Ammonium duzları
Ammonium duzları - bərk, əsasən ağ rəngli, suda yaxşı həll olan kristal maddələrdir.
== Alınması ==
Ammonium duzları ammonyakın və ya ammonium hidroksidin turşularla qarşılıqlı təsirindən alınır:NH3 + HCl → NH4Cl
H2SO4 + 2(NH3*H2O) → (NH4)2SO4 + 2H2O2. Ammonyakın xlorla qarşılıqlı təsirindən alınır:
8NH3 + 3Cl2 → N2↑ + 6NH4Cl
== Fiziki xassələri ==
Tərkibində -NH4+ olan ammonium duzları rənginə və bəzi digər xassələrinə gorə natrium duzlarına oxşayır. Ammonium duzları suda yaxşı həll olur . Su məhlulunda tamamilə dissosiasiya edir. İylidir.
NH3 +H2O ↔ NH3H2O ↔ NH4+ OH-Bu reaksiya dönəndir, ona görə də sulu məhlulda ammonium hidroksid ammonyakla eyni tarazlıqdadır.
Ammonium duzları duzlara məxsus xassələri özündə əks etdirir. Qələvi ilə təsir etdikdə qaz şəklində ammonyak ayrılır. Qızdırıldıqda bütün ammonium duzları parçalanır.
Diazonium duzları
Diazonium duzları - ümumi formulu - Ar-N2Hal (Hal adətən Cl olur). Diazonium duzları (dördlü ammonium duzları kimi) aşağıdakı kimi yazılır:
C6H5N+≡N Cl-
== Alınması ==
Diazonium duzlarının alınmasının bir neçə üsulu vardır. Ancaq praktiki əhəmiyyəti kəsb edən bir üsul-aromatik aminlərin diazolaşdırılması reaksiyasıdır.
R
-
N
H
2
+
2
H
C
l
+
N
a
N
O
2
→
R
-
N
≡
N
+
C
l
−
+
N
a
C
l
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {R{\text{-}}NH_{2}+2HCl+NaNO_{2}\rightarrow R{\text{-}}N\equiv N^{+}Cl^{-}+NaCl+2H_{2}O}}}
Diazonium duzları olduqca davamsız birləşmələrdir. Buna görə onlarla aparılan reaksiyalar olduqca aşağı temperaturlarda (0...25oC) aparırlar. Diazonium duzları suda yaxşı həll olur, ancaq quru halda partlayış təhlükəsi vardır.
== Diazonium duzlarının reaksiyaları ==
Diazonium duzları çox maraqlı maddə olub, aminlərdən ən müxtəlif maddələrin alınması üçün geniş imkanlar verir. Reaksiyaları iki müxtəlif qrupa bölmək olar: azotun ayrılması və azotun ayrılmaması ilə gedən reaksiyalar.
Alkoksilləşmə:
A
r
N
≡
N
+
X
−
+
H
2
O
→
A
r
O
H
+
N
2
+
H
X
{\displaystyle {\mathsf {ArN\equiv N^{+}X^{-}+H_{2}O\rightarrow ArOH+N_{2}+HX}}}
Şiman reaksiyası:
A
r
N
≡
N
+
B
F
4
−
→
A
r
F
+
N
2
+
B
F
3
{\displaystyle {\mathsf {ArN\equiv N^{+}BF_{4}^{-}\rightarrow ArF+N_{2}+BF_{3}}}}
Zandmeyer reaksiyası:
A
r
N
≡
N
+
X
−
+
C
u
C
l
→
A
r
C
l
+
N
2
+
C
u
X
{\displaystyle {\mathsf {ArN\equiv N^{+}X^{-}+CuCl\rightarrow ArCl+N_{2}+CuX}}}
A
r
N
≡
N
+
X
−
+
C
u
C
N
→
A
r
C
N
+
N
2
+
C
u
X
{\displaystyle {\mathsf {ArN\equiv N^{+}X^{-}+CuCN\rightarrow ArCN+N_{2}+CuX}}}
A
r
N
≡
N
+
X
−
+
I
−
→
A
r
I
+
N
2
+
X
−
{\displaystyle {\mathsf {ArN\equiv N^{+}X^{-}+I^{-}\rightarrow ArI+N_{2}+X^{-}}}}
A
r
N
≡
N
+
X
−
+
S
C
N
−
→
A
r
S
C
N
+
N
2
+
X
−
{\displaystyle {\mathsf {ArN\equiv N^{+}X^{-}+SCN^{-}\rightarrow ArSCN+N_{2}+X^{-}}}}
== Mənbə ==
S.F.Qarayev, U.B.İmaşev, G.M.Talıbov, "Üzvi kimya", Bakı-2003.
Химическая энциклопедия.
Duzların hidrolizi
Duzların hidrolizi — zəif elektrolit əmələ gəlməsi ilə duz ionlarının su ilə qarşılıqlı təsirinə deyilir. Duz ionlarının su ilə qarşılıqlı təsiri suyun hidrogen və hidroksil ionları qatılığının dəyişməsinə səbəb olur. duzların hidrolizi zamanı məhlulun reaksiyası turş, qələvi və ya neytral olur.
== Duzların əmələ gəlməsi ==
Duzların əmələ gəlməsinə görə 4 qrupa bölünür:
Qüvvətli turşu və qüvvətli əsasdan əmələ gələn duz.
Qüvvətli turşu və zəif əsasdan əmələ gələn duz.
Zəif turşu və qüvvətli əsasdan əmələ gələn duz.
Zəif turşu və zəif əsasdan əmələ gələn duz.
== Duzların hidrolizi ==
Qüvvətli turşu və qüvvətli əsasdan əmələ gələn duzlar hidrolizə uğramır. Çünki onların su ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində zəif elektrolitlər alınmır.
Qüvvətli turşu və qüvvətli əsasdan əmələ gələn duzların suda məhlulu neytral reaksiyaya (pH=7) malik olur.
