Böyük adron sürətləndiricisi
Böyük adron sürətləndiricisi və ya Böyük adron kollayderi (ing. Large Hodron Collider, LHC) Avropa nüvə tədqiqatlar şurasının CERN (fr.Conseil Europeen pour la Recherche Nucleaire) hazırladığı dünyanın ən böyük proton sürətləndiricisidir.
BAS-nin yaradılması ilk dəfə 1984-cü ildə nəzərdə tutulsa da onun reallaşması 2001-ci ildə həyata keçdi. Böyük adron sürətləndiricisində protonlar 14 TeV (14 teraelektronvolt- 14•10x12 elektronvolt) enerji ilə toqquşması nəzərdə tutulub. BAS Fransa ilə İsveçrə sərhəddində 26.7 km uzunluğu olan və 100 dərinlikdə bir sahəni əhatə edir. BAS-da proton dəstəsinin tutulması və korreksiyası üçün uzunluğu 22 km-i əhatə edən 1624 maqnitdən istifadə olunub. Maqnitlər absolyut 0-dan 1.9K yüksək, -271C temperaturda işləyəcək. BAS-da 4 detektorun işləyəcəyi bildirilir. ATLAS ( A Toroidal LHC- ApparatuS), CMS (Compact Muon Solenoid), LHCb (The Large Hadron Collider beauty experiment) və ALICE (A Large Ion Collider Experiment). ATLAS və CMS Hiqqsin bozonları və "standart olmayan fizika"-nı öyrənmək üçün təyin edilib.
Kosmik sürətlər
Kosmik sürət — cismin planetin (və ya hər hansı başqa kosmik obyektin) qravitasiya sahəsinə keçməsi üçün tələb olunan sürətdir.
== I kosmik sürət ==
Üfüqi istiqamətdə atılmış cismə elə
v
1
{\displaystyle v_{1}}
sürəti verilmişdir ki, həmin cisim Yerin səthi yaxınlığında
r
=
R
Y
{\displaystyle r=R_{Y}}
radiuslu çevrə boyunca Yer ətrafinda fırlanır . Havanın sürtünmə qüvvəsi nəzərə alınmadıqda bu cisim yalnız Yerin cazibə qüvvəsinin təsiri ilə hərəkət edir. Bu halda cismə təsir edən mərkəzəqaçma qüvvəsini yaradan səbəb Yerin cazibəsidir, başqa sözlə, Yerin cismi cəzbetmə qüvvəsi mərkəzə- qaçma qüvvə rolunu oynayır. Ondan sonra:
m
v
1
2
R
Y
=
γ
m
M
Y
R
Y
2
{\displaystyle {\frac {mv_{1}^{2}}{R_{Y}}}=\gamma {\frac {mM_{Y}}{R_{Y}^{2}}}}
(1)
v
1
=
γ
M
Y
R
Y
{\displaystyle v_{1}={\sqrt {\gamma {\frac {M_{Y}}{R_{Y}}}}}}
(2)
γ
{\displaystyle \gamma }
,
M
Y
{\displaystyle M_{Y}}
və
R
Y
{\displaystyle R_{Y}}
-in qiymətlərini (2)-də nəzərə alsaq,
v
1
≅
8
k
m
s
a
n
{\displaystyle v_{1}\cong 8{\frac {km}{san}}}
. Deməli, üfüqi istiqamətdə atılmış cismə ən azı
8
{\displaystyle 8}
k
m
/
s
a
n
{\displaystyle km/san}
sürət vermək lazımdır ki, o
Yerin süni peykinə çevrilsin. Bu sürət birinci kosmik sürət adlanır.
Dünyada ilk dəfə (12 aprel 1961-ci il) Yer ətrafında gəmi-peykdə səyahət edən ozamankı sovet kosmonavtı Y. A. Qaqarin olmuşdur. Daşıyıcı raket gəmi-peyk sisteminə üfüqi istiqamətdə
8
{\displaystyle 8}
k
m
∖
s
a
n
{\displaystyle km\backslash san}
sürəti verərək ondan ayırır. Bu andan etibarən gəmi-peyk yalnız Yerin cazibə qüvvəsinin təsiri ilə hərəkət etmişdir.
Sürətlənmə (film, 2015)
Sürətlənmə (ing. Momentum) — rejissor Stiven Kampanelli tərəfindən çəkilmiş və baş rollarda Olqa Kurylenko, Morqan Friman və Ceyms Purefoyun yer aldığı 2015-ci ildə çəkilmiş döyüş triller filmi. Yüksək texnologiyalar üzrə mütəxəssis oğru müəmmalı hökumət agentləri tərəfindən təqib edilir.
Mükəmməl hərbi təlim keçmiş keçmiş hərbi agent və hal-hazırda oğruya çevrilmiş Aleks (Olga Kurylenko), keçmiş şəriki Kevin tərəfindən yüksək texnologiyalı bank soyğunu işinə (“son iş”) cəlb olunur. Oğurluq zamanı onlar bir çanta almaz oğurlayırlar ki, çantanın içərisində ittihamedici dəlillər olan qiymətli fləş disk də gizlədilmişdir. Aleks oğurluq zamanı almazları gizlədir və gəlirin qalan hissəsini öz aralarında bölüşdürmək və aranın bir qədər sakitləşməsi üçün oteldə dincəlməyi qərara alırlar. Onlar cənab Vaşinqtonun (Ceyms Purefoy) başçılıq etdiyi agentlər komandası tərəfindən təqib edilirlər. Aleks çarpayının altında gizlənir və buna görə də Kevini işgəncələrə məruz qoyub öldürənlər əvvəlcə onu görmürlər. Sonda Aleks Kevinin qisasını almaq üçün cənab Vaşinqtonu öldürmək istəyəndə, əlindəki silahın darağının boş olduğunu görür. Bundan sonra Aleks cənab Vaşinqtonun dəstəsindən qaçmağa başlayır və şəhər boyu pişik-siçan qovması başlayır.
Sürətlər qutusu
Sürətlər qutusu — müxtəlif tipli sənaye mexanizmlərinin və transmissiyalarının dişli çarxlardan ibarət avadanlığı. Nəqliyyatda tətbiq olunan sürətlər qutusu mühərrikdən gələn dövrlər sayının və momentin böyük diapazonda dəyişdirilməsi üçün tətbiq olunur. Bunlar çox da çevik olmayan daxili yanma mühərrikidirlər. Buxar və elektrik ilə işləyən mühərriklər adətən sürətlər qutusuz hazırlanırlar. Ona görə ki, bu mühərriklər müxtəlif dövrlər sayını alınan enerjinin köməyi ilə böyük həddə tənzim edə bilirlər. Bundan əlavə sürətlər qutusu nəqliyyatın arxaya hərəkətini mümkün edir. Metalkəsən və başqa dəzgahlarda sürətlər qutusu optimal kəsmə rejimlərini təmin etmək üçün tətbiq olunurlar. Alətin və ya hissənin fırlanması (məsələn, torna və ya burğulama dəzgahında) tənzim olunur.
Sürətlər qutusu bir neçə əlamətinə görə təsnifatlaşırlar.
Güc ötürmə üsuluna görə:
Mexaniki qutular, burada adətən dişli ötürmələrdən istifadə olunur.
