Məcnun
Məcnun — bir çox Yaxın Şərq xalqlarının folklorunda yayılmış "Leyli və Məcnun" haqqında dastaların qəhrəmanıdır. Yazılı ədəbiyyatda Leyli obrazı ilk dəfə Nizami Gəncəvi tərəfindən tərəfindən istifadə edilmiş, daha sonra Nizaminin təsiri ilə həmin mövzuda əsərlər yazmış şairlər tərəfindən istifadə olunmuşdur.
Məcnun həm də, Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyov tərəfindən, Məhəmməd Füzulinin "Leyli və Məcnun" poemasının motivləri əsasında yazılmış "Leyli və Məcnun" operasının əsas qəhrəmanlarından biridir. Operada tenor səs olan Məcnun rolunun ilk ifaçısı Hüseynqulu Sarabski olmuşdur.
Kinematoqrafiyada Leyli obrazını, 1961-ci ildə çəkilmiş Leyli və Məcnun filmində aktyor Nodar Şaşıqoğlu, 1982-ci ildə çəkilmiş Nizami filmində isə Əhməd Salahov canlandırmışlar.
2023-cü ildə Azərbaycan yazıçısı Vahid Məmmədlinin ilk dəfə nəsrlə yazılmış "Leyli və Məcnun" romanının baş qəhrəmanıdır.
== Tarixiliyi ==
Nizamiyə qədərki ərəb mənbələrində Məcnun haqqında verilmiş rəvayətlər çox vaxt dumanlı və ziddiyyətli şəkildə nəql olunur. Bu səbəbdən həmin rəvayətlərin heç birində Məcnunun tarixi şəxsiyyət olması təsdiq olunmur. İ. Y. Kraçkovski yazır ki, Məcnun haqqında mövcud olan zəngin material heç də onun tarixi şəxsiyyət olmasını təsdiq etmir, əskinə, onu bir az da dolaşıq vəziyyətə salır. "Nəğmələr kitabı"nda bəni-Üməyyə dövrünün poeziyasını toplayan Əyyub ibn Əbayənin dilindən bu rəvayət verilir: "Mən, Amir qəbiləsində bu qəbilədən olan Məcnun haqqında nəsilbənəsil sorudum və onu tanıyan bir adam tapmadım".
Məcnun Göyçəli
Məcnun Göyçəli (İbrahimov Məcnun Səməd oğlu; 2 iyun 1949, Kiçik Məzrə, Basarkeçər rayonu – 17 may 2021, Bakı) — Azərbaycan şairi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (2002), Azərbaycan Jurnalistlər və Aşıqlar Birliyinin üzvü, Ümumdünya Qaçqın Yazarlar Departamenti Rəyasət Heyətinin üzvü.
== Həyatı ==
Məcnun Göyçəli 1949-cu il iyunun 2-də Qərbi Azərbaycanda Göyçə mahalının Kiçik Məzrə kəndində anadan olmuşdur. Burada kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra Zod qızıl-filiz kombinatında fəhlə işləmişdir (1967–1973). Azərbaycan Dövlət Universitetinin kitabxanaçılıq fakültəsində təhsil almışdır (1973–1979).
Kiçik Məzrə kəndində kitabxana müdiri, kənd orta məktəbində pioner baş dəstə rəhbəri, "Vardenis" rayon qəzeti redaksiyasında ədəbi işçi, Azərbaycan Aşıqlar Birliyi Sədrinin təsərrüfat üzrə müavini, yerli Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin sədri, "Ozan" qəzeti baş redaktorunun müavini, redaktoru və Azaərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri işləmişdir (1989–2002).
Ədəbi fəaliyyətə erkən başlamışdır, lakin şeirləri XX əsrin 80-ci illərindən "Azərbaycan", "Ulduz", "Göyərçin", "Kirpi" və s. jurnallarda, "Ədəbiyyat qəzeti"ndə, "Körpü", "Vətən səsi", "Şərq qapısı" qəzetlərində, eləcə də Türkiyə mətbuatında dərc olunmuşdur.
2002-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Jurnalistlər və Aşıqlar Birliyinin üzvü, Ümumdünya Qaçqın Yazarlar Departamenti Rəyasət Heyətinin üzvü, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi İrəvan Yazıçılar Şurasının sədr müavinidir.
"Vətən", "Azərbaycan bayrağı", "İnam", "Qızıl qələm", "Araz", "İman", "H. B. Zərdabi", "H. Z. Tağıyev", "Ustad sənətkar", "İlin nüfuzlu ziyalısı", "Fəzilıt", "Ziya" və başqa mükafatlar laureatıdır.
2002-ci ildən Azərbaycan Müasir Müsavat Partiyası sədrinin ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə müşaviridir.
Məcnun Hacıbəyov
Məcnun Salam oğlu Hacıbəyov (5 oktyabr 1935, İkinci Nügədi, Quba rayonu – 16 noyabr 2021) — Azərbaycan aktyoru, Azərbaycan SSR əməkdar artisti (1989).
== Həyatı ==
Məcnun Hacıbəyov Quba rayonunun İkinci Nügədi kəndində yaşamışdır. 1935-ci ilin 5 oktyabrında rayonun II Nügədi kəndində doğulan aktyor 10 illik orta məktəbi də bu kənddə bitirib. Akyorluq istedadını isə elə uşaq yaşlarından hiss etməyə başlayıb. 1965-ci ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin aktyorluq fakültəsini bitirib.
Aktyor "Canavar balası", "Evlənmək istəyirəm", "Gənclik Macərası", "Göz həkimi", "Gülüş sanatoriyası", "Kişilər", "Qatarda", "Qəzəlxan", "Yarımştat" kimi film və televiziya tamaşalarında yaddaqalan obrazlar ifa edib. Aktyor yalnız "Solğun çiçəklər" tamaşında "Əbdül" rolunu oynamadığı üçün heyfislənir. 1999-cu ilin 13 iyulunu həyatının ən ağrılı günlərindən biri kimi xatırlayır. Həmin gün aktyorun ömür gün yoldaşı Zahidə xanım 57 yaşında faciəli şəkildə dünyasını dəyişib. Bir neçə ildir ürəyinə görə müalicə alır.
Məcnun Kərim
Məcnun Kərimov (1 sentyabr 1945, Şəki, Sisian rayonu – 2 oktyabr 2013, Bakı) — Azərbaycan musiqişünası, sənətşünaslıq elmləri doktoru, Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyinin Qədim Musiqi Alətləri Ansamblının yaradıcısı və bədii rəhbəri (1996- 2013). Azərbaycan Respublikasının Xalq Artisti(2011)
== Həyatı ==
Məcnun Təbriz oğlu Kərimov 1 sentyabr 1945-ci ildə Zəngəzur mahalının Şəki kəndində müəllim ailəsində anadan olub.
1959–1963-cü illərdə Ağdam rayon orta ixtisas musiqi məktəbində təhsilini başa vurduqdan sonra, 1967-ci ilə kimi Zəngilan rayonu yeddi illik uşaq musiqi məktəbinin direktoru işləyib.
1972-ci ildə Ü. Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının "Xalq çalğı alətləri" şöbəsini bitirərək pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub. Elə həmin ildən etibarən orta əsrlərdə Azərbaycanda istifadə edilmiş, dövrümüzə gəlib çatmamış, unudulmuş qədim musiqi alətlərini öyrənilməsi və bərpasi istiqamətində elmi-tədqiat işlərinə başlayıb.
1975-ci ildə o, artıq ilk qədim musiqi alətinin nümunəsini hazırlamış, nəticədə neçə-neçə elm və mədəniyyət xadimlərinin böyük dəstəyini qazanmışdı.
Məcnun Kərimov 1991-ci ildə Bakı Musiqi Akademiyasında ‘‘Qədim musiqi alətlərinin bərpası və təkmilləşdirilməsi’’ elmi laboratoriyasını yaratdı. Həmin ildən elmi laboratoriyanın müdiri vəzifəsində çalışıb. Burada unudulmuş 11 müxtəlif musiqi alətini (çəng, barbət, çəqanə, çoğur, tənbur, səntur, rübab, rud, qopuz, ney, nüshə) bərpa edib, onların müxtəlif surətlərini hazırlayıb.
1995-ci ildə "Azərbaycanın qədim simli çalğı alətləri" (tarixi-nəzəri, bərpa və təkmilləşdirmə məsələləri) mövzusu üzrə dissertasiya müdafiə edib, sənətşünaslıq namizədidir.
Leyli və Məcnun
Leyli və Məcnun (ərəb. مجنون و ليلى, fars. لیلی و مجنون, özb. Layli va Majnun) — Yaxın Şərq xalqlarının folklorunda geniş yayılmış dastan-rəvayətdir. Tarixi hadisələrə əsaslanan rəvayət VII əsrdə müasir Səudiyyə Ərəbistanı ərazisində yaşamış Qeys ibn Muləvvəh adlı gəncin həyatı və Leyli adlı qıza olan nakam sevgisindən bəhs edir.
Leyli və Məcnunun faciəvi hekayəsi Yaxın Şərq və Cənubi Qafqaz xalqlarının mədəniyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərmişdir. 1186-cı ildə Nizami Gəncəvi həmin rəvayət əsasında ilk dəfə poema yazmışdır. Leyli və Məcnun mövzusu Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyovun eyni adlı operasında öz əksini tapmışdır. Azərbaycan poeziyasının klassiki Məhəmməd Füzuli də 1536-cı ildə Leyli və Məcnun mövzusunda Azərbaycan dilində poema yazmışdır.
2023-cü ildə XXI əsrin ədəbi hadisəsi olan Azərbaycan yazıçısı Vahid Məmmədlinin “Leyli və Məcnun” romanı çap olundu.
Leyla ilə Məcnun (serial)
Leyla ilə Məcnun (türk. Leyla ile Mecnun) — EfLAtunfilm kinoşirkəti tərəfindən istehsal olunub 3 mövsüm TRT 1-də yayımlanmış və final bölümü olmadan yayımdan çıxardılmış absurd komediya janrında Türkiyə teleserialıdır. Serial əfsanəvi obrazlar Leyli və Məcnunun hekayəsinə bənzədilmiş və seriala absurd komediya, elmi fantastika janrları da əlavə edilmişdir.
== İstehsal ==
Ssenari müəllifi Burak Aksak, rejissoru Onur Ünlü olan serialın 1-ci bölümü 9 fevral 2011-ci il tarixində TRT 1 telekanalında yayımlanmışdır. Son bölüm sayılan 103-cü bölüm isə 17 iyun 2013-cü il tarixində yayımlanmışdır. Daha sonra isə TRT 27 yanvar 2014-cü il tarixində 104-cü bölümü də yayımlayacağını açıqlamışdır.
Serialın 12-ci və 13-cü bölümlərində "Behzat Ç." serialı ilə ortaq səhnələri vardır. Serial bununla Türkiyədə ilk dəfə fərqli kinoşirkətlərə məxsus serialların bir-birilərinə qonaq olmasını etmişdir. Leyla ilə Məcnun bitəndən sonra filminin də çəkilməsi planlaşdırılırdı. Lakin bəzi aktyorların və aktrisaların serialdan ayrılmasına və final bölümünün olmamasına görə film çəkilmədi.
Leyli və Məcnun (1961)
"Leyli və Məcnun" və ya "Məhəbbət əfsanəsi" (rus. Сказание о любви) — Lətif Səfərovun filmi.
== Məzmun ==
Film-dastan iki sevən gəncin ülvi məhəbbəti, onların faciəli taleyi haqqında, bütün Şərq poeziyasında yüz illərlə yaşayan, qədim rəvayət barədə zəmanəmizin poetik hekayətidir.
== Film haqqında ==
Film Məhəmməd Füzulinin eyniadlı əsərinin motivləri əsasında çəkilmişdir.
Burada Nizami Gəncəvinin eyniadlı poemasından Zeyd ilə Zeynəbin sevgi motivindən də istifadə edilmişdir.
== Filmin heyəti ==
=== Film üzərində işləyənlər ===
Əsərin Müəllifi : Məhəmməd Füzuli, Nizami Gəncəvi
Ssenari müəllifi : Ənvər Məmmədxanlı
Quruluşçu rejissor : Lətif Səfərov
Quruluşçu operator : Arif Nərimanbəyov
Quruluşçu rəssam : Cəbrayıl Əzimov
Geyim rəssamı : Bədurə Əfqanlı, Cəbrayıl Əzimov
Bəstəkar : Qara Qarayev
Səs operatoru : Ağahüseyn Kərimov
Rejissor : Rəşid Atamalıbəyov, Məmməd Əlili
Quraşdırılmış səhnələrin operatoru : Mirzə Mustafayev, Leonid Koretski
Quraşdırılmış səhnələrin rəssamı : Mirzə Rəfiyev
Qrim rəssamı : İ. Antimonov
Montaj edən : Y. Bajenova
Rejissor assistenti : A. Vəkilov, Ramiz Əliyev (R. Əliyev kimi)
Operator assistenti : B. Vlasov, Fəraməz Məmmədov, V. Şaptalo, İ. Qafarov, Eldar Abbasbəyli
Montaj üzrə assistent : Y. Fomina
Rəssam assistenti : Q. Abdullazadə
Çalır : Filmlər İstehsal edən İdarənin Orkestri
Dirijor : Q. Hamburq
Filmin direktoru : Bəşir Quliyev
=== Rollarda ===
Nodar Şaşıqoğlu-Qeys
Kima Məmmədova-Leyli
Gündüz Abbasov-Zeyd
Rafiq Tağıyev-Nofəl
Qriqori Tonuns-İbn Səlam
Əli Zeynalov-Şeyx Haşimi
Ələsgər Ələkbərov-Şeyx Əmiri
Firəngiz Qurbanova-Zeynəb
Nəcibə Məlikova-Səlimə
Ağasadıq Gəraybəyli-İbn Xalid
Adil İsgəndərov-Tacir
Məmmədrza Şeyxzamanov-Dərviş
Lütfi Məmmədbəyli-Qul
Müxlis Cənizadə-Qul
Cabbar Əliyev-Döyüşçü
Məlik Dadaşov-Döyüşçü
Ələkbər Hüseynzadə
R. Məmmədov
R. Rəcəbov
Q. Kələntərli
O. Qasımova
A. Mustafayeva
Arif Mədətov-Silahsatan
İ. Müxtəliyev - Abdel
Əli Xəlilov
Əbdül Mahmudov
Törəxanım Zeynalova - Qoca qarı
== İstinadlar ==
== Mənbə ==
Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр.
Leyli və Məcnun (Cami)
"Leyli və Məcnun" — Əbdürrəhman Caminin "Həft övrəng" toplusuna daxil olan üçüncü əsəridir.
== Məzmunu ==
Qeys doğulub böyüdükdən sonra bir şair kimi tanınır, dəvə ilə seyrə çıxarkən Leyli ilə qarşılaşır. O, hər gün Leylinin qəbiləsinə gəlir, Leyli onu imtahan edir, sədaqətinə inandıqdan sonra əhd-peyman edib and içirlər. Leyli deyir:
Amirilər Qeysin əhvalının dəyişdiyini görüb, onun Leyliyə vurulduğunu başa düşürlər. Atası bundan xəbərdar olub oğluna nəsihət verir. Leylinin nəsəbcə aşağı olduğunu söyləyib onu bu eşqdən əl çəkməyə çağırır:
Qəbilə böyükləri qəbilə qızlarından bir gözəli onunla evləndirməyi məsləhət görürlər. Atası isə əmisi qızını seçir. Qeys buna etiraz edir. Bu söhbəti Leyliyə xəbər aparırlar, o, Qeysi müzəmmət edir. Qeys sevgilisini inandırmağa çalışır.
Leyli və Məcnun (Dəhləvi)
"Leyli və Məcnun" — Əmir Xosrov Dəhləvinin "Xəmsə" toplusuna daxil olan üçüncü əsəridir.
== Məzmunu ==
Dəhləvinin “Leyli və Məcnun”unu Nizaminin eyni adlı əsərinin təsiri ilə yazsa da, onun məzmunu bir qədər fərqlidir. Burada Qeys həqiqi bir dəli kimi təqim edilir. Əsərin başlanğıcında Nizaminin istifadə etdiyi xalq ədəbiyyatından gələn stil də yoxdur. O, hadisəni
deyə başlayır. Qeysin gələcəkdə aşiq olacağını falçılar təyin edirlər. Məktəbdə Leyliyə aşiq olması, Leylinin anasının xəbərdar olub ona nəsihət verməsi, atasının Leylini ev dustağı etməsi təsvir edilir. Məcnun dağa-səhraya düşür, atası onu tapır. Anası elçi getsə də, Məcnunun atası qızı vermir. Bundan sonra hadisələr başqa cür inkişaf edir.
Leyli və Məcnun (Füzuli)
Leyli və Məcnun (az.-əski. لیلی و مجنون) — XVI əsr şairi Məhəmməd Füzuli tərəfindən yazılmış və "Məcnun" ("Dəli") ləqəbi ilə tanınan Qeys adlı gənc oğlanın Leyli adlı gözələ sevgisindən bəhs edən liro-epik poemadır. Poema 1537-ci ildə Azərbaycan dilində yazılmışdır. Bu poema Füzulinin şah əsəri hesab edilir. 3096 beytdən ibarət olan poema Bağdadın osmanlı hakimi Üveys Paşaya həsr olunmuşdur. Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyov 1907-ci ildə Füzulinin "Leyli və Məcnun" poemasının motvləri əsasında ilk Azərbaycan operası olan "Leyli və Məcnun" operasını yazmışdır.
== Məzmunu ==
Leyli və Məcnun məhəbbəti məktəbdən başlayır. Onlar bir-birini yalnız mədrəsədə görür və bu məhəbbətə, qarşılıqlı münasibətə burada daha da yaxınlaşırlar. Məcnunun iztirabı, həsrəti Leylinin məktəbdən getməsi ilə başlayır. Həm Məcnun, həm də Leyli eyni sosial statusa malikdirlər.
Leyli və Məcnun (Hatifi)
"Leyli və Məcnun" — Hatifinin "Xəmsə" toplusuna daxil olan üçüncü əsəridir.
== Məzmunu ==
Əsərin başlanğıcında oğulsuz atanın iztirabları və Məcnunun doğulması göstərilir. Burada Məcnun doğulduğu gündən aşiqdir. Məcnun böyüyür, məktəbə gedir və Leyli ilə sevişir. Leylinin anası işdən xəbər tutub qıza nəsihət verir:
Leyli inkar edir və onu daha məktəbə buraxmırlar. Məcnun ayrılıqdan fəryad edib məktəbi tərk edir. O, hiylə ilə sevgilisinin görüşünə gəəlir, bir gün libasını dəyişib gözlərini bağlayır, Leylinin qapısında yıxılıb əlindən tutmaq üçün yalvarır, Leyli onu tutub qaldırır, bir gün dilənçi libasında gedib ondan pay alır. Artıq eşqi məlum olub Məcnun adı ilə çağırılır.
Atası, Leyli evdədir deyə onu gətirir, anası ilə görüşür, nəsihət edirlər. Məcnun bu işdə ürəyi müqəssir olduğunu söyləyir və yenə evdən qaçır.
Leyli və Məcnun (Həqiri)
Leyli və Məcnun - Həqiri Təbrizi tərəfindən məsnəvi janrında yazılmış poemadır. Həqiri “Leyli və Məcnun” mövzüsuna Füzulidən on il əvvəl müraciət etmişdir. Həqirinin “Leyli və Məcnun”u bu mövzuda Azərbaycan dilində yazılmış ilk əsərdir. Əsər orijinallığı və mündəricəsi, dolğun və canlı xarakterləri, obrazları, sadə və aydın dili ilə diqqəti cəlb edir.
== Məzmunu ==
== Tədqiqi ==
Həqirinin əsərlərindən ibarət divanın tərtib olunması haqqında məlumat yoxdur. Lakin, bir çox təzkirə müəlliflərinin Həqiri şerini təqdir etməsi, habelə qəzəllərindən nümunələr gətirilməsi şairin divanının mövcud olması fikrini təsdiq edir. Həqiridən bəhs edən təzkirə müəllifləri onun yalnız fars dilində yazılmış qəzəllərindən nümunələr gətirsələr də, dövrümüzə qədər şairin yalnız Azərbaycan dilində yazdığı “Leyli və Məcnun” əsəri gəlib çatmışdır. Əsər elm aləminə ilk dəfə Şarl Rio tərəfindən təqdim edilmişdir. Şarl Rio əlyazması halında olan bu əsəri yaxşı oxuya bilmədiyindən onu “Azərbaycan dilində yazılmış naməlum müəllifli əsər” kimi təqdim edir.
Həqiri “Leyli və Məcnun” poemasının başlanğıcında Nizami, Dəhləvi və Hatifinin adını hörmətlə yad edir, onların əsərlərində mövzu və sənətkarlığı yüksək qiymətləndirərək göstərir ki, bu maraqlı mövzunu mən isə türk dilində qələmə aldım.
Leyli və Məcnun (Məktəbi)
"Leyli və Məcnun" — Məktəbi Şirazi tərəfindən Nizaminin eyni adlı məsnəvisinin təsiri ilə yazılmış lirik poemadır.
== Məzmunu ==
Qeysin doğulmasından sonra münəccimlər onun taleyində eşq olduğunu xəbər verirlər. O, böyüyür, məktəbə gedir və Leyli ilə sevişir. Müəllim qorxuya düşür, onlara çubuq ilə əzab vermək istəyir. Leylinin anası xəbərdar olub qızı məktəbə buraxmır. Leyli eşqini anasından gizlətmir. Məcnun məktəbi tərk edir. Hər gün Leyli qəbiləsinə gedib ahü-zar edir, gecələrini dağ-daşda keçirir.
Ana-ata iztiraba düşür. Atası Leylini almaq vədəsi ilə Məcnunu evə gətirir.
Leyli və Məcnun (Nizami)
Leyli və Məcnun (fars. لیلی و مجنون) — Nizami Gəncəvinin "Xəmsə" toplusuna daxil olan üçüncü poemadır. Əsər 1188-ci ildə fars dilində yazılmışdır. Nizami bu əsəri Şirvanşah I Axsitana (1160–1197) ithaf etmişdir. Əsərin süjetinin əsasında sonradan "Məcnun" (dəli) adlandırılan gənc Qeys və gözəl Leylinin nakam eşqindən bəhs edən qədim "Leyli və Məcnun" dastanı dayanır.
4600 beytdən ibarət olan poema "Leyli və Məcnun" haqqında dastanın fars dilində yazılmış ən məşhur variantıdır. Nizami "Leyli və Məcnun" haqqında xalq dastanını yazılı ədəbiyyata gətirən ilk şairdir.
Nizami "Leyli və Məcnun" poemasında insanın mənəvi əsarətinə və məhəbbətin faciəsinə səbəb olan ictimai-dini ziddiyyətləti tənqid etmişdir. "Leyli və Məcnun"da ideya və məzmun iki əsas ədəbi priyom üzərində qurulmuşdur. Birinci halda Nizami iki gəncin faciəli məhəbbətini ictimai-dini şəraitlə əlaqələndirir.
Leyli və Məcnun (Nəvai)
"Leyli və Məcnun" — özbək şairi Əlişir Nəvainin "Xəmsə" toplusuna daxil olan üçüncü əsərdir. Şair bu poemanı 1484-cü ildə yazmışdır. Əsər Nizaminin "eyni adlı" poemasına nəzirə yazılmışdır.
== Məzmunu ==
Nəvai də əsəri Nizami kimi başlayır. Burada Qeysin doğulması, əzizliklə böyüdülməsi, məktəbə gedib Leylini görməsi və gənclərin sevişmələri təsvir olunur. Qeys məktəbi buraxıb hər gün Leylinin qəbiləsinə gedir. Tezliklə Qeys Məcnun adı ilə məşhurlaşır. Hadisədən Leylinin atası xəbərdar olur, Məcnunun atasına qasid göndərir:
Atası Məcnunu zəncirə vurur. Məcnun iztirab çəkir. Leyli gülşəndənqayıdanda İbn Salama rast gəlir.
Leyli və Məcnun (Qaracadaği)
"Leyli və Məcnun" — XIX əsr Azərbaycan şairi Əndəlib Qaracadaği tərəfindən yazılmış lirik-realistik poemadır.
== Məzmunu ==
Sadələşdirilmiş süjetə malik əsərdə bir-birinə bağlı, düyümlü, müxtəlif intriqalar doğuracaq hadisələr və ikinci planda duran köməkçi personajlar yoxdur. Şair, yalnız Məcnunun dili ilə danışır, iztirablarını təsvir edir. Leylinin qəlbi və sevgisi isə məchul qalır. Birinci görüşlərində Leyli Məcnunu
deyə rədd edirsə də, az keçmədən onun iztirabına acıyır və ümidverici bir ahənglə deyir:
Oxucu qızla, onun sevgi macərası ilə tanış olmağa imkan tapmamış qasiddən onun başqasına ərə verilməsi xəbərini öyrənir. Əvvəlki "Leyli və Məcnun"larda bu hadisə hər iki aşiqin romantik ölümü ilə bitsə də, burada çox real fonda, birisinin başqasına ərə verilməsi, digəriin isə qürbətə düşməsi ilə yekunlaşır.
== Tədqiqi ==
H. Səmədzadə Əndəlibin poemasını Füzulinin "Leyli və Məcnun"unun təsiri ilə yazdığını qeyd edir və bunun ilk növbədə poemanın bəhrində özünü göstərdiyini vurğulayır. Poemanın ilk misrası olan "Məşşateyn-feyz sünbari" Füzuli "Leyli və Məcnun"unun başlanğıcındakı "Meşşateyn növərus-aləm" misrasını xatırladr.Bu xatırlatmaların getdikcə dərinləşməsinə baxmayaraq, Əndəlibin "Leyli və Məcnun"u bir çox maraqlı xüsusiyyətlərinə görə daha əvvəl bu mövzuda yazılmış əsərlərdən fərqlənir.
Həcm etibarilə böyük olmayan bu poema ərəb folkloru əsasında deyil, sadəcə təsir nəticəsində yazılmışdır. Bu orijinallıq ilk növbədə poemadakı romantik və realistik məqamların münasibətindədir.
Leyli və Məcnun (balet)
"Leyli və Məcnun" baleti — Qara Qarayevin 1969-cu ildə yazdığı simfonik əsər əsasında birpərdəli xoreoqrafik poema.
Leyli və Məcnun (dəqiqləşdirmə)
== Ədəbiyyat ==
Leyli və Məcnun — Şərq xalqlarının folklorunda yayılmış rəvayət.
Leyli və Məcnun — Nizami Gəncəvinin poeması
Leyli və Məcnun — Əmir Xosrov Dəhləvinin poeması
Leyli və Məcnun — Əbdürrəhman Caminin poeması
Leyli və Məcnun — Əlişir Nəvainin poeması
Leyli və Məcnun — Həqirinin poeması
Leyli və Məcnun — Məhəmməd Füzulinin poeması
Leyli və Məcnun — Zəmirinin poeması
Leyli və Məcnun (roman) — Vahid Məmmədlinin romanı
== Teatr ==
Leili-Məcnun — 1923-ci ildə Tatar Dövlət Akademik Teatrında Soltan Qabaşinin musiqisinə qoyulmuş Kərim Әmiri pyesası.
== Musiqi ==
Leyli və Məcnun — Üzeyir bəy Hacıbəyovun ilk operası.
Leyli və Məcnun — Qara Qarayevin 1969-cu ildə yazdığı birpərdəli xoreoqrafik poema.
Leyli və Məcnun — Qara Qarayevin 1947-ci ildə yazdığı simfonik poema.
== Kino və televiziya ==
Leyli və Məcnun — 1936-cı ildə çəkilmiş İran filmi.
Leyli və Məcnun — 1959-cu ildə çəkilmiş Tacikistan film-baleti.
Leyli və Məcnun — 1961-ci ildə çəkilmiş Azərbaycan kinofilmi.
Leyli və Məcnun — 1976-cı ildə çəkilmiş Hindistan filmi.
Leyli və Məcnun — 1996-cı ildə çəkilmiş 2 seriyalı Azərbaycan televiziya filmi.
Leyli və Məcnun (opera)
Leyli və Məcnun (az.-əski. لیلی و مجنون) — Üzeyir Hacıbəyov tərəfindən 1907-ci ildə yazılmış ilk milli Azərbaycan operası. Opera, Məhəmməd Füzuli tərəfindən XVI əsrdə yazılmış "Leyli və Məcnun" faciəsinin motivləri əsasında yazılmışdır. Bu opera təkcə ilk Azərbaycan operası olmayıb, həm də bütün İslam dünyasında ilk operadır.1
"Leyli və Məcnun" operası müasir musiqi inkişaf etdirmə vasitələri və xalq incəsənətinin milli-orijinal xüsusiyyətlərinin sintezinin əsasını qoymuşdur. Zəngin folklor materialı (əsasən muğamlar və lirik mahnılar) əsasında qurulmuş bu opera, əsrlər boyunca toplanmış musiqi ənənələrinin beynəlxalq qəbul edilmiş musiqi incəsənəti formaları ilə ümumiləşdirilməsinə ilk cəhddir. Bu yolla da, not yazısı və solo vokal improvizasiyanı (muğam) birləşdirən muğam-opera janrı yaradılmışdır.
Operanın ilk səhnələşdirilməsi 12 (25) yanvar 1908-ci ildə Bakı şəhərindəki Tağıyev Teatrında baş tutmuşdur. Yaxın Şərq, Mərkəzi və Cənubi Asiyada məşhur olan klassik sevgi əfsanəsi əsasında yaradılmış bu əsər Azərbaycan mədəniyyətinin mirvarilərindən biri hesab edilir.
2008-ci ilin fevralında UNESCO Baş Konfransında ilk Azərbaycan operası olan "Leyli və Məcnun"un 100 illik yubileyinin UNESCO-nun xüsusi tarixlər siyahısına daxil edilməsi qərarı verilmişdir.
== Süjet ==
=== Birinci pərdə ===
==== Birinci şəkil ====
Məktəb həyəti.
Məcnun Kərimov
Məcnun Kərimov (1 sentyabr 1945, Şəki, Sisian rayonu – 2 oktyabr 2013, Bakı) — Azərbaycan musiqişünası, sənətşünaslıq elmləri doktoru, Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyinin Qədim Musiqi Alətləri Ansamblının yaradıcısı və bədii rəhbəri (1996- 2013). Azərbaycan Respublikasının Xalq Artisti(2011)
== Həyatı ==
Məcnun Təbriz oğlu Kərimov 1 sentyabr 1945-ci ildə Zəngəzur mahalının Şəki kəndində müəllim ailəsində anadan olub.
1959–1963-cü illərdə Ağdam rayon orta ixtisas musiqi məktəbində təhsilini başa vurduqdan sonra, 1967-ci ilə kimi Zəngilan rayonu yeddi illik uşaq musiqi məktəbinin direktoru işləyib.
1972-ci ildə Ü. Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının "Xalq çalğı alətləri" şöbəsini bitirərək pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub. Elə həmin ildən etibarən orta əsrlərdə Azərbaycanda istifadə edilmiş, dövrümüzə gəlib çatmamış, unudulmuş qədim musiqi alətlərini öyrənilməsi və bərpasi istiqamətində elmi-tədqiat işlərinə başlayıb.
1975-ci ildə o, artıq ilk qədim musiqi alətinin nümunəsini hazırlamış, nəticədə neçə-neçə elm və mədəniyyət xadimlərinin böyük dəstəyini qazanmışdı.
Məcnun Kərimov 1991-ci ildə Bakı Musiqi Akademiyasında ‘‘Qədim musiqi alətlərinin bərpası və təkmilləşdirilməsi’’ elmi laboratoriyasını yaratdı. Həmin ildən elmi laboratoriyanın müdiri vəzifəsində çalışıb. Burada unudulmuş 11 müxtəlif musiqi alətini (çəng, barbət, çəqanə, çoğur, tənbur, səntur, rübab, rud, qopuz, ney, nüshə) bərpa edib, onların müxtəlif surətlərini hazırlayıb.
1995-ci ildə "Azərbaycanın qədim simli çalğı alətləri" (tarixi-nəzəri, bərpa və təkmilləşdirmə məsələləri) mövzusu üzrə dissertasiya müdafiə edib, sənətşünaslıq namizədidir.
Məcnun Vahidov
Məcnun Vahidov — Azərbaycanlı müəllim-pedaqoq, yazıçı-ssenarist. Texnika elmləri namizədi, dosent.
== Həyatı ==
Məcnun Abdulvahid oğlu Vahidov 27 iyul 1946-cı ildə Ağdaşda anadan olub.
1969-cu ildə AzNKİ-nun Neft-mexanika fakültəsini bitirib və ömrününü sonuna kimi də bu təhsil ocağında çalışıb. Mancanaq dəzgahların optimal layihələşdirilməsi ilə məşğul olub. 80 elmi əsərin və 10 ixtiranın müəllifidir. Şahmat bəstəçiliyi üzrə idman ustası idi. "Şahmat bəstəçiliyi" və "Karavan mansub na Velikom Şelkovom" kitablarının müəllifidir. Azərbaycan Şahmat Federasiyası nəzdində şahmat bəstəçiliyi üzrə komissiyasının sədri və Azərbaycanın yığma komandasının kapitanı olub. 200-ə qədər şahmat məsələləri və etüdləri tərtib edib və bunların bir qismi beynəlxalq müsabiqələrdə mükafat qazanıb.
Məcnun Məmmədov
Məcnun Qadir oğlu Məmmədov (15 sentyabr 1983, Mincivan, Zəngilan rayonu) — Azərbaycan Respublikasının kənd təsərrüfatı naziri (2023-cü ildən).
== Həyatı ==
Məcnun Məmmədov 1983-cü ili sentyabrın 15-də Zəngilan rayonunun Mincivan qəsəbəsində anadan olub.Əslən Cəbrayıl rayonu Böyük Mərcanlı kəndindəndir. O 2000–2004-cü illərdə Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində "Ümumi İqtisadiyyat: Mühasibat uçotu və Audit" ixtisası üzrə bakalavr təhsili, daha sonra isə Pakistanın Lahor İdarəetmə Elmləri Universitetində biznesin idarə edilməsi üzrə magistr təhsili almışdır.
2017-ci ildə ABŞ-də aqrobiznes üzrə SABIT (Special American Business Internship Training) proqramının iştirakçısı olmuşdur.
== Karyerası ==
Məcnun Məmmədov əmək fəaliyyətinə "AER" MMC-də başlayıb. 2010–2011-ci illərdə həmin qurumun direktoru olub. Daha sonra 2011–2018-ci illərdə "Paşa Holdinq"ə bağlı olan "PMD Group" şirkətində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb.
Məcnun Məmmədov həmçinin "Modern Group", "Deloitte", "ABN AMRO Bank Kazakhstan" şirkətlərində müxtəlif vəzifələri icra edib.
2018-ci ildən "Agro Food İnvestment" MMC-də direktor olub.
14 aprel 2023 tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə Məcnun Məmmədov Azərbaycan Respublikasının kənd təsərrüfatı naziri təyin edilmişdir.
Aşağı Məcnun (Çaldıran)
Aşağı Məcnun (fars. مجنون سفلي) - İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Çaldıran şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 129 nəfər yaşayır (29 ailə).
Məcnun heyvanlar arasında
Məcnun heyvanlar arasında — I Şah Təhmasibin sifarişi ilə 1539–1543-cü illərdə hazırlanmış və Təbriz miniatür məktəbinin sənətkarları tərəfindən çəkilmiş rəsmlərlə bəzədilmiş Nizami Gəncəvinin "Xəmsə" əlyazmasına daxil olan, Ağa Mirək Mirzə Qiyas tərəfindən çəkilmiş rəsm əsəridir. Miniatürün daxil olduğu əlyazma hazırda Britaniya Milli Kitabxanasında (MS Or. 2265) saxlanılır.
== Mövzu ==
Nizaminin "Leyli və Məcnun" poemasında, Leylinin atasının elçilərə etiraz etməsindən sonra, Məcnun insanlardan uzaqlaşaraq səhrada yaşamağa qərar verir. Vaxt keçdikcə o, vəhşi heyvanlarla dostlaşır, dərdlərini onlarla bölüşür.
== Təsvir ==
Üslub və dəst-xəttinə görə Ağa Mirəkə aid edilən miniatür, zəngin koloriti, mənzərənin göz oxşayan məziyyəti ilə seçilir. Lakin, bu məziyyət süjetin kədərli səciyyəsi ilə bir yerə sığmır. Miniatürün bütün səthi qayalıq dağlara, Yamaclardan kükrəyən qaynaqlara, ala-bula gövdəli tozağacı və sərv ağaclarına, bəyaz çiçək və kollara qərq olmuşdur. Belə lirik səpkidə verilən mənzərə ağac kölgəsində yatan nakam bir eşq mücəssəməsi və onun iztirabları ilə təzad təşkil edir.
Miniatürün aşağı hissəsində təsvirin aid olduğu səhnədən beytlər yazılmışdır.
Yuxarı Məcnun (Çaldıran)
Yuxarı Məcnun (fars. مجنون عليا) - İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Çaldıran şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 204 nəfər yaşayır (39 ailə).
Leyla ilə Məcnun (teleserial, 2011)
Leyla ilə Məcnun (türk. Leyla ile Mecnun) — EfLAtunfilm kinoşirkəti tərəfindən istehsal olunub 3 mövsüm TRT 1-də yayımlanmış və final bölümü olmadan yayımdan çıxardılmış absurd komediya janrında Türkiyə teleserialıdır. Serial əfsanəvi obrazlar Leyli və Məcnunun hekayəsinə bənzədilmiş və seriala absurd komediya, elmi fantastika janrları da əlavə edilmişdir.
== İstehsal ==
Ssenari müəllifi Burak Aksak, rejissoru Onur Ünlü olan serialın 1-ci bölümü 9 fevral 2011-ci il tarixində TRT 1 telekanalında yayımlanmışdır. Son bölüm sayılan 103-cü bölüm isə 17 iyun 2013-cü il tarixində yayımlanmışdır. Daha sonra isə TRT 27 yanvar 2014-cü il tarixində 104-cü bölümü də yayımlayacağını açıqlamışdır.
Serialın 12-ci və 13-cü bölümlərində "Behzat Ç." serialı ilə ortaq səhnələri vardır. Serial bununla Türkiyədə ilk dəfə fərqli kinoşirkətlərə məxsus serialların bir-birilərinə qonaq olmasını etmişdir. Leyla ilə Məcnun bitəndən sonra filminin də çəkilməsi planlaşdırılırdı. Lakin bəzi aktyorların və aktrisaların serialdan ayrılmasına və final bölümünün olmamasına görə film çəkilmədi.
Leyla ilə Məcnun personajlarının siyahısı
"Leyla ilə Məcnun" serialındakı personajların siyahısı. Serial 2011–2013-cü illərdə Türkiyənin TRT 1 kanalında yayımlanmışdır. Absurd-komediya janrındadır.
== Əsas personajlar ==
Leyla 8 elan olunacaq (Oyunçunun adı məlum deyil) — TBA
Leyla (Dəniz Işın) — Yüz beşinci bölümdən indiki Leyla. Guya Leylanın səkkizinci, amma normal olaraq Leylanın yeddinci oyunçusu.
Mecnun Çınar (Əli Atay) — Ortasinifli ailə olan İskender və Pakizenin oğlu. Çox sevdiyi Leylanı maşın qəzasında itirdikdən sonra Sedef ilə Şirin arasında qalmışdır. Sonra isə Sedef və Şirin onu tərk edirlər. Kireçburnu məhəlləsinin sakini olan Mecnun distant təhsil alır. Yuxusundan həyatına keçən Ak Sakallı Dede ilə yatağını, Az Sakallı Dede ilə yeməyini bölüşür.
Leyli və Məcnun (film, 1961)
"Leyli və Məcnun" və ya "Məhəbbət əfsanəsi" (rus. Сказание о любви) — Lətif Səfərovun filmi.
== Məzmun ==
Film-dastan iki sevən gəncin ülvi məhəbbəti, onların faciəli taleyi haqqında, bütün Şərq poeziyasında yüz illərlə yaşayan, qədim rəvayət barədə zəmanəmizin poetik hekayətidir.
== Film haqqında ==
Film Məhəmməd Füzulinin eyniadlı əsərinin motivləri əsasında çəkilmişdir.
Burada Nizami Gəncəvinin eyniadlı poemasından Zeyd ilə Zeynəbin sevgi motivindən də istifadə edilmişdir.
== Filmin heyəti ==
=== Film üzərində işləyənlər ===
Əsərin Müəllifi : Məhəmməd Füzuli, Nizami Gəncəvi
Ssenari müəllifi : Ənvər Məmmədxanlı
Quruluşçu rejissor : Lətif Səfərov
Quruluşçu operator : Arif Nərimanbəyov
Quruluşçu rəssam : Cəbrayıl Əzimov
Geyim rəssamı : Bədurə Əfqanlı, Cəbrayıl Əzimov
Bəstəkar : Qara Qarayev
Səs operatoru : Ağahüseyn Kərimov
Rejissor : Rəşid Atamalıbəyov, Məmməd Əlili
Quraşdırılmış səhnələrin operatoru : Mirzə Mustafayev, Leonid Koretski
Quraşdırılmış səhnələrin rəssamı : Mirzə Rəfiyev
Qrim rəssamı : İ. Antimonov
Montaj edən : Y. Bajenova
Rejissor assistenti : A. Vəkilov, Ramiz Əliyev (R. Əliyev kimi)
Operator assistenti : B. Vlasov, Fəraməz Məmmədov, V. Şaptalo, İ. Qafarov, Eldar Abbasbəyli
Montaj üzrə assistent : Y. Fomina
Rəssam assistenti : Q. Abdullazadə
Çalır : Filmlər İstehsal edən İdarənin Orkestri
Dirijor : Q. Hamburq
Filmin direktoru : Bəşir Quliyev
=== Rollarda ===
Nodar Şaşıqoğlu-Qeys
Kima Məmmədova-Leyli
Gündüz Abbasov-Zeyd
Rafiq Tağıyev-Nofəl
Qriqori Tonuns-İbn Səlam
Əli Zeynalov-Şeyx Haşimi
Ələsgər Ələkbərov-Şeyx Əmiri
Firəngiz Qurbanova-Zeynəb
Nəcibə Məlikova-Səlimə
Ağasadıq Gəraybəyli-İbn Xalid
Adil İsgəndərov-Tacir
Məmmədrza Şeyxzamanov-Dərviş
Lütfi Məmmədbəyli-Qul
Müxlis Cənizadə-Qul
Cabbar Əliyev-Döyüşçü
Məlik Dadaşov-Döyüşçü
Ələkbər Hüseynzadə
R. Məmmədov
R. Rəcəbov
Q. Kələntərli
O. Qasımova
A. Mustafayeva
Arif Mədətov-Silahsatan
İ. Müxtəliyev - Abdel
Əli Xəlilov
Əbdül Mahmudov
Törəxanım Zeynalova - Qoca qarı
== İstinadlar ==
== Mənbə ==
Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр.
Leyli və Məcnun (film, 1996)
== Məzmun ==
Film-opera ülvi məhəbbətdən bəhs edir.
== Festivallar və mükafatlar ==
2002-ci ildə Sankt-Peterburqda (Rusiya) "Pak xəyallar" kinofestivalı
Film "Ən yaxşı vizual-plastik həllə görə" mükafatı almışdır.
Leyli və Məcnun (Əndəlib Qaracadaği)
"Leyli və Məcnun" — XIX əsr Azərbaycan şairi Əndəlib Qaracadaği tərəfindən yazılmış lirik-realistik poemadır.
== Məzmunu ==
Sadələşdirilmiş süjetə malik əsərdə bir-birinə bağlı, düyümlü, müxtəlif intriqalar doğuracaq hadisələr və ikinci planda duran köməkçi personajlar yoxdur. Şair, yalnız Məcnunun dili ilə danışır, iztirablarını təsvir edir. Leylinin qəlbi və sevgisi isə məchul qalır. Birinci görüşlərində Leyli Məcnunu
deyə rədd edirsə də, az keçmədən onun iztirabına acıyır və ümidverici bir ahənglə deyir:
Oxucu qızla, onun sevgi macərası ilə tanış olmağa imkan tapmamış qasiddən onun başqasına ərə verilməsi xəbərini öyrənir. Əvvəlki "Leyli və Məcnun"larda bu hadisə hər iki aşiqin romantik ölümü ilə bitsə də, burada çox real fonda, birisinin başqasına ərə verilməsi, digəriin isə qürbətə düşməsi ilə yekunlaşır.
== Tədqiqi ==
H. Səmədzadə Əndəlibin poemasını Füzulinin "Leyli və Məcnun"unun təsiri ilə yazdığını qeyd edir və bunun ilk növbədə poemanın bəhrində özünü göstərdiyini vurğulayır. Poemanın ilk misrası olan "Məşşateyn-feyz sünbari" Füzuli "Leyli və Məcnun"unun başlanğıcındakı "Meşşateyn növərus-aləm" misrasını xatırladr.Bu xatırlatmaların getdikcə dərinləşməsinə baxmayaraq, Əndəlibin "Leyli və Məcnun"u bir çox maraqlı xüsusiyyətlərinə görə daha əvvəl bu mövzuda yazılmış əsərlərdən fərqlənir.
Həcm etibarilə böyük olmayan bu poema ərəb folkloru əsasında deyil, sadəcə təsir nəticəsində yazılmışdır. Bu orijinallıq ilk növbədə poemadakı romantik və realistik məqamların münasibətindədir.
