Xarkov sözü azərbaycan dilində

Xarkov (ukr. Харків) — Xarkov vilayətinin inzibati mərkəzi olan Ukraynanın şərq hissəsindəki ən böyük şəhərdir. Əhalinin sayına görə Xarkov Kiyevdən sonra Ukraynada ikinci yeri tutur. Vaxtilə şəhər Moskva və Leninqraddan sonra SSRİ-nin üçüncü ölçü üzrə sənaye, elmi və nəqliyyat mərkəzi idi. == Tarixi == Xarkov təxminən 1654-cü ildə qədim rus şəhəri olan Xarkovun yerində yaradılmışdır. 1918-ci ilin fevral-mayında Xarkov Donetsko-Krivorojski Respublikasının paytaxtı rolunu oynayırdı, 1918-ci ilin mart-aprelində Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasının paytaxtı olmuşdur, 1919-cu ilin martda — iyununda və 1919-cu ilin dekabrından 1934-cü ilin iyununa qədər Ukrayna SSR-ının paytaxtı olmuşdur. == Nəqliyyat == Müasir Xarkov ölkənin ən böyük nəqliyyat qovşaqlarından biri hesab edilir. Onun içərisindən dəmir və şose yolları keçir, həmçinin beynəlxalq aeroport var. Şəhərin özündə küçə ictimai nəqliyyatının şöbələrə ayrılmış şəbəkəsi fəaliyyət göstərir: marşrut taksiləri, avtobuslar, trolleybuslar, tramvaylar. 1975-ci ildən Xarkovda 3 xətdən ibarət olan və şəhərin 9 inzibati ərazisini birləşdirən metropoliten işləyir.

Xarkov teleqülləsi ( ukr. Харківська телевежа ) - 240,7 metr hündürlüklü qüllə Xarkovda yerləşir. Ukraynanın üçüncü ən yüksək qülləsidir. Yalnız Kiyev (385 m ) və Novodnestrovskaya qülləsindən geri qalır(245.5 m ). Xarkov şəhərinin ən yüksək tikilisidir . Teleqüllə Xarkov Meşə Parkının, Aleksey Derevyanko küçəsinin beş yüz metr yaxınlığında yerləşir. == Təsvir == Xarkov televiziya qülləsinin yüksəklikləri : 56.2 m - balkon yerli RRL; 76.12 m və 80.2 m - RPA balkonu; 112.2 m və 120.2 m - PTS balkonu; 140.18 m - VHF FM antenaları üçün balkon; 173.49 m - 2 mərtəbədən balkon; 199.19 m - 3 mərtəbədən anteninin balkonu; 216.11 m - balkon antenası 4-cü lay; 235.51 m - yuxarı balkon; 240.7 m - ümumi dizaynın hündürlüyü; 252 m - panel ilə ümumi hündürlüyü . Dəniz səviyyəsindən hündürlüyü - 192 m Qəfəs hissəsinin hündürlüyü 180 m ; Kəmər sınıqları - 144 m, 120 m, 48 m ; Bazanın ölçüləri 25 x 25 m .Teleqüllənin bütün kompleksi 12 dekabr 1981-ci ildə istifadəyə verildi. Televiziya qülləsi UkrNIIproektstalkonstrukiya № 8989KM "Tower N = 240.7 m" dizaynı əsasında 1973-cü ildə inşa edilib, . 1981-ci ildə yerli təcrübədə ilk dəfə yük helikopterinin MI-10Kın köməyi ilə Xarkov televiziya qülləsinin lifti,gövdəsinin quruluşları 158 m-dən başlayaraq - qüllənin konstruksiyası üzərinə yerləşdirilmişdir.

Xarkov vilayəti (ukr. Харківська область) — Ukraynanın şərqində yerləşən vilayət.

Metallist — Ukraynanın Xarkov şəhərini təmsil edən futbol klubu. == Tarixi == Klub 1925-ci ildə Xarkov Paravozqayırma Zavodunun nəzdində yaradılıb. Komanda 1925-1936-cı illərdə XPZ, 1939-cu ildə "Zenit", 1939-1946-cı illərdə yenidən XPZ, 1946-cı ildə "Traktor", 1946-1956-cı illərdə "Dzerjinets", 1956-1966-cı illərdə "Avanqard" adları ilə çıxış edib. 1967-ci ildən indiki adı ilə fəaliyyət göstərir. 1947-1949-cu illərdə "Dzerjinets" adı ilə və 1956-cı ildə şəhərin digər təmsilçisi "Lokomotiv"in yerinə "Avanqard" adı ilə SSRİ çempionatına qoşulmuşdur. Həmin ildən bəri SSRİ çempionatının müxtəlif dəstələrində oynayan "Metallist" 1988-ci ildə ölkə kubokunu qazanmaqla avrokuboklarda debüt etmək imkanı əldə etmişdir. == Avropa kuboklarında iştirak == 2 dəfə Avropa kuboklarında iştirak edib. == Uğurları == 1983-cü ildə ölkə kubokun finalçısı olan xarkovlular digər uğurlarını müstəqillik illərində əldə edib. 1992-ci ildən çıxış etdikləri Ukrayna miqyaslı yarışlarda ilk turnirdə kubokun finalına yüksələn "Metallist" ölkədə "bürünc komanda" imici qazanıb. Onlar ardıcıl 6 il Ukrayna çempionatının 3-cüsü olublar.

Metallist — Ukraynanın Xarkov şəhərini təmsil edən futbol klubu. == Tarixi == Klub 1925-ci ildə Xarkov Paravozqayırma Zavodunun nəzdində yaradılıb. Komanda 1925-1936-cı illərdə XPZ, 1939-cu ildə "Zenit", 1939-1946-cı illərdə yenidən XPZ, 1946-cı ildə "Traktor", 1946-1956-cı illərdə "Dzerjinets", 1956-1966-cı illərdə "Avanqard" adları ilə çıxış edib. 1967-ci ildən indiki adı ilə fəaliyyət göstərir. 1947-1949-cu illərdə "Dzerjinets" adı ilə və 1956-cı ildə şəhərin digər təmsilçisi "Lokomotiv"in yerinə "Avanqard" adı ilə SSRİ çempionatına qoşulmuşdur. Həmin ildən bəri SSRİ çempionatının müxtəlif dəstələrində oynayan "Metallist" 1988-ci ildə ölkə kubokunu qazanmaqla avrokuboklarda debüt etmək imkanı əldə etmişdir. == Avropa kuboklarında iştirak == 2 dəfə Avropa kuboklarında iştirak edib. == Uğurları == 1983-cü ildə ölkə kubokun finalçısı olan xarkovlular digər uğurlarını müstəqillik illərində əldə edib. 1992-ci ildən çıxış etdikləri Ukrayna miqyaslı yarışlarda ilk turnirdə kubokun finalına yüksələn "Metallist" ölkədə "bürünc komanda" imici qazanıb. Onlar ardıcıl 6 il Ukrayna çempionatının 3-cüsü olublar.

V.N.Karazin adına Xarkov Milli Universiteti və ya qısaca ХНУ (ukr.

Xarkov uğrunda döyüşlər (ukr. Бої за Харків) — Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Ukraynanın Xarkov şəhəri və ona bitişik ərazilərdə nəzarəti ələ keçirmək məqsədilə apardığı hərbi əməliyyatlar. == Hərbi əməliyyatlar == Fevralın 24-də Moskva vaxtı ilə saat 6:00 radələrində Xarkov da daxil olmaqla, Ukrayna ərazilərində silsilə partlayışlar, o cümlədən Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin strateji obyektlərinə bir sıra raket və bombardman hücumlar baş vermiş, bu aerodromlar və komanda məntəqələri, Xarkov vilayətinin Çuguev şəhərindəki hərbi aerodromun dağıdılmasına səbəb olmuşdur. Təxminən eyni vaxtda ağır texnika və artilleriyadan istifadə etməklə Xarkov vilayəti ərazisində Rusiya-Ukrayna sərhədinin genişmiqyaslı keçidi başlandı. Günorta saatlarında Xarkov metrosu sığınacaq elan edildi və orada hərəkət dayandırıldı. FSB-nin məlumatına görə, saat 13:00-a qədər Ukrayna sərhədçiləri təslim olaraq və ya içəriyə çəkilərək sərhəd rayonlarını tərk ediblər. Saat 16-da Xarkovla dəmir yolu əlaqəsi dayandırıldı və saat 18-də komendant saatı tətbiq olundu. Bir sıra KİV-in məlumatına görə, fevralın 24-də günorta saatlarında rus bölmələri Xarkovu bloklamaq üçün əməliyyata başladılar. Smerch MLRS istifadə edərək şəhərin və onun ətrafının, eləcə də qonşu şəhərlərin atəşə tutulması barədə məlumatlar var idi. Ukraynanın Fövqəladə Hallar üzrə Dövlət Xidməti atışma ilə bağlı məlumatı təsdiqləyib.

Üçüncü Xarkov döyüşü — yazın gəlişi vaxtlarında (19 fevral-29 mart 1943-cü il) ərazinin cənub cəbhəsində-Xarkov və Voronej bölgəsində döyüşlər gedirdi. Qanlı döyüşlər nəticəsində alman qoşunları sovet hücumunu məğlub edərək, Xarkov və Belqorod şəhərlərini işğal etdilər. Alman komandiri Erix fon Manşteyn metodları hələ də bir çox hərbi akademiyada müdafiə nümunəsi olaraq öyrənilir. == Sovet komandasının planları == Sovet komandanlığının ideyası Xarkov — Zaporojye istiqamətində kütləvi tank hücumu etmək idi. Xarkov sənaye bölgəsini işğal etmək planının uğurlu olması, Donbassda hücum üçün əlverişli şərait yaratmağa və cənub-qərb istiqamətində strateji təşəbbüsü həyata keçirməyə imkan yaradardı. Hücumda 38, 60 və 40-cı orduları, həm də ayrı 18-ci tüfəng korpusu və Voronej cəbhəsinin 2-ci hava ordusu iştirak edirdi. Qoşunlar 3-cü tank ordusu, həmçinin 7-ci süvari alayı, üç tüfəng diviziyası, bir raket artilleriya diviziyası və düşmənlə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə üstünlüyə nail olan Ali Komandanlığın ehtiyatından olan digər bölmələr tərəfindən gücləndirildi. Görkəmli sovet komandirləri Georgi Jukov və Aleksandr Vasilevski Ali Komandanlığın nümayəndələri kimi əməliyyatın hazırlanmasında iştirak etmişlər. Əməliyyat Xarkovdakı alayı birləşdirməklə "Ulduz" kodu adı altında qoşunlara qarşı mövqeyli bir hücum etmək planı idi. == Başlanması == 1943-cü ilin əvvəlində Alman Ordusu böyük bir böhranla üzləşdi.

İkinci Xarkov döyüşü — Alman qüvvələrinin hücumu sovet qüvvələrinin 12 - 28 May 1942-ci ildə İzyum körpüsündən etdikləri hücumuna qarşı edildi. Alman hücumunun operativ məqsədi Sovet hücumlarının həyata keçirildiyi Donets çayındakı Sovet İlium körpüsünün (Barvenkovo ​​çarxı) aradan qaldırılmasıdır. Qırmızı Ordunun 1941-1942-ci il qış hücumu Alman Mərkəzi Ordu Qrupunu Moskvadan geri çəkdi. Ancaq bu əks-hücumlar zamanı Stavka bütün ehtiyat qüvvələrdən istifadə etdi. Sürpriz əks-hücumla uğursuz olan Qırmızı Ordu Xarkov Hücumu, Stavka tərəfindən strateji təşəbbüsün möhkəmləndirilməsi üçün edilən həmlə idi. 12 may 1942-ci ildə Marşal Semyon Timoşenkonun komandanlığı altında sovet qüvvələri qış hücumu zamanı Almaniyanın 16-cı Ordusuna qarşı ümumi hücuma başladı. Əvvəlcə uğurlu olan hücum Almaniyanın əks-hücumları tərəfindən dayandırıldı. Stalin və bir sıra qərargah zabitləri Alman 6-cı Ordusunun gücünü düzgün qiymətləndirməkdə ciddi səhvlərə yol verdilər. Üstəlik, yeni hazırlanan Qırmızı Ordu qüvvələrinin gücünü həddən artıq qiymətləndirdilər. Bu səhvlər alman qüvvələrini Sovet qoşunlarını cəbhənin qalan hissəsindən təcrid etməyə şərait yaratdı.

Xarkov Tarix Muzeyi» (ukr. Харківський історичний музей імені М. Ф. Сумцова) — Xarkovdakı dövlət muzeyi. == Tarix == 1920-ci ildə Sloboda Ukrayna Muzeyi kimi əyalət incəsənət komitəsinin təşəbbüsü və professor Nikolay Sumtsovun (1854-1922) rəhbərliyi ilə qurulmuşdur. 1922-ci ildə muzey sərgərdan filosof Qriqori Skovorodanın (1722-1794) ildönümündə onun adını alır. Sovet dövründə muzey keçmiş Şəhər İncəsənət və Sənaye Muzeyinin binasında (Sergievskaya meydanı, 2), Pokrovski Monastırının Yepiskop Evində (Universitetskaya küç., 8) və keçmiş Jirardovskaya manufakturasının (Universitetskaya küç., 10) binasında yerləşirdi. 1930-cu illərin əvvəllərində Ukraynanın Sloboda Muzeyi tarixi bir muzeyə çevrilir, strukturu əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir və işçi heyəti yenilənir. İncəsənət kolleksiyasının əhəmiyyətli bir hissəsi Ukrayna İncəsənət Qalereyasına köçürülür. 1940-cı illərin əvvəllərində Xarkov Tarix Muzeyi Ukrayna SSR-də ən böyük muzeylərdən birinə çevrilir, kolleksiyalarında 100.000-dən çox eksponat var idi. Böyük Vətən müharibəsi illərində muzeyə böyük ziyan dəyir. Evakuasiya və Xarkovun azad edilməsi zamanı kolleksiyalar demək olar ki, tamamilə məhv edilir.

Xarkov romantizm məktəbi (ukr. Харківська школа романтиків) — 1930–1940-cı illərdə fəaliyyət göstərən Xarkov Universitetinin gənc ukraynalı şairləri, müəllimləri və tələbələri qrupu. "Məktəb" termini onların əsərlərinin tədqiqatçısı və naşiri Aqapi Şamray tərəfindən təklif edilmişdir. == Nümayəndələr == Xarkov romantizm məktəbinin əsas nümayəndələri bunlardır: == İdeyalar == Romantizm dövrünün digər xalqları kimi bu şairlərin fəaliyyəti də milli şüurun oyanması ilə bağlıdır. Odur ki, bunun nəticəsində xalq yaradıcılığına maraq yaranmışdı. Xarkov romantikləri regional xalq sənətini toplamış, yayımlamış və təqlid etmişdilər. Onlar xalq mahnıları, nağıllar, əfsanələr əsasında mövzular tərtib etmiş, tarixi motivlərə müraciət etmişdilər. Bu marağın nəticəsidir ki, Xarkov romantikləri xalqı öz sələflərindən (İvan Kotlyarevski, Qriqori Kvitka-Osnovyanenko) fərqli görürdülər. Onlar xalqa yuxarıdan, təbiətin sadəlövh övladı kimi yox, mənəvi canlanma, güc, poetik ilham mənbəyi kimi baxırdılar.Bu yeni baxışı hətta Ukrayna xalqının milli dirçəlişinin mümkünlüyünə inanmayan kiril-metodistlər ilə (Panteleymon Kuliş, Taras Şevçenko) qarşıdurmasından qorxan qrup üzvləri də bölüşürdülər (məsələn, Amvrosiy Metlinski). Əvvəlki nəsil tərəfindən yetişdirilən yazılı burleski qınayan Xarkov romantikləri (Panteleimon Kulişin dediyinə görə) Ukraynanın təhsilli sinfinə xatırlatdılar ki, "onun ana dili var ki, ondan təkcə diqqətsiz insanı təhqir etmək üçün istifadə etmək olmaz".Xalqa qarşı bu yeni münasibətin təzahürü Kostomarov tərəfindən Kiyevə köçdükdən sonra yazılmış və Ukrayna messianizmi ideyasının ilk dəfə sistemləşdirildiyi "Ukrayna xalqının varlığı kitabı"dır.

Xarkov Milli Radioelektronika Universiteti və ya qısaca: XMRU (ukr. Харківський національний університет радіоелектроніки) – Ukraynada IV səviyyəli akkreditasiyalı ali təhsil müəssisəsidir. XMRU, Ukraynada informasiya texnologiyaları, radio mühəndisliyi və elektronika ilə əlaqəli demək olar ki, bütün ixtisasları olduğu bir universitetdir. == Tarix == Universitetin maddi-texniki bazası 10 təhsil binasını və 8 tələbə yataqxanasını əhatə edir. Universitetin strukturuna aşağıdakılar daxildir: Lisansüstü Təhsil Mərkəzi, Uzaqdan Təhsil Mərkəzi, İnformasiya və Hesablama Mərkəzi, Magistratura və Doktorluq Bölümü, 30 tədqiqat mərkəzi, pilot zavod. Universitetdə təxminən 8000 tələbə təhsil alır. Onlardan 1000 yaxın tələbə 50 ölkədən olan xarici tələbələrdir. Təlim Rus, Ukrayna və ingilis dilində aparılır. XMRU-in elmi nailiyyətləri ilə həm Ukraynada, həm də xaricdə tanınır, universitetdə məşhur elm adamlarının rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən 30 elmi məktəb var. XMRU-in elmi nailiyyətləri həm Ukraynada həm də xaricdə tanınır, universitetdə məşhur elm adamlarının rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən 30 elmi məktəb var.

Boris Lyatoşinski adına Xarkov Musiqi Məktəbi (ukr. Харківське музичне училище імені Бориса Лятошинського) — Ukraynanın Xarkov şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi (I–II səviyyəli akkreditasiya). == Tarixi == 8 sentyabr 1883-cü ildə İmperator Rus Musiqili Cəmiyyətinin Xarkov şöbəsinin əsasında açılmışdır Təsisçi və ilk direktoru İlya Slatin olmuşdur. 16 yanvar 1909-cu ildə "Yujni kray" qəzetində məktəbdə 445 şagirdin təhsil aldığı yazılmışdır.XX əsrdə (inqilabdan sonra) təhsil ocağın adı və statusu bir neçə dəfə dəyişdirilmişdir: Musiqi Akademiyasının əsas şöbəsi (1921-ci ilə qədər), Musiqi Texnikomu (1921–1923), Musiqi İnstitutu (1923–1924), yenidən Musiqi Texnikomu (1925–1928), Muzprofshkola (1928–1930), Musiqi və Teatr Texnikomu (1930–1934), institut hüququ olan Musiqi və Dram Kolleci (1934–1935) və 1936-cı ildən yenidən Musiqi Məktəbi. 1968-ci ilin sentyabr ayında məktəbə Ukrayna bəstəkarı Boris Lyatoşinskinin adı verildi. == Məktəbin direktorları == 1883–1921: İlya Slatin 1921–1922: Lüdviq Fannenştil 1922–1923: Semyon Boqatıryov 1925–1928: Aleksandr Altşuller 1949–1955: Tamara Veske 1955–1966: Qriqori Ostapenko 1966–1972: Anna Semenenko 1972–1974: Lidiya Potyomkina 1975–1977: Boris Mixeyev 1978–1984: Yuri Şerbinin 1984–1997: Marqarita Malomuj 1997 — hh: Yelena Yefremenko == Məşhur pedaqoqları == Andreys Yuryans == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Харківському музичному училищу ім. Б. М. Лятошинського — 120 років / За ред. О. Єфременко. — Харків: Оригінал, 2003. — 48 с.

Boris Lyatoşinski adına Xarkov Musiqi Məktəbi (ukr. Харківське музичне училище імені Бориса Лятошинського) — Ukraynanın Xarkov şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi (I–II səviyyəli akkreditasiya). == Tarixi == 8 sentyabr 1883-cü ildə İmperator Rus Musiqili Cəmiyyətinin Xarkov şöbəsinin əsasında açılmışdır Təsisçi və ilk direktoru İlya Slatin olmuşdur. 16 yanvar 1909-cu ildə "Yujni kray" qəzetində məktəbdə 445 şagirdin təhsil aldığı yazılmışdır.XX əsrdə (inqilabdan sonra) təhsil ocağın adı və statusu bir neçə dəfə dəyişdirilmişdir: Musiqi Akademiyasının əsas şöbəsi (1921-ci ilə qədər), Musiqi Texnikomu (1921–1923), Musiqi İnstitutu (1923–1924), yenidən Musiqi Texnikomu (1925–1928), Muzprofshkola (1928–1930), Musiqi və Teatr Texnikomu (1930–1934), institut hüququ olan Musiqi və Dram Kolleci (1934–1935) və 1936-cı ildən yenidən Musiqi Məktəbi. 1968-ci ilin sentyabr ayında məktəbə Ukrayna bəstəkarı Boris Lyatoşinskinin adı verildi. == Məktəbin direktorları == 1883–1921: İlya Slatin 1921–1922: Lüdviq Fannenştil 1922–1923: Semyon Boqatıryov 1925–1928: Aleksandr Altşuller 1949–1955: Tamara Veske 1955–1966: Qriqori Ostapenko 1966–1972: Anna Semenenko 1972–1974: Lidiya Potyomkina 1975–1977: Boris Mixeyev 1978–1984: Yuri Şerbinin 1984–1997: Marqarita Malomuj 1997 — hh: Yelena Yefremenko == Məşhur pedaqoqları == Andreys Yuryans == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Харківському музичному училищу ім. Б. М. Лятошинського — 120 років / За ред. О. Єфременко. — Харків: Оригінал, 2003. — 48 с.

V.N.Karazin adına Xarkov Milli Universiteti və ya qısaca ХНУ (ukr.

N.E. Jukovski adına Milli Aerokosmik Universitet və ya Xarkov Aviasiya İnstitutu (ukr. Національний аерокосмічний університет ім. М. Є. Жуковського «Харківський авіаційний інститут») - Ukraynanın aparıcı təhsil müəssisələrindən biridir, hansı ki, aviasiya və kosmik texnikanın tədqiqi və istehsalı sahəsi üzrə mütəxəssisləri hazırlayır. == Tarix == Xarkov Aviasiya İnstitutu 1930-cu ildə yaradılıb. Əvvəlcə onun tərkibinə iki fakültə, təyyarə və motor istehsalı fakültələri, daxil idi. İnstitutun yarandığı zaman onun cəmi 12 müəllim və 69 tələbəsi var idi. Amma institut tez inkişaf edirdi, və artıq 1932-ci ildə, XAİ-nun müəllimləri və tələbə-diplomçuları tərəfindən hazırlanmış - Avropada ilk yığılan şassisinə sahib olan - XAİ-1 sərnişin təyyarəsi havaya qalxdı. 1937-ci ilin noyabrından XAİ-da birinci raketləri layihələşdirən reaktiv qrup işləməyə başladı. 40-cı illərin başlanğıcına yaxın - institutda artıq təxminən 1000 tələbə var idi, eksperimental dizayn bürosu işləyirdi və fəal elmi araşdırmalar aparılırdı. İnstitutun ixtisaslaşması daimi genişlənirdi, yeni fakültələr açılırdı.