Antarktikada yerləşən qütb stansiyalarının siyahısı
Antarktikada çoxlu sayda müxtəlif dövlətlərə məxsus Elmi tədqiqat stansiyaları vardır. Bu stansiyalarda elmi müşahidələr aparılır. Antarktida haqqında konvensiyaya görə istənilən dövlət 60° paraleldən cənubda elmi məqsədlər məqsədilə stansiya yerləşdirə bilər.
Bakıda yerləşən abidələrin siyahısı
Bakı abidələri — Bakı öz tarixinə görə qədim şəhər olduğundan, burada müxtəlif dövrlərə aid çoxlu sayda tarixi və memarlıq abidələri vardır.
== Azərbaycan memarlıq tarixi ==
Bəşər sivilizasiyasının ilkin meydana gəlmiş ərazilərindən biri də Azərbaycandır. İlk növbədə buna səbəb insanların yaşaması üçün mülayim və münasib təbii şərait olmuşdur. Ərazidə aparılmış arxeoloji qazıntıların nəticələri göstərmişdir ki, Azərbaycanda yaşamış qədim insanlar tarix boyu şərəfli yaradıcılıq yolu keçərək çoxsaylı mədəniyyət əsərləri yaratmışlar və onlardan biri də memarlıqdır. Memarlıq tarixi — insanlıq tarixidir . Bu tarixin başlanğıcı ibtidai insanların yaşadığı təbii mağaralardan başlayır. Azərbaycan ərazisində belə mağaraların sayı olduqca çoxdur. Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarının ətəklərində, Talış dağlarında, Naxçıvanda, Zəngilan, Kəlbəcər, Gədəbəy, Xanlar, Şamaxı və nəhayət Füzuli rayonu ərazisində aşkar edilmiş Azıx mağarası buna misal ola bilər. Belə mağaralarda aparılmış tədqiqatlar göstərir ki, burada yaşamış ibtidai insanlar 1,5 milyon il öncə, yaşayışlarını mağaralardakı şəraitə uyğunlaşdırmaq məcburiyyətində qalsalar da sonralar şüurun inkişafı və bəzi əmək və inşaat alətlərinin yaranması ilə əlaqədar olaraq onlar yaşadıqları təbii mağaraları öz yaşayış tərzlərinə uyğunlaşdırmağa çalışmışlar. Tarixən formalaşan Azərbaycan şəhərlərinin və bütöv şəhərsalma sistemlərinin qorunması problemləri ilə bağlı müxtəlif qərar və tədbirlər həyata keçirilmişdir.
UNESCO-nun siyahısına salınmış Rusiyada yerləşən obyektlər
2019-cu ilə YUNESKO Ümumdünya İrsi siyahısında təsvirdə "Rusiya Federasiyası" nişanlı 29 maddə mövcuddur, bu ümumi sayın 2,6% -ni təşkil edir (2019-cu il üçün 1121). Mədəniyyət meyarlarına görə siyahıya 18 obyekt daxil edilmişdir, onlardan 7-si insan dahisinin şah əsəri (i meyar i), 11 obyekt təbii meyarlara görə, onlardan 4-ü müstəsna gözəllik və estetik əhəmiyyətə malik təbiət hadisələri kimi qəbul edilmişdir (meyar vii). 2017-ci ildə Rusiya Ümumdünya İrs Saytlarının ümumi sayına görə dünyada 9-cu, təbii ərazilərin sayına görə (Çin, ABŞ və Avstraliyadan sonra) 4-cü yerdədir.
Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilən qədim Hersones Tavriçes şəhəri və təsviri yerində "Ukrayna" işarəsi olan Krımın nəzarətində olan Rusiya ərazisindədir. Rusiya hakimiyyəti bunu Rusiya Federasiyası ərazisində Ümumdünya İrs Saytı hesab edir; Rusiya Federasiyasının UNESCO-dakı daimi nümayəndəsi E. Mitrofanova onu Rusiya obyektlərinin sayına aid etdi.
Bundan əlavə, 2017-ci il tarixində Rusiyada 18 obyekt (üç təkrar namizəd sayılmamış) Ümumdünya İrs Siyahısına daxil olmaq üçün namizədlər sırasındadır. Rusiyanın hüquqi varisi olan Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı 12 oktyabr 1988-ci ildə Ümumdünya Mədəni və Təbii İrsin Mühafizəsi Konvensiyasını ratifikasiya etdi. Rusiya ərazisində yerləşən ilk obyektlər 1990-cı ildə UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 14-cü iclasında siyahıya alındı.
Bu cədvəldə obyektlər YUNESKO-nun Dünya İrsi Siyahısına əlavə olunduğu qaydada yerləşdirilmişdir.
Rəng, Rusiyanın nəzarətində olan Krım yarımadasının ərazisində yerləşən, lakin Dünya İrs Siyahısında "Ukrayna"nı qeyd edir.
Çay yatağında yerləşən ada
Çay adası — çay tərəfindən əhatələnmiş quru parçası Çay adaları iki qrupa bölünür. Çayın öz fəaliyyəti sayəsində yaranan adalar və çayların təsir göstərə bilməməsi sayəsində yaranan adalar. Birini adalar özlridə iki yerə bölünür:
Çaylar yatağı boyunça ərasini yuyur və bunun sayəsində yatağda çay şaxəli qollar əmələ gətirir. Bunun nəticəsində yuyulmuş yatağda qolların arasında adalar əmələ gəlir.
Məlumdur ki çaylar (xüsusi ilə lilli çaylarda) il ərzində dağlardan yatağına tonlarla lil gətirir. Lil toplanaraq adalar əmələ gətirir. Xüsusi ilə deltalarda yerləşən adaları buna misal çəkmək olar.
İkinci qrupa aid adalar isə çayları suları qarşısına çıxan bərk suxurları yuya bilmədiyindən onun dolanlağa məcbur olur.
Ən iri çay adası özündə iki ölkəni birləşdirən (Qayana və Surinam) Kasikyaredir. Ada Orinoko, Kasikyare, Riu-Neqru və Amazon çayı kimi çayların əhatəsində yerləşir.
Ən şimalda yerləşən yaşayış məntəqələri
Əhalisinin sayı 100 mindən çox olan şimalda yerləşən şəhərlər.
Şərqi Azərbaycan ostanında yerləşən su anbarlarının siyahısı
Şərqi Azərbaycan ostanında bir çox su anbarı yerləşir. Bu anbarlardan içmə, sulama, elektrik məqsədilə istifadə edilir. Anbarların doluluq miqdarı yağışlardan və qar əriməsindən asılı olaraq illik dəyişməkdədir. Bunlara əlavə olaraq, anbarlar yelkən, balıqçılıq və turistik fəaliyyətlər üçün də istifadəyə açıqdır.
Şərqi Azərbaycan ostanının çayları
Şərqi Azərbaycan ostanının dağları
İ. Gaderi. İran Turizm Coğrafyasına Bir Giriş. Tehran: Mehkameh. 2015.
Scheyvens, R. Ekoturism and the Empowerment of Local Communities. 20.
Dəməşq şəhərində yerləşən İran səfirliyinin İsrail tərəfindən bombalanması
Dəməşq şəhərindəki İran səfirliyinin İsrail tərəfindən bombalanması — 2024-cü il 1 aprel tarixində Suriyanın paytaxtı Dəməşq şəhərində yerləşən İran İslam Respublikasının səfirliyinə İsrail tərəfindən gerçəkləşdirilmiş bombalama hücumu. İran hücuma görə məsuliyyəti İsrail və Amerika Birləşmiş Ştatlarının daşıdığını açıqlayıb.
İran mediası bildirib ki, zərbə nəticəsində İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) Qüds qüvvələri birləşməsinin yüksək rütbəli komandiri, briqada generalı Məhəmmədrza Zahidi və digər yeddi SEPAH zabiti də daxil olmaqla ümumilikdə 13 nəfər həlak olub.
== Arxa plan ==
2011-ci ildə Suriyada vətəndaş müharibəsi başlayandan bəri Yaxın Şərqdə bir çox beynəlxalq güclər tərəfindən müxtəlif təyinatlı hava hücumları həyata keçirilib. 2023-cü ilin oktyabr ayında Qəzza bölgəsində başlanmış müharibə bir çox siyasi şərhçilər tərəfindən Suriya vətəndaş müharibəsi zəmnində İran-İsrail münaqişəsinin bir parçası olaraq görülməkdədir. Suriyada məskunlaşmış İran Silahlı Qüvvələrinə mənsub hərbi birləşmələr, Hizbullah və İraq və Əfqanıstandan olan xarici milislər sözügedən hərbi toqquşmalarda aktiv olaraq iştirak etməkdədirlər.
2023-cü ilin 19 fevral tarixində Suriyanın Dəməşq şəhərində yerləşən bir sıra hərbi obyektlər İsrail Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən həyata keçirildiyi ehtimal edilən hava hücumları nəticəsində vurulub və hücumlardan sonra bir sıra yaşayış məntəqəsi də ciddi formada zədələnib. Fevraldakı hücumlarda 5 nəfər həlak olub, 15 nəfər isə yaralanıb.
Hücumlar 2023-cü ilin fevral ayında Hizbullahın yüksək rütbəli səhra komandirlərindən biri olan İmad Muğniyənin 2008-ci ildə öldürüldüyü ərazidə baş verib. 2023-cü ilin 7 oktyabr tarixində HƏMAS tərəfindən İsrailə qarşı başladılmış qəfil hərbi əməliyyatlardan sonra İran HƏMAS birliklərini açıq formada dəstəkləyib və nəticədə İsrail və İran arasında növbəti döyüş əməliyyatlarının başladılması üçün zəmin yaranıb.
Hal-hazırda Osmanlı imperiyası ərazisində yerləşən dövlətlərin siyahısı
Osmanlı imperiyasının himayəsi və hakimiyyəti altında olmuş ölkələrin imperiyadan asılılıq müddətləri aşağıdakı kimi verilmişdir.
== Osmanlı imperiyasına birbaşa tabe olan ərazilərin siyahısı ==
=== Avropa ===
=== Qafqaz ===
=== Orta Şərq ===
=== Afrika ===
== Digərləri ==
=== Polşa krallığı ===
Osmanlı imperiyası 1576-cı ildə Şərqi Avropada Polşa krallığını himayəsi altına aldı, təsir dairəsini Belarusiya, Şimali Ukrayna, Latviya, Litva və Estoniya və Baltik dənizinə qədər genişləndirə bildi. Fransız Valua sülaləsindən olan II Henrinin taxta cıxmaq üçün Fransaya qaçmasından sonra Polşada başlayan ardıcıl üsyanlara Sokollu Mehmed Paşa müdaxilə etdi. O dövrdə Osmanlı imperiyasına tabe olan Transilvaniya knyazı Stefan Batori "Polşa kralı" seçildi. Qeyd edilən hakimiyyətin son illərinə doğru 1586-cı ildə taxta çıxan III Siqmunt Vasanın hakimiyyəti dövründə burada Osmanlı təsiri zəiflədi və tamamilə yox oldu.
=== Qızıl Orda xanlıqları ===
Müxtəlif dövrlərdə Qazan xanlığı (1521–1531, 1533–1546, 1546–1551), Qasım xanlığı (1486–1512), Noqay Ordası (1548–1711), Həştərxan xanlığı (1532–1549) və Başqırdıstan xanlığı (1656–1738) Osmanlı himayəsinə keçmiş dövlətlər idi.
=== Asiya ===
==== Mərkəzi və Cənub-Şərqi Asiya ====
Osmanlı imperiyası XVI əsrdən etibarən Orta Asiyada türk xanlıqlarına əvvəl İran, sonra isə Rusiyaya qarşı müqavimətdə kömək etmişdir. Orta Asiyadakı bu xanlıqlar, xüsusən XIX əsrdə onları işğal etməyə çalışan Rusiya imperiyası və Çinə (Buxara və Kaşqar xanlıqları kimi) qarşı mübarizə aparmaq üçün Osmanlı imperiyasından kömək istəmişdilər. Bundan başqa, Cənub-Şərqi Asiyada yerləşən Açe sultanlığına əvvəlcə Hollandiya, sonra isə Portuqaliya işğalına qarşı Osmanlı imperiyasının hərbi-siyası köməyi olub.
==== Daxili Ərəbistan və Oman ====
Ərəbistanın daxili əraziləri yerli sülalələr və onların şeyx və ya əmir adlanan yerli idarəçiləri tərəfindən idarə olunurdu.
Keçmiş Osmanlı imperiyası ərazisində yerləşən dövlətlərin siyahısı
Osmanlı imperiyasının himayəsi və hakimiyyəti altında olmuş ölkələrin imperiyadan asılılıq müddətləri aşağıdakı kimi verilmişdir.
== Osmanlı imperiyasına birbaşa tabe olan ərazilərin siyahısı ==
=== Avropa ===
=== Qafqaz ===
=== Orta Şərq ===
=== Afrika ===
== Digərləri ==
=== Polşa krallığı ===
Osmanlı imperiyası 1576-cı ildə Şərqi Avropada Polşa krallığını himayəsi altına aldı, təsir dairəsini Belarusiya, Şimali Ukrayna, Latviya, Litva və Estoniya və Baltik dənizinə qədər genişləndirə bildi. Fransız Valua sülaləsindən olan II Henrinin taxta cıxmaq üçün Fransaya qaçmasından sonra Polşada başlayan ardıcıl üsyanlara Sokollu Mehmed Paşa müdaxilə etdi. O dövrdə Osmanlı imperiyasına tabe olan Transilvaniya knyazı Stefan Batori "Polşa kralı" seçildi. Qeyd edilən hakimiyyətin son illərinə doğru 1586-cı ildə taxta çıxan III Siqmunt Vasanın hakimiyyəti dövründə burada Osmanlı təsiri zəiflədi və tamamilə yox oldu.
=== Qızıl Orda xanlıqları ===
Müxtəlif dövrlərdə Qazan xanlığı (1521–1531, 1533–1546, 1546–1551), Qasım xanlığı (1486–1512), Noqay Ordası (1548–1711), Həştərxan xanlığı (1532–1549) və Başqırdıstan xanlığı (1656–1738) Osmanlı himayəsinə keçmiş dövlətlər idi.
=== Asiya ===
==== Mərkəzi və Cənub-Şərqi Asiya ====
Osmanlı imperiyası XVI əsrdən etibarən Orta Asiyada türk xanlıqlarına əvvəl İran, sonra isə Rusiyaya qarşı müqavimətdə kömək etmişdir. Orta Asiyadakı bu xanlıqlar, xüsusən XIX əsrdə onları işğal etməyə çalışan Rusiya imperiyası və Çinə (Buxara və Kaşqar xanlıqları kimi) qarşı mübarizə aparmaq üçün Osmanlı imperiyasından kömək istəmişdilər. Bundan başqa, Cənub-Şərqi Asiyada yerləşən Açe sultanlığına əvvəlcə Hollandiya, sonra isə Portuqaliya işğalına qarşı Osmanlı imperiyasının hərbi-siyası köməyi olub.
==== Daxili Ərəbistan və Oman ====
Ərəbistanın daxili əraziləri yerli sülalələr və onların şeyx və ya əmir adlanan yerli idarəçiləri tərəfindən idarə olunurdu.
Osmanlı imperiyası ərazisində hal-hazırda yerləşən dövlətlərin siyahısı
Osmanlı imperiyasının himayəsi və hakimiyyəti altında olmuş ölkələrin imperiyadan asılılıq müddətləri aşağıdakı kimi verilmişdir.
Osmanlı imperiyası 1576-cı ildə Şərqi Avropada Polşa krallığını himayəsi altına aldı, təsir dairəsini Belarusiya, Şimali Ukrayna, Latviya, Litva və Estoniya və Baltik dənizinə qədər genişləndirə bildi. Fransız Valua sülaləsindən olan II Henrinin taxta cıxmaq üçün Fransaya qaçmasından sonra Polşada başlayan ardıcıl üsyanlara Sokollu Mehmed Paşa müdaxilə etdi. O dövrdə Osmanlı imperiyasına tabe olan Transilvaniya knyazı Stefan Batori "Polşa kralı" seçildi. Qeyd edilən hakimiyyətin son illərinə doğru 1586-cı ildə taxta çıxan III Siqmunt Vasanın hakimiyyəti dövründə burada Osmanlı təsiri zəiflədi və tamamilə yox oldu.
Müxtəlif dövrlərdə Qazan xanlığı (1521–1531, 1533–1546, 1546–1551), Qasım xanlığı (1486–1512), Noqay Ordası (1548–1711), Həştərxan xanlığı (1532–1549) və Başqırdıstan xanlığı (1656–1738) Osmanlı himayəsinə keçmiş dövlətlər idi.
Osmanlı imperiyası XVI əsrdən etibarən Orta Asiyada türk xanlıqlarına əvvəl İran, sonra isə Rusiyaya qarşı müqavimətdə kömək etmişdir. Orta Asiyadakı bu xanlıqlar, xüsusən XIX əsrdə onları işğal etməyə çalışan Rusiya imperiyası və Çinə (Buxara və Kaşqar xanlıqları kimi) qarşı mübarizə aparmaq üçün Osmanlı imperiyasından kömək istəmişdilər. Bundan başqa, Cənub-Şərqi Asiyada yerləşən Açe sultanlığına əvvəlcə Hollandiya, sonra isə Portuqaliya işğalına qarşı Osmanlı imperiyasının hərbi-siyası köməyi olub.
Ərəbistanın daxili əraziləri yerli sülalələr və onların şeyx və ya əmir adlanan yerli idarəçiləri tərəfindən idarə olunurdu.
