* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.
2003 | •••••••••••••••••••• | 0.79 |
2004 | ••••••••• | 0.34 |
2006 | •••••• | 0.23 |
2007 | ••••••••••• | 0.42 |
2009 | ••••••••••••• | 0.48 |
2010 | ••••••• | 0.27 |
2012 | ••••••••• | 0.34 |
2014 | ••••• | 0.17 |
2015 | ••••• | 0.17 |
2016 | ••••••••• | 0.35 |
2017 | ••••••••••••• | 0.49 |
2018 | •••••••••••• | 0.45 |
2019 | ••••••••••••••• | 0.56 |
2020 | •••• | 0.13 |
1 is. [fars.] 1. Dəni sünbüldən ayırma əməliyyatı. …Xəstə olduğum cəhətə bu yay xırmanım hamıdan geriyə qalmışdı. S.S.Axundov. [Rəşid:] Qurbanqulu uşağı görər-görməz xırman çəkdiyi atı buraxır və quyunun yanına qaçır. T.Ş.Simurq. 2. Taxılı döymək, təmizləmək və qurutmaq üçün qabaqcadan hazırlanmış dairəvi düz yer, meydança. Atlı Hacı Namazalını xırmandan gəlib apardı nəçərnikin yanına. C.Məmmədquluzadə. Kəndlilər hamısı böyük bir xırmanın yanına yığılmışdı. M.İbrahimov. □ Xırman döymək – taxılın dənələrini xüsusi alətlərlə sünbüldən ayırmaq. Danabaş kəndinin kənarında… Məşədi Ağa kişi on iki yaşlı oğlu Əsəd ilə bahəm xırman döyürlər. C.Məmmədquluzadə. Biçər biçini, arpanı, döyər əkinçi xırmanı; Çuval-çuval döyüb yığar əkinçi arpa-buğdanı. A.Səhhət. [Həsən:] İskəndər də mənim oğlum olub, xırman döyəndə necə kömək eləyir. Ə.Haqverdiyev. Xırman sovurmaq – taxıl dənələrinə qarışmış samanı ayırmaq üçün onu kürəklə havaya sovurmaq. ◊ Xırmanüstü vədə – boş, yalan vədə.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / xırman1 Fars sözüdür, dərzin döyülmək üçün yığıldığı yerə deyirlər və xərlə (eşşəklə) bağlıdır. Görünür, xırmanı eşşəklə döyüblər və o, vəli arxasınca müntəzəm çəkib (-man bu müntəzəmliyi bildirən şəkilçidir və dəyirman sözündə də özünü göstərir). 2-ci mülahizə də var: farsca xırman sözünün bir mənası da “taxıl tığı (dən topası)” deməkdir. Xırmangah farslarda “гумно” (xırman) deməkdir. Bu mənada xırman elə “taxıl yığılan sahə” anlamını əks etdirir. Sonuncu yozum daha inandırıcıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / xırman2 I сущ. 1. ток (расчищенное место или специально оборудованная площадка для молотьбы, очистки и просушки зерна) 2. гумно (крытая площадка для молотьбы); xırman döymək молотить, смолачивать, обмолачивать (молотя, очищать, отделять зерна от колосьев); xırman sovurmaq веять, провеивать (очищать зерно от мякины и сора на ветру или при помощи веялки) II прил. молотильный. Xırman işləri молотильные работы
Azərbaycanca-rusca lüğət / xırman1 [fars.] сущ. 1. харман, юг гатун; 2. харман, рат (юг гатадай чка); xırman döymək харман гатун, юг гатун; ** xırmanüstü vədə хармандал гайи гаф, таб (буш) гаф.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / xırman