incəsənəti sözü azərbaycan dilində

Azərbaycan mədəniyyəti (az.-əbcəd آذربایجان مدنیتی‎) — azərbaycanlıların, Azərbaycan etnik qruplarının və tarixən mövcud olmuş dövlətlərin mədəniyyəti. ХI-ХIII əsrlərdə Səlcuqlar və Hülakülər dövründə türk oğuz tayfalarının Şərqi Zaqafqaziya və İran Azərbaycanına gəlişi ilə Azərbaycan xalqı formalaşmağa başlamış və bu proses XV əsrin sonlarına qədər davam etmişdir. Azərbaycan ədəbi dili XIII əsrdə formalaşmağa başlamış, XIV–XV əsrlərdə isə yazılı Azərbaycan ədəbiyyatı ortaya çıxmışdır. XVI əsrdə Azərbaycan türkləri tərəfindən qurulan Səfəvilər imperiyasında Azərbaycan dili dövlət dili olaraq istifadə edilirdi.Əsrlər boyunca Azərbaycan dili bütün Persiya, Qafqaz və cənub-şərqi Dağıstanda linqva franka kimi ticarətdə və etnik qruplar arası qarşılıqlı münasibətlərdə istifadə edilib. İranda uzun müddət azərbaycandilli sülalələrin hakimiyyətdə olması fars dilinə idarəçilik, titul adları və hərbi terminologiyada bir çox azərbaycanizmlərin daxil olmasına gətirib çıxarmışdır. Azərbaycan ədəbiyyatının geniş inkişaf etdiyi Səfəvi dövründə Azərbaycan dastanları Osmanlı, Çağatay və fars ədəbiyyatlarına nüfuz etmiş, XVIII əsrdə erməni və gürcü aşıqları Azərbaycan aşıq sənəti nümunələrini öz əlifbaları ilə qeydə almışdır. Orta əsrlərdə formalaşmış Azərbaycan xalçaları Asiya və Avropada məşhurlaşmış, Azərbaycan xalçaçılarının ideya və bacarıqları bütün Qafqazda hiss edilmişdir.XIX əsrdə Azərbaycanın Rusiyanın tərkibinə daxil olmasıyla burada yaşayan insanlar Rusiya mədəniyyəti ilə və onun vasitəsilə də dünya mədəniyyəti ilə tanış olurlar. XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəlləri Azərbaycanda milli oyanış — mədəni Renessans dövrü (maarifçiliyin genişlənməsi, təhsil, mətbuat və incəsənətin inkişafı) baş vermişdir. Bu dövrün azərbaycanlı islahatçı ziyalıları dövrü nəşrlər, teatr truppaları və qonşu dövlətlərdəki konstitusiya hərəkatlarında iştirak vasitəsilə türk Cənubi Qafqazından başqa İran, Osmanlı və Mərkəzi Asiyada da təsirə malik oldular. Azərbaycan əlifba islahatı isə Türk yazı inqilabına başçılıq etmiş, bütün Türk dünyasına birbaşa təsir etmişdir.

Bizans İncəsənəti — Orta əsrlər incəsənətinin parçası hesab olunan Bizans İncəsənəti.

Gürcüstan incəsənəti — Gürcüstan mədəniyyətinin bir hissəsi. 1801-ci ildə Gürcüstanla Rusiya arasında müqavilə bağlanması, və Şərqi Gürcüstanında Rusiyaya ilhaq olunması gürcülərin ümumilikdə rus mədəniyyət ilə tanışlıqlara gətirib çıxarmışdır. Bir çox rus memarlığına aid incəsənətə aid elementlər Gürcüstan sənətkarları tərəfindən mənimsənilmişdir. XIX əsrin əvvələrindən başlayaraq Gürcüstan incəsənətində və memarlığında klassik rus memarlıq üslubları hiss edilməyə başlamışdır. Memarıq baxımından fərqlənən Tiflis şəhəri idi. XIX əsrin I yarısında gürcü rəngkarlığında Qərbi Avaropa rus rəngkarlığının təsiri özünü göstərirdi. Bu dövrdə Gürcüstanda görkəmli rəssamlar, heykəltəraşlar fəaliyyət göstərirdi. Milli mövzulara müraciət etməklə realistcəsinə fəaliyyət göstərən rəssamların işləri göz oxşayırdı. Belə rəssamlardan biri Niko Pirosmanaşvili (1862-1918) idi. Gürcü xalq rəssamı olan N. Pirosmanişvili Pikassonun ən sevimli rəssamlardan biri idi.

"Müharibə sənəti", "Hərb sənəti", "Savaş sənəti" (çin. 孫子兵法) — Çin hərb nəzəriyyəçisi və strateqi Sun Dzı (E.ə. 544 — E.ə. 496) tərəfindən yazılmış traktat. "Müharibə sənəti" hərbi strategiyaya və siyasətə aid məlum olan qədim çin traktatları arasında ən qədimisidir. Əsər on üç fəsildən ibarətdir. == Yaranma tarixi == Ənənəvi olaraq kitabın əfsanəvi sərkərdə və strateq Sun Dzı tərəfindən yazıldığı iddia edilir. Buna görə də tartktatın uzun müddət E.ə. VI əsrin axırı — E.ə. V əsrin əvvələrində yazıldığı güman edilirdi (E.ə.

Mayya incəsənəti — Mezoamerikan Mayya sivilizasiyasının incəsənəti. == Yaranması və xüsusiyyətləri == Mayyalılar sənət əsərlərini taxta və daş alətlərinin köməyi ilə yaradırdılar, dəmirdən yalnız eramızın 11-ci əsrində istifadə etməyə başlamışdılar, ancaq İspanların fəthi Mayyalılar arasında metal alətlərin yayılmasının qarşısını aldı. Hər Mayya krallığının özünəməxsus regional məktəbləri var idi. Bu məktəblər öz krallığında izlənilməsi tələb olunan tərz və incəsənət ənənələri yaradırdılar.. Mayya sənət əsərləri insanın qüdrəti və əhəmiyyəti barədə fikirləri əks etdirir. Bir çox sənət əsəri real həyatın xüsusiyyətlərini əks etdirməyə çalışırdı, canlı görüntülər yaradırdı. Təsviri sənət Mayya elitası tərəfindən ideoloji silah kimi istifadə olunurdu, Mayya allahlarının sonsuz güc sahibi olduqları iddia edilirdi. Əsərlərin çoxu padşahların və elitanın gücünü və böyüklüyünü öyərək, Mayya tanrılarının məhdudiyyətsiz gücə sahib olduğunu müdafiə edirdi. Mayya padşahları onları ucaltmaq məqsədi ilə müəyyən qaydalara uyğun olaraq təsvir edilirdi. Mayya sənəti klassik dövrdə özünün ən yüksək dövrünə çatdı.

Merovinq sənəti və memarlığı, frankların kralı Xlodvisin xristianlığı qəbul etməsindən tutmuş Merovinqlər sülaləsinin sonuncu nümayəndəsi Çilderix İlin taxtdan endirilərək yerinə Karolinq sülaləsininilk hökümdarı Qısa Pepin gətirilməsinə qədər Qaulda inkişaf etmiş sənət və memarlığı ifadə edən termin == Memarlıq == Merovinqlər sülaləsindən günümüzə çox az struktur qalmışdır,lakin arxeoloji qazıntılarda xristianlığın ilk dövrü kilsələrindəki memarlıq üslubunun əksər kilsələrdə davam etdirildiyi anlaşılırdı. == Heykəl == Merovinqlər sülaləsi dövründə klassik üsluba uyğun mərmər sarkofaqları Akvitaniyadakı emalatxanalarda istehsal olunmağa davam etdi. Bu əsərlərin ən gözəlini özündə əks etdirən, Paris yaxınlığındakı Jouarre monastırındakı sarkofaqdan olan abbat Teodechildenin sarkofaqı nəfis şəkildə işlənmiş dəniz qabığı formaları ilə bəzədilib. Arxiyepiskop Aqilbertin (ö. 680) sarkofaqında “son hökm” səhnələri yenidən canlandırıldı. Bəzi sarkofaqlarda bir tərəfdən xristianlıqla bağlı səhnələr, digər tərəfdən isə alman mifologiyasından səhnələr yer alırdı. == Dekorativ sənətlər == Merovinq ornamental sənətinin ən uğurlu nümunələri arasında kral ailəsi üçün qızıldan düzəldilib daş-qaşla bəzədilmiş, daha əhəmiyyətli şəxslər üçün bürünc və ya dəmir büstqalterlər, tokalar, qılınc sapları və s. (hamısı ölülərlə birlikdə dəfn edildi), kilsələrdə qurbangahı bəzəmək üçün hazırlanmış xaçlar, qalıqlar, kitab qutuları, müxtəlif fincanlar və s. sayıla bilər. İrlandiya rahibləri tərəfindən qurulan bir çox monastırlarda (Fransada Lükseuil və Korbi monastırları; İsveçrədəki Sankt Qailen monastırı və s.) işıqlandırma sənətinin çox uğurlu nümunələri verilmişdir.

"Müharibə sənəti", "Hərb sənəti", "Savaş sənəti" (çin. 孫子兵法) — Çin hərb nəzəriyyəçisi və strateqi Sun Dzı (E.ə. 544 — E.ə. 496) tərəfindən yazılmış traktat. "Müharibə sənəti" hərbi strategiyaya və siyasətə aid məlum olan qədim çin traktatları arasında ən qədimisidir. Əsər on üç fəsildən ibarətdir. == Yaranma tarixi == Ənənəvi olaraq kitabın əfsanəvi sərkərdə və strateq Sun Dzı tərəfindən yazıldığı iddia edilir. Buna görə də tartktatın uzun müddət E.ə. VI əsrin axırı — E.ə. V əsrin əvvələrində yazıldığı güman edilirdi (E.ə.

ABŞ təsviri incəsənəti (ing. Visual art of the United States) — ABŞ və ya amerikan rəssamlarının təsviri incəsənəti. Təsviri incəsənətdə Hudzon çayı məktəbi Avropa naturalizm ənənələrində XIX əsr cərəyanı idi. Tomas İkinsin realist rəsmləri artıq geniş şəkildə tanınır. 1913-cü ildə Nyu-York şəhərində keçirilən Avropa modernist sənət sərgisi olan Arsenal şou ictimaiyyəti şok etdi və ABŞ-nin incəsənət səhnəsini dəyişdirdi. Corciya O'Kiff, Marsden Hartli və və başqaları yeni, fərdi üslublarla təcrübələr apardılar. Cekson Pollok və Villem de Kuninqin abstrakt ekspressionizmi və Endi Uorhol və Roy Lixtenşteynin pop-artı kimi başlıca bədii hərəkatlar ABŞ-də geniş inkişaf etmişdir. Modernizmin və sonra postmodernizmin qabarıqlaşması Frank Lloyd Rayt, Filip Conson və Frank Qeri kimi Amerika memarlarına şöhrət gətirdi. Alfred Stiqlitz, Edvard Stayxen və Ansel Adams da daxil olmaqla, böyük fotoqraflarla amerikalılar fotoqrafiyanın müasir sənət mühitində uzun müddət əhəmiyyətli olmuşdur.

Azərbaycan təsviri sənəti — Azərbaycan xalqının nümayəndələri tərəfindən yaradılmış təsviri sənət nümunələri. == Tarixi == === Qədim dövr === Azərbaycanda təsviri sənətin ən qədim nümunələri arasında e.ə. VIII–V əsrlərdən qalmış Qobustan qaya təsvirləri, Kəlbəcər rayonunun Zalxa gölü ətrafında Ayıçınqılı və Pəriçınqıl dağlarındakı Tunc dövrünün başlanğıcına (e.ə. 3-cü minillik) aid rəsmlər, Ordubad şəhərindən şimalda Gəmiqaya dağlarındakı qayaüstü təsvirlər müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Qobustanın "Böyükdaş", "Kiçikdaş", "Cingirdağ", "Şonqardağ" və digər qayalarında həkk olunmuş rəsmlərdə, orada yaşamış qədim insanların həyat tərzi, məişəti, əməyi ilə əlaqədar təsvirlər xüsusi maraq doğurur. Burada ovçuluq, maldarlıq, əkinçilik və məişətin digər sahələri ilə bağlı müxtəlif süjetlər, səhnələr, insan və heyvan təsvirləri dinamik tərzdə həkk olunmuşdur. Qobustan qaya rəsmləri — piktoqramlar ibtidai icma quruluşundan feodalizm mərhələsinə kimi çoxəsrlik, uzun tarixi dövrü əhatə edir. Təsviri sənətin qədim nümunələri arasında dulusçuluq, daş və metal məmulatlarını bəzəyən dekorativ naxışlar, rəsmlər, qabartmalar (relyef təsvirlər), heykəllər mühüm yer tutur. Bunlardan kürə formalı qab (Naxçıvan MR-nın Şahtaxtı kəndi), ikibaşlı maral fiquru (Xocavənd rayonunun Dolanlar kəndi), üzərində 5 fantastik heyvan təsviri cızılmış tunc qab (Gədəbəy), aypara şəklində qızıl yaxalıq (Ziviyə), qızıl cam (Urmiya gölü yaxınlığındakı Həsənlu təpəsi), Qarabağ düzlərindən tapılmış keramik qablar öz zərifliyi, bədii kamilliyi ilə fərqlənir (e.ə. VIII–VII əsrlər).

Azərbaycan incəsənəti filmi rejissor Qriqori Braginski tərəfindən 1934-cü ildə çəkilmişdir. Azdövlətkinosənayedə istehsal edilmişdir. Film Azərbaycan milli incəsənətinin inkişafından, təbliğindən və incəsənət ustalarının xalqa xidmətindən bəhs edir. == Məzmun == Film Azərbaycan milli incəsənətinin inkişafından, təbliğindən və incəsənət ustalarının xalqa xidmətindən bəhs edir. == Filmin üzərində işləyənlər == Rejissor: Qriqori Braginski Bəstəkar: Müslüm Maqomayev == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh.

Azərbaycan incəsənəti qısametrajlı sənədli filmi rejissor Mirzə Mustafayev tərəfindən 1970-ci ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Filmə M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında tamaşaya qoyulmuş "İldırımlı Yollarla" baletindən, "Sevil" operasından, "Qobustan Kölgələri" baletindən fraqmentlər, Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının, "Qaya" Vokal Kvartetinin və müğənni Müslüm Maqomayevin çıxışları daxildir. == Məzmun == Filmə M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında tamaşaya qoyulmuş "İldırımlı Yollarla" baletindən, "Sevil" operasından, "Qobustan Kölgələri" baletindən fraqmentlər, Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının, "Qaya" Vokal Kvartetinin və müğənni Müslüm Maqomayevin çıxışları daxildir. == Filmin üzərində işləyənlər == Ssenari müəllifi: Kərim Kərimov Rejissor: Mirzə Mustafayev Operator: Mirzə Mustafayev, Tofiq Sultanov Rəssam: Kamil Nəcəfzadə == İstinadlar == == Mənbə == “Azərbaycan incəsənəti” kino lentində. [C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilən "Azərbaycan incəsənəti" adlı qısametrajlı rəngli film haqqında] //Bakı.- 1969.- 3 noyabr. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm".

Azərbaycan incəsənəti' — qısametrajlı sənədli filmi rejissor Yalçın Əfəndiyev tərəfindən 1988-ci ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Kinolent tamaşaçıları Azərbaycanın rəngarəng incəsənət nümunələri ilə tanış edir. == Məzmun == Kinolent tamaşaçıları Azərbaycanın rəngarəng incəsənət nümunələri ilə tanış edir.

Orta əsrlər incəsənəti — təqribən 1000 il davam edən Qərbdə sənət tarixi dövrü. Adətən bu termin Avropa, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada sənətin inkişafına aiddir. İncəsənət tarixçiləri orta əsr sənətlərini tarixi dövrlərə və mövcud üslublara görə təsnif etməyə çalışırlar, lakin bütün bu təsnifatlar şərtlidir. Aşağıdakı dövrləşdirmə ümumiyyətlə qəbul edilir: Kelt sənəti, erkən xristian sənəti, xalqların köçürülmə dövrü sənəti, Bizans sənəti, Roma dövründən əvvəlki sənət, Roma sənəti və Qotik sənət. Bu üslubların hər biri öz növbəsində ayrı-ayrı dövrlərə bölünür. Bundan əlavə, öz millətinin və mədəniyyətinin formalaşdığı dövrdə hər bölgənin özünəməxsus üslubu vardı, məsələn, ingilis-sakson və ya Qədim Norveç sənəti. O dövrdə freskalar və rəsm əsərləri yalnız həqiqətən istedada sahib olan və rəsm üçün lazımi qabiliyyətlərə sahib olanlar tərəfindən edilirdi. Bu yaradıcılıq bir növ hobbi və ya əyləncə deyildi. Orta əsr sənətləri ustaların müəyyən tələblərini irəli sürdü. Bir qayda olaraq, kilsə divarları, qurbangah və ya namaz üçün bir otaq rənglənirdi.

Qacar dövrü incəsənəti — 1781-1925-ci illərdə mövcud olmuş Qacarlar dövlətinin incəsənəti. Ağa Məhəmməd şah Qacar və xələflərinin dövründə nisbi sülh şəraiti incəsənətin inkişafına səbəb olmuşdur. Məşhur Azərbaycan rəssamı Mirzə Qədim İrəvani bir çox əsərini bu üslubda çəkmişdir. 1988-ci ildə çəkilmiş "Aşıq Qərib" filmində Qacar miniatür məktəbi nümunələrindən istifadə edilmişdir.

Niderland incəsənəti — orta əsrlərdə tarixi Niderland ərazisində inkişaf etmiş vahid rəssamlıq məktəbi. XVI əsr Niderland burjua inqilabı nəticəsində Niderland incəsənəti Hollandiya və Flamand rəssamlıq məktəblərinə ayrılmışdır. XV əsr Niderland intibahı boyakarlıq məktəbi (mehrab rəsmləri, portret və miniatürlər) Avropada ən məşhur rəssamlıq məktəbi olmuşdur. XV – XVI əsrlərdə şpaler sənəti, zərgərlik, tikmə, XVI əsrin sonundan isə krujeva hörmə sənəti inkişaf etmişdir. == Ədəbiyyat == Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, VII cild. Bakı, 1983.

Roman incəsənəti – 1066-cı ildə normanların İngiltərəni fəth etməsi ilə başlayan XII əsrdə Qotik incəsənətin ortaya çıxmasına qədər davam edən incəsənət hərəkatı. İngiltərədə Norman üslubu, Avropada isə Roman üslubu olaraq adlandırılır. O dövrdə kilsələr və monastırlar ətrafdakı tək daş binalar idi. Böyük tavanın çəkisi divarların üzərində idi. Buna görə də, divarlar qalın və pəncərələr kiçik olurdu. Dörd divaraın üzərinə böyük tavan qoyulurdu. Buna görə Romanüslubuna "kobud" üslub deyilirdi. == Xüsusiyyətləri == Roman üslubu Roman memarlığından başqa dövrün sənət nümunələri olan həm heykəltəraşlıqda, həm də rəssamlıqda güclü üslub olaraq səciyyələnirdi. Zəburun bu dövrün ən zəngin bəzədilmiş əsərləri olan işıqlandırılmış əlyazmalarındakı səhnələrdə bu üslubun görüntülərini görmək olar. Sonuncu kilsələrdə ən çox yayılmış mövzular üçün Bizans ikonoqrafik modellərini izləməyə davam etdi, bunlar Məsihin Əlahəzrətində, Son Qiyamətdə və Məsihin Həyatından səhnələrində seçilir.

== Rus ikonası == Çoxsaylı daxili çəkişmələrə baxmayaraq qədim rus dövlətinin “Xüsusi xalq yığıncağı” quruluşu inkişaf edirdi. Knyazların nüfuzlarını yalnız döyüşlərdə deyil, həmçinin mənəvi sahədə göstərməsi ilə qədim rus mədəniyyətinin çiçəklənməsinə şərait yaratdı. Rus torpaqlarında XVI əsr milli özünü dərkin yüksəliş dövrü oldu. XVI əsrdə Rus kilsə ikonları ikonataslarda (pravoslav kilsəsində: ikonaların asıldığı divar) birləşdi. İlk öncə ikonatasın mərkəzi sırası- “Deisusnıy çin” seçilirdi. Yuxarı yaruslara “bayamarlar” , südverən Məryəmin və peyğəmbərlərin daxil idi. Aşağıda ikonostasın orta qapısında və onların kənarlarında blaqoveşşeniye (xristian bayramları ndan birinin adı), adlarına məbəd ithaf olunmuş yevangelist (incilin xəyali müəllifi) və müqəddəslərin təsvirləri yerləşdirildir. İkona müstəliqil əsər olub anca ansabl təşkil edirdilər. İkonaçı rəssamlar onların ansamblda dekorativ səsləşməsini nəzərə alırdılar. İkonastas Allahın hüzürunda olduğu ideyasını təəssüratını təcəssüm etdirdi.

Skif-Sibir heyvan üslubu— Son Tunc və Erkən Dəmir dövrlərinə aid mədəniyyət üslübu. == Tarixi == Son tunc dövründə Cənubi Sibirdə Karasuq (e.ə. XIV-VIII əsrlər) arxeoloji mədəniyyəti çiçəkləndi. Bu dövrdə insanlar atdan nəqliyyat vasitəsi kimi istifadə etməyə başladılar. Bu mədəniyyətin xarakterik cəhəti metallurgiyanın inkişafıdır. Altayda bu mədəniyyəti Yeniseyin orta axarı boyu yayılmış və yeddi əsrə qədər davam etmiş Taqar mədəniyyəti əvəz etdi. Onun xarakterik cəhəti kurqanların tikintisi və “skif heyvan üslubu”dur. Tuva ərazisində Arjan şah və Pazırık kurqanları maraq doğurur. Sonuncu 2490 il bundan əvvəl tikilib. Buradan türk xaqanının cəsədi bükülmüş qədim xalça (1,82- 2 m) tapılıb.

Səfəvi dövrü incəsənəti — 1501–1736-cı illərdə mövcud olmuş Səfəvilər dövlətinin incəsənəti. Bu, kitab və memarlıq baxımından incəsənətin yüksək səviyyəsi idi; bu dövrdə həmçinin keramika, metal, şüşə və bağlar baxımından da diqqət çəkirdi. Səfəvilər dövründə Azərbaycanda məişət keramikası və kaşı məmulatı istehsalı inkişaf etmişdi. Keçmişdə memorial məqsəd dağıyan türbələr Səfəvilər dövründə tamamilə dini mahiyyət kəsb edirdi.XVI əsrdə Səfəvilərin hakimiyyətə gəlməsindən başlayaraq Azərbaycan xalçaçılıq sənəti misli görünməmiş mükəmməlliyə çatdı və sənaye əhəmiyyəti qazandı. Dövrün miniatür rəssamları, xəttatları Azərbaycan ornamental incəsənət məktəbinin formalaşmasında mühim rol oynadı. Bu isə daha sonra Şərq incəsənətində və vahid Təbriz məktəbinin yaranmasında böyük təsirə səbəb oldu. XVI əsrin ikinci yarısından Cənubi Azərbaycanda inkişaf edən əfşan, ləçək-turunc, gülbəndlik kompozisiyaları Şimali Azərbaycan şəhərlərindəki toxucular tərəfindən mənimsənildi. == Tarixi kontekst == Səfəvi sülaləsinin hakimiyyətinin təməlləri XIV əsrin əvvəllərində yaradılmış Səfəviyyə ordeni ilə atılmışdı. Ordenin əsasını Şeyx Səfiəddin Ərdəbili qoymuş və ona öz adını vermişdi. Bu orden və sonradan bu orden əsasında yaradılmış dövlət İslamın Şiə məzhəbinin İsna əşəriyyə qolunun geniş yayılmasında mühüm rol oynamışdır.

İntibah sənətinin ilk təşəbbüsçüləri XIV əsrdə İtaliyada meydana gəlmişdi. Bu dövrün sənətçiləri Pyetro Kavallini (1259–1344), Simone Martini (1284–1344) və (ilk növbədə) Cotto (1267–1337) ənənəvi dini mövzularda kətan hazırlayarkən beynəlxalq qotik ənənəsindən başladılar, lakin yeni sənət üsullarından istifadə etməyə başladılar: mənzərəni arxa planda istifadə edərək şəkillərin daha real və canlı görünməsinə imkan verən üç ölçülü kompozisiya qurur. Bu, işlərini görüntü konvensiyaları ilə tamamlanan əvvəlki ikonoqrafik ənənədən kəskin şəkildə fərqləndirdi. İşlərini təyin etmək üçün Protointibah termini istifadə olunur. İtalyan sənəti tarixində müxtəlif əsrlərdə müvafiq terminlər yaranmışdır: duçento — 1200-е. İtal. ducento (iki yüz). Beynəlxalq qotika. treçento — 1300-е. İtal.

İtaliya incəsənəti —Bu dünya mədəniyyət tarixinin zəfər səhifəsidir. Heç vaxt, heç yerdə bu qədər görkəmli sənətkarlar, istedadlar yetişməmiş, incəsənətin bütün sahələrində bu qədər kəşflər edilməmiş, XVI-XVII əsrlər İtaliyasındakı kimi şah əsərlər yardılmamışdır. Həqəqitən bu dövrlər ölkənin qızıl yüzillikləridir. Rəssamların, heykəltəraşların və memarların statusu dəyişildi. Onlar sadə sənətkarlardan hörmət bəslənilən böyük sənətkarlara çevrildilər. Onların fəaliyyətləri yüksək qiymətləndirilir, saraylara dəvət olunur, Roma papaları, hersoqlar, xarici ölkələrin dövlət xadimləri onları öz saraylarına dəvət etmək üçün rəqabət aparırdılar. Sənətkarların individuallığı, yüksək sənətkarlığı, dərin biliklərə sahib olmağı dünya incəsənəti tarixinə İtaliya İntibahını bəxş etdi. Siyasi-iqtisadi şəraitin əlverişliliyi Avropa İntibahının məhz İtaliyada təşəkkülünə təkan verən səbəblərdən idi. = İtaliyada İntibah = İntibah yalnız klassik ənənələrin və parlaq mədəniyyətinin dirçəlməsi demək deyildir. Bu miflərə və bibliya süjetlərinə yeni baxış idi.

Norveç təsviri incəsənəti — Norveçin ilk görkəmli milli rəssamı olan boyakar və qrafik Yohan Kristian Dal çoxlu mənzərə əsərləri yaratmışdır. XIX əsrin ortalarından xalq həyatına dair mövzulara və milli mənzərəyə maraq artır. XIX əsrin sonunda milli realist rəssamlıq məktəbi formalaşmağa başlayır. Boyakarlardan K.Kroq, E.Verenşöll, G.Munte, T.Kittelsen, heykəltaraş Q.Vigelannın yaradıcılığında demokratik və vətənpərvərlik ideyaları üstün yer tutur. Məşhur boyakar Edvard Munkun yaradıcılığı da bu dövrdə formalaşır. XX əsrin birinci yarısında təsviri sənətin inkişafında monumental-dekorativ sənət xüsusi yer tuturdu. XX əsrin ikinci yarısından modernist cərəyanlarla yanaşı demokratik və realist ənənələr davam etdirilir. == Ədəbiyyat == Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, VII cild. Bakı, 1983.

Hun incəsənəti — əslən Orta Asiyadan olan Hunların Avropada yaratmış olduğu bütün mədəniyyət nümunələri nəzərdə tutulur. Hun sənəti əsasən qazanlar, qablar və zinət əşyaları, boyunbağılar, fibula və bilərziklərdən ibarətdir. Bu motivlərdə tez-tez təsvir edilən heyvan fiqurları ilə birlikdə, ağaclara və həndəsi şablonlara da rast gəlinir. Hun incəsənəti german tayfalarının incəsənətinə və ümumilikdə Avropa incəsənətinə böyük təsir etmiş, orada yunan-roma incəsənət ənənəsinin sona çatmasında rol oynamışdır. Hun incəsənəti özüdə Asiyadakı sivilizasiyalardan bəhrələnmişdir. Hunların maddi mədəniyyətini və incəsənətini öyrənə bilmək üçün iki qaynaq vardır: qədim əlyazmalar və arxeologiya. Lakin Hunlar köçəri həyat sürdükləri üçün onların incəsənəti və yaşamı barədə arxeoloji qaynaqlar az qalmışdır. Buna baxmayaraq, 1945-ci ildən sonra Hunlara aid olan xeyli sayda arxeoloji material aşkar edilmişdir. Təkcə 2005-ci ildən Hunlara aid olduğu bəlli olan 200 maddi mədəniyyət nümunəsi üzə çıxarılmışdır. Bu nümunələr Hun məzarları olmuşdur ki, oradan tapılanlar da Hunlara aid edilmişdir.

Qafqaz Albaniyasının incəsənəti — Qədim Şərq incəsənəti ilə əlaqəli olan tarixi və regional incəsənətdir. Qafqaz Albaniyasının müstəqil və vassal dövlət kimi mövcud olduğu e.ə. II əsrdən b.e.-nın VIII əsrinə kimi onun tabeliyinə daxil olmuş ərazilərdə yaranmış və inkişaf etmiş incəsənət ənənələri İslamın yayılmasından sonra da müxtəlif formada davam etmiş və yerli xalqların orta əsrlər incəsənətinin formalaşmasına təsir göstərmişdir. Arxeoloji materialların öyrənilməsi, tədqiqatçılara Qafqaz Albaniyası incəsənətinin inkişaf mərhələləri haqqında fikir söyləməyə imkan vermişdir. Orta əsrlər alban incəsənəti qədim dövrdə Qafqaz Albaniyası sənətkarlarının yaratdıqları özüllər üzərində inkişaf etmişdi. Qafqaz Albaniyası incəsənəti erkən dövrdə təbiəti və xarakteri baxımından dini ideyalara əsaslansa da, birinci əsrdən yeni dövrün başlanması ilə dinin təsiri bir qədər zəifləyir və feodalizmin mənşəyi və inkişafı ilə bağlı yenilikçi ideyalar yayılır. Yüksək səviyyədə mənimsənilmiş humanist ideyaların istiqamət verdiyi ikinci mərhələ dini və məzhəbi ənənələrin üstünlük təşkil etdiyi əvvəlki mərhələnin özülləri üzərində inkişaf etməkdə idi.Arxeoloji tədqiqatların gedişində, xüsusilə qəbirlərdə aşkar edilmiş bəzək əşyaları öz formalarının və istifadə olunmuş materialların rəngarəngliyi ilə fərqlənir. Bunlar metaldan, şüşədən, gildən, pastadan, müxtəlif qiymətli və yarımqiymətli daşlardan hazırlanırdı. Bəzək əşyalarının tərkibinə qadın tacları (çələngləri), boyunbağılar, qolbaqlar, üzüklər, asma bəzəklər, sancaqlar, toqqalar, muncuqlar, müxtəlif tikmə, bəzəklər və sair daxildir. Ən qədim alban dulusçuluq nümunələri çox rəngliliyi və mürəkkəb naxış-bəzək sistemi ilə seçilir.

Azərbaycan incəsənəti filmi rejissor Qriqori Braginski tərəfindən 1934-cü ildə çəkilmişdir. Azdövlətkinosənayedə istehsal edilmişdir. Film Azərbaycan milli incəsənətinin inkişafından, təbliğindən və incəsənət ustalarının xalqa xidmətindən bəhs edir. == Məzmun == Film Azərbaycan milli incəsənətinin inkişafından, təbliğindən və incəsənət ustalarının xalqa xidmətindən bəhs edir. == Filmin üzərində işləyənlər == Rejissor: Qriqori Braginski Bəstəkar: Müslüm Maqomayev == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh.

Azərbaycan incəsənəti qısametrajlı sənədli filmi rejissor Mirzə Mustafayev tərəfindən 1970-ci ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Filmə M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında tamaşaya qoyulmuş "İldırımlı Yollarla" baletindən, "Sevil" operasından, "Qobustan Kölgələri" baletindən fraqmentlər, Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının, "Qaya" Vokal Kvartetinin və müğənni Müslüm Maqomayevin çıxışları daxildir. == Məzmun == Filmə M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında tamaşaya qoyulmuş "İldırımlı Yollarla" baletindən, "Sevil" operasından, "Qobustan Kölgələri" baletindən fraqmentlər, Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının, "Qaya" Vokal Kvartetinin və müğənni Müslüm Maqomayevin çıxışları daxildir. == Filmin üzərində işləyənlər == Ssenari müəllifi: Kərim Kərimov Rejissor: Mirzə Mustafayev Operator: Mirzə Mustafayev, Tofiq Sultanov Rəssam: Kamil Nəcəfzadə == İstinadlar == == Mənbə == “Azərbaycan incəsənəti” kino lentində. [C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilən "Azərbaycan incəsənəti" adlı qısametrajlı rəngli film haqqında] //Bakı.- 1969.- 3 noyabr. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm".

Azərbaycan incəsənəti' — qısametrajlı sənədli filmi rejissor Yalçın Əfəndiyev tərəfindən 1988-ci ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Kinolent tamaşaçıları Azərbaycanın rəngarəng incəsənət nümunələri ilə tanış edir. == Məzmun == Kinolent tamaşaçıları Azərbaycanın rəngarəng incəsənət nümunələri ilə tanış edir.

Azərbaycan incəsənəti minilliklər boyunca qısametrajlı sənədli televiziya filmi rejissor Elçin Qasımov tərəfindən 2014-cü ildə çəkilmişdir. İctimai televiziyada istehsal edilmişdir. Film kökü minilliklərə gedib çıxan Azərbaycan incəsənəti, mədəniyyəti tarixini vərəqləyir. == Məzmun == Film kökü minilliklərə gedib çıxan Azərbaycan incəsənəti, mədəniyyəti tarixini vərəqləyir.

Azərbaycan incəsənəti minillikləri... qısametrajlı sənədli televiziya filmi rejissor Elnurə Kazımova tərəfindən 2014-cü ildə çəkilmişdir. Azərbaycan televiziyasında istehsal edilmişdir. Film tarixi minillikləri əhatə edən qədim Azərbaycan incəsənətindən və onun müxtəlif növlərindən bəhs edir. == Məzmun == Film tarixi minillikləri əhatə edən qədim Azərbaycan incəsənətindən və onun müxtəlif növlərindən bəhs edir.

Bosniya və Herseqovinanın incəsənəti dedikdə - Bosniya və Herseqovinanın əyalətində tarixdən əvvəlki dövrlərdən bu günə qədər yaşayan xalqların ( Boşnaklar, Serblər və Xorvatlar) incəsənəti nəzərdə tutulur. == Qədim miras == === Ümumi məlumat === İndiki Bosniya və Herseqovinanın hüdudlarında bir çox mədəni təbəqə yaranmışdır. Onların görünüşü və itməsi müxtəlif xalqların ölkə ərazisinə köçü ilə əlaqədardır.

Bosniya və Herseqovinanın incəsənəti dedikdə - Bosniya və Herseqovinanın əyalətində tarixdən əvvəlki dövrlərdən bu günə qədər yaşayan xalqların ( Boşnaklar, Serblər və Xorvatlar) incəsənəti nəzərdə tutulur. == Qədim miras == === Ümumi məlumat === İndiki Bosniya və Herseqovinanın hüdudlarında bir çox mədəni təbəqə yaranmışdır. Onların görünüşü və itməsi müxtəlif xalqların ölkə ərazisinə köçü ilə əlaqədardır.

Bosniya və Herseqovinanın incəsənəti dedikdə - Bosniya və Herseqovinanın əyalətində tarixdən əvvəlki dövrlərdən bu günə qədər yaşayan xalqların ( Boşnaklar, Serblər və Xorvatlar) incəsənəti nəzərdə tutulur. == Qədim miras == === Ümumi məlumat === İndiki Bosniya və Herseqovinanın hüdudlarında bir çox mədəni təbəqə yaranmışdır. Onların görünüşü və itməsi müxtəlif xalqların ölkə ərazisinə köçü ilə əlaqədardır.

Müjdə xristian incəsənətində ən çox müraciət olunan mövzulardan biridir. Müjdə mövzusu hələ erkən xristianlıq dövründən məşhur olmuş və bu mövzuda məlum olan erkən dənət nümunəsi Romadakı Prisilla katakombasındakı IV əsrə aid freskodur. == Orta əsrlər və intibah == Orta əsrlər və intibah dövründə məşhur olan Müjdə mövzusuna həmin dövrlərin ən məşhur və nüfuzlu sənətkarları müraciət etmişlər. Bakirə Məryəm və arxangel Cəbrayıl Roma-Katolik Marian incəsənətinin ən sevilən mövzularından biri olmuşdur. Sandro Botiçelli, Leonardo da Vinçi, Karavacco, Duçço di Buininsenya, Yan van Eyk, Bartolome Esteban Murillo və başqa minlərlə ustad sənətkarlar bu mövzuya müraciət etmişlər. Romadakı Santa Mariya in Trastevere (1291) kilsəsində Pyetro Kavallini, Padovadakı Skroveni kapellasında (1303) Cotto, Florensiyadakı Santa Mariya Novella kilsəsində (1486) Domeniko Girlandayo tərəfindən işlənmiş mozaikalar, Florensiyadakı Santa Kroçe bazilikasında (1435) Donatellonun qızıl suyuna çəkilmiş heykəli bu mövzuya həsr edilmiş məşhur sənət əsərləridir. Müjdə səhnələrinin təsvir kompozisiyası adətən bir-birinə oxşar idi; Məryəmin solunda dayanmış Cəbrayıl ona müjdəli xəbəri verərkən Məryəm oturmuş, daha sonrakı təsvirlərdə isə diz çökmüş halda göstərilirdi. Tipik olaraq Cəbrayıl daha yaxından, Məryəm isə bir qədər onun fonunda verilir. Orta əsrlər incəsənətində bir qayda olaraq Məryəm qapalı məkan və ya dəhlizdə göstərilirsə, intibah incəsənətində o, bağda və ya ağacların əhatəsində verilir. Təsvirlərdə göstərilən bina bəzən Bakirənin evi, bəzən də Yerusəlim məbədi hesab edilir.

Müsəlman Şiə İncəsənəti və Dram Cəmiyyəti — sənət ocağı. == Tarixi == 1883-cü ildə Eynəli bəy Sultanov tərəfindən Naxçıvanda yaradılmışdır. Naxçıvan teatrının bünövrəsini təşkil edən cəmiyyət Mirzə Fətəli Axundovun "Molla İbrahim Xəlil Kimyəgar", "Müsyo Jordan və drəviş Məstəli şah", "Vəziri-xani-Lənkəran", "Hacı Qara", Nəcəf bəy Vəzirovun "Müsibəti-Fəxrəddin", Əbdürrəhim bəy Haverdiyevin "Dağılan tifaq", "Pəri cadu", Cəlil Məmməquluzadənin "Ölülər",Nəriman Nərimanovun "Nadir şah", Eynəli Sultanovun "Tatarka"( "Azərbaycan qızı" və başqa əsərləri tamaşaya qoyulmuşdur. Onların tamaşaya qoyulmasında Eynəli Sultanov, Cəlil Məmmədquluzadə,habelə teatr həvəskarlarından M.Xəlilov, Q.Şərifov, P.Sultanov, M.Mirzəyev (Şürbi),Məhəmməd Tağı Sidqi və başqalarının mühüm xidmətləri olmuşdur. Tamaşalardan yığılan pul yoxsul şagirdlərə paylanırdı. Cəlil Məmmədquluzadə xatirələrində yazırdı: == Mənbə == Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 334.

Orta əsrlər incəsənəti — təqribən 1000 il davam edən Qərbdə sənət tarixi dövrü. Adətən bu termin Avropa, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada sənətin inkişafına aiddir. İncəsənət tarixçiləri orta əsr sənətlərini tarixi dövrlərə və mövcud üslublara görə təsnif etməyə çalışırlar, lakin bütün bu təsnifatlar şərtlidir. Aşağıdakı dövrləşdirmə ümumiyyətlə qəbul edilir: Kelt sənəti, erkən xristian sənəti, xalqların köçürülmə dövrü sənəti, Bizans sənəti, Roma dövründən əvvəlki sənət, Roma sənəti və Qotik sənət. Bu üslubların hər biri öz növbəsində ayrı-ayrı dövrlərə bölünür. Bundan əlavə, öz millətinin və mədəniyyətinin formalaşdığı dövrdə hər bölgənin özünəməxsus üslubu vardı, məsələn, ingilis-sakson və ya Qədim Norveç sənəti. O dövrdə freskalar və rəsm əsərləri yalnız həqiqətən istedada sahib olan və rəsm üçün lazımi qabiliyyətlərə sahib olanlar tərəfindən edilirdi. Bu yaradıcılıq bir növ hobbi və ya əyləncə deyildi. Orta əsr sənətləri ustaların müəyyən tələblərini irəli sürdü. Bir qayda olaraq, kilsə divarları, qurbangah və ya namaz üçün bir otaq rənglənirdi.