərbaycan ərazisindən bütün Avrasiyada ən böyük miqrasiya yollardan biri keçir.
Cənnət quşları
Cənnət quşları (lat. Paradisaeidae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin sərçəkimilər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.
Böyük Coğrafi Kəşflər dövründə Avropa səyyahları bu quşlara çox maraq göstərirdilər. Belə hesab olunurdu ki, bu quşlar yerə enmir və həyatlarının havada keçirirlər. Odur ki, tacirlər bu əfsanələrdən gəlir almaq üçün bu quşların qıçlarını qoparırdılar.
Cənnət quşları Yeni Qvineyada və Avstraliyada yaşayırlar. Cənnət quşu Papua Yeni Qvineyanın milli simvoludur və ölkənin bayrağı üzərində yerləşir.
Vələmir quşları
Vələmir quşları (lat. Emberizidae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin sərçəkimilər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.
Xırda quşlardır. Dimdiyi konusvarı, bəzilərində küt və qabarıqdır. Dimdiyinin forması bu fəsilə üçün səciyyəvidir. Böyürlərdən basıq, kənarları dimdiküstü və dimdikaltı içəri batmışdır. Dimdiküstünün aşağı tərəfi dimdikaltının üst kənarına tamamilə deymir. Belə ki, o bucaq altina əyilmişdir. Uzunsov burun deşiklərində ensiz zarlı qapaq vardır. Şərq yarımkürəsindəki quşların quyruğunun ucunda çuxur vardır.
Gecə quşları (rəsm)
Yuxusuzlar (ing.Nighthawks) — məşhur ABŞ rəssamı Edvard Hopper tərəfindən 1942-ci ildə çəkilmiş rəsm əsəri. Bu rəsm əsəri Edvard Hopperin ən məşhur əsəri və ABŞ incəsənətinin ən tanınmış işlərindən biridir. Rəsm əsərində gecəyarısı kafedə oturan bir neçə nəfər təsvir olunmuşdur.
== Haqqında ==
Rəsm əsərinin adı olan "Nighthawks" ingilis dilindəki "Night Owl" (Gecə bayquşu) ifadəsindən yaranmışdır. Hopper bu ifadə ilə gecəyarısına qədər yatmayan insanları təsvir etmək istəmişdir. Hopperin evinin yerləşdiyi Manhettindəki Qrinviç Villasınını yaxınlığındakı kiçik bir kafe ona ilham vermişdir. Rəssam bu işinə Pörl-Harbora hücum hadisəsindən sonra başlamışdır. Bu hadisədən sonra ölkə üzərinə çökən ab-hava rəsmdə də əks olunmuşdur. Əsərdə küçədə heç bir insan yoxdur və restoranın içində olanlar isə danışmırlar. Hərəsi öz düşüncəsinə qapılmış kimidir.
Şərqi Asiyanın quşları
Şərqi Asiyanın quşları (ing. Birds of East Asia) — 2009-cu ildə təbiətşünas Mark Braziliya tərəfindən yazılmış kitabıdır. Kitabda Şərqi Asiyada yaşayan 985 növ quşun siyahısı qeyd edilir.
"Qu quşları" fəvvarə kompleksi
"Qu quşları" fəvvarə kompleksi — Azərbaycanın Bakı şəhərində yerləşən fəvvarə kompleksi. Kompleks Bakı bulvarında yerləşir.
== Tarixi ==
Fəvvarə kompleksi 1960-cı illərdə Bakı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin sədri Əliş Ləmbəranskinin təşəbbüsü ilə inşa edilmişdir.
Fəvvarə şair Nizami Gəncəvi və bəstəkar Qara Qarayevin "Yeddi gözəl" poeması və baletindən ruhlanaraq yaradılmış və 7 qu quşu heykəlindən ibarət idi.
2007-ci ildə Dənizkənarı Bulvarda aparılan yenidənqurma işlərindən sonra "Qu quşları" fəvvarəsinin yerinə yeni fəvvarə kompleksi yaradıldı. 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikasının birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən layihə çərçivəsində ərazidə hovuz inşa edilib, 16 fəvvarə dirəyi qurulub, təbii daşlar üzərində heykəltaraş Murad Sücəddinov tərəfindən 7 qu quşu heykəli hazırlanıb.
İldırım quşları (aerobatika eskadronu)
İldırım quşları (ing. Thunderbirds) — ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin aerobatika komandasıdır. 25 may 1953-cü ildə yaradılmış filo, bu sahədə dünyanın ən qədim üçüncü filosudur.
Filləri əks etdirən qu quşları
Filləri əks etdirən qu quşları (isp. Cisnes que se reflejan como elefantes) — 1937-ci ildə sürrealist ispan rəssamı Salvador Dali tərəfindən çəkilmiş rəsm əsəri. Xüsusi kolleksiyasındandır. Bu əsər Dalinin Paranoyak-tənqidi dövrünə aiddir. Yağlı boya ilə kətan üzərində işlənmişdir. Əsər Dalinin məşhur ikiqat şəkillərindən birini ehtiva edir. İkiqat şəkillər Dalinin "paranoyak-tənqidi" metodunun əsas hissəsi idi. O, bunu 1935-ci ildə "Düşüncəsizin Fəthi" oçerkində irəli sürmüşdü.
Antarktida ərazisində yayılmış quşların siyahısı
Antarktida ərazisində yayılmış quşlar - bu siyahıya 46 növ quş daxildir. Bu quş növlərindən beşinin nəsli kəsilmək üzrədir, bir növ isə endemikdir (İmperator pinqvini).
== Pinqvinkimilər ==
Dəstəyə daxil olan 18 növdən 7-ni müşahidə etmək olur.
Pinqvinlər (Spheniscidae)
Antarktika pinqvini (Pygoscelis antarcticus)
İmperator pinqvini (Aptenodytes forsteri)
Kral pinqvini (Aptenodytes patagonicus)
Makaronlar pinqvini (Eudyptes chrysolophus)
Adeli pinqvini (Pygoscelis adeliae)
Eudyptes chrysocome
Papua pinqvini (Pygoscelis papua)
== Fırtınaquşukimilər ==
Procellariiformes dəstəsinə 4 fəsilə daxildir:
Albatroslar (Diomedeidae)
Diomedea exulans
Thalassarche chrysostoma
Thalassarche melanophris
Phoebetria fusca
Phoebetria palpebrata
Fırtınaquşular (Procellariidae)
Macronectes giganteus
Macronectes halli
Fulmarus glacialoides
Thalassoica antarctica
Daption capense
Pagodroma nivea
Pterodroma macroptera
Pterodroma lessonii
Halobaena caerulea
Pachyptila vittata
Pachyptila salvini
Pachyptila desolata
Pachyptila belcheri
Pachyptila turtur
Procellaria cinerea
Procellaria aequinoctialis
Aphrodroma brevirostris
Puffinus griseus
Kaçurkalar (Hydrobatidae)
Garrodia nereis
Oceanites oceanicus
Fregetta tropica
Cumuldaq fırtınaquşuları (Pelecanoididae)
Pelecanoides georgicus
Pelecanoides urinatrix
== Qutankimilər ==
Pelecaniformes dəstəsinə daxil olan növlər:
Qarabatdaq (Phalacrocoracidae)
Phalacrocorax bransfieldensis
Phalacrocorax atriceps
Phalacrocorax melanogenis
== Leyləkkimilər ==
Ciconiiformes dəstəsinə daxil olan:
Vağlar (Ardeidae)
Misir vağı (Bubulcus ibis)
== Qazkimilər ==
Anseriformes dəstəsinə daxil olan növ:
Ördəklər (Anatidae)
Sarıdimdik ördək (Anas georgica)
== Çovdarçıkimilər ==
Charadriiformes dəstəsinə 4 fəsilə daxildir. Arktikadan Antarktidaya miqrasiya edəən yeganə quş qütb susüpürənidir, o hədəfə çatmaq məqsədi ilə 13-15 min km məsafə qət edir.
Ağ çovdarçılar (Chionididae)
Ağ çovdarçı (Chionis albus)
Qağayıkimilər (Laridae)
Dominikan qağayısı (Larus dominicanus)
Susüpürənlər (Sternidae)
Antarktik susüpürəni (Sterna vittata)
Qütb susüpürəni (Sterna paradisaea)
Sahilqağayıları (Stercorariidae)
Stercorarius maccormicki
Antarktika sahilqağayısı (Stercorarius antarcticus)
== İstinadlar ==
== Ədəbiyyat ==
Clements, James F. Birds of the World: a Checklist. Cornell University Press, 2000, 880. ISBN 0934797161.
Quşların miqrasiyası
Quşların bol qida və yararlı reproduksiya şəraiti tapmaq üçün yerini dəyişməsinə miqrasiya deyilir. Miqrasiya əsasən yazda və payızda olur. Yaz miqrasiyasının səbəbi reproduksiya instinktinin oyanması, payız miqrasiyasının səbəbi isə qidanın azalması.
Avropa və Asiya quşlarının miqrasiyasının iki əsas istiqaməti var: yazda cənubi-qərbdən şimalı-şərqə, payızda isə bunun əksinə olan miqrasiya. Ümumi istiqamət cənubdan-şimala və onun əksinədir. Qərbi Avropada nəsil verib, qışlamaq üçün Afrikaya köçən quşlar payızda düz cənuba istiqamət alıb uçurlar.
Yaz-yayda Azərbaycan ərazisində havada cücülər çox olur, payızda soyuqlar düşəndə isə azalır. Bu vaxt qaranquş kimi quşlar qida tapmır. Ona görə də ilin qiş mövsümündə havada bol cücə olan Afrikaya köçməli olurlar. Ətraf mühitdə temperaturun dəyişməsi quşların qida bazasına və birbaşa özünə təsir edir.
Quşların yaşama yerləri
Dünyada 9000 növə qədər quş məlumdur. Onların ərazidə yerləşməsi ətraf mühit şəraitindən asılıdır. Yaşama şəraiti müxtəlif olan yerlərdə quş da çoxdur. Məsələn, Azərbaycanın ərazisi Rusiyanın ərazisinin cüzi bir hissəsi qədərdir. Lakin Rusiyada olan quş növlərinin yarıya qədəri Azərbaycan faunasına da daxildir. Bunlar yaşama yerinə görə bir sıra qrupa ayrılırlar. Ağaclıq və kolluq quşları; açıqlıq sahə quşları; sahil quşları; su quşları; sinantrop quşlar.
İlk quşlar meşədə əmələ gəliblər. Ona görə də təbiidir ki, ağaclıq və kolluq quşları çoxdur. Bu qrupa daxil olan quşların həyatı ağac və kol bitkiləri ilə bağlıdır.
Şimali Makedoniyadakı quşların siyahısı
Bu, Şimali Makedoniyada rast gəlinən quş növlərinin siyahısıdır. Şimali Makedoniya Respublikasının aviafaunası cəmi 335 növdən ibarətdir. Bunlarn heç biri daha əvvəl tanınmamışdır və təmamilə nadir və endemikdir. Siyahıda olan on altı növ Şimali Makedoniyada məhv edilir və növlərin sayına daxil edilmir.
Dəstə: Gaviiformes Fəsilə: Gaviidae
Avropada dalğıc olaraq da bilinən qaqarlar, Şimali Amerikanın və Şimali Avropanın bir çox yerində tapılan su quşları qrupudur. Onlar böyük bir ördək və ya kiçik bir qazı ölçüsündədir, həmçinin bu quşlara üzgüçülükdə də bənzəyirlər, lakin bu cinslər arasında heç bir əlaqə yoxdur. Şimali Makedoniyada meydana gələn 2 növ var:
Qırmızıdöş qaqar, Gavia stellata
Qaradöş qaqar, Gavia arctica
Dəstə: Podicipediformes Fəsilə: Podicipedidae
Maygülüllər kiçik və orta ölçülü şirin su quşlarıdır. Ayaq barmaqları var və əla üzgüçü və dalğıcdırlar. Bununla birlikdə, ayaqları bədənlərinə nisbətən çox arxada yerləşir, bu da onları torpaq üzərində olduqca əlçatmaz edir. Şimali Makedoniyada 5 növ var:
Kiçik maygülü, Tachybaptus ruficollis
Bozyanaq maygülü, Podiceps grisegena
Böyük maygülü, Podiceps cristatus
Qırmızıboyun maygülü, Podiceps auritus
Qaraboyun maygülü, Podiceps nigricollis
Dəstə: Procellariiformes Fəsilə: Procellariidae
Fırtınaquşları ortaq arakəsmə ilə birləşmiş burun dəlikləri ilə xarakterizə olunan orta ölçülü "həqiqi fırtınaquşukimilər"-in əsas qrupudur.
Azərbaycandakı quşların siyahısı
Azərbaycanın quşları — Azərbaycanda 400 quş növü qeydə alınsa da, həqiqətdə onların sayı daha çoxdur. Belə ki, bu günədək mövcud bütün növlər hələlik müəyyən edilməmişdir. Bu da ilk növbədə miqrasiya edən və ötüb keçən növlərə aiddir. Bundan başqa bir çox növlər ölkə ərazisinə gələrək öz areallarını genişləndirməkdə davam edir. Məsələn, kiçik və halqalı qur-qur quşu kimi.
Azərbaycanda qeydə alınan növlər 18 dəstə və 61 fəsiləyə mənsubdurlar. Bunların 40% -i oturaq növ olmaqla, Azərbaycanda il boyu müşahidə edilirlər, 27%-i qışlayan və 10 %-dən çoxu köç vaxtı qeydə alınan növlərdir.
Azərbaycan ornitofaünası çox zəngindir. Xüsusilədə su-bataqlıq quşlarının növ tərkibi və ekoloji qrupları daha zəngindir (144 növ). Azərbaycan ərazisindən bütün Avrasiyada ən böyük miqrasiya yollardan biri keçir.
