Günəş radiasiyası
Günəş radiasiyası — Günəşin şüalandirdığı enerji Günəş radiasiyasi adlanır. Günəş radiasiyası əsas iqlim yaradıcı amillərdən biridir. Canlı və cansız təbiətdə baş verən bütün inkişaf proseslərinin yeganə enerji mənbəyini təşkil edir. Yer səthinə Günəşdən daima radiasiya şəklində şüa enerjisi gəlir. Günəş radiasiyası iki əsas hissədən ibarətdir: a) elektromaqnit dalğaları məcmuyundan ibarət olan istilik və işıq radiasiyasından və b) korpuskulyar radiasiyadan. Günəş radiasiyası maddidir.
Günəşdə nüvə reaksiyalarının istilik enerjisi şüa enerjisinə keçir. Yer səthində düşən Günəş şüaları yenidən istilik enerjisinə çevrilir. Beləliklə, Günəş radiasiyası işıq və istilik gətirir. O, biosferə enerji çatdırır və ərzaq təminatının əsas amilidir.
Hokinq radiasiyası
Hokinq radiasiya və ya Hokinq işıqlanması, ingilis fizik Stiven Hokinqin 1975-ci ildə nəşr etdiyi məqaləsində qara dəliklər tərəfindən yayıldığını təklif etdiyi nəzəri bir radiasiyadır. Məqalədə qara dəliklərin hissəciklər yaydığını və beləliklə də kütlə itirdiyini bildirmişdir. Kvant sahə nəzəriyyəsinin ümumi nisbilik ilə birlikdə tətbiqi nəticəsində təklif edilmişdir. Ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə görə, qara dəliklər daralmayacaqlar, yəni hadisə üfüqünün sahəsi azala bilməz. Hokinqin tapdığı nəticə buna görə çox təəccüblü olmuşdur.
Məsələn, M kütləsi olan Schwarzschild qara dəliyindən yayılan Hokinq radiasiyasının temperaturu aşağıdakı kimi hesablanır:
T
=
1
8
π
M
(
ℏ
c
3
G
k
)
.
{\displaystyle T={\frac {1}{8\pi M}}\left({\frac {\hbar c^{3}}{Gk}}\right).}
Bu ifadənin maraqlı bir nəticəsi, enerji (kütlə) qazanan Schwarzschild qara dəliyinin temperaturunun azalmasıdır. Buna görə də, belə qara dəliklərin istilik tutumu mənfi olur.
