* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. [ər.] 1. Dini etiqadlara görə axırzamanda aləm dağıldıqdan sonra bütün ölülərin dirilib qalxması; məhşər günü. Güman etməyin ki, Şeyx Şəban azan verməyinə muzd alırdı; xeyr, əstəğfürullah, azan verməyi məhz savab əməl hesab edərdi və əcrini qiyamətdə Allahdan gözləyirdi. Ə.Haqverdiyev. 2. məc. Müsibət, fəlakət, bəla, əzab, işgəncə mənasında. Mənə bir munca qaraqorxu gəlmə ruzi-məhşərdən; Qiyamət varmı, ey vaiz, firaqi-yardən artıq? M.V.Vidadi. Hər günüm hicrində, ey məh, bir qiyamət tək keçər. S.Ə.Şirvani. 3. məc. Gurultu, patıltı, səs-küy, mərəkə. …Bunu görüb hər bir kəsdən soruşdumsa: – Bu nə qiyamətdir? – mənə cavab verən olmadı. C.Məmmədquluzadə. Lakin paltarları səhnəyə aparılmış arvadların qiyamətindən xəbərim yox imiş. Evə gələr-gəlməz üç yerdən üstümə düşüb ağızlarından çıxanı dedilər. H.Sarabski. 4. məc. Çox gözəl, çox yaxşı, əla, görməli, eşitməli, çox maraqlı şey, hadisə, adam və s. haqqında. Vəh nə qamət, nə qiyamət, bu nə şaxi-güli-tərdir. Füzuli. Sürmələnmiş siyah gözlər süzülür; Oturub-durmağı qiyamət olur. M.P.Vaqif. Yatana yaxın da bir kasa qatıq tapılsa, lap qiyamət olar. M.İbrahimov. Dostlar oturmuşdular. Gecəni qiyamət keçirirdilər. Mir Cəlal. // Eyni mənada bəzən “qiyamətdir” şəklində işlənir. Mən öz-özlüyümdə bu qədər ağıllı, bu qədər kamallı, bu qədər səliqəli Hacı görməmişəm, desəm, inanın, Hacı qiyamətdir, qiyamət! Qantəmir. 5. məc. dan. Çoxluq, bolluq bildirir. Bazarda qiyamət mal var. – Günün istisindən qar əriyib, qiyamət palçıq etmişdir. N.Vəzirov. ◊ Qiyamət eləmək (etmək) – 1) çox böyük nailiyyət, müvəffəqiyyət əldə etmək, şöhrət qazanmaq, böyük fəaliyyət göstərərək hamının diqqətini özünə cəlb etmək. Səni meydanda görən kimsə desin namxuda; Eyləyibdir genə aləmdə qiyamət, Hadi… S.Ə.Şirvani; 2) son dərəcə gözəl, qəşəng şey haqqında. Yüzün qiyamət eylər şol zülfü xal içində. Nəsimi. Səri-kuyin məhşər, qəddin qiyamət; Qiyamət edərsən saətbəsaət. Q.Zakir. Qiyamət qoparmaq – 1) qışqırıq salmaq, haray qaldırmaq, vəlvələ salmaq, mərəkə salmaq, dava qaldırmaq. Qıldı mən xəstəni məlamət; Başıma qopardı yüz qiyamət. Xətayi; 2) şiddət etmək. Hüsaməddinin ordusunu mühasirəyə almış Aran atlıları qiyamət qoparmışdı. M.S.Ordubadi. Külək yenə də qiyamət qoparırdı. S.Rəhimov. Qiyamət qopmaq – çaxnaşma düşmək, səs-küy qalxmaq, vəlvələ düşmək, mərəkə qopmaq, aləm qarışmaq. Qiyamət qopdu hüsnündən, yeddi iqlimə yayıldı. Nəsimi. Qiyamət qopsa, xublara; Aşiqindən zərər gəlməz. Q.Zakir. Qiyamət qopdu yahu, köhnə dünya tarü mar oldu. M.Möcüz. Qiyamətə qalmaq – çox uzun və gəlib çatacağına az ümid olan, yaxud heç ümid olmayan vaxt haqqında. Sirr sözüm yadlara aça bilmirəm; Qaldı qiyamətə dağ ürəyimdə. Aşıq Ələsgər. O zaman anladım itib əməyim; Qaldı bir də qiyamətə diləyim. A.Səhhət. Qiyamətə qədər, qiyamətəcən – heç bir vaxt, heç bir zaman. [Qəmər:] …Adam ki biriynən bir tikə çörək kəsdi, qiyamətəcən gərək onu unutmasın. M.İbrahimov. Qurdla qiyamətə qalmaq kin. – bax qurd1.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / qiyamət3 dini etiqada görə, aləm dağıldıqdan sonra ölülərin dirilib qalxması; məhşər günü; müsibət, fəlakət; çox gözəl, çox yaxşı, əla və s.
Azərbaycan qadın adlarının izahlı lüğəti. / qiyamət4 ə. 1) ayağa qaldırma; 2) dünyanın axırında İsrafil zurnasını çalanda bütün ölülərin dirilib ayağa durması // məhşər // məhşər günü; 3) m. gurultu, səs-küy; 4) m. əziyyət, müsibət; 5) m. çox yaxşı, lap yaxşı.
Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb və fars sözləri lüğəti / qiyamət1 Ərəbcə qiyam (baş qaldırmaq, ayağa qalxmaq) sözünün cəmidir (“ölülərin dirilib ayağa qalxması” deməkdir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / qiyamət4 1. QİYAMƏT, MƏHŞƏR (din.) (qiyamət günü) Mənə munca təvəhhüm çox verirsən ruzi-məhşərdən; Qiyamət varmı, ey vaiz, fəraqi-yardən artıq? (M.V.Vidadi); HƏŞ(İ)R [Əmiraslan ağa:] Qəhrəman dağıstanlılar düşmənimiz bolşeviklərə elə bir toy tutmuşlar ki, ta həşrədək yadlarından çıxarmazlar (S.S.Axundov). 2. qiyamət bax fəlakət 3. qiyamət bax gözəl 1, 2
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / qiyamət1 QİYAMƏT – PİS Dostlar oturmuşdular. Gecəni qiyamət keçirirdilər (Mir Cəlal); Yaxşısı budur ki, nə pis iş tut, nə də pis söz eşit (M.İbrahimov). QİYAMƏT – SAKİT Lakin paltarları səhnəyə aparılmış arvadların qiyamətindən xəbərim yox imiş (H.Sarabski); Göy meşələr, sakit kəndlər, səs-küylü limanlar tamaşalı yerlərdir (S.Qədirzadə). QİYAMƏT – ŞƏN Hər günüm hicrində, ey məh, bir qiyamət tək keçər (S.Ə.Şirvani); Səhər şən və gümrah oyanmışdım (S.Qədirzadə).
Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti / qiyamət1 конец света (религиозное прорицание), светопреставление, судный день, сторое пришествие, столпотворение
Azərbaycanca-rusca lüğət / qiyamət2 I сущ. 1. религ. конец света, светопреставление, судный день, второе пришествие 2. перен. столпотворение, суматоха, беспорядок, хаос, неразбериха, шумиха 3. перен. смятение, буря 4. перен. несчастье, бедствие 5. чудо II прил. 1. разг. дивный, чудесный, прекрасный, восхитительный. Qiyamət səs дивный голос 2. очень хороший, замечательный, отличный. Qiyamət oğlandır замечательный парень III нареч. дивно, чудесно, прекрасно, восхитительно. Dünən qiyamət oxuyurdunuz вы вчера дивно пели ◊ qiyamət günü в религии: судный день (день суда над людьми при наступлении конца мира); qiyamət qoparmaq поднимать, поднять шум, суматоху, скандал; qurdla qiyamətə qalmaq аредовы веки жить, жить долго; qiyamətə qaldı когда рак на горе свистнет; qiyamət qopdu: 1. поднялся шум (скандал, суматоха); 2. произошло что-то необыкновенное; qiyamət qopmadı ki ничего сверхъестественного не произошло же; qiyamətə qədər до гроба, никогда; qiyamət eləmək: 1. поднимать, поднять шум; 2. приобретать, приобрести славу, удивлять, удивить мир, греметь, прогреметь
Azərbaycanca-rusca lüğət / qiyamət1 I. i. 1. the end of the world; great disaster; 2. tumult, ballyhoo; ~ qoparmaq / salmaq / etmək to create an uproar, to raise* hell / scandal / ballyhoo II. s. marvellous, splendid, charming, very nice, excellent; ~ şey marvellous / splendid / very nice thing; ~ səs marvellous voice; ◊ ~ günü doomsday III. z. marvellously, splendidly, wonderfully; ~ oxumaq to sing* wonderfully / marvellously
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / qiyamət1 [ər.] сущ. 1. дин. къиямат (эхирзаман хьана дуьнья чкӀайдалай кьулухъ Исрафила зуьрне ядамаз вири кьейибурал ччан хтана къахрагъун); // къияматдин (мес. югъ); 2. пер. мусибат, бала, азаб, зулум; 3. пер. гьарай-эвер, ван-гьарай, мярекат, яхъ-тамир; 4. пер. гзаф иер, гзаф гуьзел, гзаф хъсан затӀуникай, кардикай, касдикай ва мс. рахадамаз; 5. пер. рах. гзафвал, булвал манада; ** qiyamət eləmək (etmək) къиямат авун; чӀехи агалкьунар (тӀвар) къазанмишун, чӀехи агалкьунралди виридан дикъет вижел желб авун; qiyamət qoparmaq къиямат акъудун; къиямат ттун, гьарай кутун, къал акъудун, дяве ттун; qiyamət qopmaq къиямат акъатун, ван-гьарай акъатун, яхъ-тамир гьатун, гъулгъула гьатун, араяр акахьун; qiyamətə qədər къиямат къалди, къияматдалди, гьич са чӀавузни (вахтундани); qiyamətə qalmaq гзаф яргъи ва атана агакьуниз тӀимил умуд авай ва я гьич умуд авачир вахтунин гьакъинда; qurdla qiyamətə qalmaq кил. qurd¹.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / qiyamət