Cənubi Amerika Birləşmiş Vilayətləri
Cənubi Amerika Birləşmiş Vilayətləri (isp. Provincias Unidas de Sud América) — Cənubi Amerikada, 1810–1830-cu illərdə mövcud olmuş dövlət. Dövlət May inqilabı nəticəsində Rio-de-la-Plata vitse-krallığının (bəzən Rio-de-la-Plata birləşmiş vilayətləri adlanır) İspaniyadan müstəqillik elan etməsi ilə meydana gəlmişdir. Bu dövlətin ərazisi muasir Argentina, Uruqvay kimi dövlətlərin bütöv ərazisi və Boliviya, Braziliyanın müəyyən vilayətlərini özündə birləşdirirdi.
Rio-de-la-Plata birləşmiş vilayətlərinin müstəqilliyi 25 may 1810-cu ildə May inqilabı zamanı baş verir. Bu zaman vitse kral qovulur və birnci xunta yaradılır. 9 iyun 1816-cı ildə San-Migel-dе-Tukumanda konqres Rio-de-la-Plata birləşmiş vilayətlərinin adının dəyişdirilərək Cənubi Amerika birləşmiş vilayətləri (isp. Provincias Unidas de Sud América) adlandırılmasına qərar verir və bu ad rəsmi olaraq 1920-ci ilə qədər qalır.
1825-ci ildə birləşmiş vilayətlərdən Boliviya ayrılır. 1828-ci ildə isə Argentina və Braziliya müharibəsi nəticəsində Sisplata vilayəti müstəqil Uruqvay dövlətinə çevrilir.
Dominikan Respublikasının Vilayətləri
Dominikan Respublikasının Vilayətləri — Dominikan Respublikasında üç regionun daxilindəki on subregiona, buda öz daxilində 31 vilayətə bölünür.
Finlandiyanın vilayətləri
Finlandiya fin dilində maakunta, isveç dilində landskap adlanan 19 vilayətdən ibarətdir. Vilayətlər vilayət bələdiyyələri üçün əməkdaşlıq edən forumlar kimi xidmət göstərən regional şuralar tərəfindən idarə olunur. Vilayətlərin əsas vəzifələri regional planlamanı aparmaq və təhsil və təşəbbüsü inkişaf etdirməkdir. Əlavə olaraq, ictimai sağlamlıq xidmətləri də həmçinin vilayət səviyyəsində təşkil olunur. Hal-hazırda şura üçün ümumi seçkilər baş tutan yeganə vilayət Kaynuudur. Digər vilayətlərin məclisi bələdiyyə şuraları tərəfindən seçilir. Hər bələdiyyə öz əhalisinin sayına uyğun nümayəndəni məclisə göndərir. Regional şuraların məsuliyyətində olan bələdiyyələr arasındakı əməkdaşlığa əlavə olaraq, Finlandiyada təşəbbüskarlıq, meşəçilik, balıqçılıq, kənd təsərrüfatı və əmək işlərinin yerli idarəçiliyinə görə məsuliyyət daşıyan 15 İqtisadi İnkişaf, Nəqliyyat və Çevrə Mərkəzi(Fin dilində elinkeino-, liikenne- ja ympäristökeskus, qısaca ely-keskus) fəaliyyət göstərir. Onların hər biri Finlandiyanın bir və ya bir neçə vilayətinə nəzarət edir və içərisində İqtisadiyyat və Məşğulluq, Nəqliyyat və Rabitə və Çevrə nazirliklərinin ofisi yerləşir. Finlandiya Müdafiə Qüvvələrinin regional ofisləri regional müdafiə hazırlıqlarından və vilayət içərisindəki çağırışların idarəsindən məsuliyyət daşıyır.
Qazaxıstan vilayətləri
Qazaxıstan əyalətləri — Qazaxıstan Respublikasının 14 vilayətinə verilən ümumi ad.
Qazaxıstan Respublikası inzibati cəhətdən 14 vilayətə ayrılır.(qaz. облыстар, rus. области). Əyalətlər özləri də rayonlara bölünür. (qaz. аудандар, rus. районы).
Qeydlər:
(1) Almatı və Astana "Dövlət əhəmiyyətli şəhər" statusuna sahibdirlər və heç bir vilayətə aid deyillər.
(2) Baykonur şəhərinin xüsusi stausu vardır, çünki Rusiya Baykonur Kosmodromunu 2050-ci ilə qədər icarəyə götürmüşdür.
Rusiya vilayətləri
Rusiya Federasiyası tərkibinə daxil olan 85 subyektdən 46-sı vilayət adlanır. Hal-hazırda, Rusiya Federasiyasının subyektləri olaraq vilayət və diyarların hüquqi vəziyyətdə ciddi fərqlər yoxdur.
Hələ IX əsrdə Kiyev Rus dövlətinin bölündüyü ərazi-inzibati vahidlərə volostlar və ya vilayətlər deyilirdi. Bu kiçik knyazlardan biri Rurikoviçin qubernator kimi oturduğu mərkəzi bir şəhər (masa) olan böyük bir ərazinin adı idi. X - XII əsrin əvvəllərində Rusiyanın bölündüyü volostların sayı. eyni zamanda yaşayan şahzadələrin sayından asılı idi və birdən iki yüzə qədər dəyişirdi. Tərcümə ədəbiyyatında bölgə sözü üstünlük təşkil etdi - digər dövlətlərin tərkib hissələrinə tətbiq olunduğu kimi, bəzən Rusiya ilə də əlaqəli olur. Monqollardan əvvəlki dövrə aid mənbələrdə 4 oxşar rəy tapa bilərsiniz:
Rostov vilayəti ("Zaman illəri haqqında povest"də 1071-dən aşağı)
Polotsk vilayəti (1092 altında eyni yerdə)
Pereyaslav vilayəti ("Boris və Gleb nağılı" da)
Vladimir vilayəti ("Mağaralı Teodosiusun Həyatı", Vladimir-Volınskidən bəhs edirik).
Əvvəlcə Rusiya İmperiyasında qəbul edilmiş inzibati quruluşun qurulmasına qədər keçid dövrü üçün müvəqqəti bir vahid olaraq yeni qoşulmuş torpaqlarda yarandı. Daha sonra ərazilər, əsasən Orta Asiyada, Qafqazda və Uzaq Şərqdə, adi əyalətlərdən fərqli bir prinsiplə idarə olunan geniş yayılmış ərazilər adlandırıldı.
Sovet İttifaqı muxtar vilayətləri
Sovet İttifaqı muxtar vilayətləri — SSRİ-nin on beş respublikası daxilində muxtariyyət verilmiş inzibati vahidlər.
Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti (indiki Dağlıq Qarabağ)
Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası (indiki Naxçıvan Muxtar Respublikası)
Cənubi Osetiya Muxtar Vilayəti (indiki Cənubi Osetiya)
1978-ci il RSFSR Konstitusiyası muxtar vilayətlərin diyarlara tabe olduğunu müəyyən etsə də, bu müddəa 15 dekabr 1990-cı ildə çıxarıldı və müəyyən edildi ki, muxtar vilayətlər birbaşa Rusiya SFSR-a tabe olmalıdır. 1991-ci ilin iyununda RSFSR-da beş muxtar vilayət mövcud idi.
Türkiyənin vilayətləri
Türkiyə inzibati və məhəlli şərtlər nəzərə alınmaqla müxtəlif inzibati hissələrə ayrılmışdır. Mərkəzi idarə quruluşu baxımından illərə (vilayət), ilçələrə (rayon), və kəndlərə bölünmüşdür. Bunlara “mülki idarə bölümlər”i deyilir.
İnzibati hissələrin müəyyən coğrafi vəziyyətləri, iqtisadi şərtləri, ictimai xidmətlərinin gərəkləri və nəqliyyat vəziyyətləri diqqətə alınmaqdadır.
Türkiyənin ən böyük inzibati vahidləri “il” olaraq adlanırlar. Bir ilin ərazisi il mərkəzi, “ilçə” mərkəzləri və ilçələrə tabe bütün kəndləri əhatə edir. İllərdə idarə etmə və icra vəzifəsini dövlətin təyin etdiyi valilər yerinə yetirir. Respublikanın ilk vaxtlarında 63 olan il sayı, dəyişən şərtlər və ehtiyaclara görə hazırda 81-ə çatmışdır. İnkişaf etmiş bir çox ilçə də il olmağı gözləyir.
İldən daha kiçik inzibati vahidlərə “ilçə” deyilir.
