* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.
2009 | ••••••••••••• | 0.64 |
2010 | •••••••••••••••••••• | 1.00 |
2011 | ••••••• | 0.34 |
2012 | ••••••••••••• | 0.60 |
2013 | •••••• | 0.29 |
2014 | •••• | 0.17 |
2015 | •••••••••••••• | 0.68 |
2016 | ••••••••••• | 0.52 |
2018 | •••• | 0.15 |
2019 | ••• | 0.14 |
2020 | ••• | 0.13 |
1 is. [ər.] 1. İnsanın keçmişdə olmuş bir şeyi yadda saxlama qabiliyyəti; yaddaş, zehin. O əhvalat indi də xatirimdədir. – Xatirində varmı boranlı çağlar? Bürümüşdü bizi zalım qaçaqlar. M.Müşfiq. □ Xatirə düşmək (gəlmək) – yada düşmək, hafizədə, yaddaşda yenidən canlanmaq. Düşəndə xatirimə göylərə çıxar ahim; O mahparə ilə xəlvət etdiyim gecələr. S.Ə.Şirvani. Xatirə gətirmək – yada salmaq, anmaq. Xatirində qalmaq (yaşamaq) – yadında qalmaq, unutmamaq. O gün bizim xatirimizdə əbədi olaraq yaşayacaqdır. M.İbrahimov. Beləliklə, mən tam üç gün Yaqutu görmədim və bu üç gün həyatımın ən uzun günləri olaraq həmişəlik xatirimdə qaldı. Ə.Məmmədxanlı. Xatirində saxlamaq – yadından çıxarmamaq, unutmamaq. Xatirindən çıxmaq – yaddaşdan çıxmaq, unutmaq. Ürəyim təngləşirdi. “Adi həyat” bildiyimiz şəhər yaşayışı, şəhərin yuxusuz gecələri xatirimdən çıxmırdı. T.Ş.Simurq. 2. məc. Könül, ürək, qəlb mənasında. Ey fəqir, ehtiyacını göstər! İstə məndən, nə xatirin istər! M.Ə.Sabir. [Almaz Aftilə:] Sən bilirsən ki, mən sənin xatirini nə qədər istəyirəm. C.Cabbarlı. // məc. Mənlik hissi. □ Xatirinə dəymək (toxunmaq) – mənliyinə, izzəti-nəfsinə toxunmaq. Bu söz Kazımın xatirinə dəyən kimi oldu. Mir Cəlal. …Xatirinə dəyməmək üçün Eldara heç bir söz demirdim. M.Rzaquluzadə. 3. Hörmət, sayğı. Sənin xatirin üçün. O, xatir bilən deyil. □ Xatir saxlamaq – hörmət saxlamaq, sayğı bəsləmək. 4. Xatirinə şəklində – 1) hörmət, sayğı əlaməti olaraq. Mənə elə gəlir dünyada hər şey; Sənin xatirinə yaranıb ancaq. Ə.Kürçaylı. Professorun iştahı güc gətirsə də, Ədhəmin xatirinə özünü saxlaya bildi. B.Bayramov; 2) …naminə, …üçün, …görə, …uğrunda. İndi mən sabahın xatirinə; Onların bu gününü alımmı əllərindən?… Almalıyam… çarə yox! B.Vahabzadə. ◊ Xatiri qalmaq – bir şeydən incimək, könlünə toxunmaq, məyus olmaq, ürəyi incimək. Xatiri olmaq – hörməti olmaq, nüfuzu olmaq, sayılmaq, istənilmək, əzizlənmək. Xatiri … yanında əziz olmaq – hörmət edilmək, əzizlənmək, sayılmaq. …Vətənə qulluq edən qadının xatiri hamının yanında əzizdir. Mir Cəlal. Hələ indi, bu qocalıq günlərində Gülzar xalanın xatiri Mustafa kişinin yanında o qədər əzizdi ki… M.Əlizadə. Xatirini almaq – könlünü almaq, təskin etmək, ürək-dirək vermək. Taybuynuz öküzə heç mahnı oxuyan, xoş dillə onu oxşayan və xatirini alan olmur… F.Köçərli. Xatirini gözləmək (saxlamaq) – hörmətini gözləmək, hörmətini saxlamaq, hörmət etmək, xatirini istəmək. Xatirini istəmək – sayğı, hörmət bəsləmək, əziz saymaq, yanında hörməti olmaq. [Mustafa bəy:] Bilirsən, Mirzə Kərim, mən sənin xatirini çox istəyirəm. Ə.Haqverdiyev. Xatirini qırmaq (sındırmaq) – qəlbinə dəymək, ürəyini sındırmaq. Lələ Lətifin xatirini sındırmayıb gül bağına getdi. “Lətif şah”. Allah xatirinə – yalvarış, xahiş mənasında: sən Allah, Allah eşqinə. [Rəhim:] Ağa, Allah xatirinə mənim munisimi əlimdən alma! N.Vəzirov. [Gövhərin əri camaata:] Allah xatirinə, hər gün iclas çağırın, bəlkə bu arvadın üzünü az görüm. M.İbrahimov.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / xatir2 сущ. 1. память (запас хранимых в сознании впечатлений). Xatirindən çıxarmaq вычеркнуть из памяти, xatirindən silinmək изгладиться из памяти, быть забытым; xatirində qalmaq оставаться в памяти, xatirində saxlamaq держать (сохранить) в памяти 2. перен. душа. Xatirin nə istəyir чего твоя душа желает 3. уважение. Sənin xatirin üçün из-за уважения к тебе (ради тебя) ◊ xatirə gəlir (düşür) помнится, приходит на память, припоминается; xatirinə gətirmək вспоминать, вспомнить; xatirindən çıxarmamaq не забывать, не забыть; xatirinə dəymək kimin обижать, обидеть кого; xatirini saxlamaq уважать; xatiri qalmaq обижаться, обидеться; xatiri əziz olmaq kimin yanında пользоваться уважением у кого; xatiri olmaq пользоваться уважением; xatirini sındırmaq kimin обижать, обидеть кого (причинять, причинить обиду кому), xatirini istəmək kimin испытывать уважение к кому; xatirini gözləmək kimin уважать (стараться ничем не обидеть)
Azərbaycanca-rusca lüğət / xatir1 i. 1. memory; ~ indən çıxmaq to slip / to escape one’s memory, to pass completely from one’s memory; Əgər xatirimdən çıxmayıbsa... If my memory doesn’t fail me...; ~ini saxlamaq to treat with respect (d.), to be* respectful (to); ~ə dəymək to offend (d.), to wound smb.’s feelings; O, mənim xatirimə dəydi He / She offended me, He / She wounded my feelings; ~ə gətirmək to remember (d.), to recall (d.); ~dən çıxmaq to forget* (d.); ~i olmaq to be* held in respect; ~ini almaq to comfort (d.), to console (d.); 2. (hörmət) respect; for the sake; onun / onların ~inə for his / their sake
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / xatir1 is. ~indən çıxmaq oublier vt ; ~ində qalmaq rester vi (ê) en mémoire ; məc. âme f ; cœur m ; xatirin nə istəyir ce que ton coeur désire ; xatirinə dəymək blesser vt
Azərbaycanca-fransızca lüğət / xatir1 [ər.] сущ. 1. са затӀ рикӀел аламукьунин, рикӀел хуьз хьунин алакьун, хурун зигьин; зигьин; фикир; // xatirə düşmək (gəlmək) рикӀел хтун, фикирдиз хтун, хиялдиз хтун; xatirə gətirmək рикӀел хкун, фикирдиз хкун; xatirində qalmaq (yaşamaq) рикӀел аламукьун, фикирда амукьун, рикӀелай алат твун; xatirində saxlamaq рикӀел хуьн, фикирда хуьн, рикӀелай алуд тавун; xatirindən çıxmaq рикӀелай алатун, фикирдай акъатун; 2. пер. рикӀ; xatirinə dəymək (toxunmaq) хатурда акьун, хатурдихъ галукьун, рикӀ хун; 3. хатур, гьуьрмет; xatir saxlamaq хатур хуьн, гьуьрмет хуьн, гьуьрмет авун; 4. xatirinə хатурдай а) гьуьрметдин лишан яз; б) ...патал, ...килигна; ** xatiri qalmaq хатур амукьун, инжиклу хьун, бейкеф хьун, рикӀик хкӀун, экя хьун; xatiri olmaq хатур хьун, гьуьрмет хьун, нуфуз хьун, кӀани хьун, сейли хьун, гьисаба кьун, кваз кьун, саймишун; xatirini almaq хатурар къахчун, гевилар къахчун, теселли гун, ччан-рикӀ авун, рикӀ-дуркӀун гун; xatirini gözləmək (saxlamaq) хатур хуьн, гьуьрмет хуьн, хатур кӀан хьун, гьуьрмет авун, гьуьрметун; xatirini istəmək хатур кӀан хьун, гьуьрмет авун, сейлидай кьун; xatirini qırmaq (sındırmaq) хатур хун, рикӀик хкӀун, рик хун; Allah xatirinə Аллагьдин хатурдай, Аллагьдин хатур аватӀа, вун-ви Аллагь, ваз Аллагь аватӀа (минетун, хагьишун манада).
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / xatirə. 1) fikir, zehin, ağıl; 2) könül, qəlb, ürək; 3) hiss, duyğu; 4) hörmət; 5) kef.
Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb və fars sözləri lüğətiinsanın yadda saxlama qabiliyyəti; yaddaş.
Azərbaycan kişi adlarının izahlı lüğəti