Türkmənistanı sözü azərbaycan dilində

Türkmənistanın dövlət quruluşu - 1992-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyaya əsasən hüquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi və ictimai münasibətlər sisitemi. == Dövlət quruluşu == Türkmənistan məhdudiyyəti olmayan prezident idarəetmə üsuluna malik respublikadır. 1991-ci ilin oktyabrında (Milli bayram günü olan müstəqillik günü 27 oktyabrda qeyd olunur) ölkədə müstəqillik elan edildikdən sonra 18 may 1992-ci ildə ilk Konstitusiya qəbul edilmişdir (1995, 1999, 2003 , 2006 , 2008-ci illərdə əlavə və dəyişikliklər edilmişdir). == İnzibati bölgüsü == Etraplardan ibarət olan 5 vilayətə (Ahal, Balkan, Daşoğuz, Lebap və Marı) və Aşqabad paytaxt dairəsinə bölünür. == Dövlət başçısı == Türkmənistanın ən yüksək vəzifəli şəxsi olan prezident dövlətin və icra hakimiyyətinin başçısı, silahlı qüvvələrin ali baş komandanı, milli müstəqilliyin, Türkmənistanın ərazi bütövlüyünün, Konstitusiyaya hörmətin, beynəlxalq saziş və müqavilələrin təminatçısıdır. Milli Məclis, Nazirlər Kabineti və Ali Məhkəmə ilə yanaşı, ölkənin ali dövlət hakimiyyətini həyata keçirən Prezident 5 il müddətinə birbaşa və gizli səsvermə yolu ilə məhdudiyyətsiz sayda seçilir. Konstitusiyanın və qanunların tətbiqi, xarici siyasət strategiyasının həyata keçirilməsi, hökumətlərarası və beynəlxalq təşkilatların etimadnamələrinin, xarici dövlətlərin diplomatik nümayəndələrinin övdətnamələrinin, habelə Türkmənistan Respublikası vətəndaşlığının verilməsi barədə qərarların qəbulu, Parlamentin razılığı ilə Ali Məhkəmə sədrinin, Baş prokurorun, daxili işlər və ədliyyə nazirinin vəzifəyə təyin və ya vəzifədən azad edilməsi, əfv və ya amnistiya verilməsi və mövcud Konstitusiyaya əsasən bir çox digər mühüm səlahiyyətli məsələlər dövlət başçısı tərəfindən həyata keçirilir. == Icraedici hakimiyyət == Nazirlər Kabineti və ona rəhbərlik edən Baş nazir Türkmənistan Prezidenti tərəfindən təyin və Məclis tərəfindən təsdiq edilir. Prezident və Parlament qarşısında kollektiv məsuliyyət daşıyan Nazirlər Kabineti dövlət başçısının sərəncam və fərmanlarının, Məclisin qərarlarının, Türkmənistan Respublikasının qanunlarının icrasını təmin edir, habelə iqtisadi, sosial və mədəni sahələrin effektiv fəaliyyətinə rəhbərliyi həyata keçirir. Baş nazir Nazirlər Kabinetinin fəaliyyətini təşkil edir və ona rəhbərliyi həyata keçirir, Kabinetin işinin səmərəliliyinə görə fərdi məsuliyyət daşıyır, hökumətin iclaslarına sədrlik edir və onun qərarlarını imzalayır, dövlət başçısının göstərişi ilə Türkmənistan Respublikasını beynəlxalq münasibətlərdə təmsil edir və mövcud Konstitusiyada təsbit edilmiş digər mühüm funksiyaları yerinə yetirir.

Türkmənistanın hidroqrafiyası — Türkmənistan Respublikasının ərazisində yerləşən su hövzəsi. Türkmənistan çayları son dərəcə quraq iqlim, az yağış və buzlaq olmayan Türkmən dağlarının (Kopetdağ) əhəmiyyətsiz yüksəkliyi səbəbindən az və dayazdır. İstisna hal Amudərya çayıdır ki, o da Pamir buzlaqlarının əriyən suları ilə qidalanır. Ölkənin əsas ərazisi hazırda tamamilə çay şəbəkəsindən məhrumdur. Ölkənin çayları, XIX əsrin sonlarında əhəmiyyətli inkişaf yolu alaraq periferik ərazilərdə yerləşir, dağlardan qaynaqlanır və ayrıldıqdan sonra suvarma səbəbi ilə tez zamanda quruyur. XX-XXI əsrlərdə əhalinin sürətlə artması səbəbindən ölkənin ekologiyası və hidroqrafiyası xüsusilə çətin vəziyyətdədir. Konvensional olaraq ölkənin çayları üç hövzəyə bölünür: Aral, Xəzər və daxili hövzələr == Aral dənizi == Amudərya, ümumiyyətlə, Orta Asiyanın və xüsusən də Türkmənistanın ən əhəmiyyətli çayıdır. Türkmənistanda Amudərya şərq sərhəd bölgəsindən təxminən 1000 km boyunca axır və buxarlanma, filtrasiya, suvarma və digər iqtisadi ehtiyaclar üçün suyunun əhəmiyyətli hissəsini (2000 m3 / saniyəyə qədər) itirir. Buzlaqların əriməsi səbəbindən çayda daşqınlar ilin ən isti aylarında (iyul-avqust), suya tələbatın artdığı, az su dövrlərində müşahidə olunur. Amudəryanın solundakı Nukus şəhərinin ərazisindəki Kunya Dəryanın qədim qolu, Sarıqamış çökəkliyinə doğru istiqamətlənir.

Türkmənistanın müstəqillik günü (türkm. Garaşsyzlyk baýramy) — Türkmənistanın əsas milli bayramı. Bu tarix Türkmənistanda hər il 27 oktyabrda (2018 - 27 sentyabr) qeyd olunur. == Tarixi və qeyd olunması == "Türkmənistanın Müstəqillik Günü" üçün tarix təsadüfən seçilmədi. 27 oktyabr 1991-ci ildə Türkmənistan Sovet Sosialist Respublikasının Ali Şurası “Türkmənistanın müstəqilliyi və dövlət quruluşunun əsasları haqqında” qanun qəbul etdi. SSRİ-nin dağılmasından sonra Türkmən Sovet Sosialist Respublikası, postsovet məkanında dövlət suverenliyini elan edən son İttifaq Sosialist Respublikalarından biri oldu. "Türkmənistanın Müstəqillik Günü" ndə Orta Asiya respublikasında kütləvi şənliklər təşkil edilir. Bayram ərəfəsində Türkmənistanın görkəmli vətəndaşlarını - mədəniyyət, incəsənət, idman və siyasət işçilərini mükafatlandırmaq üçün bir ənənə artıq inkişaf etmişdir. Çox vaxt "tətil amnistiyaları" bir vaxtlar qanunları pozmuş şəxslərə (əsasən istəmədən və yüngül cinayətlərə, habelə qadınlara və yetkinlik yaşına çatmayan məhkumlara) elan edilir. Aşqabadın mərkəzi meydanında hərbi parad keçirilir .

Türkmənistanın xarici siyasəti — Türkmənistan Prezidenti tərəfindən müəyyən edilir və Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir. 2013 -cü ilin fevral ayından etibarən Türkmənistan dünyanın 148 əyaləti ilə diplomatik əlaqələr qurmuşdur. Xaricdə Türkmənistanın 29 diplomatik nümayəndəliyi və konsulluğu fəaliyyət göstərir. Türkmənistanda otuz xarici dövlətin diplomatik nümayəndəliyi və on beş beynəlxalq təşkilatın nümayəndəliyi fəaliyyət göstərir. Türkmənistanın "daimi bitərəflik haqqında" 50/80 saylı qətnaməsi 12 dekabr 1995 -ci ildə BMT Baş Məclisi tərəfindən rəsmən qəbul edilmişdir. Keçmiş prezident Saparmurat Niyazov Türkmənistanın istisnasız olaraq bütün dövlətlərlə mədəni əlaqələr inkişaf etdirdiyini, xarici dövlətlərin heç biri ilə düşmən münasibətləri olmadığını, heç kimə ərazi iddiası etmədiyini və heç kimin ərazi iddiaları irəli sürmədiyini söylədi. Xarici siyasət bitərəfliyi ölkə Konstitusiyasında mühüm yer tutur. Türkmənistan hökuməti ABŞ və Türkiyəyə mal alqı -satqısı etsə də, Rusiya və İranla əhəmiyyətli ticarət əlaqələrinə malikdir və Əfqanıstanla sərhəd ticarətinin həcmi də artır. Türkmənistanın xarici siyasətində sadalanan ölkələrə təbii qaz ixracatı xüsusi yer tutur. Eyni zamanda, qalıcı bitərəflik statusundan irəli gələrək, ölkə qaz ehtiyatlarının nəqli ilə bağlı qızğın siyasi müzakirəyə girmədən dövlət sərhədində satılması prinsipindən istifadə edir.