İnikas anlayışı
İnikas və ya funksiya anlayışı münasibət anlayışının xüsusi halıdır.
Tərif 1.
φ
{\displaystyle \varphi }
binar münasibəti o zaman funksional münasibət adlanır ki, aşağıdakı şərt ödənilsin:
(
∀
x
)
(
∃
!
y
)
(
x
φ
y
)
;
{\displaystyle (\forall x)(\exists !y)(x\varphi y);}
Funksional münasibət eyni zamanda funksiya və ya inikas da adlanır.
Tərifə əsasən,
φ
{\displaystyle \varphi }
münasibəti yalnız və yalnız o zaman inikas (funksiya) adlanır ki,
x
φ
y
∧
x
φ
z
→
y
φ
z
{\displaystyle x\varphi y\land x\varphi z\rightarrow y\varphi z}
münasibəti ödənilsin.
x
φ
y
{\displaystyle x\varphi y}
şərtini ödəyən
y
{\displaystyle y}
elementi
y
=
φ
(
x
)
{\displaystyle y=\varphi (x)}
kimi yazılır. Məsələn,
φ
=
{
⟨
1
,
2
⟩
,
⟨
1
,
3
⟩
,
⟨
2
,
2
⟩
}
{\displaystyle \varphi ={\{\left\langle 1,2\right\rangle ,\left\langle 1,3\right\rangle ,\left\langle 2,2\right\rangle }\}}
münasibəti funksional münasibət deyil, çünki, birinci iki cütdə 1 elementi ilə cüt təşkil edən iki element vardır. Lakin
{
⟨
n
,
n
2
⟩
|
n
∈
N
}
{\displaystyle {\{\left\langle n,n^{2}\right\rangle |n\in N}\}}
münasibəti isə funksional münasibətdir. Funksional münasibətin təyin oblastı və qiymətlər oblastı eyni zamanda uyğun inikasın təyin oblastı və qiymətlər oblastı adlanır.
Bəzi kurslarda (məsələn, orta məktəb kursunda) funksiyanın tərifi aşağıdakı kimi verilir.
İnikas nəzəriyyəsi
İnikas nəzəriyyəsi
Bu nəzəriyyənin mahiyyəti odur ki, şüur yüksək inkişaf etmiş materiyanın materiyanı inikas edirmə xassəsidir. İnikas nəzəriyyəsinin əsas anlayışları aşağıdakılardır:
· İnikas;
· Qıcıqlandırma;
· Hisslik;
· Psixi inikas;
· İnikasın şüurlu forması.
Ümumiyyətlə materiyaya inkas etdirmə xüsusiyyəti xasdır. İnikas – maddi obyektlərin digər maddi obyektlərlə qarşılıqlı təsirdə olmaları nəticəsində özündə onların izini buraxamaq qabiliyyətidir. İnkasa çoxsaylı misallar göstərmək olar: Bədəndə cızıqlar, insanın qruntda izi, qruntun insan ayaqqabısında izi, bir əşyanın digər əşya ilə toqquşması nəticəsində əmələ gəlmiş izlər və s. İnikasın elementar formaları aşağıdakılardır:
· Mexaniki;
· Fiziki;
· Kimyəvi.
Lakin inikasın əsas forması bioloji inikasdır. Onun əsas spesifikası odur ki, o yalnız canlı orqanizmlərə xasdır. Onun köməyi ilə canlılar həm canlı, həm də cansız obyektləri inikas etdirir. Bioloji inikasın əsas formaları:
· Qıcıq;
· Hissslik;
· Psixi inikas.
