Böyük O işarələr sistemi
Böyük O işarə göstəricisi, arqument müəyyən bir dəyərə və ya sonsuzluğa yaxınlaşanda bir funksiyanın məhdudlaşdırıcı davranışını təyin edən riyazi işarədir. Paul Bachmann, Edmund Landau və digərləri tərəfindən icad edilən, Bachmann-Landau işarəsi və ya asimptotik işarə olaraq adlandırılan işarələr qrupunun üzvüdür.
Kompüter elmlərində böyük O işarəsi, alqoritmlərin, problemin ölçüsü son dərəcə böyük olduğunda dəyişikliyə necə reaksiya verdiyini təsnif etmək üçün istifadə edilir. Analitik sayı nəzəriyyəsində, aritmetik bir funksiyanın asimptotik ölçüsünü böyük sonlu argumentlərdən keçən dəyərlə dəyişdirərkən "baş vermiş səhv" təxmin edilir. Məşhur nümunə, sadə ədədlər teoremində qalığın təxmin edilməsi problemidir.
Böyük O işarəsi, funksiyaları böyümə sürətinə görə xarakterizə edir: eyni böyümə nisbətinə sahib fərqli funksiyalar eyni O işarəsi ilə göstərilə bilər.
Böyükdür — (ing. greater than, ru. больше)
Böyükdür və ya bərabərdir (ing. greater than or egual to, ru.
Durğu işarələri
Durğu işarələri — dilin ümumi qrafik sistemində xüsusi yer tutan işarələr sistemidir ki, bunlar hərflər və digər yazı vasitələri ilə (rəqəmlər, bərabərlik işarəsi, bənzərlik işarəsi və s.) ifadə etmək mümkün olmayan cəhətləri bildirmək üçün işlədilir. Durğu işarələrinin vəzifəsi danışıq aktının məna daşıyan parçalara üzvlənməsini (mənalı hissələrini) göstərməkdən və onların tanınmasını təmin etməkdən, habelə danışıqda reallaşan sintaktik strukturun ritmik-melodik xüsusiyyətlərini əks etdirməkdən ibarətdir. Nöqtə, sual işarəsi, nida işarəsi, vergül, nöqtəli vergül, iki nöqtə, tire, çox nöqtə və s. durğu işarəsi adlanır.
Durğu işarələri iki funksiya yerinə yetirir. Buna görə də iki qrupa ayrılır:
ayırıcı işarələr;
fərqləndirici işarələr.
Ayırıcı durğu işarələrinin əsas funksiyası cümlələri, cümlənin həmcins üzvlərini, mürəkkəb cümlənin komponentlərini və sairi ayırmaqdır. Bu qrupa nöqtə, sual və nida işarələri, qoşa nöqtə, nöqtəli vergül, çox nöqtə daxildir. Fərqləndirici durğu işarələri cütüzvlüdür, vasitəsiz nitqi, sitatları, ara cümlə və əlavə konstruksiyaları fərqləndirmək üçün işlədilən iki vergül, iki tire, mötərizələr və dırnaqlardan ibarətdir.
== Durğu işarələrinin yazıda işlənməsi ==
Durğu işarələri yazılı nitqin formalaşmasında mühüm bir vasitədir və kommunikativ funksiyaya malikdir.
Görünməz su işarələri
Görünməz su işarələri (ing. invisible watermark ~ ru. невидимые водяные знаки ~ tr. görünmez filigran) – şəkildə gizlədilmiş və müəlliflik hüququ, yaxud başqa məxfi məlumatları özündə daşıyan kod. Görünməz su işarələri görüntünün çox da böyük olmayan hissələrində kontrastlığın elə azacıq dəyişdirilməsindən ibarətdir ki, insan gözü onu görmür. Görüntü kağıza çap olunduqda, fotoşəkli çəkildikdə və yenidən skanerdən keçirildikdə belə, münasib proqram təminatı görünməz su işarələrini bərpa edə bilər.
== Ədəbiyyat ==
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
Naxçıvan qaya işarələri
2016-cı ildə Culfa rayonunun Ərəfsə və Milax kəndləri arasında Ağsal adlanan yerdə qaya işarələri tapıldı. Naxçıvanda ilk dəfə təsbit edilən bu işarələrin bənzərləri, Cənubi Azərbaycanda və Şərqi Anadoluda çox yayğındır. Ağsalda üç qaya işarəsi tapılmışdır. İşarələrin hər biri qayanın üzərində oyulmuşdur. Bu işarələrdən biri dairəvi formadır. Bəzi hissələri bitkilərlə örtülü olduğundan hal-hazırda yaxşı görünmür. Diametri 0,65 metr olan bu işarə genişliyi 10 sm olan oluqdan ibarətdir və qaya səthindən 5 sm dərinlikdə oyulmuşdur. Şimal tərəfdə eni 5 sm olan bir axıtma kanalı vardır.
Digər iki işarə daha yaxşı görüntüyə sahibdir. İkinci işarə oval formalıdır.
Valyuta işarələri
Valyuta işarəsi və ya simvolu — pul vahidi adının qısa işarə olunması. Bu hərf, hərf birləşməsi, heroqlif, heca, xüsusi işarə və ya simvol şəklində göstərilə bilər. Bundan başqa onu təsvir etmək üçün qrafem, qrafik qısaltmalar, abbreviatura (hərf kodu şəklində daxil olmaqla), şərti hərf nişanları və həmçinin onların kombinasiya növlərindən istifadə olunur. Hətta bütöv bir söz valyuta işarəsi kimi istifadə edilə bilər.
Həmçinin "Valyuta işarələri (simovlları)" müəyyən Unicode standartı qrafeminin (¤) adıdır, hansı ki bəzən bütöv oxşar simvol qrupu üçün emblem kimi istifadə olunur.
"Valyuta simvolları" (ing. Currency Symbols) — 20A0-20CF aralığında yerləşən və bəzi valyutaların yığcam təsvirlərini özündə cəmləşdirən Unicode standartında tipoqrafik işarə qrupunun adı. Bir sıra səbəblərə görə standartın digər qruplarına aid olunan işarələrlə birlikdə onlar "Valyuta Simvolu" kateqoriyasını təşkil edirlər, hansına ki standartın 8-ci versiyasının dərcində 53 qrafem (qədim simvolları saymadan) daxil idi, baxmayaraq ki, əslində dünyada daha çox valyuta simvolu mövcuddur.
Valyuta işarələri çox vaxt unikal olmur, eyni simvol bir neçə valyutanı təsvir etmək üçün istifadə olunur. Eyni zamanda, bəzi pul vahidlərinin ümumiyyətlə xüsusi simvol yoxdur və onları göstərmək üçün sadə qısaltmalardan istifadə olunur.
Bürclərin işarələri
Bürclərin işarələri — astrologiyanın müəyyən metafizik xüsusiyyətlərə aid olduğu və ulduz falının təhlilində istifadə etdiyi zodiak bölmələridir (hər biri 30° olan 12 sektor).
== Tarixi ==
Ekliptikanın on iki hissəyə bölünməsi səma dairəsinin 360 bucaq payına bölünməsi kimi, ilin on iki aya bölünməsi üçün əsas olan qədim Babilin onaltılıq say sisteminə və astronomiyasına gedib çıxır. Həndəsə 360 dərəcə bölmə dairələri üçün mənbə idi. Bürc işarələri ekliptik dairənin 1/12 seqmentlərinə əsaslanan ekliptikanın qütblərində təpələri olan göy sferasının bərabər sektorlarıdır. Bürc dairəsinin başlanğıcı və Bürcün ilk əlaməti yaz bərabərliyi nöqtəsi hesab olunur, sonra əlamətlər Günəşin illik hərəkətinin gedişatını izləyir.
Bürclərin adları zodiakal bürclərdən gəlir. Klassik zodiak sistemi eramızdan əvvəl 1-ci minilliyin ortalarında formalaşmışdır.
Əksər astroloji ənənələr zodiakın gecə-gündüz bərabərliyi və gündönümü nöqtələrinə ("tropik zodiak") bağlanmasını qoruyub saxlamışdır, lakin bəzi məktəblər indiki dövrdə zodiak işarələrinə təxminən uyğun gələn ekliptik zonaları bürcün əlamətləri hesab edirlər. Adətən ulduz bürcündəki işarələr hələ də 30°-yə bərabər hesab edilir, lakin bürcün mənşəyinə dair heç bir əminlik yoxdur: adətən deyilir ki, ulduz bürcünün tropik zodiakla müqayisədə yerdəyişməsi bərabərdir. “Təxminən bir əlamət” bəzən 21° ölçüsündədir.
