Solmaz Əmirli
Solmaz Əmirli (9 iyun 1948, Kürdəmir) — Azərbaycanın tanınmış teleaparıcısı və ictimai xadimi. "Aydınlığa doğru" milli-mənəvi dəyərlərin qorunması İctimai Birliyinin rəhbəri.
== Həyatı ==
Əmirli Solmaz Baba qızı 1948-ci il iyunun 9-da Azərbaycanın Kürdəmir şəhərində qulluqçu ailəsində anadan olmuşdur. 1967–1974-cü illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirmişdir. Solmaz xanım əmək fəaliyyətinə hələ ali təhsil aldığı illərdə başlamışdır. 1968–1970-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda korrektor, 1972–1975-ci illərdə Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının Baş redaksiyasında redaktor kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1983–2003-cü illərdə Solmaz xanım Azərbaycan Dövlət Televiziyasında redaktor, şərhçi, böyük redaktor vəzifələrində çalışmışdır. Bu illərdə Solmaz Əmirli "Xəbərlər", "Günün ekranı" proqramlarının aparıcısı və o dövr üçün yenilik olan və cəmiyyətdə böyük maraqla qarşılanan sosial-publisistik "İslam, olduğu kimi…" proqramının müəllifi və aparıcısı olmuşdur. 2003-cü ildən "Space" radiosunda dinləyicilər tərəfindən çox sevilən dini-maarifləndirici "Ünsiyyət" proqramının müəllifi və aparıcısı olmuşdur. Efirdə olduğu 17 ildə proqram geniş dinləyici auditoriyası qazanmışdı.
Şəhla Əmirli
Əmirli Şəhla Yapon qızı — Kinoşünas, Radio-Televiziya redaktoru.
== Həyatı ==
Şəhla Əmirli 24 iyun 1974-cü ildə Yevlax şəhərində anadan olub. 1992-ci ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin "Kinoşünaslıq" fakültəsinə qəbul olunub və 1997-ci ildə həmin fakültəni bitirib. 1994–1995-ci illərdə bir müddət "Kino" qəzetinin xüsusi müxbiri kimi fəaliyyət göstərib. Daha sonra 1997–2000-ci illərdə Gəncə şəhərində fəaliyyət göstərən "Kəpəz TV" müstəqil tele-radio verilişləri şirkətində xüsusi müxbir kimi fəaliyyət göstərərək Azərbaycan kinosunun tarixi və inkişafı, eləcə də Qərb və Şərq kino tarixinin öyrənilməsi və tədqiqi ilə bağlı "Kinoman" verilişinin ən maraqlı detalları ilə geniş tamaşaçı auditoriyasına çatdırılmasında böyük xidmətləri olub. Daha sonra Şəhla Əmirli 2005-ci ildən 2006-cı ilin sonlarınadək "İctimai" tele-radio verilişləri şirkətinin "Kino" departamentinin redaktoru vəzifəsində çalışıb. Bu televiziyada çalışdığı müddət ərzində maraqlı və rəngarəng, bitkin "Film-mediya" verilişinin yaradılması da məhz onun zəhmətinin bəhrəsi olub. 2010-cu ildən Azərbaycan Radiosunda yayımlanan "Kino səltənəti" verlişinin ssenari müəllifi və aparıçısı olub. 2013-cü ildən "İctimai" Tele-Radio verilişləri şirkətinin "Ədəbiyyat və İncəsənət" redaksiyasında "Kinoda yaşanan ömür" verilişinin müəllif və aparıcısıdır. Eyni zamanda Azərbaycan kinematoqrafçıları haqqında film-portretlərin ssenari müəllifidir.
Zülfüqar xan Əmirli-Avşar
Zülfüqar xan Əmirli-Əfşar (təq. 1700, Zəncan – 1780, Zəncan) — Zəncan xanlığının qurucusu.
== Həyatı ==
Zülfüqar xan Zəncan şəhərində anadan olmuşdur. Avşar elinin Əmirli oymağından çıxmışdı. Zəncan vilayətinin hakimi olmuşdu. Bir müddət vilayəti müstəqil idarə etmişdi.
"Kitabi-məcməül-sultaniyyə"nin 370-ci səhifəsində yazılır: "Əmirli-Avşar elindən bir tayfa adıdır ki, Xəmsənin (Zəncanın) ətrafında sakindirlər. Zülfüqar xan Avşar (Zəndiyyə dönəmində) Zəncanın valisi və Kərim xan Zəndin siyasi rəqibi idi. Bugünkü Zülfüqarilərin ulu babası olub və Zəncanın Səbzə meydanında yerləşən imarət onunkudur". "Gülşəni-murad", "Rüstəmüttəvarix" və başqa kitablarda da onun haqqında məlumatlar verilib.
Əli Əmirli
Əli Məmməd oğlu Əmirli (30 oktyabr 1948, Novruzlu, Ağdam rayonu) — Azərbaycan yazıçısı, ssenarist, dramaturq, 1981-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, 2003-cü ildən Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının üzvü, Əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Kinoşünaslıq və ekran dramaturgiyası kafedrasının müdiri, professor
== Həyatı ==
Əli Əmirli 1948-ci il oktyabrın 30-da Ağdam rayonunun Novruzlu kəndində anadan olmuşdur. Ağdam şəhərində 1 saylı orta məktəbi bitirdikdən sonra Bakıda Elektrik maşınqayırma zavodunda fəhlə işləmiş, eyni zamanda Azərbaycan Dövlət Universitetinin fılologiya fakültəsinin axşam şöbəsində təhsil almışdır (1967–1973). Fəhlə işlədiyi 4 il ərzində zavodun çoxtirajlı "Elektrik" qəzetində oçerk və hekayələri ilə çıxış etmişdir. 1971-ci ildə "Qızıl Şərq" mətbəəsində korrektor vəzifəsində işləmişdir (1969–1971). 1971-ci ildən 2006-cı ilədək Əli Əmirli Azərbaycan Dövlət Plan Komitəsinin Elmi-tədqiqat, elmi-texniki informasiya institunda əvvəl ədəbi redaktor, sonra redaksiya-nəşriyyat şöbəsinin müdiri, daha sonra direktor müavini vəzifələrində çalışmışdır.
1974–1975-ci illərdə ali təhsili başa vurduqdan sonra əsgəri xidmətdə olmuş , leytenant rütbəsi ilə tərxis edilmişdir.
Əli Əmirli əmək fəaliyyəti ilə paralel olaraq ədəbi yaradıcılıqla məşğul olmuş, hekayə, povest və romanları ilə "Azərbaycan", "Ulduz", "Literaturnıy Azerbaydjan" jurnallarında çap olunmuş, kitabları dövlət nəşriyyatlarında nəşr edilmişdir. 1981-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının (AYB) üzvüdür. Yeddi il Birliyin dramaturgiya seksiyasına rəhbərlik etmişdir. 2021-ci ildən Birliyin idarə heyətinin üzvüdür.
Əmirli (Bərdə)
Əmirli — Azərbaycan Respublikasının Bərdə rayonunun Əmirli kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 25 may 1991-ci il tarixli, 123-XII saylı Qərarı ilə Bərdə rayonunun Əmirli kəndi Xanərəb kənd Sovetindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Əmirli kənd Soveti yaradılmışdır.
== Tarixi ==
Yaşayış məntəqəsi 1948-ci ildə dağıdılmışdı. 1951–1952-ci illərdə Ermənistandan qanunsuz olaraq köçürülmüş azərbaycanlı ailələri orada məskunlaşdıqdan sonra dağılmış kəndin adı yeni yaşayış məntəqəsinə verilmişdi. Əmirli əfşar tayfasının bir qolu olan eymurların adının yerli tələffüzə uyğunlaşmış formasıdır.
== Coğrafiyası və iqlimi ==
Kənd Qarabağ düzündə yerləşir.
== Əhalisi ==
Kəndin əhalisi əsasən Göyçə mahalının Aşağı Qaranlıq rayonunun Mollalı kəndindəndirlər.
İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında indiki Keşişkənd (Yeğeqnadzor) rayonunda olan Sallı və Çivə kəndindən SSRİ Nazirlər Sovetinin xüsusi qərarı ilə 1948-ci ildə kəndin azərbaycanlı sakinləri zorla Azərbaycanın Salyan rayonuna köçürülmüşdür. Burada əhalinin bir hissəsi Bərdənin Əmirli kəndinə gəlmiş, oradan da bəziləri yenidən Sallıya — ata-baba yurdlarına qayıtmışdır.
Əmirli (Xudabəndə)
Əmirli (fars. اميرلو) - İranın Zəncan ostanının Xudabəndə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 547 nəfər yaşayır (97 ailə).
Əmirli bələdiyyəsi
Bərdə bələdiyyələri — Bərdə rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr.
== Tarixi ==
Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis edilib.
== Xarici əlaqələri ==
Bərdə rayonunda fəaliyyət göstərən Bərdə (şəhər) bələdiyyəsi və Türkiyə Respublikası İstanbul şəhəri Beykoz bələdiyyəsi arasında 11 oktyabr 2021-ci il tarixində qardaş şəhər protokolu imzalanmışdır. İmza mərasimində VI çağırış Milli Məclisin deputatı Fatma Yıldırım, Beykoz bələdiyyəsinin başçısı Murat Aydın, Bərdə şəhər bələdiyyəsinin sədri Sadiq Xəlilov və Azərbaycan Şəhər Bələdiyyələrinin Milli Assosiasiyasının icraçı katibi Tofiq Həsənov iştirak etmişdir.
== Siyahı ==
== Mənbə ==
"Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
Cabir Əmirli
Cabir Əmirli (6 yanvar 1997, Bakı) — Azərbaycan Premyer Liqasında "Səbail"in müdafiəçisi kimi çıxış edən azərbaycanlı futbolçu.
== Klub karyerası ==
24 aprel 2017-ci ildə Əmirli Azərbaycan Premyer Liqasında "Keşlə"nin "Qəbələ" ilə oyununda debüt etmişdir.
Əmirli (İraq)
Əmirli (ərəb. آمرلي, türk. Emirli) — İraqın Səlahəddin mühafəzəsində şəhər. Əhalisi əsasən şiə təriqətli müsəlman türkmənlərdən ibarətdir. Şəhər İran sərhədindən təxminən 100 kilometr aralı yerləşir. Əkinçilik bölgəsinin mərkəzidir.
== Tarix ==
=== 2007-ci ildə bombalama ===
7iyun2007-ci ildə İŞİD tərəfindən Əmirli bazarında törədilən partlayış nəticəsində 165 nəfər həlak olmuş, 350 nəfər yaralanmışdır.
=== 2014-cü ildə İŞİD tərəfindən mühasirəyə alınması ===
Şəhər və onun 20,000-ə yaxın şiə müsəlman türkmən əhalisi 2014-cü ilin iyun ayından başlayaraq İŞİD tərəfindən mühasirəyə alınıb. Ərzaq, su və təchizat tükənmək üzrə idi. BMT nümayəndəsi bildirib ki, "Əmirlidə insanların vəziyyəti çıxılmazdır və vətəndaşların mümkün qətliamının qarşısını almaq üçün təcili tədbirlərin görülməsi tələb edilir".
Hasankeyf əmirliyi
Həsənkef əmirliyi (kürd. Mîrektiya Melîkan) — Əyyubilər dövlətinin 1260-cı ildə süquta uğramasından sonra müstəqil olan əmirlik.
== Tarixi ==
Əmirlik Əyyubilər dövlətinin 1260-cı ildə süquta uğramasından sonra müstəqil olmuşdur. Dövlətin hökmdarlığı özünü Əyyubilər dövlətinin son qalığı hesab edirdi. Əmirliyin adı Mesopotamiyada yerləşən ən böyük Həsənkef şəhərinin adı ilə bağlıdır. Əmirliyə Bitlis mahalının cənubi-qərbində yerləşən Siirt, Bitlisin qərbində yerləşən Arzan mahalları və Diyarbəkirə yaxın Beşiri əyaləti daxil olmuşdur. Yerli kürd sülalələrindən olan maliklər əmirliyi XIV əsrdən idarə etməyə başlamışdılar. Maliklərdən olan Xəlil bəyin hökmdarlığı dövründə əmirlik XVI əsrin əvvəllərində tam müstəqil şəraitdə hökm sürmüşdür.
Hələb əmirliyi
Hələb (ərəb. حلب ḥalab; q.yun. Βέροια Béroia; yun. Χαλέπι Chalépi; osman. حلب haleb; türk. Halep; ing. Aleppo) — Suriya Ərəb Respublikasının şimal-qərbində yerləşən şəhər. Hələb vilayətinin mərkəzi sayılan bu şəhər həm də Suriyanın əhali baxımından ən böyük şəhəridir. Ümumi ərazisi 16,000 km² olan Hələbdə 4,393,000 əhali yaşayır. Hələb dünyanın ən qədim insan məskənlərindən biridir.
Həsənkef əmirliyi
Həsənkef əmirliyi (kürd. Mîrektiya Melîkan) — Əyyubilər dövlətinin 1260-cı ildə süquta uğramasından sonra müstəqil olan əmirlik.
== Tarixi ==
Əmirlik Əyyubilər dövlətinin 1260-cı ildə süquta uğramasından sonra müstəqil olmuşdur. Dövlətin hökmdarlığı özünü Əyyubilər dövlətinin son qalığı hesab edirdi. Əmirliyin adı Mesopotamiyada yerləşən ən böyük Həsənkef şəhərinin adı ilə bağlıdır. Əmirliyə Bitlis mahalının cənubi-qərbində yerləşən Siirt, Bitlisin qərbində yerləşən Arzan mahalları və Diyarbəkirə yaxın Beşiri əyaləti daxil olmuşdur. Yerli kürd sülalələrindən olan maliklər əmirliyi XIV əsrdən idarə etməyə başlamışdılar. Maliklərdən olan Xəlil bəyin hökmdarlığı dövründə əmirlik XVI əsrin əvvəllərində tam müstəqil şəraitdə hökm sürmüşdür.
Kordova əmirliyi
Kordova əmirliyi (isp. Emirato de Córdoba, ərəb. إمارة قرطبة ) — Orta əsrlərdə İspaniyada İslam dövləti (756-929). Əsası Əməvilərin sülaləsindən olan 756-cı ildə Əmir titulunu qəbul edən I Əbdürrəhman tərəfindən qoyulmuşdur.
== Tarixi ==
711-718-ci illərdə müsəlmanlar sürətli bir şəkildə Pireney yarımadasını fəth etdikdən sonra burda Əməvilər xilafətinin tərkibində vilayət yaradıldı. Kordova şəhəri, "vali" və ya "əmir" titulu daşıyan hökmdarların iqamətgahına çevrildi. İlk dövrlər İspan əmiri xəlifəyə birbaşa tabe olan Afrika valisi tərəfindən təyin edilirdi.
Bütün Pireney müsəlmanları şəhərlərdə yaşayan ərəblərə, kənddə yaşayan bərbərlərə və qoşunlarda üstünlük təşkil edən suriyalılara bölünürdü. Bu xalqlar I Əbdürrəhmanın yarımadaya gəlişinə qədər hakimiyyət uğrunda öz aralarında mübarizə aparırdılar.
== Əmirliyin yaranması ==
750-ci ildə Abbasilər Əməviləri devirdikdən sonra sülalənin bütün üzvləri qətl edildi.
Krit əmirliyi
Krit əmirliyi — Krit adasında 825 - 961 -ci illərdə mövcud olmuş müsəlman dövləti. Ada əhalisi və hakim Hafsid sülaləsi islamın sünni təriqətini ibadət edirdilər.
== Ədəbiyyat ==
Рыжов К. Все монархи мира. Мусульманский Восток VII-XV вв. М.Ş изд. Вече,2004, стр.473-4, стр.544, isbn 5-94538-301-5, т.3000
Айдын Ариф оглы Али-заде, Хроника мусульманских государств I-VII вв.Хиджры, изд. 2-е, испр. и доп., М., изд.Умма, 2004,стр. 255, стр.445. isbn 5-94824-111-4,тираж 5000.
Künduz əmirliyi
Künduz xanlığı və ya Künduz əmirliyi (özb. قلندر حانلیگی, Qunduz xonligi, Қундуз хонлиги) — XVIII-əsrin sonu XIX əsrin ortalarına qədər Cənubi Türkistanda mövcud olan özbək dövləti. Xanlıq əsasən hazırkı, Əfqanıstan dövlətinin ərazisini əhatə edirdi. Paytaxtı Künduz şəhəri olmuşdur. Amudəryanın sağ sahilində olan bəzi ərazilər və şəhərlər də (Qulab, Kubadyan) xanlığa daxil idilər. 1820-ci illərdə əmir Məhəmməd Murad-Bey hakimiyyət illəri xanlığın çiçəkləndiyi dövr sayılır.
== Tarixi ==
Orta əsrlərdə Cənubi Türkistanın ən iri şəhərlərindən olan Künduz uzun müddət müstəqillik uğrunda mübarizə aparmışdır. Bir neçə uğursuz cəhddən sonra nəhayyət künduzlular müstəqil dövlət kimi Künduz xanlığını yaratmağı bacarırlar. Belə ki, XVIII əsrdə Künduz ərazisi bütün Cənubi Türkistanla birlikdə Dürranilər imperiyasının tərkibinə daxil idi. Timur şahın oğullarının arasında davam edən daxili müharibələr, bölgəyə sahib olmağa çalışan müxtəlif özbək tayfa başçılarının müstəqillik əldə etməsinə şərait yaradırdı.
Kürd əmirlikləri
Kürd əmirlikləri — XVI–XIX əsrlərdə, Osmanlı və İran imperiyaları arasında davamlı müharibələr dövründə mövcud olmuş bir neçə yarımmüstəqil dövlətlər. Kürd əmirlikləri demək olar ki, həmişə parçalanmış və bir-biri ilə rəqabət içində olmuşdur. Kürdüstan əyaləti, Diyarbəkir əyaləti böyük və kiçik kürd əmirliklərinin mərkəzi idi, lakin Diyarbəkirdən kənarda başqa kürd əmirlikləri də mövcud idi.
== Tarixi ==
Erkən müasir dövrdə güclü Osmanlı və İran imperiyalarının arasında qalmış, 1639-cu ildə Səfəvi şahı Şeyx Səfi ilə Osmanlı sultanı IV Murad arasında sərhədlərin demarkasiya edilməsi faktiki olaraq Kürdüstanı iki imperiya arasında bölmüşdür. Osmanlı və İran hökmdarlarının mərkəzləşdirilmiş siyasətlərinə baxmayaraq, Türkiyədə Botan, Hakkari, Bəhdinən, Soran, Baban, İranda isə Ərdəlan kimi müstəqil və yarımmüstəqil kürd əmirlikləri, knyazlıqlar mövcud olmuşdur. Bu əmirliklərin bəziləri hətta öz pullarını belə buraxırdılar. Kürd əmirlikləri Türkiyədə 1837–1852-ci illərdə, İranda isə 1860-cı ildə ləğv olunmuşdur.
Maysur əmirliyi
Maysur əmirliyi —Maysur Krallığı, ənənəvi olaraq 1399-cu ildə müasir Mysore şəhəri yaxınlığında qurulduğuna inandığını söyləyən cənub Hindistanda bir səltənət idi. Vodeyar ailəsi tərəfindən idarə olunan səltənət əvvəlcə Vijayanagara imperiyasının vassal dövləti kimi xidmət etmişdir. Vijayanagara imperiyasının (1565-ci il) azalması ilə, padşahlıq müstəqil oldu. XVII əsr ərazisinin davamlı genişlənməsini və Narasaraja Wodeyar I və Chikka Devaraja Wodeyar hakimiyyəti dövründə krallıq indi Cənubi Karnitakanın və Tamil Nadunun bir hissəsini Cənubi Deccan şəhərində güclü bir dövlət olmaq üçün böyük xərcləri birləşdirdi.
18-ci əsrin ikinci yarısında, əsl hökmdarı Haider Ali və oğlu Tipu Sultanın hökmdarı olan iqtisadi və hərbi gücün hökmranlığına çatdı. Bu dövrdə, Marataşlar, Haydarabad Nizami, Travancor Krallığı və ingilislər arasında qarşıdurma baş verdi, dörd Anglo-Mysore müharibəsində qaldı. İkinci Anglo-Mysore müharibəsində və ikinci sırada bir müvəffəqiyyət üçüncü və dördüncü sırada məğlubiyyət izlədi. 1799-cu ildə dördüncü müharibədə Tipu'nun ölümündən sonra, onun krallığının böyük hissəsi ingilislər tərəfindən əlavə edildi və Cənubi Deccan üzərində Mysore hegemonyasının bir dövrünü işıqlandı. İngilislər, Wodeyarları taxtına törəmə bir ittifaq vasitəsilə bərpa etdilər və azalmış Mysore bir şahlıq dövlətə çevrildi. Wodeyars Hindistanın müstəqilliyinə qədər 1947-ci ildə Mysore Hindistan Birliyinə qoşulduqdan sonra dövləti idarə etməyə davam etdi.
Nəcd əmirliyi
Nəcd əmirliyi və yaxud İkinci Səudiyyə dövləti — XIX əsrdə Ərəbistan yarımadasında mövcud olmuş dövlət. Nəcd əmirliyi Birinci Səudiyyə Dövləti süquta uğradıqdan sonra, 1824-cü ildə yenidən əvvəlki ərazilərdə, bu dəfə paytaxt Ər-Riyad olmaqla Səud sülaləsi tərəfindən yaradılmışdır. Əmirlik 1824-1891-ci illərdə mövcud olmuşdur. 1891-ci ildə əslən Haildən olan səudların əzəli düşmənləri Əl-Rəşidi qəbiləsi tərəfindən süquta uğradılmışdır.
== Tarixi ==
=== Birinci Səudiyyə dövlətinin süqutu ===
XVIII əsrin ortalarında əsas ideologiyası
Vəhhabilik olan yeni dövlət yarandı. 1744-cü ildə Məhəmməd ibn Səud Birinci Səudiyyə dövlətinin yaranmasını elan etdi. Dəriyyə şəhərinin əmiri Məhəmməd ibn Səud yerli əmirlərlə yaxın münasibətlər qurur, tərəfdarları ilə ətraf bölgələrə yürüşlər edirdi. Məhəmməd ibn Əbdülvahhab öz adına xütbələr oxutmağa başladı. Bu da, Osmanlı imperiyasına qarşı mübarizədə ərəb hərəkatının əsas ideoloji bazasını təşkil edirdi.
1765-ci ildə Məhəmməd ibn Səud öldü və yerinə oğlu Əbdüləziz keçdi.
Qafqaz Əmirliyi
Qafqaz Əmirliyi (çeçencə Имарат Кавказ, rus. Кавказский Эмират) — 31 oktyabr 2007-ci ildə indiki Dağıstan, Çeçenistan, İnquşetiya, Şimali Osetiya, Kabardin-Balkar, Qaraçay-Çərkəz respublikalarında və Stavropol vilayətində hazırda özünü bütün Qafqazın əmiri elan etmiş Dokka Ömər Əbu Osman tərəfindən mövcudluğu bəyan olunmuş, de-fakto mövcud olmayan və heç bir dövlət və ya təşkilat tərəfindən tanınmayan xəyali İslam dövləti.
Qafqaz Əmirliyinə daxil olan ərazilərin adı dəyişdirilmiş və Rusiyanın Qafqazı işğal etmədən öncə olan adlar qeri qaytarılmışdır.
== Qafqaz Əmirliyinin atributları ==
Qafqaz Əmirliyinin bayrağı qara rəngdə olub, ortasında ərəb dilində "Kəlmeyi-Tövhid" yazılmışdır. Transkripsiyası: "Lə İlahə İlləllah". Mənası: "Allahdan başqa ilah yoxdur". Bayrağın məhz bu rəngdə olmasının səbəbi İslamın ilkin vaxtlarında Cihad bayrağının rənginin qara olmasıdır.[mənbə göstərin]
== Qafqaz Əmirliyinin vilayətləri ==
Noxçi Ço (Çeçenistan (İçkeriya))
Qalqay Ço (İnquşetiya və Şimali Osetiya (İriston))
Noqay Düzənliyi (Stavropol diyarı)
Çərkəz
Birləşdirilmiş Kabardin-Balkar-Qaraçay
Dağıstan
Çeçenistan Respublikası "Noxçi Ço" vilayəti adlandırılmışdır, çünki yerli əhali tarix boyu özünü noxçi milləti adlandırmışdir. Noxçi Ço vilayətinin paytaxtı hesab etdikləri Qroznı şəhərinin adı "Cövhərqala"ya dəyişdirilmişdir. Bu I Çeçenistan müharibəsində çeçenlərin millli müqavimət hərəkatının rəhbəri Cövhər Dudayevin şərəfinə edilmişdir.
Dağıstan Respublikasının paytaxtı Mahaçqalanın adı dəyişdirlmiş və Şamilqala adlandırılmışdır.
Qranada əmirliyi
Qranada əmirliyi və ya Bəni Əhmər dövləti — Əndəlus Əməvi dövləti süqut etdikdən sonra Əndəlusda 1233-cü ildə mərkəzi Qranada şəhəri olan Qranada əmirliyi quruldu. Bu dövlət də Əndəlus əməviləri kimi elm sahəsində çox irəli getmiş, dövrün ən yüksək elm mərkəzlərini yaratmışdır. Bunlardan ən əhəmiyyətlisi Qranadada Əlhambra sarayının kitabxanası idi.
Qranada əmirliyi uzun müddət xristian istilasına qarşı dayanmışdır. Lakin, Araqon kralı Ferdinand və Kastiliya kraliçası İzabella evlənərək vahid İspaniya dövlətinin təməlini qoydular və müsəlmanlara qarşı birləşdilər. Müqavimət göstərə bilməyən Qranada əmirliyinin son hökmdarı Abdullah Sağir Osmanlı hökmdarı II Bəyaziddən kömək istədi. II Bəyazid qardaşı Cem Sultanla bağlı problem və kifayət qədər donanmasının olmaması səbəbindən bu ölkəyə kömək edə bilmədi. Abdullah Sağir xristian krallarla bir müqavilə bağlayaraq təslim oldu. Şəhəri tərk edən Əndəlus əmirinin son dəfə ağlayaraq şəhəri seyr etdiyi qayalıq bu gün "Mavrın son nəfəsi" adı ilə məşhurdur.
Bağlanan müqaviləyə və təslim şərtlərınə görə müsəlmanlarla pis davranılmamalı idi.
Qətər Əmirliyi
Qətər (ərəb. قطر) və ya rəsmi adı ilə Qətər Dövləti (ərəb. دولة قطر) — Qərbi Asiyada dövlət. Qətər Ərəbistan yarımadasının şimal-şərqində Fars körfəzinə uzanan eyni adlı yarımadada yerləşir. Qurudan yalnız cənubda Səudiyyə Ərəbistanı ilə həmsərhəddir. Sudan şimalda Bəhreyn, şərqdə isə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə sərhədə malikdir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Doha, ümumi sahəsi 11,581 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 2.5 milyon nəfərdən çoxdur. Monarxiya ilə idarə olunan Qətər artan neft qiymətləri və sahib olduğu təbii qaz ehtiyatları sayəsində adam başına düşən gəlirə görə dünyanın ən zəngin 6-cı ölkəsidir.
== Tarixi ==
Qətərin ərazisi qədim dövrlərdən bəri yaşayış məskəni olub. Bu ölkənin adı Roma tarixçisi Böyük Plini (I əsr) tərəfindən də xatırlanır.
Siciliya Əmirliyi
Siciliya Əmirliyi (it. Emirato di Sicilia ; ərəb. إمارة صقلية) — İtaliyanın Siciliya adasında mövcud olmuş müsəlman əmirliyi.
== Tarixi ==
535-ci ildə Siciliya Bizans imperiyasının nəzarəti altında olan bir ərazi idi. 652-ci ildə Xəlifə Osman ibn Əffan tərəfindən idarə edilən donanma Siciliyanı işğal etdi. Ancaq ərəblər adada sadəcə qısa bir müddət qala bildilər. 700-cü ildə Siciliyaya yaxın olan Pantelleriyanı zəbt edən ərəblər Bizans imperiyası ilə ticarət müqaviləsi imzaladılar. Efemusun Bizans İmperatoru ilə problemləri olması səbəbindən II Mixail adanın cənubunda yerləşən limanları bilərəkdən ərəblərə verdi. Göstərilən müqavimətə baxmayaraq ərazi 965-ci ildə əvvəlcə Əqlabilərin sonralar isə Fatimilərin nəzarəti altına keçdi.
Fatimi sultanı Həsən Əl Kəlbi əldə etdiyi uğurlarına görə Siciliya Əmiri elan edildi və bununlada ada da Kəlbilər sülaləsinin hakimiyyəti başlamış oldu.
Soran Əmirliyi
Soran Əmirliyi (Osmanlıca: امیرات سوران, Ərəbcə: سورانيون, kürdcə: میرنشینی سۆران) 1514-cü ildə Çaldıran Döyüşündən sonra Osmanlı İmperiyasına bağlılığını elan edən Bəyliklərdən birisidir və daha sonra 1816-1836-cı illərdə Rəvandüzdə mərkəzliyində Kor Əmir tərəfindən qurulmuş bir orta əsr kürd əmirliyiydi. Kor Əmirin hakmiyətinə Osmanlılar tərəfindən son qoyuldu.
Tiflis Müsəlman əmirliyi
Tiflis Müsəlman Əmirliyi (654–1122) — Tiflis şəhərində yerləşən müsəlman dövləti.
İslam bölgəyə ilk gəlişindən etibarən indiki Gürcüstan torpaqlarında yayılmağa başlamışdır. VIII əsrin 30-cu illərində ərəblər Şərqi Gürcüstana yiyələndikdən sonra Tiflis şəhərini canişinliyin mərkəzinə çevirdilər. Tiflis əmiri əvvəlcə bütün Şərqi Gürcüstan əmirinə tabe idi. Sonralar ərəb xilafətinin zəifləməsi nəticəsində canişinliyin ərazisi Tiflis müsəlman əmirliyi ilə məhdudlaşdı. IX əsrin əvvəllərində isə təkcə Kartli, XI əsrdə isə ancaq Tiflis və ona bitişik vilayətlər əmirin hakimiyyəti altında qalmışdı. IX əsrdən etibarən əmirlərin müstəqillik uğrunda mübarizəsi başlandı və 80-ci illərdə onlar buna nail oldular. Tiflis Müsəlman əmirliyi XI əsrin sonlarına kimi öz müstəqilliyini saxladı. 1121-ci ildə baş vermiş Didqori döyüşü nəticəsində Tiflis Müsəlman əmirliyi 1122-ci ildə ləğv edilərək Gürcüstan dövlətinin tərkibinə qatıldı. Tiflis əmirliyi dövründə hakimiyyət ardıcıl olaraq 3 nəslin (sülalənin) əllərində cəmləşmişdir; bunlar — Şüeybilər, Şeybanilər və Cəfərilər nəsilləridir.
Tiflis Əmirliyi
Tiflis Müsəlman Əmirliyi (654–1122) — Tiflis şəhərində yerləşən müsəlman dövləti.
İslam bölgəyə ilk gəlişindən etibarən indiki Gürcüstan torpaqlarında yayılmağa başlamışdır. VIII əsrin 30-cu illərində ərəblər Şərqi Gürcüstana yiyələndikdən sonra Tiflis şəhərini canişinliyin mərkəzinə çevirdilər. Tiflis əmiri əvvəlcə bütün Şərqi Gürcüstan əmirinə tabe idi. Sonralar ərəb xilafətinin zəifləməsi nəticəsində canişinliyin ərazisi Tiflis müsəlman əmirliyi ilə məhdudlaşdı. IX əsrin əvvəllərində isə təkcə Kartli, XI əsrdə isə ancaq Tiflis və ona bitişik vilayətlər əmirin hakimiyyəti altında qalmışdı. IX əsrdən etibarən əmirlərin müstəqillik uğrunda mübarizəsi başlandı və 80-ci illərdə onlar buna nail oldular. Tiflis Müsəlman əmirliyi XI əsrin sonlarına kimi öz müstəqilliyini saxladı. 1121-ci ildə baş vermiş Didqori döyüşü nəticəsində Tiflis Müsəlman əmirliyi 1122-ci ildə ləğv edilərək Gürcüstan dövlətinin tərkibinə qatıldı. Tiflis əmirliyi dövründə hakimiyyət ardıcıl olaraq 3 nəslin (sülalənin) əllərində cəmləşmişdir; bunlar — Şüeybilər, Şeybanilər və Cəfərilər nəsilləridir.
Şarja əmirliyi
Şarja əmirliyi — (ərəb. الشارقة) — Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin inzibati vahidi.
Paytaxtı — Şarja.
Sahəsi — 2 590 [km²], əhalisi — 895 252 nəfər (2008-ci il).
Əmirlik ölkənin şərqində olan anklavlar özündə birləşdirir: Kəlbə, Dibbə Əl-İzn və Korfakkan. Şarja ilə yanaşı BƏƏ-nin ikinci böyük şəhəri olan Dubay yerləşir. Bu iki şəhər arasında simvolik sərhəd aralarındakı yol ötürücüsü sayılır. Ötürücünün yarısı Şarjanın, yarısı isə Dubayın ərazisindədir. Bu körpüdə avtomobil qəzası olduqda hər iki şəhərin yol polisi gəlir.
Şimali-Qafqaz əmirliyi
Şimali-Qafqaz əmirliyi — 1919-cu ilin sentyabrından 1920-ci ilin martına qədər Dağıstan və Çeçenistan ərazisində mövcud olan İslam dövləti. Dövlət idarəetmə forması əmirlik idi və Osmanlı imperiyasının protektoratlığında olmuşdur.
== Tarixi ==
1919-cu ilin aprelində Rusiyanın Cənubunun Silahlı Qüvvələrinin qoşunları Çeçenistanı işğal etdikdən sonra Dağıstanın dini və siyasi lideri Uzun-Hacı Saltinski Rusiya ordusuna qarşı müstəqillik və dini müharibə üçün könüllülərdən ibarət dəstələr toplamağa başladı. Mayın 22-də Dağıstandakı Dağlılar Respublikası hökumətinin fəaliyyətinə xitam verildi. Uzun-Hacı ordusunu toplayaraq Çeçenistan və Dağıstan sərhədindəki dağlara getdi. May ayının sonunda Botlix kəndində böyük bir məclis topladı, burada Qağatlı kəndindən olan Alimin təklifi ilə Səid-Maqomed Uzun-Hacı Dağıstan və Çeçenistan əmiri seçildi. Vedeno dağ kəndi yeni dövlətin faktiki iqamətgahı oldu.
1919-cu ilin yayında, çeçen İnaluk Arsanukayev (o həm də Dışninski idi) Osmanlı Sultanı VI Mehmed Vahidəddindən Uzun-Hacı üçün fərman gətirdi. Uzun-Hacı Şimali Qafqaz Əmirliyində hərbi və mülki quruluşlar yaratmağa başladı.
Vozdivijenski kəndi uğrunda döyüşlərdə İnaluk Arsanukayevin (Dışninski) komandanlığı altında əmirlik qüvvələrinin general İ.N.Kolesnikovun rəhbərlik etdiyi Rusiyanın Cənubunun Silahlı Qüvvələrinin qoşunları üzərində qazandığı zəfərlər sayəsində Uzun-Hacının nüfuzu daha da artdı.
Şimali-Qafqaz əmirliyi tüməni
Tümən (osman. تومان; ərəb. تومان) — 1919-1920-ci illərdə dövriyyəyə buraxılmış Şimali-Qafqaz əmirliyinin pul vahidi. Əskinasların üzərində nominal həm tümənlərdə, həm də rublda göstərilmişdir (1 tümən = 10 rubl nisbətində idi).
== Tarixi ==
1919-cu ilin aprelində Rusiyanın Cənubunun Silahlı Qüvvələrinin qoşunları Çeçenistanı işğal etdikdən sonra Dağıstanın dini və siyasi lideri Uzun-Hacı Saltinski Rusiya ordusuna qarşı müstəqillik və dini müharibə üçün könüllülərdən ibarət dəstələr toplamağa başladı. Mayın 22-də Dağıstandakı Dağlılar Respublikası hökumətinin fəaliyyətinə xitam verildi. Hacı-Uzun ordusunu toplayaraq Çeçenistan və Dağıstan sərhədindəki dağlara getdi. May ayının sonunda Botlix kəndində böyük bir məclis topladı, burada Qağatlı kəndindən olan Alimin təklifi ilə Səid-Maqomed Uzun-Hacı Dağıstan və Çeçenistan əmiri seçildi. Vedeno dağ kəndi yeni dövlətin faktiki iqamətgahı oldu.
1919-cu ilin yayında, çeçen İnaluk Arsanukayev (o həm də Dışninski idi) Osmanlı Sultanı VI Mehmed Vahidəddindən Uzun-Hacı üçün fərman gətirdi.
Şirvan əmirliyi
Şirvan bəyliyi və ya Şirvan əmirliyi (kürd. Mîrektiya Şêrwanê) — Əyyubilər sülaləsinin süqutundan sonra Şirvan ətrafında mərkəzləşmiş kürd bəyliyi. Əmirliyi qurucusu Soran əmiri Korun qohumu olan Əmir Həsən idi. Əmirlik 1840-cı illərin ortalarında Osmanlının mərkəzləşdirmə siyasəti nəticəsində muxtariyyətini itirmiş, əmirliyin kürd bəyləri isə sürgün edilmişdir. Əmirlik pik nöqtəsində Bitlisdən Hakkariyə qədər olan ərazinin böyük bir hissəsini əhatə edirdi. Onun hakimləri cənubda Botan əmirliyinə və oranın bəyi Bədirxan bəyə sadiq idi. Hakimiyyətdən uzaqlaşdırılsa da, Şirvanın keçmiş hakimlərinin törəmələri hələ də XIX əsrin sonlarına qədər bu bölgədə hörmətə sahib idilər.
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
Budaq, Salihê Kurê Xan; Kerem Soylu. Dîroka nijada Şêrwan (kürd). Aksaray, Istanbul: Kurdish Institute in Istanbul.
Əfqanistan İslam Əmirliyi
Əfqanıstan (puşt. افغانستان, dəri افغانستان) — Cənubi Asiyada ölkə. Əfqanıstan Mərkəzi Asiyada yerləşməsinə baxmayaraq sıx etnik və mədəni əlaqələri nəzərə alınaraq bəzi qaynaqlar tərəfindən Yaxın Şərq ölkəsi hesab edilir. Şərq və cənubda Pakistan, qərbdə İran, şimalda Türkmənistan, Özbəkistan və Tacikistan, şimal-şərqdə isə Çin Xalq Respublikası ilə həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Kabil şəhəri, ümumi sahəsi 660,230 kvadrat kilometrdir. Əfqanıstan dənizə çıxışı olmayan ölkədir. Ərazisinin əksər hissəsi qışı çox soyuq keçən Hinduquş dağları ilə əhatə olunmuşdur. Ölkənin şimalı məhsuldar düzənliklərdən, cənub-qərbi isə yayı çox isti olan səhra landşaftından ibarətdir.
15 avqust 2021-ci ildə Əfqanıstan İslam Respublikası süquta uğramışdır, prezident Əşrəf Qəni hakimiyyəti Taliban hərəkatına vermişdir. Yerinə Əfqanıstan İslam Əmirliyi qurulmuşdur.
