zəlzələlər sözü azərbaycan dilində

Zəlzələ — yeraltı zərbələr və Yerin üst qatının titrəməsidir. Bu həm tektonik proseslərlə, həm də partlayış, su bəndlərinin doldurulması, dağlarda yeraltı sürüşmələrlə müşayiət olunur. Vulkanların püskürməsi zamanı da kiçik yeraltı təkanlar baş verə bilər. Yer səthində zəlzələlər yerin silkələnməsi, yerdəyişməsi və ya parçalanması ilə özünü göstərir. Böyük zəlzələnin episentri dənizdə yerləşdikdə, dənizin dibi sunamiyə səbəb olacaq qədər yerdəyişmə ola bilər. Zəlzələlər həmçinin sürüşmələrə səbəb ola bilər. Ən ümumi mənada zəlzələ sözü seysmik dalğalar yaradan hər hansı bir seysmik hadisəni — istər təbii, istərsə də insanlar tərəfindən törədilmiş hadisəni təsvir etmək üçün istifadə olunur. Zəlzələlər əsasən geoloji qırılmaların qırılması ilə yanaşı, vulkanik fəaliyyət, sürüşmə, mina partlayışları və nüvə sınaqları kimi digər hadisələrlə də baş verir. Zəlzələnin ilkin qopma nöqtəsi onun hiposentri adlanır. Zəlzələ mərkəzi hiposentrin birbaşa üstündə yer səviyyəsində olan nöqtədir.

Bu siyahı Azərbaycanda baş verən zəlzələləri ehtiva edir.

Ermənistanda baş verən zəlzələlərin siyahısı

Gürcüstanda baş verən zəlzələlərin siyahısı

Hindistanda baş verən zəlzələlərin siyahısı

Yaponiyada baş verən zəlzələlərin siyahısı

Çində baş verən zəlzələlərin siyahısı

2012-ci il Şərqi Azərbaycan zəlzələləri — İranın şimal-qərb bölgəsində, Şərqi Azərbaycan ostanında 11 avqust tarixində, yerli vaxt ilə saat 16:53 radələrində baş vermiş 6,4 ballı (Əhərdə) və 6.3 ballı (Vərziqanda)və saat 17:08 üz verən zəlzələdir. Zəlzələ 9,9 kilometr dərinliyində baş vermişdi. Episentri Əhər, Vərziqan və Heris şəhərləri idi. bu zəlzələnin əsəri batı Azərbaycan , Ərdəbil və Zəncan əyalətlərindədə hiss edilmişdir Hətta bu zəlzələ Azərbaycan Cumhuriyyətinin baş şəhəri " BAKI" dada bilinmişdir Zəlzələ nəticəsində 60 kəndin 60–80% infrastrukturuna zərər yetirilmiş, daha 6 kənd yer üzündən tamamilə silinmişdi. 227 nəfər ölmüş, 1380 nəfərdən artıq insan yaralanmışdı. Xilasedici qruplar ilk növbədə Təbriz və Əhərə göndərilmişdi. Vərziqan və Əhərdə 200 nəfər insan uçuq binaların altından xilas edilmişdi. Təbrizdə enerji çatışmazlığı müşahidə olunurdu; nəqliyyatın hərəkəti pozulmuş, yollarda tıxaclar yaranmışdı. İnsan itkisi olmayıb, lakin bir necə bina zəlzələ nəticəsində zədəyə uğramışdır. Zəlzələ Ermənistan və Azərbaycanda hiss olunsa da, burada heç bir maddi zərər və ya insan itkisi müşahidə olunmamişdır..

2012-ci il Şərqi Azərbaycan zəlzələləri — İranın şimal-qərb bölgəsində, Şərqi Azərbaycan ostanında 11 avqust tarixində, yerli vaxt ilə saat 16:53 radələrində baş vermiş 6,4 ballı (Əhərdə) və 6.3 ballı (Vərziqanda)və saat 17:08 üz verən zəlzələdir. Zəlzələ 9,9 kilometr dərinliyində baş vermişdi. Episentri Əhər, Vərziqan və Heris şəhərləri idi. bu zəlzələnin əsəri batı Azərbaycan , Ərdəbil və Zəncan əyalətlərindədə hiss edilmişdir Hətta bu zəlzələ Azərbaycan Cumhuriyyətinin baş şəhəri " BAKI" dada bilinmişdir Zəlzələ nəticəsində 60 kəndin 60–80% infrastrukturuna zərər yetirilmiş, daha 6 kənd yer üzündən tamamilə silinmişdi. 227 nəfər ölmüş, 1380 nəfərdən artıq insan yaralanmışdı. Xilasedici qruplar ilk növbədə Təbriz və Əhərə göndərilmişdi. Vərziqan və Əhərdə 200 nəfər insan uçuq binaların altından xilas edilmişdi. Təbrizdə enerji çatışmazlığı müşahidə olunurdu; nəqliyyatın hərəkəti pozulmuş, yollarda tıxaclar yaranmışdı. İnsan itkisi olmayıb, lakin bir necə bina zəlzələ nəticəsində zədəyə uğramışdır. Zəlzələ Ermənistan və Azərbaycanda hiss olunsa da, burada heç bir maddi zərər və ya insan itkisi müşahidə olunmamişdır..

2012-ci il Şərqi Azərbaycan zəlzələləri — İranın şimal-qərb bölgəsində, Şərqi Azərbaycan ostanında 11 avqust tarixində, yerli vaxt ilə saat 16:53 radələrində baş vermiş 6,4 ballı (Əhərdə) və 6.3 ballı (Vərziqanda)və saat 17:08 üz verən zəlzələdir. Zəlzələ 9,9 kilometr dərinliyində baş vermişdi. Episentri Əhər, Vərziqan və Heris şəhərləri idi. bu zəlzələnin əsəri batı Azərbaycan , Ərdəbil və Zəncan əyalətlərindədə hiss edilmişdir Hətta bu zəlzələ Azərbaycan Cumhuriyyətinin baş şəhəri " BAKI" dada bilinmişdir Zəlzələ nəticəsində 60 kəndin 60–80% infrastrukturuna zərər yetirilmiş, daha 6 kənd yer üzündən tamamilə silinmişdi. 227 nəfər ölmüş, 1380 nəfərdən artıq insan yaralanmışdı. Xilasedici qruplar ilk növbədə Təbriz və Əhərə göndərilmişdi. Vərziqan və Əhərdə 200 nəfər insan uçuq binaların altından xilas edilmişdi. Təbrizdə enerji çatışmazlığı müşahidə olunurdu; nəqliyyatın hərəkəti pozulmuş, yollarda tıxaclar yaranmışdı. İnsan itkisi olmayıb, lakin bir necə bina zəlzələ nəticəsində zədəyə uğramışdır. Zəlzələ Ermənistan və Azərbaycanda hiss olunsa da, burada heç bir maddi zərər və ya insan itkisi müşahidə olunmamişdır..

Yaponiyada Zəlzələlərin Proqnozlaşdırılması (ZPKK) üzrə koordinasiya Komitəsi Aprelin 1969-də yaradılıb, Geodeziya Şurasının İkinci Zəlzələ Proqnozlaşdırılması Planının tərkib hissəsi kimi məqsədi ilə 30 deputatdan ibarətdir və hər il dörd dəfə Yaponiyada görüşür keçirilir.Komitəyə istiqamətində ilk addımlar Zəlzələlərin Proqnozu - 1962-ci ildə Hazırkı Statusu və Fəaliyyət Planın zəlzələ tədqiqatçılar qəbul edilib. Bu, 1964-ci ildə onların ilk proqnoz planın işə salınması ilə Geodeziya Şurasının Baş Assambleyası tərəfindən qəbul olunub. 1964, 1695 və 1968-ci illərdə zəlzələlərin aşağıdakı GŞBA gələcək proqnozlaşdırma fəaliyyəti əlaqələndirmək üçün yaradılıb.

Zəlzələlərin Proqnozlaşdırılması üzrə Qlobal Şəbəkə (GNFE) 2008 ci ildə Beynəlxalq Proqram- Zəlzələlərin proqnozlaşdırılması sahəsində Əməkdaşlıq haqqında razılaşma əsasında (ICEP) , BEA (Beynəlxalq Elmlər Akademiyası) ilə bir sıra ölkələr və beynəlxalq təşkilatların hakimiyyət orqanları, o cümlədən – Tirol hakimiyyəti (İnsbruk, Avstriya), Pakistan (PEA –nın prezidenti, baş nazirin "Elm, texnologiya və planlaşdırma üzrə dövlət komissiyasının" müşaviri, Ishfaq Ahmad imzalayıb, İslamabad), İndoneziya (Zati Aliləri Sultan, İndoneziyanın Xüsusi Yogyakarta Vilayəti Hakimiyyət orqanlarınının qubernatoru Hamengku Buwono X imzalayıb), Azərbaycan (Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının Ekspert Şurası Sədrinin müavini, Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Zəlzələlərin Proqnozu və Öyrənilməsi üzrə Elmi-Tədqiqat institutunun baş direktoru Elçin Xəlilov tərəfindən imzalanıb), "WOSCO" Ümümdünya Elmi Əməkdaşlıq Təşkilatı (Ümümdünya Elmi Əməkdaşlıq Təşkilatının Vitse-Prezidenti, Doktor Allen Simpson imzalayıb.İngiltərə, London), EIC korporasaiyası (İngiltərə, London) tərəfindən imzalanıb. GNFE ilə beynəlxalq əməkdaşlıq razılaşmaları Qazaxıstan (NPK Proqnoz, Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Qazaxıstan), Özbəkistan (Özbəkistanın Milli Elmlər Akademiyasının Seysmologiya İnstitutu), Elmi-texniki şirkətlər -SETAC (İstanbul, Türkiyə) və FATE (Praqa, Çexiya) imzalanmışdır. Məlum olduğu kimi, zəlzələlərin proqnozlaşdırılması probleminə bəzi alimlərin münasibətləri heçdə birmənalı deyil. Müasir dövrdə dünya elmi cəmiyyətini zəlzələlərin proqnozlaşdırılmasının yeni texnologiyaların inkişafında uzun müddətli "durğunluq" məyus etdi, "skeptiklərə" və "optimistlərə" bölündü. "Skeptiklərin " əsas mövqesi- qısamüddətli zəlzələlərdə qabaqcadan xəbər vermək qeyri-mümkündür, necə ki bu sahədə uzun müddətli tədqiqatlar müvəffəqiyyətlə başa çatmamışdır. "Optimistlərin" mövqesi , qeyri-mümkün "dünən", aydın olan "bu gün", təkamül elmi inkişafının dialektik başa düşməsinə əsaslanır, təbiətin yeni qanunlarının açılması , yeni biliklər və texnologiyaların sayəsində. 2003-cü ildə güclü zəlzələlərdən əvvəl, zəlzələlərdən böyük məsafələrdə uzaqda (1000 km-dən- 10000 km-ə qədər) cazibə sahəsinin üçölçülü dəyişikliyinin əhəmiyyətli dərəcədə yeni fiziki effekti kəşf edilmişdir. Bu effekt əhəmiyyətli dərəcədə yeni fiziki alətin-torsionnoqo üçölçülü qravitasiya dəyişmələrin detektoru əsasında uzanmışdır, hansı ki patent almışdır (Patent PCT:International Patent, PCT, WO 2005/003818 A1, Geneva, 13/01/2005). Göstərilən detektorun əsasında proqnozlaşdırma stansiyası ATROPATENA avtomatik və müstəqil şəkildə cazibə sahəsinin üçölçülü dəyişikliklərini qeydə almaq və ABŞ (La Habra) da yerləşən Mərkəzi Verilənlər Bazasına bu informasiyanı ötürmək imkanı əldə etmişdir. 2007-dən bəri, ATROPATENA-AZ-ın birinci stansiyasının işə düşməsindən sonra, zəlzələlərin qısamüddətli proqnozları müntəzəm olaraq Prezidium BEA-a (Beynəlxalq Elmlər Akademiyası H&E, Avstriya, İnsbruk), Pakistan Elmlər Akademiyasına (İslamabad , Pakistan) və Gadjah Mada Universitetinə (Yoguakarta, İndoneziya) daxil olmağa başladı.

Zəlzələlərin Proqnozlaşdırılması üzrə Qlobal Şəbəkə (GNFE) 2008 ci ildə Beynəlxalq Proqram- Zəlzələlərin proqnozlaşdırılması sahəsində Əməkdaşlıq haqqında razılaşma əsasında (ICEP) , BEA (Beynəlxalq Elmlər Akademiyası) ilə bir sıra ölkələr və beynəlxalq təşkilatların hakimiyyət orqanları, o cümlədən – Tirol hakimiyyəti (İnsbruk, Avstriya), Pakistan (PEA –nın prezidenti, baş nazirin "Elm, texnologiya və planlaşdırma üzrə dövlət komissiyasının" müşaviri, Ishfaq Ahmad imzalayıb, İslamabad), İndoneziya (Zati Aliləri Sultan, İndoneziyanın Xüsusi Yogyakarta Vilayəti Hakimiyyət orqanlarınının qubernatoru Hamengku Buwono X imzalayıb), Azərbaycan (Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının Ekspert Şurası Sədrinin müavini, Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Zəlzələlərin Proqnozu və Öyrənilməsi üzrə Elmi-Tədqiqat institutunun baş direktoru Elçin Xəlilov tərəfindən imzalanıb), "WOSCO" Ümümdünya Elmi Əməkdaşlıq Təşkilatı (Ümümdünya Elmi Əməkdaşlıq Təşkilatının Vitse-Prezidenti, Doktor Allen Simpson imzalayıb.İngiltərə, London), EIC korporasaiyası (İngiltərə, London) tərəfindən imzalanıb. GNFE ilə beynəlxalq əməkdaşlıq razılaşmaları Qazaxıstan (NPK Proqnoz, Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Qazaxıstan), Özbəkistan (Özbəkistanın Milli Elmlər Akademiyasının Seysmologiya İnstitutu), Elmi-texniki şirkətlər -SETAC (İstanbul, Türkiyə) və FATE (Praqa, Çexiya) imzalanmışdır. Məlum olduğu kimi, zəlzələlərin proqnozlaşdırılması probleminə bəzi alimlərin münasibətləri heçdə birmənalı deyil. Müasir dövrdə dünya elmi cəmiyyətini zəlzələlərin proqnozlaşdırılmasının yeni texnologiyaların inkişafında uzun müddətli "durğunluq" məyus etdi, "skeptiklərə" və "optimistlərə" bölündü. "Skeptiklərin " əsas mövqesi- qısamüddətli zəlzələlərdə qabaqcadan xəbər vermək qeyri-mümkündür, necə ki bu sahədə uzun müddətli tədqiqatlar müvəffəqiyyətlə başa çatmamışdır. "Optimistlərin" mövqesi , qeyri-mümkün "dünən", aydın olan "bu gün", təkamül elmi inkişafının dialektik başa düşməsinə əsaslanır, təbiətin yeni qanunlarının açılması , yeni biliklər və texnologiyaların sayəsində. 2003-cü ildə güclü zəlzələlərdən əvvəl, zəlzələlərdən böyük məsafələrdə uzaqda (1000 km-dən- 10000 km-ə qədər) cazibə sahəsinin üçölçülü dəyişikliyinin əhəmiyyətli dərəcədə yeni fiziki effekti kəşf edilmişdir. Bu effekt əhəmiyyətli dərəcədə yeni fiziki alətin-torsionnoqo üçölçülü qravitasiya dəyişmələrin detektoru əsasında uzanmışdır, hansı ki patent almışdır (Patent PCT:International Patent, PCT, WO 2005/003818 A1, Geneva, 13/01/2005). Göstərilən detektorun əsasında proqnozlaşdırma stansiyası ATROPATENA avtomatik və müstəqil şəkildə cazibə sahəsinin üçölçülü dəyişikliklərini qeydə almaq və ABŞ (La Habra) da yerləşən Mərkəzi Verilənlər Bazasına bu informasiyanı ötürmək imkanı əldə etmişdir. 2007-dən bəri, ATROPATENA-AZ-ın birinci stansiyasının işə düşməsindən sonra, zəlzələlərin qısamüddətli proqnozları müntəzəm olaraq Prezidium BEA-a (Beynəlxalq Elmlər Akademiyası H&E, Avstriya, İnsbruk), Pakistan Elmlər Akademiyasına (İslamabad , Pakistan) və Gadjah Mada Universitetinə (Yoguakarta, İndoneziya) daxil olmağa başladı.

2012-ci il Şərqi Azərbaycan zəlzələləri — İranın şimal-qərb bölgəsində, Şərqi Azərbaycan ostanında 11 avqust tarixində, yerli vaxt ilə saat 16:53 radələrində baş vermiş 6,4 ballı (Əhərdə) və 6.3 ballı (Vərziqanda)və saat 17:08 üz verən zəlzələdir. Zəlzələ 9,9 kilometr dərinliyində baş vermişdi. Episentri Əhər, Vərziqan və Heris şəhərləri idi. bu zəlzələnin əsəri batı Azərbaycan , Ərdəbil və Zəncan əyalətlərindədə hiss edilmişdir Hətta bu zəlzələ Azərbaycan Cumhuriyyətinin baş şəhəri " BAKI" dada bilinmişdir Zəlzələ nəticəsində 60 kəndin 60–80% infrastrukturuna zərər yetirilmiş, daha 6 kənd yer üzündən tamamilə silinmişdi. 227 nəfər ölmüş, 1380 nəfərdən artıq insan yaralanmışdı. Xilasedici qruplar ilk növbədə Təbriz və Əhərə göndərilmişdi. Vərziqan və Əhərdə 200 nəfər insan uçuq binaların altından xilas edilmişdi. Təbrizdə enerji çatışmazlığı müşahidə olunurdu; nəqliyyatın hərəkəti pozulmuş, yollarda tıxaclar yaranmışdı. İnsan itkisi olmayıb, lakin bir necə bina zəlzələ nəticəsində zədəyə uğramışdır. Zəlzələ Ermənistan və Azərbaycanda hiss olunsa da, burada heç bir maddi zərər və ya insan itkisi müşahidə olunmamişdır..

2012-ci il Şərqi Azərbaycan zəlzələləri — İranın şimal-qərb bölgəsində, Şərqi Azərbaycan ostanında 11 avqust tarixində, yerli vaxt ilə saat 16:53 radələrində baş vermiş 6,4 ballı (Əhərdə) və 6.3 ballı (Vərziqanda)və saat 17:08 üz verən zəlzələdir. Zəlzələ 9,9 kilometr dərinliyində baş vermişdi. Episentri Əhər, Vərziqan və Heris şəhərləri idi. bu zəlzələnin əsəri batı Azərbaycan , Ərdəbil və Zəncan əyalətlərindədə hiss edilmişdir Hətta bu zəlzələ Azərbaycan Cumhuriyyətinin baş şəhəri " BAKI" dada bilinmişdir Zəlzələ nəticəsində 60 kəndin 60–80% infrastrukturuna zərər yetirilmiş, daha 6 kənd yer üzündən tamamilə silinmişdi. 227 nəfər ölmüş, 1380 nəfərdən artıq insan yaralanmışdı. Xilasedici qruplar ilk növbədə Təbriz və Əhərə göndərilmişdi. Vərziqan və Əhərdə 200 nəfər insan uçuq binaların altından xilas edilmişdi. Təbrizdə enerji çatışmazlığı müşahidə olunurdu; nəqliyyatın hərəkəti pozulmuş, yollarda tıxaclar yaranmışdı. İnsan itkisi olmayıb, lakin bir necə bina zəlzələ nəticəsində zədəyə uğramışdır. Zəlzələ Ermənistan və Azərbaycanda hiss olunsa da, burada heç bir maddi zərər və ya insan itkisi müşahidə olunmamişdır..

Bu siyahı Azərbaycanda baş verən zəlzələləri ehtiva edir.

Bu siyahı Azərbaycanda baş verən zəlzələləri ehtiva edir.

Türkiyə–Suriya zəlzələsi — 6 fevral 2023-cü ildə Türkiyənin cənubunda Qaziantep şəhərinin Şehitkamil ilçəsində Türkiyə vaxtı ilə saat 04:17-də (01:17 UTC) baş verən güclü zəlzələ. Zəlzələ Türkiyə və Suriyada ciddi dağıntılara səbəb oldu. == Tektonik quruluşlar == === Geologiya === Zəlzələnin yeri onu Anadolu, Ərəbistan və Afrika lövhələrinin üçlü qovşağının yaxınlığında yerləşdirir. Zəlzələnin mexanizmi və yeri ya Şərqi Anadolu Fay zonasında, ya da Ölü Dəniz Transformasiya Fay Zonasında baş verməsi ilə uyğundur. Şərqi Anadolu Fayı Türkiyənin Egey dənizinə qərbə doğru çıxmasını, Ölü dəniz Transformasiyası isə Ərəbistan yarımadasının Afrika və Avrasiya plitələrinə nisbətən şimala doğru hərəkətini tənzimləyir. Şərqi Anadolu Fayı Anadolu və Ərəb plitələri arasında sərhədi təşkil edən 700 kilometr uzunluğunda (430 mil) sinistral transformasiya fayıdır. Çatışmazlıq şərqdən qərbə doğru ildə 10 mm (0,39 düym) azalan sürüşmə sürətlərini göstərir, burada ildə 1–4 mm (0,039–0,157 düym) kənarlaşma olur. Qırılma 1789 (M 7.2), 1795 (M 7.0), 1872 (M 7.2), 1874 (M 7.1), 1875 (M 6.7), 1893 (M 7.1) və 2020-ci illərdə (Mw 6.8) böyük zəlzələlərə səbəb oldu. Bu zəlzələlər qırılmanın ayrı-ayrı seqmentlərini parçaladı. Şərqdəki seysmik cəhətdən aktiv Palu və Pütürge seqmentləri M 6.8-7.0 zəlzələlər üçün təxminən 150 il təkrarlanma intervalı göstərir.