* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.
2003 | ••• | 0.39 |
2005 | ••••• | 0.67 |
2006 | •• | 0.23 |
2007 | ••••••• | 1.06 |
2008 | •••••••• | 1.22 |
2009 | •••••••• | 1.28 |
2010 | •••••••••••• | 1.82 |
2011 | ••••••••••• | 1.63 |
2012 | •••••• | 0.95 |
2013 | •••••••••••••••••••• | 3.21 |
2014 | •••••••••••••• | 2.23 |
2015 | ••••••••••••••••••• | 2.89 |
2016 | ••••••• | 1.04 |
2017 | •••• | 0.49 |
2018 | ••••••• | 1.05 |
2019 | •••••• | 0.83 |
2020 | •••••••••••••••• | 2.52 |
1 is. və sif. 1. Bir şeyin əks tərəfi, arxası, dalı. Nəzarətçi söyüş söydü və sağında dayanmış növbətçinin qırmızı yanağına əlinin tərsi ilə ağır bir şillə vurdu. M.Hüseyn. [Veys] …səliqəsiz qara bığlarını əlinin tərsi ilə silib, borc və nisyə dəftərlərini götürdü. Ə.Əbülhəsən. // Parçanın və s. dal üzü (avand əksi). Parçanın tərsi. 2. Biri o birisinin əvəzinə və ya əksinə olan. Ayaqqabını tərs geymək. 3. Öz dediyindən, öz əməlindən, öz xasiyyətindən əl çəkməyən, tərslik edən; inad, höcət. [Mehralı:] Musa çox tərs adamdır, sən onun dilini bilməzsən. S.Rəhman. [Qızyetər:] Rüstəm dayı əl qatmasa Şirzadın işi düzələn deyil. Elə bir tərsə rast gəlib ki!… M.İbrahimov. 4. Acıqlı, hirsli, qaşqabaqlı. Sarı özü də işlər müdirinin tərs baxışlarından bir növ mətləbi anlayırdı. S.Rəhimov. Mirzə yenə üzümə tərs baxdı. Mir Cəlal. 5. Əksinə, tərsinə. [Məhəmməd:] Ey müəllim, sən mənə neçə il dərs demisən; İndi belə görünür, hər şeyi tərs demisən. B.Vahabzadə. ◊ Tərs damarına düşmək (salmaq), tərs damarı (tərsliyi) tutmaq – tərsliyə başlamaq, tərslik eləmək, dediyindən, öz əməlindən, öz bildiyindən əl çəkməmək; inad etmək. [İmran:] [Ananın] tərs damarına düşdü, qurtardı. M.Hüseyn. [Rüstəm:] Görürsən tərs damarı tutub, danışma, çıx get, havası keçəndə qayıt… M.İbrahimov. [Nisə xanım Zakirova:] Nə qədər dedim ki, uşağa ayda bir-iki min cibxərcliyi göndər, saldın tərs damarına. Ə.Məmmədxanlı. Tərs damarını sındırmaq – tərslikdən vaz keçməsinə nail olmaq, yumşaltmaq, yola gətirmək, razılığına nail olmaq. [Xəlil:] …Yığsın başına dost-aşnanı, o Əliqulu kişinin tərs damarını sındırsın. S.Rəhman. Tərs kimi – elə bil, acıqdan, əksinə. [Mərcan bəy:] Tərs kimi kəbin pulu da beş min manat yazılıb. Ü.Hacıbəyov. Yumurtası tərs gəlmək – əl-ayağa düşmək, bir yerdə qərar tapa bilməmək, özünə yer tapa bilməmək. Yumurtası tərs gəlmiş toyuq kimi – bir yerdə qərar tapa bilməyən, özünə yer tapa bilməyən adam haqqında.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / tərs1 Tovuz rayonunda (Alakol kəndində) qaratikan kolu basmış bir sahə vardı. Ona tərs yer deyirdilər. Buradakı tərs sözünün mənası “dönük” (превратный), “avand olmayan” deməkdir, amma bizim mövcud lüğətlərdə sözün bu anlamı əksini tapa bilməyib. Tərs yer –“fayda verməyən, xeyirsiz yer” kimi başa düşülür. Tərs sözü həm də “грубый”, “резкий” anlamlarında işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / tərs1 TƏRS – AVAND Çalış ki, tərs yerindən yox, avand yerindən tutasan (M.İbrahimov). TƏRS – DÜZ Tərs adamdır, amma düz adamdır (M.İbrahimov).
Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti / tərs1 TƏRS I sif. İnad, höcət. Həm ürəyi yumşaqdır, sadədir, həm də tərsdir (M.İbrahimov). TƏRS II sif. O biri üzü. Yazıq! Bu arzular dönsə tərsinə; O öz hisslərinə qarışıb yenə; Həyatdan-nəşədən kənar qalacaq (S.Vurğun). TƏRS III zərf Əyri. Ərşir ona tərs bir nəzər salıb susdu (X.Hasilova).
Azərbaycan dilinin omonimlər lüğəti / tərs2 I прил. 1. обратный: 1) оборотный, противоположный внешней, верхней, лицевой стороне чего-л. Kağızın tərs tərəfi обратная сторона бумаги 2) мат. такой, при котором увеличение одного вызывает уменьшение другого и наоборот. Tərs mütənasiblik обратная пропорциональность, tərs funksiya обратная функция 2. тыльный (обращённый наружу, внешний). Əlinin tərs tərəfi ilə alnının tərini sildi тыльной стороной руки вытер пот со лба 3. изнаночный (оборотный, нижний, внутренний – о нелицевой стороне чего-л.). Parçanın tərs (astar) tərəfi изнаночная сторона ткани 4. перен. упрямый (стремящийся поступить по-своему, неуступчивый, строптивый, поступающий вопреки здравому смыслу, необходимости). Tərs uşaq упрямый ребёнок II сущ. 1. изнанка (оборотная, нелицевая сторона чего-л.) Parçanın tərsi изнанка ткани, paltarın tərsi изнанка платья, xalçanın tərsi изнанка ковра 2. упрямец, упрямица. Bu tərs heç kəsə qulaq asmır этот упрямец никого не слушается III нареч. 1. наизнанку. Köynəyi tərs geyinmək надеть рубашку наизнанку 2. наоборот. Çəkmələri tərs geyinmək надеть сапоги наоборот 3. косо. Tərs baxmaq kimə косо смотреть на кого ◊ tərs damarı tutub kimin заупрямился, заартачился, упёрся как бык кто; tərs damarına salmaq заупрямиться; tərs damarını sındırmaq kimin побороть упрямство чьё; tərs damarına düşüb см. tərs damarı tutub; işi tərs gətirdi не повезло к ому; tərs kimi как на грех, как назло; yumurtası tərs gəlmiş toyuq kimi суетливо, беспокойно, торопливо
Azərbaycanca-rusca lüğət / tərs1 I. s. stubborn, obstinate; persistent; ~ adam stubborn man*; ~ damarı tutmaq to be* obstinate / pig-headed; (at) to jib, to be* restive II. s.: ~ üzü the wrong side (of smth.) III. z. back to front, the wrong / the other way; O hər şeyi tərs edir He (she) does everything the wrong way round; ~ baxmaq to look sourly; ~ gəlmək to be* the wrong way about, to be* in the opposite direction; ~ getmək to go* wrong, to turn out badly
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / tərs1 sif. entêté, -e, obstiné, -e, têtu, -e, opiniâtre ; ~ adam homme m têtu ; ~ damarı tutmaq obstiner (s’)
Azərbaycanca-fransızca lüğət / tərs1 сущ., прил. 1. терс пад, акси пад; далу пад, далу (мес. гъилин); кӀан пад, чӀуру пад (парчадин ва мс.); 2. нареч. терсина; аксина; 3. терс, терсвал ийидай, терсе; гьуьжетдай, инадкар (мес. кас); 4. терс, хъел авай, хъел квай, ччин чӀуру, атӀугъай; // нареч. хъел аваз, хъел кваз, ччин чӀурна (мес. килигун); ** tərs damarına düşmək (salmaq), tərs damarı (tərsliyi) tutmaq терс тах (дам) къарагъун, терс дамуна гьатун, терсвал авун, вичиз чидайдалай, вичи лагьайдалай, вичин амалрилай гъил къачун тавун; гьуьжетун; tərs damarını sındırmaq хъуьтуьларун, рекьив гъун, терсвилелай гъил къачуз туна разивилиз гъиз хьун; tərs kimi къастунай хьиз, хъиляй хьиз, аксина; yumurtası tərs gəlmək кака галай верч хьиз хьун, са чкадал кьарай татун (акъваз тавун), вичиз вич тадай чка жугъун тавун, нарагьат хьун; yumurtası tərs gəlmiş toyuq kimi кака галай верч хьтин, са чкадал кьарай текъвер, вичиз вич тадай чка жигъин тийир (кас).
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / tərsf. qorxu.
Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb və fars sözləri lüğəti