Venesuelada Vikipediyanın bloklanması
Venesuelada Vikipediyanın bloklanması — 11 yanvar 2019-cu ildə Venesuelada telekommunikasiya xidmətlərinin əsas provayderi və domen operatoru olan dövlət şirkəti CANTV tərəfindən bütövlükdə Vikipediyaya qoyulmuş senzura. CANTV istifadəçilərini nəzərə aldıqda Vikipediyanın Venesuelada bloklanması 1.5 milyon insanı əhatə edir.
== Kontekst ==
Bloklanma vikipediyanın ispan versiyasında Nikolas Maduro, Xuan Quaydo, «Venesuela Prezidenti» və «Venesuela Prezidentlərinin siyahısı» məqalələrində baş vermiş redaktə müharibəsi sonucunda ortaya çıxmışdır. Münaqişənin səbəbi qeydiyyatdan keçmiş istifadəçilərlə yanaşı anonim istifadəçilər tərəfindən 2018-ci ildə Venesuela Prezident seçkilərində Nikolas Maduronun 2019-2025 dövrünə prezident seçilməsi və Venesuela Milli Asambleyasının Xuan Quaydonu prezident elan etməsini paralel olaraq göstərməsindən doğur.
== Bloklanma ==
12 yanvar 2019-da müşahidəçi NetBlocks İnternet resursu Venesuelada Vikipediyanın bütün dil versiyalarını bloklamaq üçün texniki sübutlar topladı. Məhdudiyyətlər ölkənin ən böyük telekommunikasiya provayderi olan CANTV tərəfindən qoyulmuşdur. NetBlocks telekommunikasiya infrastrukturunu təsir edən ciddi bir şəbəkə pozuntusunu ortaya çıxardı və bu əvvəlki 24 saat içərisində Venezuelalıların məlumat əldə edə biləcəyi digər məhdudiyyətlər ilə üst-üstə düşdü. Belə hesab edilir ki, bunun səbəbi "Venesuela Respublikasının 51-ci prezidenti" kimi Xuan Quaydo haqqında Vikipediyaya bir məqalə yazmaq cəhdidir. Toplanan məlumatlar göstərir ki, bir neçə veb saytda senzuraya məruz qalmışdır. Bu o deməkdir ölkədə qeyri siyasi sabitlik internet üzərində nəzarətin artırılmasının əsas səbəbi ola bilər.
Vikipediyanın tarixi
Vikipediya könüllülər tərəfindən yazılan və idarə olunan, azad məzmunlu onlayn ensiklopediya. İlk redaktəsi, domen qeydiyyatdan keçdikdən iki gün sonra, 2001-ci ilin 15 yanvarında başladı. O, Nupediya-dan ilhamlanaraq yaradıldı və məqalələrin, tərcümələrin daha asan və daha sürətli hazırlanmasına imkan verən daha strukturlaşdırılmış pulsuz ensiklopediya oldu.
Vikipediyanın texnoloji və konseptual əsasları bundan əvvəl də mövcud idi; bilinən ilk onlayn ensiklopediya 1993-cü ildə Rik Geyts tərəfindən və pulsuz onlayn ensiklopediya konsepsiyası (açıq mənbədən fərqlidir) 1998-ci ildə Riçard Stolman tərəfindən təklif edilmişdir.
Stolmanın konsepsiyası konkret olaraq heç bir mərkəzi təşkilatın redaktəyə nəzarət etməməsi fikrini özündə cəmləşdirmişdir. Bu, Microsoft Encarta və Britannika Ensiklopediyası kimi müasir rəqəmsal ensiklopediyalarla ziddiyyət təşkil etdi. 2001-ci ildə Nupediyanın lisenziyası GFDL olaraq dəyişdirildi. Uels və Sanger onlayn vikidən birgə layihə hazırlamaq vasitəsi kimi istifadə edərək, tamamlayıcı layihə kimi Vikipediyanı işə saldılar.
Vikipediya əvvəlcə Nupedia-da məqalələrin sonrakı düzəlişlərini etmək və qaralamalar üçün düşünülsə də, sələfini tez bir zamanda qabaqladı. Bu, yüzlərlə dildə qlobal layihədən ibarət həm qaralama fəzası, həm də təkmilləşdirilmiş son məhsul platforması olmuşdu.
