müharibəsində sözü azərbaycan dilində

ABŞ İkinci dünya müharibəsinə 7 dekabr 1941-ci ildə qoşulub. Amma təkcə 6 iyun 1944-cü ildə Avropada QƏrb cəbhəsi açılıb. ABŞ qoşunları Fransa (əsasən Normandiya), İtaliya, Tunis, Əlcəzair, Mərakeş, Almaniya, Niderland, Belçika və Lüksemburq ərazilərində, eləcə də Sakit okeanda və Cənub-Şərqi Asiyada fəaliyyət göstərib. == Nəticələr == Bu müharibədə ABŞ-nin itkisi 418 000 adam olub. ABŞ ordusu ən çox itkini Arden əməliyyatında verib — 19 000 ölü. Bunda sonra itki sayına görə Okinava uğrunda döyüş, Normand əməliyyatı, Monte-Kassoni döyüşü və İvodzima uğrunda döyüş gəlir. 2010-cu ilə olan məlumatlara görə İkinci dünya müharibəsində itkin düşmüş ABŞ hərbçilərinin sayı 74 000 nəfərdir. ABŞ Milli Arxivi bu müaribədə ölən və itkin düşən bütün amerikalı hərbçilərin siyahısını tutub və çap etdirib.. ABŞ-nin müharibədə iştirak edən digər ölkələrlə müqayisədə əsas üstünlüyü ərazisinin (Havay adalarından başqa) hərbi əməliyyat meydanına çevrilməməsi və heç bir dağıntıya məruz qalmaması idi. ABŞ müharibə dövründə antihitler koalisiyasının əsas cəbhəxanasına çevrildi, ölkə inhisarçılarının gəliri 87 milyard dolları ötüb keçdi.

Albaniya İkinci dünya müharibəsində — İkinci Dünya müharibəsində Albaniyanın rolu. İkinci Dünya müharibəsi Albaniyada 1939-cu ilin aprelində İtaliya tərəfindən işğal ilə başlamışdır. Faşist İtaliyası Albaniyanı protektorat və ya marionet dövlətə çevirmişdir. İşğalçılara qarşı müqavimət əsasən kommunist qrupları tərəfindən 1943-cü ilə qədər İtaliya, sonradan isə Nasist Almaniyasına qarşı həyata keçirilmişdir. Əvvəlcə müstəqil olan kommunist qrupları 1942-ci ilin əvvəlində birləşmiş və nəticədə 1944-cü ildə Albaniyanın nasist işğalından azad edilməsinə nail olmuşdular. == Tarix == 7 aprel 1939-cu ildə İtaliya Avropada yaranmış siyasi vəziyyətdən istifadə edərək Albaniyanı işğal etmişdir. İtalyan işğalçılara qarşı Albaniyada milli azadlıq mübarizəsi başlamışdır. Bu mübarizənin təşkilatçısı 1941-ci ilin noyabrında yaradılan Albaniya Kommunist Partiyası idi. 16 sentyabr 1942-ci ildə Pezada Milli Azadlıq Cəbhəsi yaradılmışdır. 1943-cü ildə milli azadlıq hərəkatının yeni mərhələsi başlanmışdır.

Azərbaycan İkinci dünya müharibəsində — İkinci dünya müharibəsində faşizm üzərində qələbədə Azərbaycanın rolu, Azərbaycan xalqının böyük qəhrəmanlıqları, Azərbaycan neftinin əhəmiyyəti. İkinci dünya müharibəsi illəri bəşəriyyətin XX əsrdə üzləşdiyi ən ağır və dəhşətli dövr olmuşdur. Azərbaycan xalqının bu müharibədə göstərdiyi əzmkarlıq və qəhrəmanlıqları açıqlamaq ciddi elmi-nəzəri, siyasi və əməli əhəmiyyətə malikdir. Azərbaycanın ümumilli lideri Heydər Əliyev demişdir: "Azərbaycan xalqı İkinci dünya müharibəsində həm döyüş meydanlarında, həm də arxa cəbhədə əsl şücaət və əzmkarlıq nümunələri göstərmişdir. Müharibə başlanandan keçən qısa müddət ərzində Azərbaycan Respublikası ərazisində 87 qırıcı batalyon, 1124 özünümüdafiə dəstəsi təşkil edilmişdir. 1941–1945-ci illərdə respublikanın 600 mindən çox oğlan və qızları cəbhəyə getmişdir". == Ümumi məlumat == Almaniya Sovet İttifaqına qarşı müharibəyə 22 iyun 1941-ci ildə başladı. Alman komandanlığı Bakı neftinə xüsusi önəm verirdi və Qafqaz uğrunda vuruşlarda əsas məqsəd Bakı üzərində nəzarəti ələ keçirmək idi. Faşizm üzərində qələbə digər bir çox xalqlar kimi Azərbaycan xalqının da qanı və külli miqdarda maddi sərvətlərinin itirilməsi, böyük məhrumiyyətlər hesabına əldə edilmişdir. İkinci dünya müharibəsində həlak olan 57 milyon adamdan 27 milyonu Sovet vətəndaşları olmuşdur ki, onlardan da 300 mindən çoxu azərbaycanlılar idi.

Vyetnam müharibəsində Tailand — 1955–1975-ci illərdə baş tutan Vyetnam müharibəsi zamanı Tailand krallığının iştirakı. Tailand o dövrdə hərbi diktator feldmarşal Tanom Kittikaçon rəhbərliyi altında Vyetnam müharibəsində fəal rol oynamışdı. Tailand ABŞ və Cənubi Koreyadan sonra Cənubi Vyetnama quru qüvvələrinin üçüncü ən böyük təchizatçısı idi.Tailanda yaxın olması səbəbindən Vyetnamda baş tutan münaqişələr Banqkok tərəfindən yaxından izlənilirdi. Tailandın iştirakı 1963-cü ildə ABŞ-nin Cənubi Vyetnamı dəstəkləməkdə tam iştirakına qədər rəsmiləşməmişdi. Tailand hökuməti daha sonra Tailandda Birləşmiş Ştatların Hərbi Hava Qüvvələrinə öz hava və dəniz bazalarından istifadə etməyə icazə vermişdi. Müharibənin qızğın vaxtında Tailandda, əsasən, hava qüvvələri olmaqla, təxminən 50,000 Amerika hərbi qulluqçusu yerləşdirilmişdi. == Həmçinin bax == Vyetnama Hərbi Yardım Təminatı Komandanlığı == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Richard Alfred Ruth. In Buddha's Company: Thai Soldiers in the Vietnam War. University of Hawaiʻi Press. 2011.

Azərbaycan Birinci dünya müharibəsində — Azərbaycanın Birinci dünya müharibəsində iştirakı. == Müharibənin başlanğıcı == Azərbaycan zəngin və mühüm geosiyasi bir region olaraq İran, Osmanlı və Rusiya dövlətləri ilə həmsərhəd idi. Şərqdə – Xəzər, Qərbdə – Gürcüstanla əhatə olunan Azərbaycanın beynəlxalq yükdaşımaları həyata keçirmək üçün Bakı kimi əlverişli dəniz limanı var idi. Azərbaycan əlverişli coğrafı şəraiti, xammal ehtiyatları və mühüm geostrateji mövqeyi ilə seçilən bir ölkə idi. Azərbaycan Avropa dövlətləri ilə Şərq ölkələri arasında körpü rolunu oynamaqla dünyanın mühüm ticarət yollarının kəsişməsində yerləşirdi. Şimali Azərbaycanda Bakı-Novorossiysk, Bakı-Batum, Cənubi Azərbaycanda isə Təbriz-Bursa-İstanbul və s. kimi ticarət yolları beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin arteriyasını təşkil edirdi. Azərbaycan həm də Cənubi Qafqazın əsas energetika bazası idi. Oktyabr çevrilişinə qədər Bakı nefti Rusiyanın əsas enerji mənbəyi olduğundan bolşeviklər onun itirilməsi faktı ilə heç cür razılaşmaq istəmirdi. Digər tərəfdən başqa güclü dövlətlər də ciddi-cəhdlə Bakı neftini ələ keçirməyə çalışırdı.

Bakı İkinci Dünya Müharibəsi dövründə — Bakı müharibə zamanı Nasist Almaniyasının fəth planlarında xüsusi yer tutmuşdur. NSDAP Xarici Siyasət Şöbəsinin müdiri Alfred Rozenberq, Bakının Üçüncü Reyxin təsir dairəsinə daxil edilməsini öz üzərinə götürən xüsusi bir "Qafqazın idarə edilməsi" planı hazırladı. Bu plana görə Bakı 25 sentyabr 1942-ci ilədək ələ keçirilməli idi. == Hərbi-siyasi vəziyyət == Adolf Hitler 1941-ci ilin martında Bakının işğalından sonra Bakı neftinin istehsalının, təmizlənməsinin və nəqlinin Kontinental Neft Cəmiyyəti tərəfindən idarə olunması təlimatını verdi. Bakının böyük bir hərbi obyektə çevrilməsi planlaşdırılırdı.“1941-ci il, iyunun 22-də alman qoşunları 930 millik cəbhə boyunca Sovet İttifaqına hücum etdi. Adolf Hitler özünün ümumi və konkret vəzifələrini olduqca aydın şəkildə ifadə etmişdi: “Biz Rusiyanı nə qədər tez məhv etsək, bir o qədər yaxşıdır. Hücumun son məqsədi Bakının neft mədənlərinə yol tapmaqdır”, -deyə Maykl Ekonomides və Ronal Olini yazırdılar. Başqa vaxt isə belə demişdi: Biz Bakının neftinə sahiblənəcəyik və bununla da Sovet İttifaqının təyyarələrini və tanklarını hərəkətsiz dəmir oyuncaqlara çevirəcəyik”. 1942-ci ilin iyulun 23-də Hitler Qafqazla bağlı “Edelveys” kod adı altında strateji bir əməliyyatın həyata keçirilməsinə dair 45 nömrəli direktiv imzaladı. “Edelveys” planına görə, Qafqazın əsas neft rayonları (Bakı, Maykop, Qroznı) işğal edilməli, vermaxt həmin ərazilərin nefti hesabına şiddətli ehtiyac duyduğu yanacaq ilə təmin olunmalı idi.

Belçika İkinci Dünya müharibəsinin başlanğıcından etibarən, 10 May 1940-cı il tarixində Almaniyanın onun ərazisinə işğalına qədər neytral qaldı. 28 may 1940-cı ildə Belçika silahlı qüvvələri Kral Leopold III əmri ilə həbs edildi. Daha sonra Belçika könüllülərindən iki SS şöbəsi (27-ci Flaman və 28-ci Valon) yaradılmışdır. == Alman işğalı == === Tərəflərin qüvvələri və planları === Belçika komandanlığının planı, Lyej cənubundakı süvari və ovçu bölmələri tərəfindən müdafiə olunmasını təmin etdi. Antverpen-Lyej bölməsində, Albert-kanalı tank əleyhinə bir maneə olaraq istifadə edərək, 12 bölmə yerləşdirildi. Qalan 4 bölmə Antverpen və Löven arasında Dil çayı üzərində müdafiə mövqelərini ələ keçirdi. Lyej və Albert-kanalını davamlı müdafiə etməsi planlaşdırılmamışdı. Belçika müdafiə planları ingiltərə-fransız qoşunlarının əmri ilə əlaqələndirilməmişdir. 9 Britaniya bölmələrinin - Belçika - Fransız sərhəd yerləşən 1-ci ordu qrupu (28 bölmələrinin 2, mexanikləşdirilmiş 3, 5 süvari motorlu o cümlədən 4 qoşunları ibarətdir). Onların arxasında əsas komandanın ehtiyatı - 14 bölmə.

Ukrayna Birinci Dünya müharibəsi illərində — Ukraynanın Birinci Dünya müharibəsində rolu və orada baş verən hadisələr. Birinci Dünya müharibəsinin başladığı dövrdə Ukrayna toponimi sadəcə coğrafi anlayış kimi istifadə edilirdi. Müasir Ukrayna Respublikasının ərazisinin əksəriyyəti Rusiya imperiyasının, şimal-qərb hissəsini isə Avstriya-Macarıstan imperiyasının idarəsi altında idi. == Müharibədən əvvəl == O dövrdəki dövlət sərhədləri Avropanın etnik qruplarının yayıldığı əraziləri bölürdü. XIX əsrin axırlarında Avropada milli fərqindəlik artırdı, bu imperiyalar isə öz təsir sahələrini genişləndirmək istəyirdilər. Rusiya imperiyası ukraynalıları kiçik ruslar olaraq görürdü və regiondakı böyük ruspərəst rusin və Ukrayna icmalarını dəstəkləyirdi. Avstriya-Macarıstan imperiyası əksinə, XIX əsrin axırlarında Ukrayna milliyətçiliyinin artışını dəstəkləyirdi. Qərbi Ukrayna orada yaşayan slavyan pravoslav əhali ilə Balkan yarımadası arasındakı bir qarşıdurma zonası idi. Avstriya-Macarıstanın siyasi təsir gücü azalır, panslavyan hərəkatının gücü isə gündən-günə artırdı. Buna görə də, Avstriya-Macarıstan və Serbiya arasında bir müharibənin baş verməsi qaçınılmaz idi.

Belçika İkinci Dünya müharibəsinin başlanğıcından etibarən, 10 May 1940-cı il tarixində Almaniyanın onun ərazisinə işğalına qədər neytral qaldı. 28 may 1940-cı ildə Belçika silahlı qüvvələri Kral Leopold III əmri ilə həbs edildi. Daha sonra Belçika könüllülərindən iki SS şöbəsi (27-ci Flaman və 28-ci Valon) yaradılmışdır. == Alman işğalı == === Tərəflərin qüvvələri və planları === Belçika komandanlığının planı, Lyej cənubundakı süvari və ovçu bölmələri tərəfindən müdafiə olunmasını təmin etdi. Antverpen-Lyej bölməsində, Albert-kanalı tank əleyhinə bir maneə olaraq istifadə edərək, 12 bölmə yerləşdirildi. Qalan 4 bölmə Antverpen və Löven arasında Dil çayı üzərində müdafiə mövqelərini ələ keçirdi. Lyej və Albert-kanalını davamlı müdafiə etməsi planlaşdırılmamışdı. Belçika müdafiə planları ingiltərə-fransız qoşunlarının əmri ilə əlaqələndirilməmişdir. 9 Britaniya bölmələrinin - Belçika - Fransız sərhəd yerləşən 1-ci ordu qrupu (28 bölmələrinin 2, mexanikləşdirilmiş 3, 5 süvari motorlu o cümlədən 4 qoşunları ibarətdir). Onların arxasında əsas komandanın ehtiyatı - 14 bölmə.

Vyetnam müharibəsində beynəlxalq iştirak — 1955–1975-ci illərdə baş tutan Vyetnam müharibəsi zamanı Şimali Vyetnam və Cənubi Vyetnamdan kənar dövlətlərin iştirakı. Vyetnam müharibəsi dünyanın bir çox ölkəsini əhatə etmişdi. Şimali Vyetnama Şərq bloku, Cənubi Vyetnama isə ümumiyyətlə Qərb bloku dövlətləri dəstək verirdi. == Hanoy tərəfindən == === ÇXR === 1950-ci ildə Çin Xalq Respublikası Vyetnam Demokratik Respublikasına diplomatik tanınma elan etmiş və Vyetnam Demokratik Respublikasına ağır silahlar, habelə Lo Quybonun başçılıq etdiyi hərbi müşavirlərini Vyetminə Fransa ilə müharibədə kömək etmək üçün göndərmişdi. 1954-cü il Cenevrə razılaşmasının ilk layihəsi Fransanın baş naziri Pyer Mendes-Fransa və Çinin Baş naziri Çjou Enlay tərəfindən müzakirə edilmişdi. Çin ABŞ-nin müdaxiləsini gördükdən sonra Vyetmini 17-ci paraleldə bölünməyi qəbul etməyə çağırmışdı.:54–55 === SSRİ === Cənubi Çin dənizində yerləşdirilmiş SSRİ gəmiləri Cənubi Vyetnamda VXO və CVMAC qüvvələrinə həyati əhəmiyyətli erkən xəbərdarlıqlar etmişdir. Sovet kəşfiyyat gəmiləri Okinava və Quamdan uçan Amerika B-52 bombardmançılarını izləyirdi. Onların hava sürəti və istiqaməti qeyd olunur, sonra Şimali Vyetnamın cənub qərargahı olan Cənubi Vyetnam üzrə Mərkəzi İdarəyə ötürülürdü. CVMİ analitikləri hava sürətindən və istiqamətdən istifadə edərək bombalama hədəfini hesablayır, istənilən aktivlərə "hücum trayektoriyasına perpendikulyar" hərəkət etməyi əmr edirlər. Bu qabaqcadan xəbərdarlıqlar onlara bombardmançıların yolundan çəkilmək üçün vaxt verir və bombardmanlar böyük ziyana səbəb olsa da, 1968-ci ildən 1970-ci ilə qədər erkən xəbərdarlıqlara görə qərargah komplekslərində bir nəfər də olsun hərbi və ya mülki lideri öldürməmişdilər.Sovet İttifaqı Şimali Vyetnamı tibbi ləvazimatlar, silahlar, tanklar, təyyarələr, helikopterlər, artilleriya, zenit raketləri və digər hərbi texnika ilə təmin edirdi.

Vyetnam müharibəsində Çin Respublikası — 1955–1975-ci illərdə baş tutan Vyetnam müharibəsi zamanı "Tayvan" kimi tanınan Çin Respublikasının iştirakı. Tayvan müharibə vaxtı Cənubi Vyetnamı (Vyetnam Respublikası) dəstəkləmişdi. Hər ikisi rəqib kommunist rejimlərinə, Çin Xalq Respublikasına və Şimali Vyetnama (Vyetnam Demokratik Respublikası) qarşı mübarizə aparan antikommunist Asiya dövlətləri idi. 1967-ci ilin noyabr ayından etibarən Tayvan ABŞ və VRO-ya kömək etmək üçün gizli şəkildə yük daşıma dəstəsini idarə etmişdi. Bu, Tayvan Hərbi Hava Qüvvələrinin 34-cü eskadronunun mövcud formalaşmasına əsaslanırdı. Hərbi hissəsinin gücünə iki yük təyyarəsi, yeddi uçuş zabiti və iki mexaniki daxil idi, lakin daha çox hərbi personal rotasiya ilə cəlb edilmişdir.Tayvan adası ABŞ hərbi qulluqçuları üçün populyar R&R yeri idi. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Conboy, Ken; Morrison, James. "Plausible Deniability: US-Taiwanese Covert Insertions into North Vietnam". Air Enthusiast (84). November–December 1999: 29–34.

Qərb Cəbhəsi, Almaniyanın qərbində qalan Avropa torpaqlarında, əsas olaraq Belçika, Fransa və Hollandiyanı əhatə edən cəbhədir. == 1914-cü il == Almaniyanın döyüş strategiyası Şliffen planına söykənirdi. Bu plana görə, hərbi səfərbərliyini iki həftədə tamamlayan Fransa 39 günə döyüşdən xaric olunacaq, ardınca Şərq cəbhəsinə qayıdaraq ən az altı həftədə tamamlanacaq Rusiyaya hücum ediləcəkdi. Qərb cəbhəsinin döyüşləri 4 avqust 1914-cü ildə Alman ordusunun Belçikaya hücumu ilə başladı. Amma Belçika ordusu gözlənilməyən bir müqavimət göstərdi. Alman birləşmələri Liq vilayətini planlaşdırdığı kimi 24 saata deyil, 13 günlük mübarizədən sonra ələ keçirib Fransanın içərilərinə doğru irəliləmək məcburiyyətində qaldılar. Fransa torpaqlarına doğru irəliləyən Alman ordusu, Parisə 70 km qalmış Marna çayı sahilində Fransızların sərt müqaviməti ilə qarşılaşdı. 6–12 sentyabr tarixindəki Birinci Dünya Müharibəsinin ən qanlı döyüşlərindən olan Marna döyüşündən sonra Qərb cəbhəsində xətlər bağlanmışdı. Hər iki tərəf səngərlərə yerləşdi və dəfələrlə olunan qarşılıqlı hücumdan heç bir nəticə əldə olunmadı. == 1915-ci il == Səngərdən səngərə qarşılıqlı hücumlar 1915-ci il boyu davam etdi.

Birinci dünya müharibəsində Şərq cəbhəsi (alman dilində: Оstfront; Rumın dili: Frontul de răsărit; Rus dilində: Восточночный фронт, romanized: Vostochny front) — bir tərəfdən Rusiya və Rumıniya arasında bütün sərhədi əhatə edən, digər tərəfdən isə Avstriya-Macarıstan, Bolqarıstan, Osmanlı İmperiyası və Almaniya arasında ən böyük miqyasda əhatə olunmuş opera teatrı, şimaldan Baltik dənizindən cənubda Qara dənizə qədər uzanmış, Şərqi Avropanın əksər hissəsi ilə bağlı olmuş və Mərkəzi Avropanın da dərinliklərinə qədər uzanmışdır. Bu termin Belçika və Fransada vuruşan Qərb Cəbhəsi ilə təzad təşkil edir. == Haqqında == 1910-cu il ərzində rus generalı Yuri Danilov Şərqi Prussiyaya 4 ordunun soxulacağı "19-cu plan"nı hazırladı. Bu plan Avstriya-Macarıstanın Almaniya imperiyasından daha böyük təhlükə ola biləcəyi üçün tənqid olundu. Beləliklə, ruslar Şərqi Prussiyanı işğal edən dörd ordu əvəzinə Şərqi Prussiyaya iki ordu göndərməyi, Qalisiyadan işğal olunan Austro-Macar qüvvələrinə qarşı müdafiə üçün isə iki ordu göndərməyi planlaşdırırdı. Müharibənin ilk aylarında İmperator Rusiya Ordusu Şimal-Qərb teatrında Şərqi Prussiyaya hücum etməyə cəhd etdi, ancaq bəzi ilkin uğurlardan sonra Almaniya tərəfindən geri döyüldü. Eyni zamanda, cənubda onlar burada olan Austro-Macar qüvvələrini məğlub edərək Galisiyanı müvəffəqiyyətlə işğal etdilər. Rus Polşada almanlar Varşavanı ala bilmədilər. Lakin 1915-ci ilə qədər alman və austro-macar qüvvələri irəliləyər, rusların Qalisiya və Polşada ağır tələfatları ilə mübarizə aparmaqla onları geri çəkilməyə məcbur edirdilər. Qrand-Dük Nikolay baş komandan vəzifəsindən azad edildi və yerinə Çar Nikolayın özü təyin edildi.

Osmanlı imperiyası Birinci dünya müharibəsində — Osmanlı imperiyası, İttifaq dövlətlərindən biri kimi Birinci dünya müharibəsində iştirak etmişdir. == Müharibə ərəfəsində == Balkan müharibələri beynəlxalq vəziyyətin daha da kəskinləşməsinə səbəb oldu. Bu müharibələr Balkan yarımadasında Türkiyənin ağalığına son qoymaqla yanaşı, Balkan dövlətləri arasında ziddiyyətləri kəskinləşdirdi. Balkan dövlətlərinin arxasında böyük dövlətlər dururdular və bir-biriləri ilə Yaxın Şərqdə nüfuz uğrunda mübarizə aparırdılar. Balkan dövlətlərini öz təsirləri altına salmaq uğrunda mövcud qruplaşmalar arasında güclü mübarizə gedirdi. 1913-cü ilin dekabrında general Liman fon Sanders başda olmaqla Türkiyəyə yeni alman hərbi nümayəndəliyi gəldi. Bu nümayəndəliyə Balkan müharibələri dövründə dağıdılmış türk ordusunu yenidən təşkil etmək tapşırılmışdı. Nümayəndəliyin başçısı İstanbulda yerləşən birinci türk korpusunun komandanı təyin edilirdi. Paytaxtda olan türk qoşunlarının alman generalına tabe edilməsi, əslində Almaniyanı boğazların ağasına çevirirdi. Buna görə də general Limanın nümayəndəliyi təbii olaraq Rusiyanın hakim dairələrində güclü həyəcana səbəb oldu.

Qarabağ müharibəsində itkin düşən azərbaycanlılar — Ermənistan–Azərbaycan müharibəsi zamanı itkin düşmüş və ermənilər tərəfindən əsir götürülmüş Azərbaycan vətəndaşları. Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası İşçi qrupu tərəfindən 2007-ci il ərzində aparılmış araşdırma zamanı məlum olmuşdur ki, itkin düşmüş və girov götürülmüş şəxslərin sayı 4354 nəfər təşkil edir. Onlardan 3503 nəfəri hərbçi, 841 nəfəri mülki şəxslərdir (9 nəfərin hərbçi və ya mülki olduğu məlum deyil). Mülki şəxslərdən 47 nəfəri uşaq (16 nəfər azyaşlı qız), 268 nəfəri qadın, 371 nəfəri yaşlılardır. Əsir, itkin düşmüş 4354 nəfərdən 783 nəfərin əsir və girov götürülməsi barədə məlumatlar daxil olub. Dövlət Komissiyasına daxil olmuş materialların təhlili zamanı 550 nəfərin əsir və girovluqda qətlə yetirildiyi və ya müxtəlif səbəblərdən vəfat etdiyi müəyyən edilib. Onlardan 104-ü qadın, 446-ı kişidir. 137 nəfərin yalnız adı məlumdur, 74 nəfər isə naməlum şəxslərdir. == Əsir və İtkin Düşmüş, Girov Götürülmüş Vətəndaşlarla Əlaqədar Dövlət Komissiyası == Azərbaycan Respublikası Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının İşçi Qrupunun rəhbəri Firudun Sadıqovun sözlərinə görə, 2008-ci ilin sonunda 170-ə qədər insanın da taleyinə aydınlıq gətirilib və onların sağ olduğu aydınlaşıb: "Onlar Şuşa, Şuşanın ətraf kəndləri, Kəlbəcər, Laçın işğal olunan zaman ermənilərin əlinə keçmiş insanlardır. Bu il həmin insanlarla bağlı kitabın və CD–nin buraxılacağı da planlaşdırılır".

Şərq cəbhəsi (alm. die Ostfront‎, ing. Eastern Front), Böyük Vətən müharibəsi (rus. Великая Отечественная война, translit. Velikaya Oteçestvennaya Voyna) və ya Almaniya–SSRİ müharibəsi (ing. German-Soviet War) — İkinci dünya müharibəsi illərində Şərqi Avropa, Mərkəzi Avropa və Balkan yarımadasında Berlin-Roma-Tokio oxu və Finlandiya ilə SSRİ, Polşa və Antihitler koalisiyası arasında 22 iyun 1941–9 may 1945-ci illərdə baş vermiş müharibə cəbhəsi. Şərq cəbhəsində baş verən döyüşlər tarixin ən böyük hərbi qarşıdurmaları olmuşdur. Onlar tarixdə görünməmiş vəhşilik, genişmiqyaslı dağıntılar, kütləvi deportasiyalar və çoxlu insanın döyüş, aclıq, xəstəlik və qırğınlara görə həyatını itirməsi ilə xarakterizə edilir. Şərq cəbhəsi demək olar ki, bütün həbs düşərgələrinin fəaliyyət göstərdiyi, gettoların tərtib edildiyi və poqromların, Holokostun baş verdiyi yer hesab edilir. İkinci Dünya müharibəsində təxminən 70 milyon nəfər həlak olmuşdursa, bu ədədin 30 milyonu Şərq cəbhəsinə aiddir.

İkinci dünya müharibəsində yəhudilərin tarixi müasir siyasi tarixdə Avropa Şimali Afrikası (nasistyönümlü Vişi rejimi tərəfindən idarə olunan Şimali Afrika və İtaliya Liviyası) da daxil olmaqla Avropada yəhudilərin təqibi və görünməmiş miqyasda qətl olunması ilə təxmini sinonimlik təşkil edir. İkinci dünya müharibəsi ərzində baş vermiş genişmiqyaslı Holokost hadisələri yəhudi millətinə və bütün dünya ictimai rəyinə böyük təsir göstərmişdir. İvrit dilində HaŞoa adlanan bu soyqırımı bütün Avropa qitəsində yaşayan yəhudilərin öldürülməsi məqsədilə təşkil olunmuşdu. Nasist Almaniyasının rəhbərliyi ilə geniş miqyasda təşkil olunan bu əməliyyat nəticəsində təqribən altı milyon etnik yəhudi dəhşətli qəddarlıqla öldürülmüşdür. Nasistlər tərəfindən işğal olunmuş Polşa ərazisində yerləşən təkcə Auşvits həbs düşərgəsinin qaz kameralarında bir milyondan çox yəhudi qətlə yetirilmişdir. Avropa yəhudilərinin kütləvi şəkildə öldürülməsi Polşadan başqa Albaniya, Avstriya, Belarus, Belçika, Bosniya və Herseqovina, La-Manş boğazı adaları, Xorvatiya, Çexiya, Estoniya, Fransa, Almaniya, Yunanıstan, Macarıstan, İtaliya, Latviya, Liviya, Litva, Lüksemburq, Makedoniya, Moldova, Niderland, Norveç, Rumıniya, Rusiya, Serbiya, Slovakiya və Ukraynadakı yəhudi icmalarına da ciddi təsir etmişdir.İkinci dünya müharibəsinin başlanğıcına doğru aparan dövrdə, 1937-ci ildə nasist alman hökumətinin başlatdığı siyasət nəticəsində Nasist Almaniyasında yerləşən təxminən bütün yəhudi şirkətləri ya maliyyə çətinliklərinə görə, ya da nasistlər tərəfindən təqib olunmalarına görə dağılmışdır. Müharibənin başlanması ilə birlikdə polyak millətinə qarşı həyata keçirilən Tannenberq əməliyyatının bir hissəsi kimi yəhudilərə qarşı da kütləvi qırğın baş tutmuşdur. Barbarossa əməliyyatının başlanması ilə yəhudilərin kütləvi qırğını daha böyük və metodiki şəkildə həyata keçirilmişdir. Orpo batalyonlarının başçılığı ilə belaruslar, eston, latviyalı, litvalı və ukraynalı yerli Köməkçi Polis bölmələrinin aktiv iştirakı ilə Avropa yəhudilərinin qətli prosesi baş tutmuşdur. == Tarix == Müharibənin başlamasından bir müddət əvvəl Nasist Almaniyasında "Kristal gecə" adı altında yəhudilərə qarşı ilk poqrom həyata keçirildi.

Əfqanıstan müharibəsində həlak olan azərbaycanlılar — Rəsmi məlumata görə, sovet işğalına qarşı mübarizədə partizanlar və dinc sakinlər də daxil olmaqla milyon yarım əfqan həlak olub. Sovet ordusu isə 15 min itki verib. Azərbaycan Respublikası Əfqanıstan Veteranları İttifaqının sədr müavini Nizami Məmmədovun verdiyi məlumata görə, Əfqanıstan müharibəsinin gedişində 10 mindən çox azərbaycanlı iştirak edib. Onların 208-i müharibədə həlak olub. 7 nəfər isə itkin düşüb. Bu gün Azərbaycanda cəmi 5 minə yaxın Əfqanıstan müharibəsi veteranı sağ qalıb. Əfqanıstandan qayıdandan sonra onların bir çoxu Qarabağda gedən döyüşlərdə həlak olub və ya sonradan vəfat ediblər. On illik Əfqanıstan müharibəsində 7500 azərbaycanlı da iştirak edib. Onların 208-i müharibədə həlak olub. 7 nəfər isə itkin düşüb.

Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsində Cəzirə cəbhəsi (türk. Türk Kurtuluş Savaşı El-Cezire Cephesi) — Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsində cəbhə. 26 iyun 1920-ci ildə verilən fərmanla Fərat çayı ilə İran sərhədi arasındakı ərazini əhatə edən Cəzirə Cəbhəsi Komandanlığı yaradılmışdır. Mərkəzi Diyarbəkir olmuşdur. Dövrün 13-cü Ordusu bura daxil idi. Nihat Anılmış cəbhənin başçısı təyin edilmişdir. 3 noyabr 1921-ci ildə Nihat Paşa vəzifəsindən azad edilmiş və onun yerinə Cevat Çobanlı təyin olunmuşdur.Cəzirə cəbhəsinin şərqi ingilislər və qərbi fransızların nəzarətində idi, cəbhənin cənub hissəsini əhatə edən səhra ərazisi isə ingilis və fransızların ortaq təsiri altında idi. Regiondakı kürd milliyətçi fəaliyyətlərinin qarşısını almaq və Mosul vilayətini milli sərhədlərə daxil etmək, həmçinin Şimali İraqda Britaniya işğalına qarşı müqaviməti dəstəkləmək üçün yaradılmışdır.1921-ci ildə imzalanan Ankara müqaviləsi ilə Cənub Cəbhəsində döyüşlər dayanmışdır. Burada döyüşən qoşunlar Cəzirə cəbhəsinə göndərilmişdir. Bu qüvvələrin başında Antepin mühasirəsi zamanı fəaliyyət göstərmiş Özdəmir bəy dayanırdı.

İkinci Dünya müharibəsində Bolqarıstanın bombalanması — İkinci Dünya müharibəsi zamanı Qərb Müttəfiqlərinə məxsus hərbi təyyarələr tərəfindən Bolqarıstan ərazisindəki şəhər və obyektlərə endirilmiş bir sıra hava hücumları. == Bombalanma == Bolqarıstan ərazisinə ilk aviazərbələr nasistlərin Yuqoslaviyaya hücumu başladıqdan sonra, 6 aprel 1941-ci ildə Yuqoslaviyanın 3-cü bombardmançı alayının 64-cü qrupundan olan dörd "Do.17Kb-1" bombardmançı təyyarəsi tərəfindən Köstəndildə həyata keçirilmişdir. Başqa bir Yuqoslaviya təyyarəsi saat 15:00 radələrində Sofiyanın qərb kənarına bombalar atmış, lakin onlar partlamamışdır.1941-ci il aprelin 6-dan 7-nə keçən gecə Yunanıstandan uçan Britaniyanın altı "Vellinqton" bombardmançı təyyarəsi Sofiya üzərinə bombalar atmışdır. Atılan bombalar dəmiryol vağzalı yaxınlığına və yaşayış məntəqələrinə düşmüşdür. Hava hücumları müharibə elan edilmədən həyata keçirilmişdir. Yuqoslaviya və Yunanıstanda baş tutan döyüşlər Birləşmiş Krallıq, Yuqoslaviya və Yunanıstan üçün uğursuz inkişaf etdiyi üçün bombardmanların davamı gətirilməmişdir.14–24 yanvar 1943-cü il tarixlərində Kasablankada keçirilən konfransda ABŞ Prezidenti Franklin Ruzvelt və Britaniyanın Baş naziri Vinston Çörçill Bolqarıstanı strateji bombardmana başlamaq qərarına gəlmişdilər. 1 avqust 1943-cü ildə ABŞ bombardmançı komandanlığı Rumıniyada yerləşən neft yataqlarına və neft emalı zavodlarına zərbələr endirmək məqsədi daşıyan "Qabarma dalğası" əməliyyatına başlamışdır. Bombardmançı təyyarələr Bolqarıstanın hava məkanından keçmişdir. Həmin gün Bolqarıstan Hərbi Hava Qüvvələrinin qırıcıları Ployeşti regionunda yerləşən Rumıniya neft yataqlarına basqından sonra bazaya qayıdan ilk Amerika bombardmançılarını – dörd "B-24D"ni vurmuşdular. == Nəticə == Ümumiyyətlə, müharibənin əvvəlindən Bolqarıstanın anti-Hitler koalisiyasının tərəfinə keçməsinə qədər bolqar pilotlar Bolqarıstanda yerləşən hədəflərə və Rumıniyadakı neft yataqlarına hava hücumları həyata keçirən Qərb Müttəfiqlərinin 117 təyyarəsini vurmuşdular.

Qarabağ müharibəsində itkin düşən azərbaycanlılar — Ermənistan–Azərbaycan müharibəsi zamanı itkin düşmüş və ermənilər tərəfindən əsir götürülmüş Azərbaycan vətəndaşları. Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası İşçi qrupu tərəfindən 2007-ci il ərzində aparılmış araşdırma zamanı məlum olmuşdur ki, itkin düşmüş və girov götürülmüş şəxslərin sayı 4354 nəfər təşkil edir. Onlardan 3503 nəfəri hərbçi, 841 nəfəri mülki şəxslərdir (9 nəfərin hərbçi və ya mülki olduğu məlum deyil). Mülki şəxslərdən 47 nəfəri uşaq (16 nəfər azyaşlı qız), 268 nəfəri qadın, 371 nəfəri yaşlılardır. Əsir, itkin düşmüş 4354 nəfərdən 783 nəfərin əsir və girov götürülməsi barədə məlumatlar daxil olub. Dövlət Komissiyasına daxil olmuş materialların təhlili zamanı 550 nəfərin əsir və girovluqda qətlə yetirildiyi və ya müxtəlif səbəblərdən vəfat etdiyi müəyyən edilib. Onlardan 104-ü qadın, 446-ı kişidir. 137 nəfərin yalnız adı məlumdur, 74 nəfər isə naməlum şəxslərdir. == Əsir və İtkin Düşmüş, Girov Götürülmüş Vətəndaşlarla Əlaqədar Dövlət Komissiyası == Azərbaycan Respublikası Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının İşçi Qrupunun rəhbəri Firudun Sadıqovun sözlərinə görə, 2008-ci ilin sonunda 170-ə qədər insanın da taleyinə aydınlıq gətirilib və onların sağ olduğu aydınlaşıb: "Onlar Şuşa, Şuşanın ətraf kəndləri, Kəlbəcər, Laçın işğal olunan zaman ermənilərin əlinə keçmiş insanlardır. Bu il həmin insanlarla bağlı kitabın və CD–nin buraxılacağı da planlaşdırılır".

I Dünya Müharibəsinin Orta Şərq teatrı — Birinci Dünya müharibəsi dövründə hərbi əməliyyatlar teatrı, Osmanlı İmperiyası, Antanta dövlətləri və bəzi bilinməyən xalqların Silahlı təşkilatları arasında hərbi əməliyyatlar aparırdılar. Hərbi əməliyyatlar 1914-cü ilin noyabrında başlayır. Coğrafi və siyasi şərtlər üzündən Yaxın Şərqdə hərbi əməliyyatlar bir-birindən asılı olmayaraq ümumilikdə aparılan bir neçə ayrı-ayrı əməliyyatlara və döyüşlərə bölünür. Bunlardan ən mühümü Şərqi Anadoluda Rus-Osmanlı (Qafqaz) cəbhəsi, İrandakı rus qoşunlarının hərəkətləri, Çanaqqala əməliyyatı, Britaniya qoşunlarının ərəbistan yarımadasındakı, Süveyş kanalı ərazisində, Fələstin, Suriya və Mesopotamiyada həyata keçirdiyi əməliyyatlardır. == Müharibədən əvvəl == === Xarici siyasətdəki vəziyyət və Osmanlı İmperiyasının daxili vəziyyəti === 1914-cü ilin avqustunda Antanta ilə İttifaq dövlətləri arasında Birinci Dünya müharibəsi Müharibənin ilk günlərindən etibarən hər iki müharibə koalisiyası Osmanlı imperiyasını öz tərəflərində müharibəyə cəlb etməyə çalışırdı. Osmanlı imperiyasının müstəsna coğrafi mövqeyi və yaranmış geosiyasi vəziyyət onun müharibədə iştirakını faktiki olaraq məcbur etmişdir. Bütün Rusiya ixracının və idxalının yarısının keçdiyi Qara dəniz boğazları Rusiya üçün çox böyük əhəmiyyət daşıyırdı, Osmanlı sərhədləri yaxınlığında Süveyş kanalı, onun çoxsaylı müsəlman əhalisi yerləşirdi. Osmanlı ərazisində Bağdad dəmir yolunun tikintisi gedirdi və o, Mesopotamiyanın neftlə zəngin olan rayonlarını sürətli quru yolu ilə Avropa ilə bağlamaq üçün nəzərdə tutulmuşdur və buna görə də strateji əhəmiyyət daşıyırdı. Eyni zamanda, Antanta rəhbərliyi Türkiyə ilə hərbi bir ittifaqın mümkünsüz olduğunu, ilk növbədə, Rusiyanın, Türkiyənin ənənəvi düşməninin mövqeyinə görə, ehtimalının az olduğunu düşünürdü. Belə bir vəziyyətdə Antanta ölkələrini Türkiyənin uzunmüddətli dostluq neytrallığı ssenarisi daha çox qane edirdi.

İkinci Dünya müharibəsində Sakit okean cəbhəsi (ing. Pacific War; rus. Тихоокеанский театр военных действий Второй мировой войны) — Sakit okean cəbhəsi (bəzən Asiya-Sakit okean cəbhəsi adlandırılır), İkinci Dünya müharibəsi illərində Sakit okeanda və Şərqi Asiyada baş vermişdir. Sakit okean və adaları, Sakit okeanın cənub-qərbi, Cənub-Şərqi Asiya və Çin kimi əraziləri əhatə etmişdir (1945-ci il Sovet-yapon münaqişəsi daxil olmaqla). Əsasən, Sakit okean cəbhəsində hərbi əməliyyatlar, 1941-ci il 7-8 dekabr tarixində Yaponiyanın Tailandı işğalı və Britaniya müstəmləkələri olan Malayya, Sinqapur və Honq Konqa, eləcə də ABŞ-nin Havay adasında dislokasiya edilmiş Pörl Harbor hərbi bazasına, Ueyk adası, Quam və Filippinə hücumu ilə başlanmışdır. Bəzi tarixçilər, Asiyada münaqişəni 1937-ci il 7 iyul tarixində Yaponiya imperiyası və Çin Respublikası arasında baş vermiş İkinci çin–yapon müharibəsinin başlanğıcından və ya 1931-ci ilin 19 sentyabrında Mancuriyanın Yaponiya tərəfindən işğalı tarixindən götürürlər. Əsas etibarilə, Sakit okean cəbhəsində hərbi əməliyyatlar 1941-ci ilin dekabr ayının əvvəllərində başlamışdır (İkinci çin–yapon müharibəsi daxil olmaqla). Sakit okean cəbhəsində hadisələr, antihitler koalisiyasının Yaponiyaya qarşı döyüşləri ilə cərəyan etmişdir. Yaponiyanın müttəfiqi kimi Tailand böyük rol göstərsə də, əsas müttəfiqləri olan Almaniya və İtaliya hərbi yardım edə bilməmişdir. Məhz, İkinci Dünya müharibəsi bu regionda ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən Xirosima və Naqasaki şəhərlərinə atom bombası atılması, 1945-ci ilin 8 avqustunda Mancuriyanın Sovet ordusu tərəfindən işğalı və Yaponiyanın 1945-ci il 15 avqust tarixində təslim olması ilə bitmişdir.

== Həmçinin bax ==

Əfqanıstan müharibəsində həlak olan azərbaycanlılar — Rəsmi məlumata görə, sovet işğalına qarşı mübarizədə partizanlar və dinc sakinlər də daxil olmaqla milyon yarım əfqan həlak olub. Sovet ordusu isə 15 min itki verib. Azərbaycan Respublikası Əfqanıstan Veteranları İttifaqının sədr müavini Nizami Məmmədovun verdiyi məlumata görə, Əfqanıstan müharibəsinin gedişində 10 mindən çox azərbaycanlı iştirak edib. Onların 208-i müharibədə həlak olub. 7 nəfər isə itkin düşüb. Bu gün Azərbaycanda cəmi 5 minə yaxın Əfqanıstan müharibəsi veteranı sağ qalıb. Əfqanıstandan qayıdandan sonra onların bir çoxu Qarabağda gedən döyüşlərdə həlak olub və ya sonradan vəfat ediblər. On illik Əfqanıstan müharibəsində 7500 azərbaycanlı da iştirak edib. Onların 208-i müharibədə həlak olub. 7 nəfər isə itkin düşüb.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı – SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 9 may 1945-ci il tarixli qərarı ilə təsis edilmişdir. Medalın müəllifləri rəssamlar E. M. Romanov və İ. K. Andrianovdur. == Təsisi == SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 9 may 1945-ci il tarixli Fərmanı ilə təsis edilmişdir. == Əsasnaməsi == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ilə təltif edilsin: II Dünya Müharibəsi cəbhələrində Qırmızı Ordu, Hərbi Dəniz Qüvvələri və NKVD qoşunlarının sıralarında bilavasitə iştirak edən və ya hərbi rayonlardakı işləri ilə qələbəni təmin edən bütün hərbi personal və mülki heyət; Böyük Vətən Müharibəsi dövründə Qırmızı Ordu, Hərbi Dəniz Qüvvələri və NKVD qoşunları sıralarında xidmət etmiş, lakin yaralanma, xəstəlik və xəsarətlər səbəbindən ordunu tərk edən, habelə birbaşa dövlət və partiya təşkilatlarının qərarı ilə verilmiş bütün hərbi personal və ordu xaricində çalışan mülki işçilər;SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 07.07.1945-ci il tarixli qərarı ilə medal haqqında Əsasnaməyə edilən əlavəyə əsasən, "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı həm də Xalq Daxili İşlər Komissarlığı orqanlarının və SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komissarlığının şəxsi heyətinə verilmişdir. == Taxılma qaydası == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı sinənin sol tərəfində, SSRİ-nin digər medallarından "Sovet Zapolyaryesinin müdafiəsinə görə" medalından sonra taxılır. == Təltif olunanlar == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ən populyar medal hesab olunur. 1 yanvar 1995-ci ilə qədər təqribən 14.933.000 şəxs "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ilə təltif olunub. Mükafatlandırılanlar arasında, Alman ordusu və müttəfiqlərinə qarşı döyüşlərdə iştirak edən Bolqarıstan silahlı qüvvələrinin 120 min hərbçisi də var.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 20 illiyi" yubiley medalı — 1965-ci ildə təsis olunmuş SSRİ medalı. Rəsmlər Viktor Yermakov və Yuri Lukyanov tərəfindən çəkilib.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illik yubileyi" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 25 aprel 1975-ci ildə təsis olunmuş SSRİ ordeni. Medalın şəkillərinin müəllifi Valentin Zayçev və Albert Miroşniçenkodur. == Sayı == 14 259 560 nəfər şəxs bu medalla təltif olunmuşdur.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 40 illiyi" yubiley medalı" — 1985-ci ildə təsis olunmuş SSRİ medalı.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 60 illiyi" yubiley medalı — 2004-cü ildə təsis olunmuş medal.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 65 illiyi" yubiley medalı — 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsi iştirakçılarının ön və arxa cəbhələrdə göstərdikləri qəhrəmanlığı və fədakarlığı nəzərə alaraq, MDB dövlət başçıları Şurasının 2008-ci il 10 oktyabr tarixli qərarı ilə təsis edilmiş medal. == Təltif olunanlar == SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində döyüş əməliyyatlarında iştirak etmiş hərbi qulluqçular və muzdla xidmət etmiş mülki şəxslər; Faşist işğalçılarına qarşı gizli mübarizə aparan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi dövründə SSRİ Silahlı Qüvvələrində xidmət etmiş hərbi qulluqçular və muzdla xidmət etmiş mülki şəxslər; "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" və "Yaponiya üzərində qələbəyə görə" medalları ilə təltif olunmuş şəxslər; "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbə üçün" medalının vəsiqəsi, yaxud müharibə iştirakçısı vəsiqəsi olan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi illərində fədakar əməyə görə SSRİ ordenləri, "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə", "Əmək igidliyinə görə", "Əməkdə fərqlənməyə görə", "Leninqradın müdafiəsinə görə", "Moskvanın müdafiəsinə görə", "Odessanın müdafiəsinə görə", "Sevastopolun müdafiəsinə görə", "Stalinqradın müdafiəsinə görə", "Kiyevin müdafiəsinə görə", "Qafqazın müdafiəsinə görə", "Sovet Zapolyaryesinin müdafiəsinə görə" medalları ilə təltif olunmuş şəxslər; "Blokadada olan Leninqrad sakininə" nişanı, yaxud "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalının vəsiqəsi olan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi dövründə altı aydan az olmayaraq əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmuş şəxslər.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalı. — Rusiya Federasiyasının yubiley medalı. Rusiya Federasiyası Prezidentinin fərmanı ilə 13 iyun 2019-cu ildə təsis edilmişdir. == Medal qaydaları == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalı ilə mükafatlandırılır: Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində döyüşlərdə SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında iştirak etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ-nin müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərində Böyük Vətən müharibəsi illərində fəaliyyət göstərən partizanlar və yeraltı təşkilatların üzvləri, Böyük Vətən müharibəsi illərində xidmət etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ Silahlı Qüvvələrində Vətən Müharibəsindən, "1941-1945 Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə", "Yaponiya üzərində Qələbəyə görə" medalları ilə təltif edilmiş şəxslər, habelə "Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə" medalı üçün sertifikatı və ya 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində iştirakını təsdiqləyən bir müharibə veteranı sertifikatı olan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi illərində fədakar əməyə görə SSRİ ordenləri ilə təltif edilmiş ev işçiləri, "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı, "Əmək igidliyinə görə" medalı, "Əməkdə fərqlənməyə görə" medalı, "Leninqradın müdafiəsinə görə" medalı, "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı, "Odessanın müdafiəsinə görə" medalı, "Sevastopolun müdafiəsinə görə" medalı, "Stalinqradın müdafiəsinə görə" medalı, "Kiyevin müdafiəsinə görə" medalı, "Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı, "Sovet Zapolyaryesinin müdafiəsinə görə" medalı, habelə "Mühasirədə olan Leninqradın sakini" nişanına və ya "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı üçün sertifikata sahib olan şəxslər; SSRİ-nin müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərindəki iş dövrü istisna olmaqla, 22 iyun 1941 – 9 may 1945-ci il tarixində ən azı altı ay işləyən şəxslər; İkinci Dünya müharibəsi illərində nasistlər və müttəfiqləri tərəfindən yaradılan keçmiş həbs düşərgəsi məhbusları, gettolar və digər həbs olunanlar; Müstəqil Dövlətlər Birliyinin üzvü olmayan xarici dövlətlərin, SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında hərbi milli birləşmələrin, partizan dəstələrinin, yeraltı qrupların bir hissəsi olaraq vuruşan, digər anti-faşist birləşmələr, 1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsindəki Qələbəyə böyük töhfə verən və SSRİ və ya Rusiya Federasiyasının dövlət mükafatlarına layiq görülmüş vətəndaşlar."1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalı sinənin sol tərəfində taxılır və "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 70 illiyi" yubiley medalından sonra yerləşdirilir. == Medal təsviri == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalı gümüşü rəngli metaldan hazırlanmış və diametri 32 mm olan dairə şəklindədir. Medalın üz tərəfində, 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsi illərində sahə forması geyinmiş, yarı dönmüş dayanan, sol əlində Şpaqin avtomatını tutan, sağ əli ilə Reyxstaq binasının divarına "Zəfər!" sözünü yazan qalib bir döyüşçünün şəkli var. "Zəfər!" Sözünün altında — bir-birinin altında "1945" və "2020" rəqəmləri. Medalın arxa tərəfində, ortada bir yazı var: "1941–1945 Böyük Vətənpərvər Müharibəsində Qələbənin 75 ili". Aşağıdakı yazı iki dəfnə kolu ilə hörülmüşdür, aralarında beşguşəli bir ulduz şəkli var. Medalın kənarları bir haşiyə ilə haşiyələnmişdir.

"Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı — Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə 2020-ci ildə təsis edilmişdir. == Medal qaydaları == "Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı ilə mükafatlandırılır: Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində döyüşlərdə SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında iştirak etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ-nin müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərində Böyük Vətən müharibəsi illərində fəaliyyət göstərən partizanlar və yeraltı təşkilatların üzvləri, Böyük Vətən müharibəsi illərində xidmət etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ Silahlı Qüvvələrində Vətən Müharibəsindən, "1941-1945 Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə", "Yaponiya üzərində Qələbəyə görə" medalları ilə təltif edilmiş şəxslər, habelə "Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə" medalı üçün sertifikatı və ya 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində iştirakını təsdiqləyən bir müharibə veteranı sertifikatı olan şəxslər və s."Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı sinənin sol tərəfində taxılır və "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 70 illiyi" yubiley medalından sonra yerləşdirilir. == Medal təsviri == "Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı qızılı rəngli metaldan hazırlanmışdır. Medalın üz tərəfində, iri "75 il" yazısı görünür. Yuxarısında isə böyük hərflərlə "QƏLƏBƏ" yazılmışdır. Medalın orta hissəsində iki sünbül şəkli var. Kənar hissəsinin sol tərəfində isə, 1945 sağ tərəfində isə 2020 yazılmışdır. Medalın arxa tərəfində, ortada bir yazı var: "BÖYÜK VƏTƏN MÜHARİBƏSİNDƏ QƏLƏBƏNİN 75 İLLİYİ 1945–2020". "75 İLLİYİ" yazısı digər yazılara nisbətən böyük ölçüdə, "1945–2020" yazısı isə digər yazıların ölçüsündə yazılmışdır.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı — 1945-ci ildə təsis olunmuş SSRİ medalı.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı – SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 9 may 1945-ci il tarixli qərarı ilə təsis edilmişdir. Medalın müəllifləri rəssamlar E. M. Romanov və İ. K. Andrianovdur. == Təsisi == SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 9 may 1945-ci il tarixli Fərmanı ilə təsis edilmişdir. == Əsasnaməsi == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ilə təltif edilsin: II Dünya Müharibəsi cəbhələrində Qırmızı Ordu, Hərbi Dəniz Qüvvələri və NKVD qoşunlarının sıralarında bilavasitə iştirak edən və ya hərbi rayonlardakı işləri ilə qələbəni təmin edən bütün hərbi personal və mülki heyət; Böyük Vətən Müharibəsi dövründə Qırmızı Ordu, Hərbi Dəniz Qüvvələri və NKVD qoşunları sıralarında xidmət etmiş, lakin yaralanma, xəstəlik və xəsarətlər səbəbindən ordunu tərk edən, habelə birbaşa dövlət və partiya təşkilatlarının qərarı ilə verilmiş bütün hərbi personal və ordu xaricində çalışan mülki işçilər;SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 07.07.1945-ci il tarixli qərarı ilə medal haqqında Əsasnaməyə edilən əlavəyə əsasən, "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı həm də Xalq Daxili İşlər Komissarlığı orqanlarının və SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komissarlığının şəxsi heyətinə verilmişdir. == Taxılma qaydası == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı sinənin sol tərəfində, SSRİ-nin digər medallarından "Sovet Zapolyaryesinin müdafiəsinə görə" medalından sonra taxılır. == Təltif olunanlar == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ən populyar medal hesab olunur. 1 yanvar 1995-ci ilə qədər təqribən 14.933.000 şəxs "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ilə təltif olunub. Mükafatlandırılanlar arasında, Alman ordusu və müttəfiqlərinə qarşı döyüşlərdə iştirak edən Bolqarıstan silahlı qüvvələrinin 120 min hərbçisi də var.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 20 illiyi" yubiley medalı — 1965-ci ildə təsis olunmuş SSRİ medalı. Rəsmlər Viktor Yermakov və Yuri Lukyanov tərəfindən çəkilib.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illik yubileyi" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 25 aprel 1975-ci ildə təsis olunmuş SSRİ ordeni. Medalın şəkillərinin müəllifi Valentin Zayçev və Albert Miroşniçenkodur. == Sayı == 14 259 560 nəfər şəxs bu medalla təltif olunmuşdur.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 40 illiyi" yubiley medalı" — 1985-ci ildə təsis olunmuş SSRİ medalı.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 60 illiyi" yubiley medalı — 2004-cü ildə təsis olunmuş medal.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 65 illiyi" yubiley medalı — 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsi iştirakçılarının ön və arxa cəbhələrdə göstərdikləri qəhrəmanlığı və fədakarlığı nəzərə alaraq, MDB dövlət başçıları Şurasının 2008-ci il 10 oktyabr tarixli qərarı ilə təsis edilmiş medal. == Təltif olunanlar == SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində döyüş əməliyyatlarında iştirak etmiş hərbi qulluqçular və muzdla xidmət etmiş mülki şəxslər; Faşist işğalçılarına qarşı gizli mübarizə aparan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi dövründə SSRİ Silahlı Qüvvələrində xidmət etmiş hərbi qulluqçular və muzdla xidmət etmiş mülki şəxslər; "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" və "Yaponiya üzərində qələbəyə görə" medalları ilə təltif olunmuş şəxslər; "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbə üçün" medalının vəsiqəsi, yaxud müharibə iştirakçısı vəsiqəsi olan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi illərində fədakar əməyə görə SSRİ ordenləri, "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə", "Əmək igidliyinə görə", "Əməkdə fərqlənməyə görə", "Leninqradın müdafiəsinə görə", "Moskvanın müdafiəsinə görə", "Odessanın müdafiəsinə görə", "Sevastopolun müdafiəsinə görə", "Stalinqradın müdafiəsinə görə", "Kiyevin müdafiəsinə görə", "Qafqazın müdafiəsinə görə", "Sovet Zapolyaryesinin müdafiəsinə görə" medalları ilə təltif olunmuş şəxslər; "Blokadada olan Leninqrad sakininə" nişanı, yaxud "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalının vəsiqəsi olan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi dövründə altı aydan az olmayaraq əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmuş şəxslər.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalı. — Rusiya Federasiyasının yubiley medalı. Rusiya Federasiyası Prezidentinin fərmanı ilə 13 iyun 2019-cu ildə təsis edilmişdir. == Medal qaydaları == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalı ilə mükafatlandırılır: Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində döyüşlərdə SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında iştirak etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ-nin müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərində Böyük Vətən müharibəsi illərində fəaliyyət göstərən partizanlar və yeraltı təşkilatların üzvləri, Böyük Vətən müharibəsi illərində xidmət etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ Silahlı Qüvvələrində Vətən Müharibəsindən, "1941-1945 Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə", "Yaponiya üzərində Qələbəyə görə" medalları ilə təltif edilmiş şəxslər, habelə "Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə" medalı üçün sertifikatı və ya 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində iştirakını təsdiqləyən bir müharibə veteranı sertifikatı olan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi illərində fədakar əməyə görə SSRİ ordenləri ilə təltif edilmiş ev işçiləri, "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı, "Əmək igidliyinə görə" medalı, "Əməkdə fərqlənməyə görə" medalı, "Leninqradın müdafiəsinə görə" medalı, "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı, "Odessanın müdafiəsinə görə" medalı, "Sevastopolun müdafiəsinə görə" medalı, "Stalinqradın müdafiəsinə görə" medalı, "Kiyevin müdafiəsinə görə" medalı, "Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı, "Sovet Zapolyaryesinin müdafiəsinə görə" medalı, habelə "Mühasirədə olan Leninqradın sakini" nişanına və ya "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı üçün sertifikata sahib olan şəxslər; SSRİ-nin müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərindəki iş dövrü istisna olmaqla, 22 iyun 1941 – 9 may 1945-ci il tarixində ən azı altı ay işləyən şəxslər; İkinci Dünya müharibəsi illərində nasistlər və müttəfiqləri tərəfindən yaradılan keçmiş həbs düşərgəsi məhbusları, gettolar və digər həbs olunanlar; Müstəqil Dövlətlər Birliyinin üzvü olmayan xarici dövlətlərin, SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında hərbi milli birləşmələrin, partizan dəstələrinin, yeraltı qrupların bir hissəsi olaraq vuruşan, digər anti-faşist birləşmələr, 1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsindəki Qələbəyə böyük töhfə verən və SSRİ və ya Rusiya Federasiyasının dövlət mükafatlarına layiq görülmüş vətəndaşlar."1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalı sinənin sol tərəfində taxılır və "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 70 illiyi" yubiley medalından sonra yerləşdirilir. == Medal təsviri == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalı gümüşü rəngli metaldan hazırlanmış və diametri 32 mm olan dairə şəklindədir. Medalın üz tərəfində, 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsi illərində sahə forması geyinmiş, yarı dönmüş dayanan, sol əlində Şpaqin avtomatını tutan, sağ əli ilə Reyxstaq binasının divarına "Zəfər!" sözünü yazan qalib bir döyüşçünün şəkli var. "Zəfər!" Sözünün altında — bir-birinin altında "1945" və "2020" rəqəmləri. Medalın arxa tərəfində, ortada bir yazı var: "1941–1945 Böyük Vətənpərvər Müharibəsində Qələbənin 75 ili". Aşağıdakı yazı iki dəfnə kolu ilə hörülmüşdür, aralarında beşguşəli bir ulduz şəkli var. Medalın kənarları bir haşiyə ilə haşiyələnmişdir.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı — 1945-ci ildə təsis olunmuş SSRİ medalı.

"Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı — Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə 2020-ci ildə təsis edilmişdir. == Medal qaydaları == "Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı ilə mükafatlandırılır: Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində döyüşlərdə SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında iştirak etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ-nin müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərində Böyük Vətən müharibəsi illərində fəaliyyət göstərən partizanlar və yeraltı təşkilatların üzvləri, Böyük Vətən müharibəsi illərində xidmət etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ Silahlı Qüvvələrində Vətən Müharibəsindən, "1941-1945 Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə", "Yaponiya üzərində Qələbəyə görə" medalları ilə təltif edilmiş şəxslər, habelə "Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə" medalı üçün sertifikatı və ya 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində iştirakını təsdiqləyən bir müharibə veteranı sertifikatı olan şəxslər və s."Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı sinənin sol tərəfində taxılır və "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 70 illiyi" yubiley medalından sonra yerləşdirilir. == Medal təsviri == "Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı qızılı rəngli metaldan hazırlanmışdır. Medalın üz tərəfində, iri "75 il" yazısı görünür. Yuxarısında isə böyük hərflərlə "QƏLƏBƏ" yazılmışdır. Medalın orta hissəsində iki sünbül şəkli var. Kənar hissəsinin sol tərəfində isə, 1945 sağ tərəfində isə 2020 yazılmışdır. Medalın arxa tərəfində, ortada bir yazı var: "BÖYÜK VƏTƏN MÜHARİBƏSİNDƏ QƏLƏBƏNİN 75 İLLİYİ 1945–2020". "75 İLLİYİ" yazısı digər yazılara nisbətən böyük ölçüdə, "1945–2020" yazısı isə digər yazıların ölçüsündə yazılmışdır.

"Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı — Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə 2020-ci ildə təsis edilmişdir. == Medal qaydaları == "Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı ilə mükafatlandırılır: Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində döyüşlərdə SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında iştirak etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ-nin müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərində Böyük Vətən müharibəsi illərində fəaliyyət göstərən partizanlar və yeraltı təşkilatların üzvləri, Böyük Vətən müharibəsi illərində xidmət etmiş hərbi qulluqçular və mülki işçilər, SSRİ Silahlı Qüvvələrində Vətən Müharibəsindən, "1941-1945 Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə", "Yaponiya üzərində Qələbəyə görə" medalları ilə təltif edilmiş şəxslər, habelə "Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə" medalı üçün sertifikatı və ya 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində iştirakını təsdiqləyən bir müharibə veteranı sertifikatı olan şəxslər və s."Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı sinənin sol tərəfində taxılır və "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 70 illiyi" yubiley medalından sonra yerləşdirilir. == Medal təsviri == "Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi (1945–2020)" yubiley medalı qızılı rəngli metaldan hazırlanmışdır. Medalın üz tərəfində, iri "75 il" yazısı görünür. Yuxarısında isə böyük hərflərlə "QƏLƏBƏ" yazılmışdır. Medalın orta hissəsində iki sünbül şəkli var. Kənar hissəsinin sol tərəfində isə, 1945 sağ tərəfində isə 2020 yazılmışdır. Medalın arxa tərəfində, ortada bir yazı var: "BÖYÜK VƏTƏN MÜHARİBƏSİNDƏ QƏLƏBƏNİN 75 İLLİYİ 1945–2020". "75 İLLİYİ" yazısı digər yazılara nisbətən böyük ölçüdə, "1945–2020" yazısı isə digər yazıların ölçüsündə yazılmışdır.

"Vətən müharibəsində arxa cəbhədə xidmətlərə görə" medalı — Azərbaycanın dövlət təltifi (medal). İkinci Qarabağ müharibəsində qələbə münasibətilə təsis edilmişdir. == Təsis edilməsi == 2020-ci il noyabrın 20-də Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində Vətən Müharibəsində qələbə münasibətilə Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi ilə əlaqədar "Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi təqdim edilmiş və birinci oxunuşda təsdiqlənmişdir.Azərbaycan Respublikasının "Vətən müharibəsində arxa cəbhədə xidmətlərə görə" medalının əsasnaməsi Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il 26 noyabr tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir. Əsasnamədə deyilir: Maddə 1. Təltif edilən şəxslər "Vətən müharibəsində arxa cəbhədə xidmətlərə görə" Azərbaycan Respublikasının medalı ilə Azərbaycan Respublikasının işğal edilmiş ərazilərinin azad olunması və dövlət sərhədlərinin mühafizəsi zamanı arxa cəbhədə döyüş təminatı tapşırıqlarının yerinə yetirilməsində fərqlənmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları və mülki işçiləri, habelə fədakar əməyinə görə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) əməkdaşları təltif edilir.Maddə 2. Təltif edən orqan "Vətən müharibəsində arxa cəbhədə xidmətlərə görə" Azərbaycan Respublikasının medalı ilə bu Əsasnamənin 1-ci maddəsində göstərilən şəxslər Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 23-cü bəndinə uyğun olaraq təltif edilirlər.Maddə 3. Taxılma qaydası "Vətən müharibəsində arxa cəbhədə xidmətlərə görə" Azərbaycan Respublikasının medalı döşün sol tərəfinə, Azərbaycan Respublikasının digər orden və medalları olduqda, "Vətən müharibəsi iştirakçısı" medalından sonra taxılır. == Təsviri == Medalın təsviri Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il 26 noyabr tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir. Maddə 1. Medalın ümumi təsviri "Vətən müharibəsində arxa cəbhədə xidmətlərə görə" Azərbaycan Respublikasının medalı (bundan sonra – medal) bürüncdən tökülmüş və qızıl suyuna çəkilmiş, xarici və daxili çevrələrlə konturlanmış, diametri 38 mm olan dairəvi lövhədən ibarətdir.Maddə 2.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı – SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 9 may 1945-ci il tarixli qərarı ilə təsis edilmişdir. Medalın müəllifləri rəssamlar E. M. Romanov və İ. K. Andrianovdur. == Təsisi == SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 9 may 1945-ci il tarixli Fərmanı ilə təsis edilmişdir. == Əsasnaməsi == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ilə təltif edilsin: II Dünya Müharibəsi cəbhələrində Qırmızı Ordu, Hərbi Dəniz Qüvvələri və NKVD qoşunlarının sıralarında bilavasitə iştirak edən və ya hərbi rayonlardakı işləri ilə qələbəni təmin edən bütün hərbi personal və mülki heyət; Böyük Vətən Müharibəsi dövründə Qırmızı Ordu, Hərbi Dəniz Qüvvələri və NKVD qoşunları sıralarında xidmət etmiş, lakin yaralanma, xəstəlik və xəsarətlər səbəbindən ordunu tərk edən, habelə birbaşa dövlət və partiya təşkilatlarının qərarı ilə verilmiş bütün hərbi personal və ordu xaricində çalışan mülki işçilər;SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 07.07.1945-ci il tarixli qərarı ilə medal haqqında Əsasnaməyə edilən əlavəyə əsasən, "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı həm də Xalq Daxili İşlər Komissarlığı orqanlarının və SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komissarlığının şəxsi heyətinə verilmişdir. == Taxılma qaydası == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı sinənin sol tərəfində, SSRİ-nin digər medallarından "Sovet Zapolyaryesinin müdafiəsinə görə" medalından sonra taxılır. == Təltif olunanlar == "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ən populyar medal hesab olunur. 1 yanvar 1995-ci ilə qədər təqribən 14.933.000 şəxs "1941–1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ilə təltif olunub. Mükafatlandırılanlar arasında, Alman ordusu və müttəfiqlərinə qarşı döyüşlərdə iştirak edən Bolqarıstan silahlı qüvvələrinin 120 min hərbçisi də var.

"1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 65 illiyi" yubiley medalı — 1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsi iştirakçılarının ön və arxa cəbhələrdə göstərdikləri qəhrəmanlığı və fədakarlığı nəzərə alaraq, MDB dövlət başçıları Şurasının 2008-ci il 10 oktyabr tarixli qərarı ilə təsis edilmiş medal. == Təltif olunanlar == SSRİ Silahlı Qüvvələri sıralarında Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində döyüş əməliyyatlarında iştirak etmiş hərbi qulluqçular və muzdla xidmət etmiş mülki şəxslər; Faşist işğalçılarına qarşı gizli mübarizə aparan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi dövründə SSRİ Silahlı Qüvvələrində xidmət etmiş hərbi qulluqçular və muzdla xidmət etmiş mülki şəxslər; "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" və "Yaponiya üzərində qələbəyə görə" medalları ilə təltif olunmuş şəxslər; "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbə üçün" medalının vəsiqəsi, yaxud müharibə iştirakçısı vəsiqəsi olan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi illərində fədakar əməyə görə SSRİ ordenləri, "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə", "Əmək igidliyinə görə", "Əməkdə fərqlənməyə görə", "Leninqradın müdafiəsinə görə", "Moskvanın müdafiəsinə görə", "Odessanın müdafiəsinə görə", "Sevastopolun müdafiəsinə görə", "Stalinqradın müdafiəsinə görə", "Kiyevin müdafiəsinə görə", "Qafqazın müdafiəsinə görə", "Sovet Zapolyaryesinin müdafiəsinə görə" medalları ilə təltif olunmuş şəxslər; "Blokadada olan Leninqrad sakininə" nişanı, yaxud "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalının vəsiqəsi olan şəxslər; Böyük Vətən müharibəsi dövründə altı aydan az olmayaraq əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmuş şəxslər.