Gülən
Gülüş — insanlarda ritmik olaraq diafraqma və digər tənəffüs orqanlarının eşidilə biləcək şəkildə fiziki hərəkəti. Bu hərəkət "ha-ha-ha" və ya "he-he-he" şəklindəki səslərin yaranması ilə nəticələnir. Gülüşün (qəhqəhənin) yaranması səbəbləri kimi qıdıqlanma formasında kənar mühit amilləri, yumorik hadisə və sözlər, düşüncələr göstərilir. Gülmək sevincin fiziki göstəricisi hesab olunur. Amma insanlar bəzi halldan utanmaq, təəccüblənmək kimi fərqli emosiyalarda belə gülürlər. Bəzən isə nəzakət xatirinə saxta gülüşlər baş verə bilər. İnsanlardan başqa bəzi primatlar da (şimpanze, qorilla, oranqutan) qəhqəhəyə bənzər səslər çıxarırlar. Ən çox sevinc, xoşbəxtlik, rahatlıq və s. kimi bir sıra müsbət emosional vəziyyətlərdə müşahidə olunsa da bəzi hallarda bunun əksinə xəcalət, təəccüb və ya əks duyğu halları zamanı da ortaya çıxa bilir.
Fətullah Gülən
Məhəmməd Fətullah Gülən (türk. Muhammed Fethullah Gülen, (27 aprel 1941[…], Pasinlər, Ərzurum ili – 20 oktyabr 2024) — Gülən hərəkatının banisi olan Türkiyə filantropu, yazıçısı, şairi, keçmiş vaizi və din adamı idi. O, 30-dan çox kitab və bir çox məqalənin müəllifi idi. O, həmçinin Türk, ərəb, fars və osmanlı dillərini bilirdi. 1999-cu ildən öldüyü tarixə qədər ABŞ-nin Pensilvaniya ştatının Saylorsburq şəhərində yaşayırdı.
== Həyatı ==
Gülən 1941-ci ildə Türkiyənin Ərzurum bölgəsinin Qorucuq kəndində anadan olub.
Gülən 1959-cu ildə Türkiyə Respublikası Diyanət İşləri üzrə Dövlət Komitəsinin nəzdində rəsmi işə başlayan Gülən təqribən 30 il Türkiyənin Ədirnə, Kırklareli, İzmir, Edremit, Manisa, Çanaqqala və s. bölgələrində müxtəlif vəzifələrdə çalışmışdır. Bu illər ərzində həyəcanlı və səmimi söhbətləri, verdiyi xütbə, vəz və konfranslar sayəsində Türkiyədə özünə çoxsaylı tərəfdarlar tapmışdır.
Gülənin təşfiqi ilə 80-ci illərdən etibarən Türkiyənin iri şəhərləri başda olmaq üzrə tələbə yataqxanaları açılmış, daha sonra Gülənin tərəfdarlarından ibarət müəllim və idarəçilərin olduğu liseylər fəaliyyətə başlamışdır.
Gülən adam
Gülən adam (fr. L'Homme qui rit) — Viktor Hüqonun 1869-cu ildə nəşr olunmuş ən məşhur romanlarından biri. Süjetin başlanğıcı Portlenddə 29 yanvar 1690-cı ildə müəmmalı şəraitdə bir uşaq atılır.
== Tarixi ==
Viktor Hüqo "Gülən adam" romanının siyasi düşüncələri səbəbindən sürgün edildiyi Çanel adalarında keçirdiyi 15 ay ərzində qələmə almışdır. Kitab üzərində işləyərkən kitabın adını "Kralın Əmrində" kimi düşünsə də, dostlarının məsləhəti ilə onu "Gülən Adam" olaraq dəyişib. Gülən Adam — Viktor Hüqonun 1869-cu ilin aprelində fransızca "L'Homme qui rit" — " Gülən adam " adı ilə nəşr olunmuş romanıdır. O, həmçinin Kralın sərəncamı ilə roman kimi nəşr edilmişdir. 1928-ci ildə Pol Leninin rejissorluğu ilə Konrad Veydt, Meri Filbin və Olqa Baklanovanın rol aldığı eyniadlı film buraxıldı.
== Personajlar ==
Quinpen — əslzadə atası kralı təhqir etdiyi üçün onu cəzalandırılmaq üçün Qunpen bu hala salınır. O, tərk edildiyi qarlı gecədə haraya getdiyini bilmədən sığınacaq axtararkən qar içində soyuqdan doyaraq ölmüş qadın cəsədinin qucağında gözləri kor körpəni götürüb xilas edir.
Gülən hərəkatı məktəbləri
Gülən hərəkatı məktəbləri — amerikalı türklər tərəfindən qurulan özəl və ya yarı özəl məktəblər şəbəkəsi. "Ortaq Dəyərlər İttifaqı" qeyri-kommersiya təşkilatının icraçı direktoru Alp Aslandoğan demişdir ki, bu məktəblər müstəqildir, lakin dolayısı ilə “intellektual və ya ilhamverici səviyyədə” islamçı Gülən hərəkatı ilə bağlıdır. 2009-cu ildə Gülən hərəkatının üzvlərinin bir çoxu tam təqaüdlü 2 milyondan çox tələbəyə xidmət edən məktəbləri idarə etdiyi təxmin edilirdi. Məktəblərin və təhsil müəssisələrinin sayı ilə bağlı təxminlər çox müxtəlif olmuşdur. Türkiyədə 300-ə yaxın məktəb və dünya üzrə 1,000-dən çox məktəb mövcud olmuşdur.
2016-cı ildə Türkiyədə dövlət çevrilişinə cəhddən əvvəl Türkiyədə çoxlu Gülən məktəbi var idi. Daha sonra bütün məktəblər türk toplumunun çox olduğu ölkələrdə, o cümlədən digər türk ölkələrində, xüsusən Azərbaycanda digər Gülən məktəbləri kimi qanunla qadağan edilmişdir. Türkiyənin rəsmi müraciətinə baxmayaraq, ABŞ,Məhəmməd Fətullah Güləni türk əsilli ABŞ vətəndaşı olduğu üçün ekstradisiya etməmişdir.
ABŞ-də əsasən aztəminatlı ailələrdən olan uşaqlara yalnız dünyəvi təhsil verən Gülən məktəbləri federal maliyyə dəstəyi alır. Bu məktəblər Türkiyə və Azərbaycanın etnik türk iş adamları tərəfindən maliyyələşdirilmişdir.
AKP–Gülən hərəkatı qarşıdurması
AKP–Gülən hərəkatı qarşıdurması — AKP-nin idarə etdiyi Türkiyə hökuməti ilə Fətullah Gülənin Gülən hərəkatı arasında 2013-cü ildə başlamış siyasi qarşıdurma.
İdeologiyada oxşarlıqlara malik olan AKP və Gülən hərəkatı uzun müddət müttəfiqliyi qoruyub saxlamışlar. Gülənçilər Türkiyənin sekulyar quruluşunun AKP-nin dini mühafizəkarlığına qarşı müqavimətini məhdudlaşdırmaq üçün məhkəmə təsirlərindən istifadə etmişdir. AKP hökuməti ilə Gülən hərəkatı arasında ənənəvi olaraq rahat münasibətlər 2013-cü ilin sonunda Gülənin hökumətin Gəzi parkı etirazlarına reaksiyasını və Gülən hərəkatının özəl məktəblərini bağlamaq siyasətini tənqid etməsindən sonra pisləşmişdir.
Hökumətlə hərəkat arasındakı fikir ayrılığı münaqişəyə çevrilmişdir. O zamankı baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan Gülən hərəkatını hökumətin korrupsiya qalmaqalına səbəb olmaq üçün məhkəmə sistemi üzərindəki nüfuzundan istifadə edərək hökuməti devirməyə çalışmaqda ittiham etmişdir. Bu, hadisənin baş verdiyi tarixlərə görə 17-25 istintaqları kimi tanınır. Hökumət daha sonra Gülənə rəğbət bəsləyənləri vəzifələrindən təmizləmək üçün polis və məhkəmə qüvvələrinə genişmiqyaslı islahatlarla cavab vermişdir. Münaqişə AKP-yönlü şərhçilər tərəfindən çevriliş cəhdi və tənqidçilər tərəfindən məhkəmə müstəqilliyinin təmizlənməsi kimi qiymətləndirilmişdir.
Hərəkatı "paralel quruluş" kimi qələmə verən və Güləni "silahlı terror qruplaşması" yaratmaqda günahlandıran hökumətin Gülən hərəkatının təsirini təmizləmək cəhdləri Türkiyə siyasətində əsas problemə çevrilmişdir.
