təcili sözü azərbaycan dilində

təcili

* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur

Yazılış

  • təcili • 77.7239%
  • Təcili • 22.2428%
  • TƏCİLİ • 0.0333%

* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.

Mündəricat

OBASTAN VİKİ
Koriolis təcili
Biz müəyyən bucaq sürətilə fırlanan hesabat sistemində yerləşən cismə təsiri nəzərdən keçirərkən cismin fırlanan sistemə görə sükunətdə olduğunu qəbul etmişik . Əksər hallarda fırlanan sistemə nəzərən müəyyən irəliləmə hərəkətində iştirak edən cismin hərəkətini öyrənməli oluruq . Belə olduqda qarşımıza təbii bir sual çıxır : fırlanan sistemlərə nəzərən hərəkət edən cisimlərə , məsələn , Yer üzərində hərəkət edən adamlara , nəqliyyat vasitələrinə , axan çaylara mərkəzəqaçma ətalət qüvvəsindən əlavə başqa qüvvələrdə təsir edirmi ? Bu sualın cavabını ilk dəfə olaraq fransız alimi Koriolis ( 1795-1843 ) vermişdir . Yer Günəş ətrafında hərəkətlə yanaşı öz oxu ətrafında da fırlandığından , ona fırlanan sistem kimi baxa bilərik . Belə olduqda Yer üzərində hərəkət edən bütün cisimlərə Koriolis qüvvəsi təsir göstərməli və bu təsirlərin nəticəsi müşahidə edilmələdir . Müşahidələr göstəmişdir ki , həyatda Koriolis qüvvəsi təsir göstərir və bu təsirlərin nəticəsi müşahidə olunur . Çaylar cənub yarımkürəsində cənuba , şimal yarımkürəsində isə şimala axdığından çayın axını istiqamətində baxdıqda cənub yarımkürəsində sol , şimal yarımkürəsində isə sağ sahillərinin nisbətən çox yuyulub aparılması ( bu hadisə Bera qanunu adlanır ) Koriolis qüvvəsini təsiri ilə izah olunur . Qatarların hərəkət istiqamətində qütblərə doğru baxdıqda şimalda sağ , cənubda isə sol relslərin daha çox yeyilməsi də Koriolis qüvvəsinin təsiri ilə əlaqədardır . Koriolis qüvvəsinin təsiri ilə şimal yarımkürəsində şərqə , cənub yarımkürəsində qərbə doğru meyl edir .
Mərkəzəqaçma təcili
Mərkəzəqaçma təcili - çevrə üzrə bərabərsürətli hərəkətdə yaranan, radius boyunca çevrənin mərkəzinə doğru yönələn təcildir və xətti sürət kvadratının çevrə radiusuna olan nisbətinə bərabərdir. an kimi işarə olunur və an=ʊ2/r. Yəni çevrə üzrə bərabərsürətli hərəkət edən cismin təcili sıfırdan fərqlidir, sürətə perpendikulyardır və hər bir nöqtədən çevrənin mərkəzinə doğru çəkilmiş radiuş boyunca yönəlmişdir. Çünki xətti sürət modulca sabit qalsa da, istiqamətini daim dəyişir və olduğu nöqtədə çevrəyə toxunan istiqamətdə yönəlir. Təcil isə vahid zamandakı sürət dəyişməsinə bərabər olduğundan sıfırdan fərqli olur. Xətti sürət - çevrə uzunluğunun dövretmə perioduna olan nisbətinə bərabərdir, υ=2ΠR/T. Onda mərkəzəqaçma təcili, an=4ח2r/T2o. Bucaq sürəti - dönmə cicmi çevrənin mərkəzi ilə birləşdirən radiusun dönmə bucağının zamana olan nisbətidir və bir dövr üçün ω=2Π/T-dir. Onda, an=ω2r olar. BS-də bucaq sürətinin vahidi radian/saniyədir (rad/san). Bucaq təcili - ədədi qiymətcə bucaq sürətinin vahid zamanda dəyişməsinə bərabər olan fiziki kəmiyyətə deyilir, BS-də vahidi rad/san2.
Sərbəstdüşmə təcili
Düşən cisim - heç bir şey ilə dəstəklənmir (yəni sərbəst düşür) və yer üzərinə qravitasiya gücü ilə çəkilir. Qravitasiya - Yerin digər cisimləri özünə çəkmə gücüdür. Havanın müqaviməti olmadan cisimlər ilk dəfə Qalileyin ortaya çıxardığı sərbəstdüşmə qanununa əsasən yerə düşür. Cisim nə qədər çox müddət sərbəstdüşmədə olarsa onun düşmə sürəti bir o qədərdə artır.Sərbəst düşən bir cismin sürətlənməsi saniyədə 9,8 metrə bərabərdir.Bu o deməkdir ki,cisimin sürəti sərbəstdüşmədə olduğu hər 1 saniyədə 9,8 m/san artır.Düşmənin ilk saniyəsində isə onun sürəti 9,8 m/san-yə bərabərdir. Hava qatlarından keçən cisim isə bu proqreslə sürət yığa bilmir.Bu halda cisim yalnız müəyyən sürəti yığır. Havanın müqavimətinə görə cismin sürətinin müəyyən limit olur. Yəni müəyyən bir hava müqavimətində cisim yalnız o müqavimətə əsasən müəyyən sürəti yığa bilir. Bu hətta ağır cisimlərə belə aid olur.Düşmənin əvvəlində onlar müəyyən bir düşmə sürət alırlar yalnız onların düşmə sürəti artdıqca havanın müqavimətidə artır ki,bu da,onlara sürət limiti qoyur.Yəni sonda müqavimətin gücü qravitasiyanın gücünə bərabər olur və bundan sonra cisim artıq sürət yığa bilmir. O öz "son sürət"inə çatır və bundan sonra düşmənin sonuna kimi sürəti dəyişmir.
Hava təcili yardım
Sanitar aviasiya (Hava təcili yardımı) - nəqliyyatın əlçatan olmaması və ya tibb müəssisələrindən çox uzaq məsafədə, qəzalı vəziyyətdə olan təyyarələrin və sərnişinlərin axtarışında və xilas edilməsində, habelə xəstələrin və qurbanların sürətli daşınması üçün təcili tibbi yardım göstərmək üçün hazırlanmış təyyarələrdir. == Tarixi == Sanitar aviasiya Birinci Dünya Müharibəsindən sonra yarandı. Artıq 1930-cu illərdə, SSRİ-də təyyarələrin sanitar növləri (Sh-2, K-3 və s.) hazırlandı və quruldu, təyyarənin təchiz edilməsi üçün əsas tələblər və uçuş keyfiyyətləri inkişaf etdirildi. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı təcili yardım təyyarələri geniş yayıldı və kiçik miqyasda olsa da, bir çox döyüşən tərəflər tərəfindən istifadə edildi. Sanitar aviasiya inkişafının zirvəsi 20-ci əsrin ikinci yarısında başladı. Bu zaman vertolyotlar geniş yayıldı, yəni əvvəlcədən mümkün olmayan - məsələn, meşənin evin yaxınlığında və ya xəstəxana binasının yanında vertolyotu yerə endirmək mümkün oldu. Təyyarənin daşıma qabiliyyəti artdı, kabin hava sıxlığını aldı, bu isə daha çox xəstəni qəbul etməyə və daha az narahatlıq keçirməyə imkan verdi. == Hava Təcili Yardım == Hava təcili yardım (ing.Air ambulance) — xəstə və ya yaralı insanları uzun məsafələrə daşımaq üçün hazırlanmış hava nəqliyyatı. Ənənəvi təcili yardım maşınlarının heç biri hadisə yerinə asanlıqla və tez gələ bilmədikdə və ya xəstə hava nəqliyyatının ən praktik olduğu uzaq bir məsafədə olduqda istifadə olunur. Təcili yardım hava heyətləri avadanlıqla təchiz olunmuşdur ki, bu da xəsarət almış və ya ağır xəstələrə təcili tibbi yardım göstərmək imkanı verir.
Təcili cavab batalyonu (Banqladeş)
Təcili cavab batalyonu (benq. র‌্যাপিড অ্যাকশন ব্যাটেলিয়ান, ing. Rapid Action Battalion) — 26 mart 2004-cü ildə qurulan və ölkənin polis, silahlı qüvvələr, eləcə də sərhəd qoşunlarından ibarət Banqladeşin xüsusi elit birliyi. RAB rəhbəri (direktoru) hal-hazırda General Benazir Əhməddir (əvvəllər, Dəkkə Polis Komissarı olub).
Təcili tibbi yardım maşını
Təcili tibbi yardım maşını və ya ambulans— xəstələri xəstəxanalara nəql edən tibbi cəhətdən təchiz olunmuş nəqliyyat vasitəsi. Bəzi hallarda xəstəyə xəstəxanadan kənar tibbi yardım göstərmək üçün istifadə olunur. == Tarixi == Ambulans ilk dəfə təcili nəqliyyat vasitəsi kimi 1487-ci ildə İspaniyada istifadə olunmuşdur. XIX və XX əsrdə müasir variantları yaranmışdır. == Nəqliyyat vasitələri == Ambulans kimi əsasən furqonlu maşınlardan istifadə olunsa da, motosiklet, velosiped, vertolyot, qayıq, avtobus, at qoşqusu formasında olan ambulans növləri də mövcuddur. Qayıq ambulanslar ada ərazilərində istifadə olunur. == İstinadlar == == Xarici keçidlər == Vikianbarda Ambulans ilə əlaqəli mediafayllar var.
Təcili yardım (teleserial, 1994)
"Təcili yardım" (E.R.) amerikalı En-Bi-Si kanalında (Azərbaycanda ANS kanalında) gedən dram serialı. Əhvalat İllinoysdakı uydurma Kaunti Ceneral qospitalında vaqe olur. Emmi Mükafatına layiq görülmüş serial Amerikada 1994-ci il sentyabrın 19-da başlamış, 2009-cu il martın 12-də başa çatmışdır.
Kabildə təcili tibbi yardım maşınının partladılması (2018)
Kabildə təcili tibbi yardım maşınının partladılması (2018) — 2018-ci ilin yanvarın 27-də Əfqanıstanın Kabildəki Sidarat Meydanı yaxınlığında təcili tibbi yardım maşını partlayıcı qurğu kimi istifadə olundu. Hücumda ən az 103 adam öldü, 235 nəfər isə yaralandı. Taliban hücuma görə məsuliyyəti öz üzərinə götürdü. == Terror == 2018-ci ilin yanvarın 27-də terrorçular gur saatlarında Kabildəki Daxili İşlər Nazirliyi binasının yaxınlığında yerləşən, güclü mühafizə olunan küçəsində partlayıcı maddələrlə dolu təcili tibbi yardım maşınını partlatdılar. Terrorçular bombaları Avropa İttifaqı konsulluğu, o cümlədən Kabilin səfirlikləri və hökumət binaları yaxınlığında yerləşən növbətdi yoxlama məntəqəsinə keçərkən partladıblar. Partlayış o qədər güclü olub ki, paytaxt yaxınlığında da hiss olunub və dərhal ətraf mühit məhv olub. Jurnalistlər Xəstəxanası, dövlət idarələri, iş yerləri və məktəblər partlayışdan sonra bağlanıb. Bu Cəlalabad və Kabildə “İnter-Continental” mehmanxanasındakı yardım agentliyi çəkilişləri sonrası 7 gün içində olan ən böyük terror idi.Rəsmi şəxslərin bəyanatlarına görə, bomba təcili yardım maşınında gizlədilib və ikinci polis məntəqəsində partladılıb. Həmçinin yaxınlıqda yerləşən nəqliyyat vasitələri, mağazalar və binalar dağılıb.Partlayış Daxili İşlər Nazirliyinin idarə etdiyi bir bina yaxınlığında, yerli “Chicken street” kimi tanınan küçədə meydana gəlib. Müxtəlif dövlət qurumlarında, idarələrdə sərhəd-keçid təhlükəsizlik məntəqələri var idi.
2018-ci ildə Kabildə təcili tibbi yardım maşınının partladılması
Kabildə təcili tibbi yardım maşınının partladılması (2018) — 2018-ci ilin yanvarın 27-də Əfqanıstanın Kabildəki Sidarat Meydanı yaxınlığında təcili tibbi yardım maşını partlayıcı qurğu kimi istifadə olundu. Hücumda ən az 103 adam öldü, 235 nəfər isə yaralandı. Taliban hücuma görə məsuliyyəti öz üzərinə götürdü. == Terror == 2018-ci ilin yanvarın 27-də terrorçular gur saatlarında Kabildəki Daxili İşlər Nazirliyi binasının yaxınlığında yerləşən, güclü mühafizə olunan küçəsində partlayıcı maddələrlə dolu təcili tibbi yardım maşınını partlatdılar. Terrorçular bombaları Avropa İttifaqı konsulluğu, o cümlədən Kabilin səfirlikləri və hökumət binaları yaxınlığında yerləşən növbətdi yoxlama məntəqəsinə keçərkən partladıblar. Partlayış o qədər güclü olub ki, paytaxt yaxınlığında da hiss olunub və dərhal ətraf mühit məhv olub. Jurnalistlər Xəstəxanası, dövlət idarələri, iş yerləri və məktəblər partlayışdan sonra bağlanıb. Bu Cəlalabad və Kabildə “İnter-Continental” mehmanxanasındakı yardım agentliyi çəkilişləri sonrası 7 gün içində olan ən böyük terror idi.Rəsmi şəxslərin bəyanatlarına görə, bomba təcili yardım maşınında gizlədilib və ikinci polis məntəqəsində partladılıb. Həmçinin yaxınlıqda yerləşən nəqliyyat vasitələri, mağazalar və binalar dağılıb.Partlayış Daxili İşlər Nazirliyinin idarə etdiyi bir bina yaxınlığında, yerli “Chicken street” kimi tanınan küçədə meydana gəlib. Müxtəlif dövlət qurumlarında, idarələrdə sərhəd-keçid təhlükəsizlik məntəqələri var idi.

Tezlik illər üzrə

Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.

Ümumi • 100.11 dəfə / 1 mln.
2002 ••••••• 51.39
2003 ••••• 35.43
2004 •••••••• 56.93
2005 •••••• 47.91
2006 •••••••••• 76.36
2007 ••••••••• 71.25
2008 ••••••• 51.16
2009 •••••••• 62.07
2010 ••••••••••••• 101.21
2011 ••••••••••• 82.62
2012 ••••••••••••• 102.74
2013 •••••••••••••••••••• 161.63
2014 •••••••••••••••••••• 155.48
2015 ••••••••• 72.47
2016 ••••••••••••• 97.01
2017 •••••••••••••• 108.28
2018 ••••••••••••• 99.18
2019 ••••••••••••••••• 135.33
2020 ••••••••••••••••••• 148.52

təcili sözünün leksik mənası və izahı

  • 1 zərf [ər.] 1. Tələsik, tez, dərhal, əlüstü, çapıq. Təcili cavab. Adamlar təcili hazır oldular. – [Kərəm] Qaragözə təcili çay hazırlatdı… M.İbrahimov. Bahadurun … təcili gedişi Rənanın ürəyində dərin bir kədər doğurdu. S.Rəhman. 2. Gecikdirilə bilməyən, tez edilməli olan; təxirsiz, təxirəsalınmaz. Təcili iş. Təcili tapşırıq. – Keçmiş vaxtlarda dəftərxanalarda qulluqçuların gündə biri idarə bağlandıqdan sonra qalıb təcili məktubları, teleqramları qəbul edərdi. Ə.Haqverdiyev. Uşaq ki bu qədər həyəcanlı çığırırdı, deməli, təcili məsələ vardı. B.Bayramov. ◊ Təcili yardım – 1) təxirə salınması mümkün olmayan hallarda xəstələnənlərə, zərərdidələrə ilk tibbi yardım göstərmək və müalicə müəssisələrinə aparıb çatdırmaqla məşğul olan tibb-sanitar idarəsi; 2) həmin iş üçün istifadə olunan avtomobil.

    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / təcili

təcili sözünün sinonimləri (yaxın mənalı sözlər)

  • 1 tələsik — sürətli — tez — yeyin

    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / təcili
  • 2 TƏCİLİ (müxtəlif mənalarda) Düz buyurursan, usta, – dedim. Tez olun, yığışın gedək, təcili tədbir görək (M.Hüseyn); ƏLİMYANDI Vəlişlə Muxtar gün batandan sonra Hindarxına çatanda eşitdilər ki, İbrahim bəy darğanı əlimyandıda axtarır (Ə.Vəliyev); TƏLƏSİK Bunun iki səbəbi vardı. Biri o idi ki, yığıncağımız çox tələsik və səsli-küylü olmuşdu, ikinci də Səfa ilə bu barədə çox danışmışıq (M.İbrahimov); DƏRHAL, FÖVRƏN, FÖVRİ, O SAAT, TEZ, TƏXİRSİZ (bax).

    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / təcili

təcili sözünün antonimləri (əks mənalı sözlər)

təcili sözünün rus dilinə tərcüməsi

  • 1 1. скорый, срочный, экстренный, спешный, поспешный; 2. срочно, экстренно, поспешно;

    Azərbaycanca-rusca lüğət / təcili
  • 2 I прил. срочный, экстренный, спешный, неотлагательный, безотлагательный: 1. требующий быстрого, немедленного исполнения или отправки, доставки и т.п. Təcili iş срочное дело, təcili məsələ срочный вопрос, təcili məlumat срочное донесение, təcili sifariş срочный заказ, təcili tapşırıq срочное задание; связь. təcili məktub срочное письмо, təcili teleqram срочная (экстренная) телеграмма, ж.-д. təcili qatar экстренный поезд, təcili yük срочный груз; мед. təcili cərrahlıq неотложная хирургия 2. совершаемый, осуществляемый быстро, спешно. мед. Təcili operasiya (cərrahiyyə əməliyyatı) экстренная операция; тех. təcili tormozlama экстренное торможение; sifarişin təcili yerinə yetirilməsi срочное исполнение заказа, eşelonun təcili yola salınması срочная отправка эшелона, təcili cavab срочный ответ, təcili tədbirlər görmək принять срочные (экстренные) меры, nazirlər kabinetinin təcili iclasını çağırmaq созвать экстренное заседание кабинета министров; təcili surətdə в срочном (экстренном) порядке. Münaqişənin təcili surətdə tənzimlənməsi срочное урегулирование конфликта, problemin təcili surətdə həlli решение проблемы в срочном порядке II нареч. срочно, экстренно, безотлагательно, спешно. Təcili iclas çağırmaq срочно созвать собрание, təcili göndərmək срочно послать (отправить), təcili etmək (eləmək) lazımdır nəyi срочно (экстренно) надо сделать что; təcili yardım: 1) срочная помощь. Ona təcili yardım göstərmək lazımdır надо оказать ему срочную помощь 2) скорая помощь: а) медико-санитарная организация, занимающаяся оказанием первой медицинской помощи, а также перевозкой пострадавших в лечебные учреждения. Təcili tibbi yardım скорая медицинская помощь, təcili cərrahi yardım скорая хирургическая помощь, təcili yardım stansiyası станция скорой помощи; б) специально оборудованный автомобиль, приезжающий с врачом к больному и при необходимости доставляющий его в лечебное учреждение

    Azərbaycanca-rusca lüğət / təcili

təcili sözünün inglis dilinə tərcüməsi

  • 1 I. s. pressing, urgent, rush, express; ~ iş urgent matter; ~ sifariş pressing / rush order; ~ teleqram urgent / express telegram; ~ yardım first aid II. z. urgently, hastily, in a hurry; ~ tərk etmək to leave* in a hurry / hastily

    Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / təcili

təcili sözünün fransız dilinə tərcüməsi

  • 1 sif. urgent, -e ; pressant, -e ; ~ iş affaire f urgente ; ~ teleqram télégramme m urgent ; ~ yardım secours m urgent ; ~ tərk etmək quitter d’urgence

    Azərbaycanca-fransızca lüğət / təcili

təcili sözünün ləzgi dilinə tərcüməsi

  • 1 [ər.] 1. нареч. фад, тадиз, гьасятда; 2. тади, тади квай, тадиз ийидай, фад авун лазим тир, гежрун виже текъвер (мес. кар, ччар); ** təcili yardım доктордин тади куьмек (садлагьана азарлу хьайидаз тадиз куьмек ийидай идара; гьахьтин куьмек).

    Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / təcili

təcili sözünün türk dilinə tərcüməsi

"təcili" sözü ilə başlayan sözlər

Oxşar sözlər

#təcili nədir? #təcili sözünün mənası #təcili nə deməkdir? #təcili sözünün izahı #təcili sözünün yazılışı #təcili necə yazılır? #təcili sözünün düzgün yazılışı #təcili leksik mənası #təcili sözünün sinonimi #təcili sözünün yaxın mənalı sözlər #təcili sözünün əks mənası #təcili sözünün etimologiyası #təcili sözünün orfoqrafiyası #təcili rusca #təcili inglisça #təcili fransızca #təcili sözünün istifadəsi #sözlük