Sellüloz
Sellüloza bitki aləmində ən geniş yayılmış
homopolisaxariddir. Karbon birləşmələrinin yarıdan çoxunu
sellüloza təşkil edir. Bu ən çox kətanda (80-90%), çətənədə,
samanda, bitkilərin oduncağında (40-50%) və pambığın lifində
(90-98%) olur. Kimyəvi düsturu aşağıda: (C6H10O5)n
Bitkilər ildə 1011 ona yaxın sellüloza sintez edir.
Bitkilərdə sellüloza başqa karbohidratlarala (hemisellüloza, liqinin
və s.) birlikdə olur.
Sellüloza hidroliz edilərkən D─qlükozanın β─forması
əmələ gəlir. Sellülozanın molekul kütləsi 10-20 milyon arasında
dəyişir, qlükoza qalıqlarının miqdarı 3000-dən 10 000-ə qədər
olur və zəncirvari şaxələnir. Qlükoza qalıqları biri digəri ilə
birinci və dördüncü karbonlar arasında β─1─4 qlükozid rabitələri
hesabına birləşir.
Təbiətdə sellüloz ən geniş yayılmış maddədir. Bitkilərin hüceyrələri ondan qurulmuşdur.
Sellüloza
Sellüloza (lat. cellula) — təbiətdə əsasən bitki aləmində geniş yayılmış polisaxarid olub, tərkibi [С6Н7О2(OH)3]n formulu ilə ifadə olunur. Yaşıl bitkilərin və eləcə də əksər yosunlar və oomisetlərdə hüceyrə divarının əsas kompanenti sellüoza hesab olunur.
== Yayılması ==
Sellüloza nişastaya nisbətən daha çox yayılmış karbohidratdır. bitki hücüyrələrinin qılıfları sellülozadan ibarətdir. Quru ağacda 60%-ə qədər, pambıq və süzgəc kağızında isə 90%-ə qədər sellüloza olur.
== Quruluşu ==
Molekul kütləsi bir neçə milyona çatır. Makromolekulları yalnız xətti quruluşa malikdir. Bir istiqamətdə yerləşərək onlar lif əmələ gətirir (kətan, pambıq və s.)
== Fiziki xassələri ==
Təmiz sellüloza ağ, bərk maddədir, suda və adi üzvi həlledicilərdə həll olmur, mis 2-hidroksidin ammonyakda məhlulunda (Şveyser reaksiyası) yaxşı həll olur. Sellülozanın həll olmamasının səbəbi onun makromolekulları arasında başqa həlledicilərin qıra bilmədiyi, çoxlu sayda hidrogen rabitələrinin olmasıdır.
