Yarkənd sözü azərbaycan dilində

Yarkənd nahiyəsi (Uyğurca: يەكەن ناھىيىسى, Yekən nahiyisi, Yərkənt, Yərkənt; əski Türkcə: YérkəntÇincə: 莎车县 vəya 莎車縣, Shāchē Xiàn; əski yazılarda Suōchē) dənizdən yüksəkliyi 1189 metr yüksəkdə olan Çin Xalq Respublikasında Sincan-Uyğur Muxtar Rayonunda bir nahiyə mərkəzidir. == Ümumi məlumat == Şərqi Türkistannın Qaşqardan sonra ikinci büyük şəhridir. Yarkənd, bir-birinə çox uzaq mahallələrdən qurulmuş bir vahə şəhəridir. Təklə-makan səhrasının qərb ucundadır. Tarım çayınin bir qolu olan Yarkənd çayı şəhərdən keçir. == Qəsəbə və kəndlər == Yarkənd İlçəsi, yeddi qəsəbə (镇 zhèn), iyirmi iki qırsal bələdə (乡 xiāng) və bir özəl qırsal bələdə (虚拟乡) kimi yerləşim birimlərindən təşkil edilib. == İqlimi == == Tarixi == Digər verilən adlar: So-chə-chən, Yarkənd Yangi-shahr, Yarkənd, So-chə-hsiən, Yarkant, So-chə-shih, Yangi-shahr, Yarkənd , Yarkənd Nəw City, Yarkənd, So-chə. Yarkənd muhtəmələn Türkcə yar (yar, suların açtığı uçurum.) ilə kənd (şəhir; kalə vəya doğu ülkələrində hər şəhrə vərilən bir addır.) birləşməsindən əldə ədilmiş olabilir. 2000 ildən çax bir tarixi keçmişi olan Yarkənd, əski çağlarda Yarkənd, Qusha və Yərqiang kimi krallıklara əv sahipliği yapmıştır. 502-550 illər arasında Hunlar, 552-648-ci illər arasında Göytürklər, 648-649-cu illər arasında Tan sülaləsi zamanında Çinlilər, təkrar 659-cu ildən etibarən 744-cü ilə qədər Göytürklər, 790 və 791-təxminən 842-ci illər arasında Tibetlər və 1006-cı ildən etibarən Qaraxanlılar 1032-1210-cu illər arasında Şərqi Qaraxanlılar dövləti, Şərqi Qaraxanlıları Qaraxitaylar yıxdıqdan sonra Qaraxitaylar, daha sonra; öncə 1227-1370-ci illər arasında Cığatay xanlığı daha sonra 1370-1514-cü illər arasında Şərqi Cığatay xanlığı bu bölgədə hegemonluq etmişdir.

Yarkənd xanlığı və ya Moğolustan (fars. ماملاکتی موگولیا‎ — Məmləkət-i Muğuliyə; uyğ. ماملاكاتى موگولىيا) daha sonra Qaşqar Xanlığı və bəzən Sədiyyə də adlandırılırdı — Şərqi Türkistanın qərb hissəsində (bəzən Turfan, Kumul, Çalış da daxil idi) feodal dövlət. Paytaxtı əvvəlcə Yarkənd, 1596-cı ildən isə Qaşqar olmuşdur. Xanlığın yüksəliş dövründə ərazisi Moğolustanın keçmiş torpaqlarını (Cunqariya, Yeddisu, Fərqanə Vadisi, İssık-Kul), habelə Tibetin şimal bölgələrini, Bədəxşan və Kəşmiri də əhatə etmişdir. 1696-cı ildə taxta son Cağatay Ağbaş xan oturdu, lakin Qaşqarın bəyləri onu tanımaqdan imtina etdi və bunun əvəzinə qırğızlarla ittifaqa girərək Yarkəndə hücum etdilər və Ağbaş xanı əsir aldılar. Yarkınd bəyləri kömək üçün cunqarlara müraciət etdilər. 1705-ci ildə qoşun göndərən cunqarlar qırğızları sıxışdırıb Yarkənddən qovdular. Cunqarlar Cağatay nəslindən olmayan Mirzə Alim Şah bəyi taxta çıxardılar. Bununla da Cağatay xanlarının hakimiyyətinə əbədi olaraq son verdilər.

Abdulla xan ibn Əbdürrəhim xan (?—30.10.1675) — Turfanın, Çalışın (1635—1668), Məmləkəti-Moğoliyyənin və Yarkənd xanlığının hakimi. == Həyatı == Abdullah xan dönəmində (1638-1668) şimal qonşuları olan Kalmıklar (Kalmıkca: Хальмгуд)ın böyük bir hərbi gücə sahib olduğu bilinməkdədir. Buna qarşı önləm alınırsa da iş işdən keçmiş, hər şey Abdulla xanın aleyhinə, əsas olaraq Səidiyə xanlığının əleyhinə işləmişdir. Abdulla xan (1638-1668) da xanlığı oğluna buraxmışdır. Qurultay, xan seçmənin xaricində xanlıqda torpaqların paylaşdırılması və önəmli məqamlara təyin edilməsi haqqında da qərar verirdi.

Əbdülkərim xan (1529, Yarkənd – 1591) — Yarkənd xanlığının hakimi. == Həyatı == Əbdürrəşid xanın 1559da ölümü üzərinə on üç oğullarından ikincisi olan Əbdülkərim xan, qardaşlarının dəstəyi ilə taxta çıxmışdır. Nə var ki, Əbdülkərim xan bütün səylərinə rəğmən ölkənin yenidən şəhər dəvlətləri halına gəlməsinə və birbiri ilə uğraşaraq həm məmləkətin, həm də xalqın zərər görməsinə əngəl olamamışdır. Ölkəsinin və xalqının bütünlüyünü yaratma ümidi ilə Qərbi Türkistanda yetişmiş böyük din alimlərindən Əhməd Qazani (Məhdum-i Əzəm)nin oğullarından Xoca İshaq Vəlini Şərqi Türkistana çağırmışdır. Xoca İshaq Vəli, bütün Şərqi Türkistanı dolaşaraq müsəlmanların qardaş olduğunu birbirlərinə yardım edərək ölkənin və insanların birlik və bərabərliyini qorumaları gərəkdiyini anlatmağa çalışmışdır. Xoca İshaq Vəli bu çalışmalarında bəzi yöndən uğurlu olmuş və ölkənin parçalanmaya getməsinə əngəl olmuşdur. Fəqət Xoca İshaq Vəlinin bu təsirləri ölkənin şərqi bölgələrinin hakimi olan Əbdüllətif xan (1614–1624) tərəfindən, Əbdülkərim xanın yerinə keçən oğulları Məhəmməd xan ilə Şücaəddin Əhməd xan və Abdulla xana hökmranlıq yönündən yarar qazandıracağı düşüncəsiylə Əhməd Qazani (Mahmud-i Əzəm)nin ilk xanımından olan böyük oğlu Xoca Kalan (Məhəmməd Əmin)ı Yarkəndə çağırması Şərqi Türkistanın yazğısına təsir edəcək hadisələrin inkişaf etməsinə səbəb olmuşdur. Çünki bu iki qardaş xocanın ölümündən sonra oğulları böyük bir çəkişməyə girərək ölkəyə fayda yerinə, zərər gətirmişdilər. Xoca İshaq Vəlinin oğulları İshaqiyyə və ya Karatağlık adıyla, qardaşı Xoca Kalanın oğulları da Afaqiyyə vəya Aktağlık adıyla ayrı görüşləri müdafiə edən iki dini qrup olaraq qırğın-qada savaşıma girmələri ölkəni yeni bir dönəmə sürükləmişdir ki, bu dönəmə "Xocalar dövrü" deyilmişdir. Ölkəni öz təsirində tutmaq üçün Xoca İshaq Vəlini Şərqi Türkistana yardıma çağıran Əbdülkərim xanın bu hərəkəti yalnız dini mövzularda deyil, eyni zamanda siyasi sahədə də hadisələrin sürətləhızla inkişaf etməsinə səbəb oldu.

Yarkəndi (fars. ياركندي‎) — İranın Zəncan ostanı İcrud şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 35 nəfər yaşayır (7 ailə).