Bioloji təsnifat
Bioloji təsnifat — canlı orqanizmləri təsnifləndirilməsi prinsiplərinin işlənib hasırlanması və bu prinsiplərin orqanik aləmin sisteminin qurulmasına praktik tətbiqinə dair elmi intizam. Təsnifləndirmə dedikdə bütün mövcud olan və nəsli kəsilmiş orqanizmlərin təsviri və sistemdə yerləşdirilməsi başa düşülür.
Təsnifat tapşırığı
Statistika elmində təsnifat tapşırığı — bir və ya daha çox obyektin verilmiş siniflərdən hansılarına aid olduğunu müəyyən etmə tapşırığıdır. Məsələn, verilən şəkildəki rəqəmin hansı rəqəm olduğunun müəyyənləşdirilməsi, bir pasientə ölçüləri əsasında (qan təzyiqi, yaş, müəyyən simptomların göstəriciləri) diaqnozun qoyulması, təsnifat tapşırıqlarıdır.
Çox vaxt təsnifatlandırıcı alqoritmlərin qurulması üçün, əvvəlcədən hansı sinfə aid olduqları bilinən sonlu sayda cisim verilir. Qalan obyektlərin sinif mənsubiyyəti məlum deyil. İlkin çoxluqdan, ixtiyari bir obyekti təsnif etməyə qadir olan bir alqoritm qurmaq tələb olunur.
Bir obyekti təsnif etmək — bu obyektin aid olduğu sinfi göstərmək deməkdir.
Bir obyektin təsnifatı — müəyyən bir obyektə tətbiqi nəticəsində təsnifat alqoritmi tərəfindən verilmiş sinifdir.
Riyazi statistikada təsnifat problemləri ayrı-seçkilik təhlili problemləri də adlanır. Maşın öyrənməsində təsnifat problemi, xüsusən də müəllimlə təlim şəklində bir təcrübə qurarkən süni neyron şəbəkələri metodlarından istifadə edilməklə həll edilir.
Təcrübə qurmağın başqa yolları da var — müəllim olmadan öyrənmək, ancaq başqa bir problemi həll etmək üçün istifadə olunur — klasterləşmə və ya taksonomiya.
APG II təsnifat sistemi
APG II sistemi — "Örtülütoxumluların filogenezi qrupu" (Angiosperm Phylogeny Group) tərəfindən sitemləşdirilmiş və 2003-cü ildə «An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG II». məqaləsində nəşr olunmuş örtülütoxumlu bitkilərin müasir təsnifat sistemi.
Kormak-Leheyn təsnifat sistemi
Kormak-Leheyn təsnifat sistemi birbaşa larinqoskopiya zamanı görünən strukturlar əsasında, endotraxeal intubasiyanın icrasının mümkünlük dərəcəsini müəyyən etmək üçün tərtib edilmiş təsnifatdır.
Təsnifat 1984 cü ildə R.S. Kormak və C. Leheyn tərəfindən tərtib edilmişdir. Gənc həkim anesteziyoloqların ixtisas hazırlıqlarında, çətin intubasiyaların icra vərdiş və texnikalarına yiyələnmələri üçün müxtəlif mümkün senarili modul vasitəsi kimi tətbiq edilməkdədir.
Universal onluq təsnifat dili
Universal onluq təsnifat dili (ing. Universal Decimal Classification) — Universal onluq təsnifat (UOT) əsasən onluq prinsipinə görə qurulmuşdur, yəni bütün biliklər sahəsi ardıcıl olaraq 10 sahəyə bölünür. Bu sistemdən istifadə etməklə, istənilən sənədi indeksləşdirmək olar. Universal ona görə deyirlər ki, o bütün insan fəaliyyətini əhatə edir, onluq isə onun indeksinin 10 hissəyə bölünmə prinsipinə görə qurulmasıdır.
Burada bütün anlayışlar (təsnifat obyektləri) UOT-a görə 2 qrupa bölünür: əsas və köməkçi. Əsas anlayışlar, ərəb rəqəmlərindən ibarət olan indekslərlə əks olnur. Onlar sistemlənmiş qaydada UOT cədvəlində göstərilir. Bu cədvəldə bütün anlayışlar 10 əsas bölmələrlə təsvir olunur. Həmin bölmələr 0-dan 9-a qədər rəqəmlərlə nomralanır və onların hər biri iyerarxik prinsipinə əsasən ümumidən başlayaraq alt bölmələrə bölünür. Burada axtarışın keyfiyyətli aparılması xatirinə hər bir bölmə, alt bölmə və s.
2018 FİFA Dünya Kubokunun təsnifat mərhələsi
Rusiyada keçiriləcək 2018 Dünya Çempionatının final mərhələsinə 32 iştirakçıdan 31-i müəyyənləşdirəcək təsnifat mərhələsi. Çempionatın təşkilatçı komandası final yarışında yerini avtomatik olaraq alır.
2022 FİFA Dünya Kuboku təsnifat mərhələsi (UEFA)
2022 FİFA Dünya Kuboku seçmə mərhələsinin Avropa hissəsi — Qətərdə keçiriləcək 2022 FİFA Dünya Kuboku üçün Avropa Futbol Assosiasiyaları İttifaqına üzv olan milli komandalar üçün seçmə mərhələ rolunu oynayır.
== Daxil olanlar ==
UEFA-dan FİFA-ya bağlı 55 milli komandanın hamısı seçmə mərhələyə girəcək.
9 dekabr 2019-cu il tarixində WADA, RUSADA-nın manipulyasiya olunmuş laboratoriya məlumatlarını müstəntiqlərə təhvil verməyə uyğun olmadığı aşkar edildikdən sonra Rusiyaya bütün böyük idman tədbirlərinə dörd illik qadağa verdi. Buna baxmayaraq Rusiya millisi yenə də seçmə mərhələyə daxil edildi, çünki qadağa yalnız dünya çempionlarına qərar vermək üçün son turnirə aiddir. WADA-nın qərarı ilə dopinqlə əlaqəsi olmayan idmançıların yarışmasına icazə verildi, lakin böyük beynəlxalq idman tədbirlərində Rusiya bayrağının və himninin istifadəsi qadağan edildi. İdman Arbitraj Məhkəməsinə apellyasiya şikayəti verildi, lakin WADA-nın qərarı qüvvədə qaldı və iki illik qadağaya endirildi. CAS qərarında, "Tərəfsiz İdmançı" və ya "Tərəfsiz Komanda" sözləri bərabər dərəcədə fərqlənərsə, "Rusiya" adının formalarda göstərilməsinə icazə verilə bilər. Rusiya turnirin final mərhələsinə vəsiqə qazansa, futbolçular, millətin bütün idman növlərində dünya çempionatlarına və Olimpiya Oyunlarına iki illik qadağan etməsi nəticəsində Dünya Kubokunda ölkələrinin adından, bayrağından və ya himnindən tək istifadə edə bilməyəcəklər.
== Turnirin formatı ==
Seçmə mərhələnin formatı UEFA İcraiyyə Komitəsi tərəfindən 4 dekabr 2019-cu il tarixində İsveçrənin Nyon şəhərində keçirilən iclasda təsdiqləndi. Seçim UEFA Avro 2020-dən daha az dərəcədə olsa da, 2020–21 UEFA Millətlər Liqasının nəticələrindən asılı olacaq.
Cormack-Lehane təsnifat sistemi
Kormak-Leheyn təsnifat sistemi birbaşa larinqoskopiya zamanı görünən strukturlar əsasında, endotraxeal intubasiyanın icrasının mümkünlük dərəcəsini müəyyən etmək üçün tərtib edilmiş təsnifatdır.
Təsnifat 1984 cü ildə R.S. Kormak və C. Leheyn tərəfindən tərtib edilmişdir. Gənc həkim anesteziyoloqların ixtisas hazırlıqlarında, çətin intubasiyaların icra vərdiş və texnikalarına yiyələnmələri üçün müxtəlif mümkün senarili modul vasitəsi kimi tətbiq edilməkdədir.
ASA təsnifatı
ASA təsnifatı — Amerika Anestezioloqlar Cəmiyyətinin (ing. American Society of Anesthesiologists) cərrahi müdaxiləyə ehtiyac olan xəstələrin sağlamlıq dərəcəsini müəyyənləşdirmək üçün tərtib və tövsiyə etdiyi bir sxemdir.
Azərbaycan xalq rəqslərinin təsnifatı
Azərbaycan xalq rəqslərinin təsnifatı — müxtəlif xarakterə, oyun tərzinə, mövzu və məzmuna malik olan Azərbaycan xalq rəqsləri adlarının mənasına görə bir neçə qrupa bölünür.
== Yer və tarixi ərazilərin adları ilə bağlı rəqslər ==
Hər bir rəqs müəyyən bir dövrdə, hansısa bir tarixi ərazidə yaranmışdır.
Bu rəqslərin hər birinə onların özünəməxsus musiqi dili, intonasiyası, ritminə uyğun adlar verilmişdir. Bəzi rəqslər öz adı olmadığından yarandığı yerin, tarixi ərazinin adını götürmüşdür. “Azərbaycan”, “Qazağı”, “Nuxa” (və ya “Şəki”), “Naxçıvanı”, “Şamaxı”, “Bakı”, “Şuşa”, “Əsgəranı”, “Dəhnə”, “Şağani”, “Şərur”, “Sabirabadı” belə rəqslərdəndir. Bu rəqslərin adları bizə çox tanışdır. Çünki bu adlar Azərbaycanda hansısa bir bölgənin, şəhərin, rayon mərkəzinin adıdır. Lakin elə rəqslər də vardır ki, onların adı hansısa bir tarixi ərazidə yerləşən dərə, təpə, qala, çay, bulaq adları ilə adlandırılmışdır. Məsələn, “Uzundərə”, “Kömürtəpə”, “Çay dərəsi”, “Muğan bulağı” (“Şirvan bulağı” da deyirlər), “Çıraq qala”, “Qusar-çay” və başqaları buna aydın nümunədir.
Azərbaycanda elə rəqslər də vardır ki, onların adları hal-hazirda qonşu xalqların yaşadığı ərazilərlə də bağlıdır.
Botanik-təsnifatçıların siyahısı
Botanik-sistematiklərin siyahısı — Bitkilərin binominal elmi adlarında qeyd olunması üçün işarələnmiş botaniklərin qısalmış adlarının siyahısı.
Mənbə: International Plant Names Index (IPNI) saytı.
Siyahıda hansısa qısaldılmış müəllif adlarına rast gəlməmisinizsə, IPNI saytında axtarış apara bilərsiniz:
IPNI saytında müəllifin qısaldılmış adına görə axtarış.
Kitabxana-Biblioqrafiya Təsnifatı
Bu gün Kitabxana-Biblioqrafiya Təsnifatı (KBT) (rus. Библиотечно-библиографическая классификация (ББК)) — Rusiyanın milli təsnifat sistemidir. Rusiyada KBT və digər təsnifat sistemlərinin istifadəsi məlumat, kitabxanaçılıq və nəşr üçün bir sıra dövlət standartları ilə tənzimlənir.
== KBT-nin qorunması (müəllif hüquqları) ==
2000-ci il müqaviləsinə əsasən, KBT-nin həmmüəllifləri olan 3 kitabxana KBT-də müəllif hüquqlarına malikdir:
Rusiya Dövlət Kitabxanası (RDK);
Rusiya Milli Kitabxanası (RMK);
Rusiya Elmlər Akademiyasının (REA) Kitabxanası.
KBT-nin saxlanılması üçün əlaqələndirici federal idarələrarası mərkəz, RDK-nin bir hissəsi kimi fəaliyyət göstərən KBT-nin İnkişafına dair Tədqiqat Mərkəzidir (TM KBT). Müəllif hüququ qanununa uyğun olaraq KBT ilə əlaqəli hər hansı bir nəşr TM KBT ilə razılaşdırılmalıdır.
KBT-nin baş redaktoru sənədlərin sistemləşdirilməsi və kitabxana təsnifatı sistemlərinin yaradılması sahəsində ən böyük rus mütəxəssisi — E. R. Sukiasyandır.
== KBT cədvəlləri ==
Kitabxana təsnifatının kitabxanalarda istifadə edilməsi üçün kitab şəklində təsnifat cədvəlləri şəklində tərtib edilmişdir. Təsnifat cədvəlləri kitabxanada istifadə olunan təsnifat sisteminə uyğun olaraq kolleksiyadakı sənədləri və sistematik kataloqdakı biblioqrafik qeydləri təşkil etmək üçün təsnifat indekslərini təyin etmək üçün hazırlanmış bir təlimatdır.
=== KBT cədvəllər strukturu ===
Əsas cədvəllər
Xüsusi tipik bölmələrin cədvəlləri
Ümumi tipik bölmələrin cədvəlləri
Alfasayısal mövzu indeksi.
Kitabxana biblioqrafik təsnifatı
Bu gün Kitabxana-Biblioqrafiya Təsnifatı (KBT) (rus. Библиотечно-библиографическая классификация (ББК)) — Rusiyanın milli təsnifat sistemidir. Rusiyada KBT və digər təsnifat sistemlərinin istifadəsi məlumat, kitabxanaçılıq və nəşr üçün bir sıra dövlət standartları ilə tənzimlənir.
== KBT-nin qorunması (müəllif hüquqları) ==
2000-ci il müqaviləsinə əsasən, KBT-nin həmmüəllifləri olan 3 kitabxana KBT-də müəllif hüquqlarına malikdir:
Rusiya Dövlət Kitabxanası (RDK);
Rusiya Milli Kitabxanası (RMK);
Rusiya Elmlər Akademiyasının (REA) Kitabxanası.
KBT-nin saxlanılması üçün əlaqələndirici federal idarələrarası mərkəz, RDK-nin bir hissəsi kimi fəaliyyət göstərən KBT-nin İnkişafına dair Tədqiqat Mərkəzidir (TM KBT). Müəllif hüququ qanununa uyğun olaraq KBT ilə əlaqəli hər hansı bir nəşr TM KBT ilə razılaşdırılmalıdır.
KBT-nin baş redaktoru sənədlərin sistemləşdirilməsi və kitabxana təsnifatı sistemlərinin yaradılması sahəsində ən böyük rus mütəxəssisi — E. R. Sukiasyandır.
== KBT cədvəlləri ==
Kitabxana təsnifatının kitabxanalarda istifadə edilməsi üçün kitab şəklində təsnifat cədvəlləri şəklində tərtib edilmişdir. Təsnifat cədvəlləri kitabxanada istifadə olunan təsnifat sisteminə uyğun olaraq kolleksiyadakı sənədləri və sistematik kataloqdakı biblioqrafik qeydləri təşkil etmək üçün təsnifat indekslərini təyin etmək üçün hazırlanmış bir təlimatdır.
=== KBT cədvəllər strukturu ===
Əsas cədvəllər
Xüsusi tipik bölmələrin cədvəlləri
Ümumi tipik bölmələrin cədvəlləri
Alfasayısal mövzu indeksi.
Mallampati təsnifatı
Mallampati təsnifatı, Mallampati sınağı birbaşa ağız boşluğunu obyektiv müayinə edərkən görünən strukturlar əsasında, endotraxeal intubasiyanın icrasının mümkünlük dərəcəsini müəyən etmək üçün tərtib edilmiş təsnifatdır. Təsnifat 1985 ci ildə Seşakir Mallampati tərəfindən tərtib edildiyindən onun adını daşıyır.
Müayinə oturaq və ya ayaqüstü vəziyyətdə, normal baş duruşu, ağızın tam açılmış, dilin çıxarılmış halında aparılır.
=== İlkin forma ===
I: tam şəkildə yumşaq və sərt damaq, dilçək və damaq qövsləri görünür.
II: yalnız damaq qövsü və damaq qövsləri görünür, amma dilçək dil kökünün arxasında gizlənmiş olur.
III: yalnız yumşaq damaq görünür.
İlkin təsnfat Samsun və Yanq tərəfindən bir qədə təkmilləşdirilərək indiki istifadə olunan formanı almışdır.
=== Təkmill forma ===
I: tam şəkildə yumşaq və sərt damaq, dilçək və damaq qövsləri görünür.
II: yalnız damaq qövsü və qismən dilçək görünür (dilçək ucu görünmür).
III: yalnız sərt və qismən yumşaq damaq görünür.
Maqmatik süxurların təsnifatı
Maqmatik süxurlar — Maqmanın yerqabığının dərinliklərində və ya yer kürəsində soyuyaraq qatılaşmasıyla əmələ gələn süxurlara deyilir.
== Təsnifat ==
Süxurlar 5 nomenklatur vahidə bölünür: tip, sinif, qrup, sıra, ailə: süxur tipi — birinci nomenklatur vahid olub süxurların əmələgəlmə şəraitinə əsaslanır. Ümumiyyətlə, süxurlar maqmatik, metamorfik və çökmə olmaqla üç tipə bölünür. İkinci nomenklatur vahid – sinif, süxurların fatsial göstəricilərinə, tekstur, struktur əlamətlərinə və onların yatma şəraitinə əsaslanır. Maqmatik süxurlar vulkanik və plutonik siniflərə ayrılır və onların hər biri qruplara, sıralara və ailələrə bölünürlər. Üçüncü nomenklatur vahid –qrup, süxurların kimyəvi tərkibin əsas xüsusiyyətlərinə görə ayrılır. Maqmatik süxur qrupları silisiumun miqdarına görə təyin olunur: turş (64–78%), orta (53–64%), əsasi (44–53%), ultraəsasi (30–44%). Dördüncü nomenklatur vahid – sıra, kimyəvi tərkibin əlavə xüsusiyyətlərinə — qələvilərin miqdarına görə ayrılır. (Na2O+H2O) və SiO2 nisbətinin dəyişməsinə görə üç maqmatik sıra ayrılır: normal qələvi, subqələvi (qələvilərin yüksək miqdarına görə) və qələvi. Birinci və ikinci sıranın süxurlarında qələvi, rəngli minerallar və feldşpatoidlər yoxdur, bu minerallar üçüncü sıra süxurları üçün səciyyəvidir.
Minik avtomobillərinin təsnifatı
Minik avtomobili — sürücünün oturacaq yeri daxil olmaqla, oturacaq yerlərinin sayı doqquzdan çox olmayan avtonəqliyyat vasitəsi.
Minik avtomobillərinin təsnifatı
Banın növü görə avtomobilləri qapalı (limuzin, sedan, universal), açıq (fayton, kabriolet, torpedo) və kombinə edilmiş (açılabilən) kuzalı olurlar. Qapılarının sayına görə kuzalar 2, 4 və 5 qapılı olurlar.
Mühərrikin işçi həcminə (litrlə) görə və öz kütləsinə görə minik avtomobilləri ən kiçik (1.2-dən az), böyük (3.5-dən çox) və ali (məhdudlanmır) siniflərə bölünürlər. Minik avtomobilləri əvvəllər tətbiq olunan sovet təsnifatında əsas təsnif əlaməti olaraq mühərrikin işçi həcmi istifadə olunurdu. Müasir avtomobilqayırma praktikasında bir modeldən olan avtomobillərin müxtəlif həcmli və güclü mühərriklərlə təchiz olunmasının geniş yayıldığı nəzərə alınarsa bu cür təsnifat səmərəli deyildir. Ona görə də, adətən minik avtomobillərinin Avropa təsnifatından istifadə edilir. Belə təsnifatda Minik avtomobilləri qabariti və kuza və şassinin konstruksiyasının xüsusiyyətlərinə görə fərqləndirilir. Təsnifatda istehlak məqsədləri və bazarın marketinq seqmentasiyası üçün şərti olaraq 10 qrup-altı sinif (A-dan F-ə qədər latın hərifləri ilə işarələnir) və dörd kuza və ya şassi növü ayırd edilir.
Kuzasının növünə görə;
Qapalı,
Limuzin,
Sedan,
Furqon – Van,
Universal,
Hetçbek.
NYHA təsnifatı
NYHA təsnifatı Nyu York Ürək Assosiasiyasının ürək çatışmazlığının ağırlıq dərəcəsini müəyyənləşdirmək üçün tərtib və tövsiyə etdiyi bir sxemdir.
Neftlərin təsnifatı
Neftlərin təsnifatı
Müasir anlayışlara görə, neft aşağı və yüksək molekullu karbohidrogen və digər üzvi birləşmələrin mürrəkkəb qarışığından ibarət bir komponentdir.
Nefti təşkil edən əsas elementlər: karbon 83–87% və hidrogen 12–14% arasında dəyişir. Neftin tərkibinə digər elementlərdən kükürd, azot və oksigendə daxildir. Neftin tərkibində olan kükürdün miqdarı dəyişkəndir: bir neçə yüzdə və hətta mində birdən 6–8%-ə qədər, bəzi hallarda 10-a və hətta 14%-ə qədər olur. Kükürd birləşmələri neft məhsullarının keyfiyyətinə əhəmiyyətli (ən çox mənfi) təsir göstərir.
Azot və oksigen az miqdarda neftlərin tərkibinə daxildir: azot 0,02–1,7%, oksigen 0,05–3,6%.
Əlavə olaraq neftlərdə əhəmiyyətsiz miqdarda çoxlu elementlərə rast gəlinir.
Əsrin əvvəllərindən etibarən, neftlərin təsnifatını vermək üçün bir çox cəhdlər edildi, bunlardan əsas üç qrupu göstərmək olar:
kimyəvi ;
geokimyəvi (genetik);
texnoloji (sənaye, ticarət).
== Kimyəvi təsnifatlar ==
Neftlərin kimyəvi təsnifatı üçün müxtəlif variantlar təklif edilmişdir: onlardan iki alt təsnifatı ayırmaq olar. Birinci alt təsnifat neftləri fiziki-kimyəvi xüsusiyyətlərinə görə ayırır:
neftin sıxlığı;
360o C -ə qədər distillə edilmiş yüngül fraksiyaların məhsuldarlığı;
qatranlı-asfalten maddələrin tərkibi;
bərk karbohidrogenlərin (parafin) tərkibi.
Plastik sürtkülərin təsnifatı
Plastik sürtkü — hər hansı mexanizmin sürtünən hissələri üçün istifadə edilir, bu zaman detalların yeyilməsi və sürtünmədə güc itkisi kəskin surətdə azalır, detallar az qızır, sürtünən hissələr daha ağır yükə davam gətirir, sürtünən detalların etibarlılığı və iş müddəti artır.
Texnikanın səmərəli istifadəsi sürtkü materiallarının keyfiyyətindən çox asılıdır. Sürtkü materiallarının əsas təyinatı iki əsas tələb- sürtünmənin və yeyilmənin azalmasıdır.
== Tətbiqi ==
Avtomobil texnikasının, sənaye maşın və mexanizmlərinin sürtünmə düyünlərində gedən sürtünmə və siyrilmə proseslərinin azaldılması məqsədilə istifadə olunur.
== Sürtkülərin təsnifatı ==
Sürtkülər — tərkib və təyinatına görə təsnafatlandırılır.
Sürtkülərin struktur və xassələrinə əsas təsir göstərən qatılaşdırıcılardır ki, buna görə də təsnifatlandırmanın əsasında qatılaşdırıcının növü durur. Qatılaşdırıcının növünə görə sürtkülər aşağıdakı növlərə bölünür:
Sabunlu sürtkülər.
Karbohidrogenli sürtkülər.
Qeyri üzvü qatılaşdırıcılar əsasında alınan sürtkülər.
Sürtkülər maye əsasdan (dispers mühit), bərk qatılaşdırıcıdan (dispers faza) və müxtəlif əlavələrdən ibarətdir.
Relelərin təsnifatı
Rele — elektriklə işləyən çevirmə cihazı. Bir çox relelər elektromaqnitdən istifadə etməklə mexaniki olaraq mexanizmi dəyişirlər. Relelər adətən bir çox əməliyyatları cəmi bir siqnalla idarə etmək, eləcə də bir çox əməliyyatları aşağı güclü siqnallar vasitəsilə idarə etmək üçün istifadə olunurlar. İlk relelər uzunməsafəli teleqraf xətlərində bir yerdən gələn siqnalın digər istiqamətə yönəldilməsi üçün təkrar olunması məqsədi ilə istifadə olunurdular. Relelər telefon mübadiləsi və ilk kompüter nəsillərində məntiqi əməliyyatları aparmaq üçün istifadə olunurdular.
== Tarixi ==
1809-cu ildə Samuel Tomas von Sömmerrinq elektrokimyəvi teleqrafın tərkib hissəsi kimi elektrolit releni layihələndirdi. Amerikan alim Yozef Henrinin və ingilis ixtiraçı Edvard Davinin də relelərin kəşfi istiqamətində fəaliyyətləri olub.
İndi rele adlandırdığımız sadə qurğu 1840-cı ildə Samuel Morsenin teleqraf patentinə daxil edilib. "Rele" sözünə texniki ədəbiyyatlarda 1860-cı ildən rast gəlinir.
== Rele mühafizəsi ==
Rele mühafizəsi qurğuları aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir:
=== Selektivlik ===
Selektivlik dedikdə, rele mühafizəsinin seçicilik qabiliyyəti nəzərdə tutulur.
Ulduz təsnifatı
Astronomiyada ulduzların astronomik təsnifatı onların spektral xüsusiyyətlərinə əsasən təsnif olunmasıdır. Ulduzdan elektromaqnit şüalanma spektr xətləri ilə inteqrasiya olunmuş rənglərin göy qurşağı sərgiləyən spektrinə bir prizma ilə bölməklə təhlil olunur. Hər bir xətt müəyyən bir kimyəvi element və ya molekulu göstərir, bu elementin bolluğunu göstərən xətt gücü ilədir. Müxtəlif spektral xətlərin güclü olması əsasən fotosferin temperaturu ilə bağlıdır, baxmayaraq ki, bəzi hallarda əsl bolluq fərqləri var. Bir ulduz spektrinin sinfi, ilk növbədə, ionlaşma vəziyyətini ümumiləşdirən qısa kodudur və fotosferin temperaturu obyektiv bir ölçü verir.
Çox ulduzlar, O, B, A, F, G, K və M hərflərini ən isti (O tipli) ən keyfiyyətli (M tipi) bir sıra ilə Morgan-Keenan (MK) sistemi altında təsnif edilir. Hər bir məktub sinfi sonra 0 ədəd ən isti və 9 (məsələn, A8, A9, F0 və F1 seriyasından daha soyuq olan bir sıra təşkil edir) ilə rəqəmli istifadə edərək bölünür. Ardıcıllıq digər ulduzlar və klassik sistemə uyğun olmayan ulduz kimi əşyalar üçün dərslər ilə genişlənmişdir, məsələn, D dwarfs və S və C sinfləri üçün karbon ulduzları üçün D sinfidir.
MK sistemində riyazi rəqəmləri istifadə edərək spektral sinifə parlaqlıq sinfi əlavə edilir. Bu, atmosferin sıxlığından fərqlənən və nəhəng ulduzları cırtdan ayırd edən ulduz spektrində müəyyən emiş xətlərinin genişliyinə əsaslanır.
Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı
Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı (ing. International Classification of Diseases, ICD) — tam adı Xəstəliklərin və sağlamlıqla bağlı problemlərin Beynəlxalq Statistik Təsnifatı (ing. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) — sağlamlığın qorunması ilə bağlı istifadə olunan aparıcı statistik və təsnifat sənəd.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən dərc olunan xəstəliklər, simptomlar, yaralar, travmalar və digər qeyri-normal təzahürlar kodlarının külliyyatı. Xəstəliklər üzrə dünyada ən çox istifadə olunan statistik təsnifatdır. İndiki versiyası (onuncu) 1992-ci ildə tərtib edilmişdi.
Birinci versiyası 1900-cü ildə buraxılmışdı. 1948-ci ildən BST ICD-nin hər on il təzələmə ilə bağlı məsuliyyət daşıyır. Qabaqkı nəşrlər arasında ICD-6 (1949) və ICD-9-dur (1977).
== Yaranma tarixi ==
İlk dəfə xəstəliklərin sistemləşdirilməsi təşəbbüsü Sovaj (fr.
Çayların təsnifatı
Çayların təsnifatı- sutoplayıcı hövzə, çay şəbəkəsi, çayın qida maddələri və s., kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinin qruplaşdırılmasıdır.
Bir sıra təqiqatçıların çaylar haqqında təsnifatı mövcuddur. Respublikamızdakı çayların bir sıra xassələrinə görə təsnifatı S. H. Rüstəmov tərəfindən hazırlanmışdır. S. H. Rüstəmov qida mənbəyi üstünlüyündən asılı olaraq Azərbaycan çaylarını 4 yerə bölür.
İqlimin təsnifatı
== İqlim rayonlaşdırılması ==
Yer kürəsinin iqlim rayonlaşdırılması çox mürəkkəb bir vəzifə olub, onu həll edərkən bütün təbii şərait kompleksini nəzərə almaq lazımdır. İqlim rayonlaşdırılmasının əsasını insolyasiya rejimi, atmosfer dövranı və yer səthinin xassəsindən asılı olaraq meteoroloji şəraitin məkan daxilində dəyişməsi təşkil edir. Lakin meteoroji ünsürlərin kəmiyyət dəyişmələri yalnız ümumi şəkildə iqlimin
keyfiyyət dəyişmələrini əks etdirir. Başqa sözlə o, iqlimin təbii mühitin başqa amillərinə təsiri xassəsinin dəyişməsini ümumi şəkildə göstərir. Məhz bu axırıncı iqlim rayonlaşdırılmasının əsas məqsədindən ibarətdir. İqlimin keyfiyyət dəyişmələrinə torpaq- bitki örtüyünün xarakteri daha çox uyğun gəlir. Bununla əlaqədar olaraq ümumiləşdirilmiş geobotanik sərhədlər bir çox hallarda iqlim sərhədləri kimi baxıla bilər. Geobotanika göstəicilərindən iqlim rayonlaşdırılması məqsədləri üçün istifadə edərkən, həmişə iqlimin meteoroloji təbiətini yadda saxlamaq lazımdır. İqlim vilayətlərini ayırarkən təkcə bir landşaft göstəricilərini əsas tutmaq olmaz, başqa sözlə müxtəlif insolyasiya və sirkulyasiya rejiminə malik olan əraziləri geobotanik göstəricilərinə görə bir qrupda cəmləşdirmək olmaz. Məs: tundra landşaftının mövcud olması həmin ərazidə bütün hallarda arktika hava kütlələrinin hakim
olmasına, daha sonra rütubətli tropik meşələrinin olması hələ ekvatorial iqlim tipinin mövcudluğuna tam sübut deyildir.
Paraatletika təsnifatı
Para-atletika təsnifatı – paraatletika yarışlarında əlilliyi olan idmançıların bir-biri ilə yarışa bilməsini müəyyən edən sistemdir. Təsnifat ədalətli rəqabətə imkan vermək üçün oxşar fiziki qabiliyyət səviyyələrinə malik idmançıları qruplaşdırmaq üçün nəzərdə tutulub. Təsnifat Beynəlxalq Paralimpiya Komitəsi (IPC) tərəfindən yaradılıb və idarə olunur. Fiziki, görmə və əqli qüsurları olan insanlar Yay Paralimpiya Oyunlarında paraatletika yarışlarında iştirak etmək hüququna malikdirlər. Bu idman növü üçün təsnifat 1940-cı illərdə yaradılmışdır və uzun müddət tibbi göstərişə əsaslanan təsnifat sistemi olmuşdur. Təsnifat sistemi sonradan funksional qabiliyyətlərə, yəni idmançının faktiki imkanlarına əsaslanan sistemə çevrildi.
Hər bir təsnifat sinfində hərf və iki rəqəmdən ibarət kod var: "T" (track — qaçış zolağı) və ya "F" (field — açıq sahə) hərfləri idman növünün keçirilmə yerini, rəqəm isə fiziki qabiliyyət səviyyəsini ifadə edir. Atletika üçün mövcud BPK təsnifatları əlillik növünə görə aşağıdakı kimi qruplaşdırıla bilər:
T/F11–13 (görmə pozğunluğu)
T/F20 (əqli pozğunluq)
T/F31–34 (serebral iflic daxil olmaqla, hərəkət pozğunluğu olan idmançılar üçün əlil arabası yarışları)
T/F35–38 (serebral iflic daxil olmaqla, hərəkət pozğunluğu olan idmançılar üçün ayaq üstə yarışlar)
T/F40–41 (qısa boyluluq, cırtdanlıq da daxil olmaqla)
T/F42–44 (ayağın olmaması, əza çatışmazlığı olan aşağı ətraflar, ayaq uzunluğunda fərq, əzələ gücünün və ya hərəkət imkanlarının pozulması)
T/F45–47 (qol çatışmazlığı, əza çatışmazlığı olan yuxarı ətraflar, əzələ gücünün və ya hərəkət imkanlarının pozulması)
T/F51–57 (paraplegiya da daxil olmaqla bədənin aşağı hissəsinin qüsuru olan idmançılar üçün əlil arabası yarışları)
T/F61–64 (Əza çatışmazlığı və ayaq uzunluğu fərqi ilə əlaqədar aşağı ətrafların protezini istifadə edəm idmançılar)
== Tərifi ==
Paralimpiya Oyunlarında paraatletika təsnifatı konkret idman növlərində kimin və hansı təsnifat sinfi daxilində yarışa biləcəyini müəyyən etmək üçün əsasdır. Bu təsnifat ədalətli rəqabətin yaradılması məqsədilə istifadə olunur. Paraatletika üzrə ümumi qaydalar əmək qabiliyyətli idmançılar üçün nəzərdə tutulmuş qaydalara əsaslanır.
