Yamnaya mədəniyyəti
Yamnaya mədəniyyəti(Rusca: Ямная культура) və ya Yamna mədəniyyəti(Ukraynaca: Ямна культура) Eneolit dövründən ErkənTunc dövrünə qədər e.ə 3300–2600-cü illərdə Şərqi Avropada(Ural çayı,Dnestr və Cənubi Buq) Britaniya və Qərbi Avropada isə e.ə 1700-cü ilə qədər yaşamış xalqların yaratdığı arxeoloji mədəniyyət.Bu arxeoloji mədəniyyət kurqan otaqlarının çuxur şəklində olmasına görə Çuxur Məzar(Pit Grave) və Oxra Məzar (Ochre Grave) olmaqla 2 yerə bölünür.
== Mənşəyi ==
Yamna mədəniyyəti E.ə 3300-2600 illər arasında Don-Volqa bölgəsində mövcud olmuştur ve Don mənşəli Repin ve Volga mənşəli Khvalynsk mədəniyyəti ilə oxşarlıq təşkil edir.Antropoloq David Anthony'yə göre erken Yamna mədəniyyəti Pont çöllərində E.ə 4000-3200 -cü illər arasında sürətnən yayılmışdır. Bu yayılma eynı zamanda Hind-Avropa tayfalarının ve dillerinin bu bölgədə yayılmasına gətirib çıxarmışdır.Pavel Dolukhanov'a görə isəYamna mədəniyyətinni yüksəlişi Tunc dövrü toplumlarındakı sosial irəlləyişi göstərməktədir.Mədəniyyət qərbdə Katakomb mədəniyyəti (MÖ. 2800–2200),şərqdə isə Volqa ətrafında Politavka mədəniyyəti (MÖ. 2700–2100) tərəfındən davam etdirilmiş, bu iki mədəniyyət isə MÖ. 18.-12. əsrlər arasında yerlərini Srubna mədəniyyətinə buraxmışlar.
== Yamnaya mədəniyyəti və Qafqaz ==
Qafqaz xalqlarının köç tarixini ortaya çıxaran Berlin Arxeologiya Universitetinin professoru Sabina Reynold tapıntıları barədə bunları deyib:
“Müasir dövrdən 2-3 min il öncə Şimali Qafqazda yaşayan bütün xalqların mədəniyyətləri fərqli olsa da, genetik olaraq bir-birilərinə çox bənzəyiblər. Anlaşılan odur ki, onların mədəni xüsusiyyətləri qan qohumluğundan daha önəmli olub”.
Arxeoloqlar Qafqazda yaşayan xalqların əcdadlarının bu bölgəyə təxminən, 5-8 min il öncə gəldiklərini düşünür. Bu bölgə uzun müddət qövm köçlərinin ana yollarından biri olmaqla yanaşı, Rusiya və digər Avropa ölkələrinin müasir sakinlərinin əcdadları üçün Avropaya açılan pəncərə olub.
Bu səbəbdən danimarkalı arxeoloqlar uzun müddətdir, Qafqaz xalqlarının genetik yaddaşında bu köçlərin izini tapmağın mümkün olacağını düşünürdü. Bu fikrə əsasən, bəzi durumlarda mədəniyyətlər zamanla böyük dəyişikliklərdən keçsə də, xalqların genlərində bu tarix əks olunmalı idi.
