qlise sözü azərbaycan dilində

Ekzoplanet Qlise 581C (ing. Gliese 581C) — Tərəzi bürcündə görünür. Qlise 581, ulduzunun planet sistemində yerləşir və bu sistemdə aşkar olunan 2-ci ekzoplanetdir. (Qlise 581B-dən sonra aşkar olunub). Ətrafında fırlandğı ulduz Qlise 581 adlanr. Ekzoplanet Günəşdən təxminən 20.5 işıq ili uzada yerləşir. == Fiziki xüsusiyyətləri == === Mövqeyi,Səthi və həyat üçün əlverişliyi === Bu planet,Qlise 581 sistemində 2-ci aşkar olunsa da,sistemin 3-cü planetidir və öz ulduzundan cəmi 11 mln km uzaqda yerləşir .Buna görə də, bir ili 13 günə(təxminən 312 saata) bərabərdir.Həmçinin,bu məlumata və ulduzun ölçülərinə əsaslanaraq alimlər aşkarlayıblar ki,Qlise 581C “Həyat zonası”-da yerləşir. Bu da deməkdir ki,planetin səthində su mövcud ola bilər.Lakin bu sübut olunmayıb.Çünki,bunun sübutu üçün spektral analiz etmək lazımdır (planetin səthində su buxarı tapmaq məqsədi ilə).Bu da, hələ ki mümkün olmayıb.Digər araşdırmalara əsasən,planetin səthində atmosfer də, ola bilər,amma bu atmosferin tərkibi bilinmir.Yəni,bu atmosfer həm həyat üçün əlverişli,həm də zəhərli olması mümkündür.Planetdə həyatın mövcud olmasına mane olan bir neçə dənə də amil var:Öz oxu ətrafında fırlanarkən planetin ulduza tərəf baxan hissəsi həttindən artıq qızır,əks tərəfi isə soyuq,orada yaşaya biləcək məxluqlar üçün əlverişsiz olur.Digər amil isə,Qlise 581 ulduzunun planeti tez-tez infraqırmızı şüalarla şüalandırmasıdır.Lakin,bütün bu amillərə baxmayaraq,alimlər bu planetdə həyatın mövcud olduğunu düşünürlər və gələcəkdə insanların yaşaya biləcəyi planetlər siyahısına daxil ediblər.Bu siyahıda həmçinin Qlise 581D və Qlise 581G planetləri də, var.Lakin,Qlise 581C-dən fərqli olaraq,bu planetlərin mövcudluğu sübut olunmayıb. === Səthinin tempraturu === Alimlərin hesablamalarına əsasən,əgər planetin albedosu(səthin şüaları əksetmə qabiliyyəti),Yer kürəsinin albedosu ilə eynidirsə, planetin səthindəki orta tempratur(soyuq hissəsi ilə isti hissəsi bir yerdə) +40 °C-yə yaxın, Veneranın albedosu ilə eynidirsə, +3--5 °C-dir.Əgər planetin atmosferi metandan və ya karbondioksiddən ibarətdirsə,səthinin orta tempraturu +100 °C ola bilər. === Ölçüləri === Qlise 581C planeti indiyə qədər aşkar olunan ekzoplanetlərdən ən kiçiyi olmasına baxmayaraq Yer kürəsindən 50-100 faiz böyükdür.Minimal həcmi 5.36 M⊕ ola bilər və Yer kürəsindən təxmini 5 dəfə daha həcmlidir.

Ekzoplanet Qlise 581C (ing. Gliese 581C) — Tərəzi bürcündə görünür. Qlise 581, ulduzunun planet sistemində yerləşir və bu sistemdə aşkar olunan 2-ci ekzoplanetdir. (Qlise 581B-dən sonra aşkar olunub). Ətrafında fırlandğı ulduz Qlise 581 adlanr. Ekzoplanet Günəşdən təxminən 20.5 işıq ili uzada yerləşir. == Fiziki xüsusiyyətləri == === Mövqeyi,Səthi və həyat üçün əlverişliyi === Bu planet,Qlise 581 sistemində 2-ci aşkar olunsa da,sistemin 3-cü planetidir və öz ulduzundan cəmi 11 mln km uzaqda yerləşir .Buna görə də, bir ili 13 günə(təxminən 312 saata) bərabərdir.Həmçinin,bu məlumata və ulduzun ölçülərinə əsaslanaraq alimlər aşkarlayıblar ki,Qlise 581C “Həyat zonası”-da yerləşir. Bu da deməkdir ki,planetin səthində su mövcud ola bilər.Lakin bu sübut olunmayıb.Çünki,bunun sübutu üçün spektral analiz etmək lazımdır (planetin səthində su buxarı tapmaq məqsədi ilə).Bu da, hələ ki mümkün olmayıb.Digər araşdırmalara əsasən,planetin səthində atmosfer də, ola bilər,amma bu atmosferin tərkibi bilinmir.Yəni,bu atmosfer həm həyat üçün əlverişli,həm də zəhərli olması mümkündür.Planetdə həyatın mövcud olmasına mane olan bir neçə dənə də amil var:Öz oxu ətrafında fırlanarkən planetin ulduza tərəf baxan hissəsi həttindən artıq qızır,əks tərəfi isə soyuq,orada yaşaya biləcək məxluqlar üçün əlverişsiz olur.Digər amil isə,Qlise 581 ulduzunun planeti tez-tez infraqırmızı şüalarla şüalandırmasıdır.Lakin,bütün bu amillərə baxmayaraq,alimlər bu planetdə həyatın mövcud olduğunu düşünürlər və gələcəkdə insanların yaşaya biləcəyi planetlər siyahısına daxil ediblər.Bu siyahıda həmçinin Qlise 581D və Qlise 581G planetləri də, var.Lakin,Qlise 581C-dən fərqli olaraq,bu planetlərin mövcudluğu sübut olunmayıb. === Səthinin tempraturu === Alimlərin hesablamalarına əsasən,əgər planetin albedosu(səthin şüaları əksetmə qabiliyyəti),Yer kürəsinin albedosu ilə eynidirsə, planetin səthindəki orta tempratur(soyuq hissəsi ilə isti hissəsi bir yerdə) +40 °C-yə yaxın, Veneranın albedosu ilə eynidirsə, +3--5 °C-dir.Əgər planetin atmosferi metandan və ya karbondioksiddən ibarətdirsə,səthinin orta tempraturu +100 °C ola bilər. === Ölçüləri === Qlise 581C planeti indiyə qədər aşkar olunan ekzoplanetlərdən ən kiçiyi olmasına baxmayaraq Yer kürəsindən 50-100 faiz böyükdür.Minimal həcmi 5.36 M⊕ ola bilər və Yer kürəsindən təxmini 5 dəfə daha həcmlidir.

Qliserin - (propantriol – 1, 2, 3) üçatomlu spirtlərin ən sadə nümunəsidir. Qliserin şəffaf qatı mayedir, su ilə hər cür nisbətdə qarışır, o yüksək hidroskopikliyə malikdir və havadan 40%-dək su udur, == Qliserinin alınma üsulları == Məlumdur ki, təbii piylər və yağlar mürəkkəb efirlərdən, yüksək doymuş və doymamış turşulardan ibarətdir. Əsasən bunlar palmetin-, steorin- və olein turşularıdır. Piylərin sabunlaşması adətən müxtəlif katalizatorların (turşu, qələvi, enzimlər) təsiri altında aparılır, bununla belə piylər qliserinə və piyli turşulara parçalanmırlar. Qliserin qələvi mühitində allil spirtinin KMnO4 iştirakı ilə oksidləşmə yolu ilə alına bilər. === Qliserinin sənayedə alınması === Müasir zamanda sənayedə sintetik qliserin əsasən propilendən (neft emalı zamanı qazlardan çıxarılan propilen əsasında) istehsal olunur. Alınma üsulu 4 mərhələdən ibarətdir: Propilenin xlorlaşdırılması 500C-də: Allilxloridin allil spirtinə sabunlaşdırılması: Xlorit turşusunun elementlərinin birləşdirilməsi: Qliserinin xlorhidrinlərinin sabunlaşdırılması:Qliserin allil spirtinin qələvi mühitində ehtiyatlı oksidləşməsi yolu ilə də alına bilər. Qliserinin kimyəvi xassələri onun tərkibində üç hidroksil qrupu olmalarına görə, üç sıra törəmə verə bilər, bununla belə mono- və di törəmələri iki struktur- isomer şəklində mövcud ola bilər. Qliserin üç sıra metal törəmələri verə bilər – məsələn, qurğuşun oksidi. Bu , odeməkdir ki, qliserinin turşuluğu bir atomlu spirtlərin turşuluğundan daha yüksəkdir.

Qliserin turşusu – şəkər turşusu, qliserinin oksidləşməsi nəticəsində əmələ gələn üzvi karbon turşusudur. Qliserin turşusunun duzları və efirlərinə qliseratlar deyilir. == Biokimya == Qliserin turşusunun bəzi fosfat törəmələri, məsələn, 2-fosfoqliserin turşusu, 3-fosfoqliserin turşusu, 1,3-bisfosfoqliserin turşusu və 2,3-bisfosfoqliserin turşusu, glikolizdə və digər metabolik yollarda ara maddələrdir [1]. 3-fosfogliserin turşusu, serin (Ser, S) amin turşusunun biosintezində vacib bir molekuldur və bu da öz növbəsində sistein (Cys, C) və glisin (Gly, G) biosintezində istifadə oluna bilər. == Mənbə == Reece, Jane B. Biology (неопр.). — 8th. - San Francisco, CA: Pearson, 2009. - С.168 - 169. - ISBN 978-0-8053-6844-4.