Maşınlar
Maşın (yun. μηχανη; lat. mechané: "qurğu", "avadanlıq" deməkdir) — qurğu və tərtibat toplusu olub konkret tapşırıqların həlli zamanı insan əməyini tam və ya nisbətən əvəz etmək üçün tətbiq olunur. Onların böyük əksəriyyəti təkrar olunan işlərdə güclərin çevik və rahat tətbiqi üçün nəzərdə tutulur. Maşınların başqa tətbiq sahəsi yüklərin nəqlidir.
Qədim antik dövründə mövcud olan mənasına ("Deus ex machina") görə maşınlar yeni dövrə qədər ilk növbədə aldadıcı qurğu kimi, daha sonra isə işçi qurğu kimi başa düşülmüşdür. XX əsrdə elektronikanın inkişafı ilə əlaqədar olaraq maşın sözü kompüter proqramlarına da aid edilir. Mühəndislikdə mexaniki maşınlar elektronik avtomatlardan fərqləndirilirlər. Avtomatlar müəyyən işi insan müdaxiləsi olmadan yerinə yetirdiyi halda, maşınların idarə edilməsi lazımdır.
Praktiki olaraq maşınları 4 qrupa bölmək olar:
Energetika maşınları (mühərriklər, nüvə reaktorları, istilik və başqa çeviricilər)
İnformasiya maşınları (EHM, musiqi alətləri, rabitə qurğuları, informasiya emalında istifadə edilən maşınlar)
Material emal edən maşınlar (dəyirmanlar, sobalar, dəzgahlar və s.)
Nəqliyyat və qaldırıcı maşınlar (avtomobil, kranlar, qatar və s.)
Çox vaxt avtomobilləri də maşın adlandırırlar.
Hidravlik maşınlar
Hidravlik maşınlar (və ya hidromaşın) daxilindən keçən mayeyə mexaniki enerji verir (nasos), ya da mayenin enerjisinin bir hissəsini götürərək faydalı iş üçün işçi maşının hidromühəriklər valının fırlanma hərəkətinə çevirirlər. Hidravlik maşınlara həcmi və pərli nasoslar, həcmi və pərli hidromühərriklər, hidroötürmələr aiddirlər. Həcmi maşınlar tsiklik olaraq maye nəql edən boru ilə əlaqədə olan işçi kameraların dəyişməsi ilə işləyir. Buna misal olaraq porşenli nasosu və hidromühərriki göstərmək olar. Pərli hidromaşınların işçi üzvləri üzərində pərlər bərkidilmiş fırlanan çarxdan ibarətdir. Enerjinin mayedən işçi çarxa və ya əksinə keçməsi çarxın pərlərinin axan maye ilə dinamik qarşılıqlı təsiri nəticəsində baş verir. Pərli hidravlik maşınlara mərkəzdənqaçma və vintli nasoslar, hidroturbinlər aiddirlər.Bunlar da hidravlik maşınların daha da təkminləşməsinə imkan yaradır.Bunlardan daha çox fizikada istifadə edlir.
== İstinadlar ==
Rezo Əliyev. Maşınqayırma leksikonu. I hissə, Bakı: Appostrof nəşriyyatı, 2012, 430 s.
Maşınlar 2
Maşınlar 2 (ing. Cars 2) — Pixar Animation Studios tərəfindən 2011-ci ildə hazırlanmış animasiya filmi. Bu 2006-ci ildə işıq üzü görmüş "Maşınlar" filminin davamıdır.
Maşınlar (film)
Maşınlar (ing. Cars) — Pixar Animation Studios tərəfindən 2006-cı ildə hazırlanmış animasiya filmi. Film, Disney şirkəti 2006-cı ilin yanvarında satın almazdan əvvəl Pixar-ın son müstəqil istehsalı olmuşdur. Filmin rejissoru Con Lasseterdir.
“Maşınlar” filmindəki bütün personajlar insanabənzər, danışa bilən nəqliyyat vasitələridir. Film Şimşək Makkuin adlı lovğa bir yarış avtomobilinin hekayəsindən bəhs edir. O, ən vacib yarışa gedərkən “Radiator Springs” adlı kiçik bir şəhərcikdə ilişib qalır. Orada olarkən o, təvazökarlığın və başqalarına hörmət qoymağın vacibliyini dərk edir.
1998-ci ildə “Bir böcəyin həyatı” cizgi filminin istehsalı başa çatdıqdan sonra “Pixar” yeni layihəsi üzərində işlərə başlamışdır. Filmin ilkin konsepsiyası “Sarı avtomobil” adlanırdı.
Elektron Hesablayıcı Maşınlar zavodu
Elektron Hesablayıcı Maşınlar zavodu — Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyində müəsisə.
== Tarixi ==
Elektron Hesablayıcı Maşınlar zavodu SSRİ Nazirlər Sovetinin 5 may 1972-ci il tarixli, 944 nömrəli qərarı ilə yaradılmış, tikintisi 1972-1986-cı illərdə aparılmışdır.
1993–2005-ci illərdə Dövlət Xüsusi Maşınqayırma və Konversiya Komitəsinin tərkibində fəaliyyət göstərmişdir.
2006-cı ildən Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyindədir.
== Fəaliyət sahələri ==
Elektron Hesablayıcı Maşınlar zavodu yaradıldığı zaman vahid seriyalı (EC-1010-1061) elektron-rəqəm hesablama maşınlarının tərkibinə daxil olan elektron və elektromexaniki qurğuların hazırlanması üzrə ixtisaslaşmışdı.
Elektron Hesablayıcı Maşınlar zavodunun fəaliyyət istiqamətləri aşağıdakılardır:
Elektron aparatların və qurğuların istehsalı
Elektromexaniki və mexaniki qurğuların istehsalı
Elektrik avadanlıqlarının istehsalı
Elektrotexniki qurğuların və su təsərrüfatı texnikasının ehtiyat hissələrinin istehsalı
Lokomotivlərin avtomatik bloklarının istehsalı
Sənaye və məişət cihazlarının istehsalı
Ağac emalı
Texnoloji tərtibatların və alətlərin hazırlanması
== Texnoloji imkanları ==
Elektron Hesablayıcı Maşınlar zavodunun fəaliyyəti aşağıdakı istehsal sahələrindən ibarətdir:
Mexaniki yığma sahəsi:
müxtəlif materiallardan olan detalların mexaniki emalı
dairəvi şlifləmə
qaz mühitində yarımavtomat qaynaqlama
Karkas ştamplama və qaynaqlama:
pressləmə
soyuq ştamplama
arqon-qövs qaynağı
qövs qaynağı
qaz qaynağı
Metalların, alətlərin və tərtibatların termiki emalı
Əlvan metalların, rezin və plastik kütlələrin tökülməsi və emalı
Ağac emalı
Qalvanik emal:
misləmə
kimyəvi oksidləmə
sinkləmə
xromlama
anodlama
passivləşdirmə
Lak-boya ilə örtükləmə.
Alət istehsalı:
ştampların və pres qəliblərinin istehsalı
alət və tərtibatların hazırlanması
Qeyri-standart avadanlıqların hazırlanması
Metroloji nəzarət:
zərbə və rəqsi sınaq parametrlərinin təyin edilməsi
elektrik və radioelektrik ölçmələri
kütlə, qüvvə və təzyiq ölçmələri
sürət, təcil və zaman ölçmələri
iqlim və metroloji sınaqlar.
Maşınlar 2 (cizgi filmi, 2011)
Maşınlar 2 (ing. Cars 2) — Pixar Animation Studios tərəfindən 2011-ci ildə hazırlanmış animasiya filmi. Bu 2006-ci ildə işıq üzü görmüş "Maşınlar" filminin davamıdır.
Avropa Yük Maşınları Yarışı Çempionatı
FIA Avropa Yük Maşınları Yarışı Çempionatı ― Beynəlxalq Avtomobil Federasiyası tərəfindən təsdiqlənmiş və ETRA Promotion GmbH tərəfindən təşkil edilən tırlar üçün nəzərdə tutulmuş motorsport növündə olan yol yarışları seriyasıdır.
== Çempionlar ==
=== 1985–1993 ===
=== 1994–2005 (FIA European Cups) ===
=== 2006–indiyə qədər (FIA Avropa Çempionatı) ===
==== Goodyear Yük Maşınları Kuboku ====
2017-ci ildən seriya müntəzəm sürücülər çempionatı çərçivəsində Goodyear Yük Maşınları Kuboku yarışlarını keçirməyə başlamışdır.
Elektron hesablama maşınları
Kompüter (əvvəlki yazılışı: kompüter; ing. computer, [kəmˈpjuː.tə(ɹ)] — «hesablayıcı», lat. computare — "saymaq" və ya "hesablamaq" sözündən) və ya bilgisayar — arifmetik və ya məntiqi əməliyyatların (hesablamanın) ardıcıllığını avtomatik yerinə yetirmək üçün proqramlaşdırılan maşın. Müasir rəqəmsal elektron kompüterlər proqramlar kimi tanınan ümumi əməliyyat dəstlərini yerinə yetirirlər. Bu proqramlar kompüterlərə geniş spektrli vəzifələri yerinə yetirməyə imkan verir. Kompüter ya ayrı bir vahid ola bilər, ya da bir-biri ilə əlaqəli bir neçə qurğudan ibarət ola bilər. Kompüter sistemi tam əməliyyat üçün lazım və istifadə olunan aparat, əməliyyat sistemi (əsas proqram) və periferik avadanlığı özündə birləşdirən nominal olaraq tam kompüterdir. Bu termin həm də kompüter şəbəkəsi və ya kompüter klasteri kimi əlaqəli və birlikdə fəaliyyət göstərən kompüterlər qrupuna aid edilir.
Müxtəlif sənaye və istehlak məhsulları kompüterlərdən idarəetmə sistemləri kimi istifadə edir. Mikrodalğalı sobalar və uzaqdan idarə vasitələri kimi sadə xüsusi təyinatlı cihazlar, sənaye robotları və avtomatlaşdırılmış layihələndirmə sistemləri kimi zavod cihazları, fərdi kompüterlər kimi ümumi təyinatlı cihazlar və smartfonlar kimi mobil cihazlar daxildir.
Hesablama Maşınlarının Assosiasiyası
ACM cəmiyyəti Azərbaycan dilində Hesablama Texnikası Assosiasiyası (ing. Association for Computing Machinery, ACM) adlanır və hesablama texnologiyası elmləri üzrə ixtiasaslaşan mühəndislərin cəmiyyətdir. Cəmiyyət kompüter mühəndisliyi, kompüter elmləri üzrə mütəxəssisləri birləşdirən, hesablama texnologiyalarının inkişafına dəstək olan, İKT üzrə mütəxəssislərin formalaşmasına yardımçı olan bir cəmiyyət kimi tanınır. Cəmiyyət üzvlərinin istifadəsinə hesablama texnologiyaları sahəsində olan ən böyük kitabxana, elektron tədris portalı, jurnallar və digər resurslar verilir.
== Haqqında ==
ACM bütün kompüter mühəndislərini, kompüter elmləri təlim-tədrisi ilə məşğul olan şəxsləri və bu sahədə elmi araşdırma ilə məşğul olan mütəxəssisləri özündə birləşdirən dünyada hesablama texnikası mütəxəssislərini birləşdirən ən böyük cəmiyyətdir. ACM cəmiyyət üzvlərinə kollektiv fikir yürütmək, məlumatları paylaşmaq, mühüm problemləri paylaşmaq, idarəçilik kimi qabiliyyətləri aşılayır, cəmiyyət üzvlərinin şəxsi inkişafına, uğurlu karyera qurmasına dəstək olur, mütəxəssislərdən öyrənməklə özünüinkişafa şərait yaradır.
== Fəaliyyətlər ==
Cəmiyyət öz missiyasını konfranların təşkili, elmi məqalələrin və kitabların nəşri, tədrisə dəstək proqramlarının hazırlanması və hayata keçirilməsi, ictimai fəaliyyətlər və eyni sahə problemləri ilə məşğul olan mütəxəssisləri xüsusi maraq qrupları altında birləşdirməklə həyata keçirir, illik 170-dən artıq kompüter qrafikası, məlumat ötürülməsi, mobil texnologiyalar, proqramlaşdırma mühəndisliyi, obyekt yönlü proqramlaşdırma və digər mövzuları əhatə edən elmi konfransın təşkilatçılığına dəstək olur.
== Struktur ==
Cəmiyyətin dünya üzrə sənayedən, akademik və dövlət müəssisələrindən olan 100.000-dən artıq üzvü var. Bu üzvlər heç bir maliyyə qarşılığı güdmədən bir çox fəaliyyətlərə dəstək olurlar.
Cəmiyyətin baş ofisinin idarəetmə heyəti aşağıdakı vəzifələrdən ibarətdir.
Hesablama maşınları
Mexaniki kalkulyator və ya hesablama maşını, hesabın elementar avtomatik əməliyyatlarını yerinə yetirmək üçün istifadə edilən mexaniki qurğudur. Əksər mexaniki kalkulyatorlar kiçik stolüstü kompüterlərə ölçüdə oxşar idi və elektron kalkulyatorun gəlməsi ilə öz yerini onlara vermişdir.
Blez Paskal 1642-ci ildə mexaniki kalkulyatoru icad etdi.Bu Paskal Kalkulyatoru və ya Pascaline adlandırıldı və 17-ci əsrdə yeganə mexaniki kalkulyator idi . Yüz il sonra 1851-ci ildə istehsal etdilən Thomas hesablayıcısı yeni hesablama qurğusu oldu.Bu ofis mühitində hər gün istifadə edilən kifayət qədər güclü və kifayət qədər etibarlı birinci mexaniki kalkulyator idi.
1887-ci ildə təqdim edilən hesablayıcı maşın hər rəqəm üçün doqquz açarın (1-dən 9-a) birliyindən ibarət olmuş klaviaturadan istifadə edən birinci maşın idi. 1902-dən istehsal edilən Dalton hesablayıcı maşını 10 aparıcı klaviaturaya malik idi.1901-ci ildən mexaniki kalkulyatorlarda elektrik mühərrikindən istifadə olundu. Mexaniki kalkulyatorların 120 il ərzində davam etmiş istehsalatı 1970-ci illərin ortalarında dayandırıldı.
Çarlz Babbage mexaniki kalkulyatorları həddindən artıq dəyişdirərək iki yeni növünü layihələşdirdi . Birincisi avtomatik mexaniki kalkulyator idi, onun fərq mühərriki avtomatik hesablaya və riyazi cədvəlləri çap edə bilirdi. İkinci daha sadə modeli proqramlaşdırıla bilən mexaniki kalkulyator idi.
Terminator 3: Maşınların üsyanı (film, 2003)
Terminator 3: Maşınların üsyanı (ing. Terminator 3: Rise of the Machines) — 2003-cü ildə Conatan Mostou tərəfindən çəkilmiş ABŞ filmidir.
Con Konnor 2004-cü il tarixində Los Ancelesdə yaşayır. Anası Sara Konnor uzun sürən xəstəlikdən sonra dünyadan köçmüşdür. Həmçinin, Con Konnor gələcəyin döyüşçüsü kimi böyüməsinə baxmayaraq həyatının əsas məqsədini tam başa düşə bilməyib. Gələcəkdəki "Skaynet" sistemi Con Konnorun yerini təxmin edə bilmir. Bu səbəbdən T-X robotunu onun yaxınlarını öldürməyə göndərir. T-X robotu görünüşünə görə cavan qızı xatırladır. Quruluşu Т-800 və T-1000 modellərinə bənzəyir. Ona qarşı "101" modelinin 850 seriyası (T-850) göndərilir.
Yol maşınları yola çıxır (film, 1990)
Elmi-kütləvi film Mingəçevir Maşınqayırma zavodunda şose yollarının çəkilişində istfadə olunan texnikanın istehsalından bəhs edir.
Film "Azərbaycan Yol Maşınları" İstehsalat Birliyinin sifarişi ilə çəkilmişdir.
Rejissor: Rafiq Yüzbaşov
Ssenari müəllifi: Rafiq Məmmədov, Nemət Rzayev
Operator: Nemət Rzayev
Səs operatoru: Şamil Kərimov
"Azərbaycan Yol Maşınları" İstehsalat Birliyi
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 357.
Terminator 3: Maşınların yüksəlişi
Terminator 3: Maşınların üsyanı (ing. Terminator 3: Rise of the Machines) — 2003-cü ildə Conatan Mostou tərəfindən çəkilmiş ABŞ filmidir.
Con Konnor 2004-cü il tarixində Los Ancelesdə yaşayır. Anası Sara Konnor uzun sürən xəstəlikdən sonra dünyadan köçmüşdür. Həmçinin, Con Konnor gələcəyin döyüşçüsü kimi böyüməsinə baxmayaraq həyatının əsas məqsədini tam başa düşə bilməyib. Gələcəkdəki "Skaynet" sistemi Con Konnorun yerini təxmin edə bilmir. Bu səbəbdən T-X robotunu onun yaxınlarını öldürməyə göndərir. T-X robotu görünüşünə görə cavan qızı xatırladır. Quruluşu Т-800 və T-1000 modellərinə bənzəyir. Ona qarşı "101" modelinin 850 seriyası (T-850) göndərilir.
