səs sözü azərbaycan dilində

1 is. 1. Qulağa gələn, eşidilən səda; eşitmə orqanının qavradığı şey; ün, səda. Uzaqdan səs gəlir. Zurna səsi. Top səsi. – Həyətdə Cəfər əminin fiti və tənbəl-tənbəl atılan addımlarının səsi eşidilirdi. H.Nəzərli. // Danışma, oxuma, qışqırma və s. zamanı səs tellərinin titrəməsindən hasil olan və ucalığı, səslənməsi ilə fərqlənən səda. Nazik səs. Səsini ucaltmaq. Səsindən tanımaq. Yanıqlı səs. – Salam, yoldaş katib, icazə verin, əlinizi sıxım, – deyə, kim isə xoş bir səslə daldan Şirzada müraciət etdi. M.İbrahimov. Sonra qızın dizlərinin heyi kəsildi, yıxılmamaq üçün ovçunun qoluna söykəndi, zəif bir səslə yalnız: – Məni evə apar, laçınım, – dedi. Ə.Məmmədxanlı. □ Səsi batmaq – hər hansı bir səbəbə görə səsi tutulmaq, eşidilməz olmaq. [Fərhad bəyin] ağzı qurumuş, səsi batmışdı. Qantəmir. Elə bil birdən səsim batdı. Ə.Məmmədxanlı. 2. Səs tellərinin müğənnilik (vokal) qabiliyyətini göstərən səslənmə dərəcəsi. Zil səs. Gur səs. Səsini yoxlamaq. – [Xədicə] …mahnı oxuyub səsini mənə eşitdirirdi. S.Hüseyn. 3. Bəzi cansız şeylərin çıxardığı və onlar üçün səciyyəvi olan səda. Küləyin səsi. Selin səsi. Dalğaların səsi. – Quşların nəğməsi, suların səsi; İnsandan uzaq olmasaydı əgər. M.Dilbazi. [Məzlum] radioqəbuledici cihazın səsini aldı. S.Vəliyev. 4. fiz. Hava və ya başqa mühit zərrəciklərinin titrəyiş hərəkəti. Səs nəzəriyyəsi. Səs sürəti. Akustikanın səs bəhsi. 5. dilç. İnsan nitqinin aydın dərk edilən elementi; sövt. Burun səsləri. Diş səsləri. 6. məc. Gurultu, patıltı; gurultu-patıltı; səssəda. Səsi sonra çıxacaq. □ Səs qopmaq (düşmək) – şayiə yayılmaq, xəbər yayılmaq, gurultu qopmaq. İkindi çağı idi. Obada “Dursunu ayı basmış” deyə səs qopdu. A.Şaiq. Kəndə səs düşdü. R.Rza. 7. məc. Mülahizə, rəy, mühakimə, fikir. Kütlənin səsi. Xalqın səsinə qulaq asmaq. 8. Dövlət və ictimai idarələrdə hər hansı bir məsələnin həllində öz fikrini bildirmək hüququ. Həlledici səs. Məşvərətçi səs. □ Səs vermək – 1) çağırışa cavab vermək, hay vermək. Eşidir, amma səs vermir. – Gəlirəm, anacan, – deyə, qız yuxarıdan anasına səs verir. Ə.Məmmədxanlı; 2) seçki zamanı bir məsələni, işi həll edərkən səsvermədə iştirak etmək, səsini bu və ya başqa adamın və ya bir işin lehinə vermək. Döyüşdə sınanmış mərd əsər kimi; Ellər vəhdətinə səs verək bu gün. M.Rahim. Səsə qoymaq – bir məsələnin və ya bir namizədin nə dərəcədə məqbul olub-olmadığını səsvermə yolu ilə müəyyən etmək. Yenə bir neçə yerdən səs gəldi ki, gündəlik təsdiq olunsun. Buna baxmayaraq, Nəcəf demokratiyanı gözləyərək səsə qoydu. M.İbrahimov. Şəhərli gənc, Xanlar Qasımoğlunun sədr olmasını səsə qoydu. Mir Cəlal. ◊ Səs çıxarmadan – sakitcə, səssiz, susaraq, dinmədən. Nəriman səs çıxarmadan ötənin qıçından tutdu və yerə çırpıb boğazladı. Mir Cəlal. Səs çıxmamaq – cavab verməmək, səssiz-səmirsiz oturmaq, danışmamaq, dinləmək, susmaq. Əvvəlcə heç kimdən səs çıxmadı. M.Hüseyn. Odunçuoğlu elə bil [tarçını] eşitmir, heç kəsin üzünə baxmır, başını aşağı dikib, yerindən qımıldanmır, ondan bir səs çıxmırdı. Ə.Məmmədxanlı. Səsə düşmək – bax dilə-ağıza düşmək 1-ci mənada. Sözüm dilə düşdü, mən səsə düşdüm; Dilimin ucundan qəfəsə düşdüm. B.Vahabzadə. Səsi kəsilmək – susmaq, dinməmək, kirimək. Nə qədər ki gəlir təndə nəfəsim; Bülbüli-şeydatək kəsilməz səsim. Q.Zakir. Ol xoruzu öldürübən atdılar; Ta ki kəsilsin səsi asudəcə. A.Səhhət. Səsinə səs vermək – çağırışa cavab vermək, həmrəylik göstərmək. Xalqın ən yaxşı oğulları Zərdabinin səsinə səs verir və onun ətrafına yığışırdı. M.İbrahimov. Məsmə qadınlar arasında … səsinə səs verənlər olduğunu görüb cürətləndi. Mir Cəlal. Səsini çıxartmamaq – susub qalmaq, dinməmək, danışmamaq, susmaq. Hacı Səməd isə səsini çıxartmayıb öz-özünə yavaşcadan oxumağa başladı. S.S.Axundov. [Veysəl:] Yatanların oyanmasından qorxub səsini çıxartmadı. Ə.Vəliyev. Səsini içinə (içəri) salmaq (çəkmək) – tam sükut etmək, səsini çıxartmamaq, tamamilə susmaq. Aşıq Sənan səsini içəri saldı. “Abbas və Gülgəz”. Şahin əvvəlcə üz-gözünü turşudub ufuldadı, sonra səsini içinə çəkdi. İ.Şıxlı. Səsini səsinə qatmaq – 1) səsinə səs vermək, birgə hərəkət etmək, həmrəy olmaq; 2) bax səs-səsə vermək. Molla da bunun yanında əyləşib, səsini qatır onun səsinə, başlayır ağlamağa. “M.N.lətif.” Səs-səsə vermək – bir yerdə ağız-ağıza verərək oxumaq, yaxud danışmaq, qışqırmaq. Uşaqlar sözlərini qurtarmamış üçü də səs-səsə verib ağlaşdılar. Çəmənzəminli. …Körpə uşaqlar quş kimi səs-səsə vermişdilər. Mir Cəlal. Qulağına səs gəlmək – eşitmək. Bir gün Mirzə Səfər rastabazardan ötərkən qulağına səs gəldi: Mirzə Səfər! Mirzə Səfər! Ə.Haqverdiyev.

1 Tarixən bu mənada ün kəlməsi işlədilib. Görünür, səs kəlməsi də səda, səmir sözləri kimi alınmadır. Küy sözü də səs kəlməsinin sinonimidir. Başqa bir mülahizəyə görə, səs sözü susmaq feili ilə kökdaş olub və öz sözümüzdür. Hətta söz, söylə və səs kəlmələrinin qohumluğunu da güman etmək olar. Bu sözün sinonimi yar kəlməsi olub. Yarla, yarlıq “elan”, “fərman” mənalarında qeydə alınıb. Güman ki, yar və car (çəkmək) eyni sözün fonetik variantlarıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 səda — hay — qalmaqal — gurultu — çığırtı — bağırtı — tıqqıltı

2 1. SƏS İzzət uca səs ilə onun üstünə çığırıb başladı yamanı (C.Məmmədquluzadə); AVAZ Avazın yaxşı gəlir, oxuduğun Quran olsa (Ata. sözü); AVAZƏ (köhn.) Ta əzəldən var mənim guşimdə eşq avazəsi (Xətayi); NİDA Sabahın bu ahəngdar musiqisini., şeypur nidaları pozurdu (M.Rzaquluzadə); SƏDA [Məmmədhəsən:] İzzət, pəyədə axı mən bir ağlamaq sədası eşitdim, sən idin ağlayan? (C.Məmmədquluzadə); SƏS-SƏDA ..Gecə yarısı səs-səda kəsilir (M.S.Ordubadi); SƏS-SƏMİR Sonra səs-səmir kəsilib, kənd dərin bir sükuta qərq oldu (Çəmənzəminli); SÖVT (köhn.) Kərbəlayı Qulaməli Hacının bu sözlərini eşidəndə uca bir sövt ilə hönkürüb dizi üstə çökdü.. (Ə.Haqverdiyev); ÜN (köhn.) Səsim çatmır, ünüm yetmir deyəm: Ana! Ana! (R.Rza); VƏHY (din., ilahi səs) Hər nəfəsin bir ayə, vəhyi-müqəddəs kimi (Ə.Cavad); AHƏNG (gözəl səs) ..yaxında-uzaqda qayalardan tökülən suların şırıltısı birləşib xoş bir ahəng yaradırdı (İ.Əfəndiyev). 2. SƏS (mus.) [Xədicə:] ..mahnı oxuyub səsini mənə eşitdirdi (S.Hüseyn); AHƏNG (məc.) Mirzə Valeh bülbüllərin min bir nəğməsini dinləyir, axırda bir neçə beyt söyləyir, bu ahəngə qoşulurdu (S.Rəhimov); AVAZ Həkim özü yaxşıca avaz ilə oxuyurdu (C.Məmmədquluzadə); SƏDA Melodiyanın ilk sədaları təzə dilə gəlmişdi (Ə.Məmmədxanlı). 3. SƏS (dilç.), SÖVT (köhn.)

1 1. голос, звук, шум; 2. зов, клик, окрик; 3. слух, молва;

2 I сущ. 1. голос: 1) звуки, возникающие вследствие колебания голосовых связок при разговоре, пении, крике. Adam səsi человеческий голос, kişi səsi мужской голос, uşaq səsi детский голос, bülbülün səsi голос соловья, zəif səs слабый голос, səsi batmaq потерять голос, səsi gəlir kimin, nəyin доносится голос чей, səsindən tanımaq узнать по голосу, səsini ucaltmaq повысить голос, səs eşidildi послышался голос 2) звучание голосовых связок при пении, способность петь. Yüksək səslə oxumaq петь высоким голосом, gözəl səs прекрасный голос, qadın səsi üçün романс романс для женского голоса, səsi olmaq иметь (хороший) голос, səsi yoxdur не имеет голоса 3) звуки, сопровождающие какое-л. явление, действие, работу устройств, предметов. Dənizin səsi голос моря, küləyin səsi голос ветра, küçədən gələn səslər голоса с улицы, motorların səsi голоса моторов 4) перен. веление, зов какого-л. внутреннего чувства, убеждения, инстинкта. Vicdanın səsi голос совести, daxili bir səs внутренний голос 5) мнение, суждение, высказывание. Öz səsi olmaq иметь свой голос, kütlələrin səsi голос масс, xalqın səsi голос народа 6) право заявлять своё мнение при решении вопросов в государственных и общественных учреждениях. Həlledici səs решающий голос, məşvərətçi səs совещательный голос 7) самомнение в его внешнем выражении. Səslər bölündü голоса разделились, seçkilərdə səs qazanmaq получить голоса на выборах, səslərin sayılması подсчет голосов, səs çoxluğu ilə большинством голосов, səslər uğrunda mübarizə борьба за голоса 2. звук: 1) слуховое ощущение, вызываемое действием механических колебаний окружающей среды; то, что мыслышим. Addım səsi звук шагов, atəş səsi звук выстрела, gülüş səsi звук смеха, öskürək səsi звук кашля, partlayış səsi звук взрыва, səsə qulaq asmaq прислушиваться к звуку, səsə (səs gələn tərəfə) dönmək обернуться на звук, səsə oyanmaq проснуться на звук, səsə görə təyin etmək определить что-л. по звуку 2) лингв. членораздельный элемент человеческой произносимой речи. Azərbaycan dilinin səsləri звуки азербайджанского языка, sait səslər гласные звуки, samit səslər согласные звуки, burun səsi носовой звук, vurğulu səs ударный звук, səsi tələffüz etmək произносить звук, hansı səslə qurtarır кончается на какой звук 3) физ. колебательное движение частиц воздуха или иной среды. Eşidilməyən səslər неслышимые звуки, səsin gurluğu громкость звука, səsin sürəti скорость звука, səsin ucalığı высота звука, səsin şiddəti интенсивность звука, səsin udulması поглощение звука (звукопоглощение) 4) муз. тон определенной высоты, громкости, длительности тембра. Musiqi səsi звуки музыки, saz səsi звуки саза 3. слух (известия, сведения, достоверность которых не установлена). Qulağıma səs dəyib дошёл до меня слух, səs yayıblar ki, … распространили слух, что … 4. шум: 1) совокупность неясных глухих звуков, сливающихся в однообразное звучание. Küləyin səsi шум ветра, meşənin səsi шум леса, şəhərin səsi городской шум 2) перен. толки, оживленное обсуждение, вызванные повышенным интересом к кому-, к чему-л. Səs salmaq наделать шуму 3) оживленное движение, деятельность, суета. Səs qopdu поднялся шум, sinifdəki səs шум в классе II прил. 1. голосовой. Səs telləri голосовые связки 2. звуковой: 1) ощущаемый, воспринимаемый на слух. Səs dalğaları звуковые волны, səs izolyasiyası звуковая изоляция, səs sistemi звуковая система, səs tərkibi звуковой состав, səs yazısı звуковая запись (звукозапись) ◊ səs vermək: 1) голосовать, участвовать в голосовании; проголосовать за кого, за что 2) откликаться, откликнуться на чей-л. зов; səsə qoymaq ставить, поставить на голосование; səs eləmək шуметь; səs çıxarmadan не издавая звука, тихо; səsi çıxmamaq сидеть молча; səsə düşmək: 1) быть предметом разговоров 2) впадать, впасть в панику; səsi kəsilmək: 1) умолкать, умолкнуть, замолкать, замолкнуть 2) перестать действовать; səsinə səs vermək: 1. быть солидарным с кем-л.; 2. подавать, подать голос, откликнуться на зов; səsini içinə salmaq: 1) голоса не подавать 2) всхлипывать, судорожно вздыхать при плаче; səsini səsinə qatmaq см. səsinə səs vermək; присоединять свой голос к чьему-л. голосу; səsini çıxartmamaq молчать, рта не раскрывать; qulağına səs gəlmək послышаться (о голосе); səsə salmaq разглашать, разгласить что-л. скрываемое; səsi aləmi basmaq (götürmək) кричать, говорить во все горло; səsini qaldırmaq kimə повышать, повысить голос на кого; səsinin yoğun yerinə salmaq орать во всё горло на кого-л.; səsi sonra çıxacaq отзовётся потом

1 I. i. 1. voice; sound; noise; ~ini qaldırmaq / ucaltmaq to raise one’s voice; güclü ~ a strong voice; ~ tələffüz etmək to utter / pronounce a sound; təmiz ~ clear sound; sait ~ vowel; samit ~ consonant; ~ qaldırmaq to make* a noise, to set* up a clamour; küləyin ~i the noise / sound of the wind; bir ~lə with one voice, unanimously; bir kəsi müdafiə etmək üçün ~ini qaldırmaq to raise one’s voice in defence of smb.; etiraz ~ini ucaltmaq to make* / to raise a protest; 2. vote; ~ vermək to vote (for), to give* one’s vote (to, for); ~ə qoymaq to vote (for), to ballot (for), ~ə qoyulmaq 1) to be* a candidate (for), to stand* (for); 2) to be* put to the vote; ~ toplamaq to collect / to poll votes; ~ çoxluğu ilə qalib gəlmək to outvote (d.); əleyhinə və lehinə ~lər the ayes and the noes; Səslər parçalandı The votes were divided; 3) to respond (to), to make* up the call; ~ salmaq 1) to make* / to raise a noise; to be* noisy; 2) (küy qaldırmaq) to kick up a row, to make* a fuss; (çox danışmaq) to talk a lot, to make* a song; ~ə salmaq to divulge (d.), to give* away (d.); ~-~ə vermək to sing* together, to sing* in chorus; ~i batmaq to grow* / to become* hoarse; ~ini kəsmək 1) to stop one’s talk; 2) to make* smb. stop talking / speaking; məc. to make* smb. keep silent / silence, to cause smb. to be silent II. s. sound; ~ birləşməsi sound combination; ~ operatoru sound producer; ~ siqnalı sound signal; ~ dalğası fiz. sound wave; ~ telləri vocal cords

1 is. voix f ; ~ azlığı minorité f des voix ; ~ azlığı ilə par la minorité des voix ; ~ vermək voter ; ~ vermədən (elan edilmə yolu ilə) par acclamation ; ~ vermədən seçmək acclamer vt ; ~ verməmə abstention f ; ~ verməyən adam abstentionniste m ; ~ verməmək abstenir (s’) ; ~ qazanmaq gagner les voix ; ~ yayıldı ki,. . . le bruit a couru ; ~ eyniliyi (tarazlığı) égalité f des voix ; ~ eyniliyi ilə avec l’égalité des voix ; ~ itirmək (səsvermədə) perdre les voix ; ~ itgisi (azlığı) perte f des voix ; ~ salmaq faire du bruit (du tapage, du bochan, du chahu) ; ~ toplamaq obtenir les voix (réunir, recueillir, rallier, totaliser) les voix ; ~ çoxluğu majorité f des voix ; ~ çoxluğu qazanmaq gagner la majorité des voix ; ~ çoxluğu qazanan gagnant m ; ~ çoxluğu ilə avec la majorité absolue ; ~ çoxluğu ilə seçmək élire avec la majorité absolue ; ~ hesablayanları seçmək désigner des scrutateurs ; ~ə qoymaq soumettre (mettre) aux voix ; ~i alınmaq privation f du droit de vote ; ~lər bölünmüşdür les voix étaient réparties ; ~lərin sayı nombre m des voix ; ~lərin hesablanması dépouillement m du scrutin ; boğuq ~lə d’une voix éraillée

1 сущ. 1. ван; nağara səsi далдамдин ван; qalın səs яцӀу ван; səsindən tanımaq ванцелай чир хьун; burun səsləri лингв. нерин ванер; // ванцин; fizikanın səs bəhsi физикадин ванцин бягьс (акустика); 2. пер. ван, гьарай, ван-гьарай; səsi sonra çıxacaq ван ахпа акъатда; // səs qopmaq (düşmək) ван гьатун (акъатун), чав акъатун (гьатун), хабар чукӀун; 3. пер. фикир; xalqın səsi халкьдин ван; 4. сес; səs vermək а) гьай гун, жаваб гун (эверуниз); б) сес гун, хкягъунра иштирак авун; səsə qoymaq сесинал эцигун, сесинал тун, сес гуналди тайин авун; ** səs çıxarmadan ван акъуд тавуна, ван тавуна, чуькьни тавуна, кисна, секиндаказ; səs çıxmamaq ван акъат тавун, жаваб тагун, рахун тавун, чуькь тавун, куьтӀ тавун, кисун; səsə düşmək кил. dil (dilə-ağıza düşmək) а); səsi kəsilmək ван атӀун, ван кьун, рахун тавун, кисун; səsinə səs vermək ванциз гьай гун, эверуниз жаваб гун, рейсадвал къалурун; səsini çıxartmamaq ван акъуд тавун, рахун тавун, кисна акъвазун, кисун; səsini içinə (içəri) salmaq (çəkmək) ван къене ттун, ван акъуд тавун, тамам кисун; səsini səsinə qatmaq а) ванцик ван кутун, ванциз гьай гун, санал гьерекат авун, рейсад хьун; б) кил. səs səsə vermək; səs-səsə vermək ван-ванце ттун, вирида санал гьараюн, эверун, рахун, кӀелун; qulağına səs gəlmək (япуз) ван хьун, ван атун, япукь ван галукьун.

1 oy, rey, ses, yaygara