Soveti sözü azərbaycan dilində

Kənd soveti — kənd yerlərində Sovet hökumətinin yerli orqanı.

Azərbaycan Ali Soveti — 1937–1995-ci illərdə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında dövlət hakimiyyətinin ali və yeganə qanunverici orqanı. 1991-ci ilədək Azərbaycan SSR Ali Soveti, 1991-ci ildən isə Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti adlandırılmışdır. 1995-ci ildə ləğv edilərək səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikası Prezidenti və yeni yaradılmış Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təsisatları arasında bölüşdürülmüşdür. == Haqqında == Azərbaycan SSR Ali Soveti 24 iyun 1938-ci ildə təsis edilmişdir. Azərbaycan SSR Ali Soveti birpalatalı olub Azərbaycan SSR Konstitusiyasına əsasən Azərbaycan SSR-ə verilmiş bütün hüquqları həyata keçirirdi. Bu hüquqlar Azərbaycan SSR Konstitusiyasına görə Azərbaycan SSR Ali Sovetinə hesabat verən dövlət orqanlarının — Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin, Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin və respublika nazirliklərinin səlahiyyətinə daxil olmamışdır. Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputatlar gizli səsvermə yolu ilə ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında, ortalama hər 12.500 əhalidən 1 nəfər hesabı ilə seçilirdi. Mandat müddəti, I və XI çağırışlar istisna olmaqla, 4 il təyin olunmuşdu. 21 yaşına çatmış seçki hüququ olan istənilən şəxs — fəhlələr, kolxozçular, mədəniyyət xadimləri, dövlət partiya xadimləri Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilə bilərdilər. == Çağırışlar == I çağırış (1938–1946) II çağırış (1947–1950) III çağırış (1951–1954) IV çağırış (1955–1959) V çağırış (1959–1962) VI çağırış (1963–1966) VII çağırış (1967–1970) VIII çağırış (1971–1975) IX çağırış (1975–1979) X çağırış (1980–1984) XI çağırış (1985–1990) XII çağırış (1991) == Rəhbərlər == 1920–1938-ci illərdə dəfələrlə idarəetmə sistemi dəyişsə də, 1938-ci ildə Azərbaycan SSR Ali Soveti təsis olundu.

SSRİ Ali Soveti (rus. Верхо́вный Сове́т СССР) — 1936–1989-cu illərdə SSRİ-nin konstitusiya ilə birbaşa, bərabər və gizli seçilən ali hakimiyyət orqanı. 1989–1991-ci illərdə SSRİ xalq deputatları qurultayı vasitəsilə seçilən daimi fəaliyyət göstərən parlamenti. == Strukturu == İki bərabərhüquqlu palatadan — İttifaq Sovetindən və Millətlər Sovetindən ibarət idi. 1936-cı il SSRİ Konstitusiyasına görə səlahiyyət müddəti 4 il, 1977-ci il SSRİ Konstitusiyasına görə isə 5 il idi. == İnzibati ərazilərin Ali Sovetdə təmsilçiliyi == 1977-ci il SSRİ Konstitusiyasına görə müttəfiq respublikalar əhali sayından asılı oımayaraq hər biri 750 yerlik Millətlər Sovetində 32 yerə malik idilər. Muxtar respublikalar, muxtar vilayətlər və muxtar dairələr müvafiq olaraq 11, 5 və 1 yerə malik idilər. İttifaq Sovetində isə 750 yerlik palataya əhali sayına görə deputat seçilirdi.

SSRİ Nazirlər Soveti — 1946—1990-cı illərdə SSRİ-nin ali dövlət icra orqanı, hökuməti.

Azərbaycan Ali Soveti — 1937–1995-ci illərdə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında dövlət hakimiyyətinin ali və yeganə qanunverici orqanı. 1991-ci ilədək Azərbaycan SSR Ali Soveti, 1991-ci ildən isə Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti adlandırılmışdır. 1995-ci ildə ləğv edilərək səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikası Prezidenti və yeni yaradılmış Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təsisatları arasında bölüşdürülmüşdür. == Haqqında == Azərbaycan SSR Ali Soveti 24 iyun 1938-ci ildə təsis edilmişdir. Azərbaycan SSR Ali Soveti birpalatalı olub Azərbaycan SSR Konstitusiyasına əsasən Azərbaycan SSR-ə verilmiş bütün hüquqları həyata keçirirdi. Bu hüquqlar Azərbaycan SSR Konstitusiyasına görə Azərbaycan SSR Ali Sovetinə hesabat verən dövlət orqanlarının — Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin, Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin və respublika nazirliklərinin səlahiyyətinə daxil olmamışdır. Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputatlar gizli səsvermə yolu ilə ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında, ortalama hər 12.500 əhalidən 1 nəfər hesabı ilə seçilirdi. Mandat müddəti, I və XI çağırışlar istisna olmaqla, 4 il təyin olunmuşdu. 21 yaşına çatmış seçki hüququ olan istənilən şəxs — fəhlələr, kolxozçular, mədəniyyət xadimləri, dövlət partiya xadimləri Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilə bilərdilər. == Çağırışlar == I çağırış (1938–1946) II çağırış (1947–1950) III çağırış (1951–1954) IV çağırış (1955–1959) V çağırış (1959–1962) VI çağırış (1963–1966) VII çağırış (1967–1970) VIII çağırış (1971–1975) IX çağırış (1975–1979) X çağırış (1980–1984) XI çağırış (1985–1990) XII çağırış (1991) == Rəhbərlər == 1920–1938-ci illərdə dəfələrlə idarəetmə sistemi dəyişsə də, 1938-ci ildə Azərbaycan SSR Ali Soveti təsis olundu.

Azərbaycan Ali Soveti — 1937–1995-ci illərdə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında dövlət hakimiyyətinin ali və yeganə qanunverici orqanı. 1991-ci ilədək Azərbaycan SSR Ali Soveti, 1991-ci ildən isə Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti adlandırılmışdır. 1995-ci ildə ləğv edilərək səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikası Prezidenti və yeni yaradılmış Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təsisatları arasında bölüşdürülmüşdür. == Haqqında == Azərbaycan SSR Ali Soveti 24 iyun 1938-ci ildə təsis edilmişdir. Azərbaycan SSR Ali Soveti birpalatalı olub Azərbaycan SSR Konstitusiyasına əsasən Azərbaycan SSR-ə verilmiş bütün hüquqları həyata keçirirdi. Bu hüquqlar Azərbaycan SSR Konstitusiyasına görə Azərbaycan SSR Ali Sovetinə hesabat verən dövlət orqanlarının — Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin, Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin və respublika nazirliklərinin səlahiyyətinə daxil olmamışdır. Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputatlar gizli səsvermə yolu ilə ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında, ortalama hər 12.500 əhalidən 1 nəfər hesabı ilə seçilirdi. Mandat müddəti, I və XI çağırışlar istisna olmaqla, 4 il təyin olunmuşdu. 21 yaşına çatmış seçki hüququ olan istənilən şəxs — fəhlələr, kolxozçular, mədəniyyət xadimləri, dövlət partiya xadimləri Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilə bilərdilər. == Çağırışlar == I çağırış (1938–1946) II çağırış (1947–1950) III çağırış (1951–1954) IV çağırış (1955–1959) V çağırış (1959–1962) VI çağırış (1963–1966) VII çağırış (1967–1970) VIII çağırış (1971–1975) IX çağırış (1975–1979) X çağırış (1980–1984) XI çağırış (1985–1990) XII çağırış (1991) == Rəhbərlər == 1920–1938-ci illərdə dəfələrlə idarəetmə sistemi dəyişsə də, 1938-ci ildə Azərbaycan SSR Ali Soveti təsis olundu.

Qazaxıstan SSR Ali Soveti (qaz. Қазақ КСР-нiң Жоғарғы Кеңесi), 16 dekabr 1991-ci ildən bəri Qazaxıstan Respublikası Ali Şurası — ali qanunverici orqan. Beş il müddətinə ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ ilə seçilir. 360 deputat sayı olan bir otaqdan ibarətdir. == Səlahiyyəti == 1) Qazaxıstan SSR Ali Sovetinə və yerli Xalq Deputatları Sovetlərinə seçkilər təyin edir; 2) Qazaxıstan SSR Ali Sovetinin sessiyalarını çağırır; 3) Qazaxıstan SSR Ali Sovetinin daimi komissiyalarının fəaliyyətini əlaqələndirir; 4) Qazaxıstan SSR Konstitusiyasına əməl olunmasına nəzarəti həyata keçirir; Qazaxıstan SSR konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu təmin edir; 5) rayon (şəhər) xalq məhkəmələrinə seçkilər təyin edir; 6) Qazaxıstan SSR qanunlarının şərhini verir; 7) yerli Xalq Deputatları Sovetlərinin fəaliyyətinə rəhbərlik edir; 8) Qazaxıstan SSR inzibati ərazi quruluşu məsələlərinin həlli qaydasını müəyyənləşdirir, sərhədlərini və bölgüsünü müəyyənləşdirir və dəyişdirir; sahələr; rayonları, şəhərləri və şəhər rayonlarını təşkil edir; şəhərlərin tabeliyini qurur; rayonların, şəhərlərin, şəhərlərdəki rayonların, fəhlə qəsəbələrinin və digər yaşayış məntəqələrinin adını dəyişir; 9) ərazi bölgüsünü, şəhərlərdə şəhər və rayonların meydana gəlməsini, şəhərlərin tabeliyində dəyişikliyi, rayonların, şəhərlərin, şəhərlərin rayonların adının dəyişdirilməsini və digər yaşayış məntəqələrinin adlarının dəyişdirilməsini təsdiqləyir; 10) Qazaxıstan SSR Nazirlər Sovetinin, vilayət, şəhər (respublika tabeliyində olan şəhərlər) Xalq Deputatları Sovetlərinin, Xalq Deputatları Sovetlərinin Nazirlər Sovetlərinin qərar və sərəncamlarını qanuna uyğun gəlmədikləri təqdirdə ləğv edir; 11) Qazaxıstan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Diplomu ilə təltif edir; Qazaxıstan SSR-in fəxri adlarını təsis edir və verir; 12) Qazaxıstan SSR vətəndaşlığını qəbul edir; sığınacaq verilməsi məsələsinə qərar verir; 13) Qazaxıstan SSR məhkəmələri tərəfindən məhkum olunmuş vətəndaşları bağışlayır; 14) Qazaxıstan SSR-nin beynəlxalq müqavilələrini təsdiqləyir və ləğv edir; 15) Qazaxıstan SSR-in xarici dövlətlərdəki və beynəlxalq təşkilatlardakı diplomatik nümayəndələrini təyin edir və geri çağırır; 16) ona akkreditə olunmuş xarici dövlətlərin diplomatik nümayəndələrinin etimadnaməsini və geri çağırılmasını qəbul edir; 17) Qazaxıstan SSR Konstitusiyası və qanunları ilə müəyyən edilmiş digər səlahiyyətləri həyata keçirir. Maddə 116. Qazaxıstan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti Ali Sovetin sessiyaları arasındakı dövrdə sonrakı sessiyada təsdiqinə təqdim edilməklə Ali Sovetin sessiyaları arasındakı dövrdə: lazım olduqda Qazaxıstan SSR-in mövcud qanunvericilik aktlarında dəyişikliklər edir ; bölgə və rayon sərhədlərindəki dəyişiklikləri təsdiqləyir; Qazaxıstan SSR Nazirlər Sovetinin təklifi ilə Qazaxıstan SSR nazirliklərini və dövlət komitələrini yaradır və ləğv edir; Qazaxıstan SSR Nazirlər Sovetinin sədrinin tövsiyəsi ilə Qazaxıstan SSR Nazirlər Sovetinin üzvü olan şəxsləri vəzifədən azad edir və təyin edir.

Azərbaycan Ali Soveti — 1937–1995-ci illərdə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında dövlət hakimiyyətinin ali və yeganə qanunverici orqanı. 1991-ci ilədək Azərbaycan SSR Ali Soveti, 1991-ci ildən isə Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti adlandırılmışdır. 1995-ci ildə ləğv edilərək səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikası Prezidenti və yeni yaradılmış Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təsisatları arasında bölüşdürülmüşdür. == Haqqında == Azərbaycan SSR Ali Soveti 24 iyun 1938-ci ildə təsis edilmişdir. Azərbaycan SSR Ali Soveti birpalatalı olub Azərbaycan SSR Konstitusiyasına əsasən Azərbaycan SSR-ə verilmiş bütün hüquqları həyata keçirirdi. Bu hüquqlar Azərbaycan SSR Konstitusiyasına görə Azərbaycan SSR Ali Sovetinə hesabat verən dövlət orqanlarının — Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin, Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin və respublika nazirliklərinin səlahiyyətinə daxil olmamışdır. Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputatlar gizli səsvermə yolu ilə ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında, ortalama hər 12.500 əhalidən 1 nəfər hesabı ilə seçilirdi. Mandat müddəti, I və XI çağırışlar istisna olmaqla, 4 il təyin olunmuşdu. 21 yaşına çatmış seçki hüququ olan istənilən şəxs — fəhlələr, kolxozçular, mədəniyyət xadimləri, dövlət partiya xadimləri Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilə bilərdilər. == Çağırışlar == I çağırış (1938–1946) II çağırış (1947–1950) III çağırış (1951–1954) IV çağırış (1955–1959) V çağırış (1959–1962) VI çağırış (1963–1966) VII çağırış (1967–1970) VIII çağırış (1971–1975) IX çağırış (1975–1979) X çağırış (1980–1984) XI çağırış (1985–1990) XII çağırış (1991) == Rəhbərlər == 1920–1938-ci illərdə dəfələrlə idarəetmə sistemi dəyişsə də, 1938-ci ildə Azərbaycan SSR Ali Soveti təsis olundu.

SSRİ Ali Soveti (rus. Верхо́вный Сове́т СССР) — 1936–1989-cu illərdə SSRİ-nin konstitusiya ilə birbaşa, bərabər və gizli seçilən ali hakimiyyət orqanı. 1989–1991-ci illərdə SSRİ xalq deputatları qurultayı vasitəsilə seçilən daimi fəaliyyət göstərən parlamenti. == Strukturu == İki bərabərhüquqlu palatadan — İttifaq Sovetindən və Millətlər Sovetindən ibarət idi. 1936-cı il SSRİ Konstitusiyasına görə səlahiyyət müddəti 4 il, 1977-ci il SSRİ Konstitusiyasına görə isə 5 il idi. == İnzibati ərazilərin Ali Sovetdə təmsilçiliyi == 1977-ci il SSRİ Konstitusiyasına görə müttəfiq respublikalar əhali sayından asılı oımayaraq hər biri 750 yerlik Millətlər Sovetində 32 yerə malik idilər. Muxtar respublikalar, muxtar vilayətlər və muxtar dairələr müvafiq olaraq 11, 5 və 1 yerə malik idilər. İttifaq Sovetində isə 750 yerlik palataya əhali sayına görə deputat seçilirdi.

Bakı Soveti, Bakı Fəhlə və Hərbi Deputatları Soveti, Bakı Fəhlə və Əsgər Deputatları Soveti, Bakı Fəhlə, Əsgər və Matros Deputatları Soveti və ya Bakı Fəhlə, Əsgər və Dənizçi Deputatları Soveti — 1917-ci ilin martından 1918-ci il 31 iyula qədər Bakıda fəaliyyət göstərmiş hakimiyyət orqanı. == Tarixi == === Yaradılması === Rusiyada 1917-ci il Fevral inqilabından sonra Bakıda, həmçinin digər şəhərlərdə ikinci hakimiyyət orqanı kimi Fəhlə Deputatları Soveti və Hərbi Deputatları Soveti yaradılırdı. Bakı Rayonu Fəhlə Deputatları Soveti ilə Hərbi Deputatları Sovetinin birləşməsi nəticəsində yaradılan Bakı Soveti onların içərisində ən nüfuzlusu hesab edilirdi. O, 7 mart 1917-ci il tarixində təsis edilmişdir. Martın 8-də elan olunmuş müraciətdə bildirilirdi ki, Bakı fəhlələrinin 2/3-dən çoxu seçkilərdə iştirak etmişdir. Sovetin tərkibinə 52000 fəhlə və qulluqçu tərəfindən seçilən və əksəriyyəti ermənilərdən ibarət olan 9-u bolşevik, digərləri isə menşevik və eserlərdən ibarət 52 deputat daxil idi. Sovetinin İcraiyyə Komitəsi və komitəyə rəhbərlik üçün sədr, iki müavin və iki katibdən ibarət rəyasət heyəti seçilmişdi. Sovetin birinci iclasının sədri menşevik Qriqori Ayollo, katibi isə o zaman menşevik olan M.N.Mandelştam idi. Martın 8-də Stepan Şaumyan qiyabi olaraq sovetin sədri seçildi. Sovetin İcraiyyə komitəsinə isə bolşeviklərdən İ.Fioletov, İ.Ter-Qabrielyan, eserlərdən isə V.İ.Soçnev daxil idi.

Kənd soveti — kənd yerlərində Sovet hökumətinin yerli orqanı.

Bakı Soveti — 1917-ci ilin martından - 1918-ci il 31 iyula qədər Bakıda fəaliyyət göstərmiş hakimiyyət orqanı. Bakı Şəhər Xalq Deputatları Soveti — 1920-ci ilin may ayından 1937-ci ilədək Bakı Şəhər Soveti, 1937-ci ildən 1977-ci ilədək Bakı Şəhər Zəhmətkeş Deputatları Soveti, 1977-ci ildən 1991-ci ilədək isə Bakı Şəhər Xalq Deputatları Soveti adı altında fəaliyyət göstərmiş yerli qanunverici orqan. == Digər == Bakı soveti metrostansiyası — İçərişəhər metrostansiyasının keçmiş adı. Bakı Soveti (film, 1928) — Bakı şəhər Sovetinin fəaliyyəti haqqında film.

İçərişəhər metrostansiyası — Bakı metrosunun Qırmızı xəttinin sonuncu stansiyasıdır. Əvvəlki adı Bakı Soveti (2008-ci ilə qədər) olub. Memarı İrina Lixtenberqdir. Stansiyaya daxil olan qatarlarda Bakı gecələri musiqisindən fraqment səslənir. == Tarixi == "İçərişəhər" (keçmiş "Bakı Soveti") 6 noyabr 1967-ci ildə istismara verilmişdir. Bakı Metropoliteninin ilk stansiyalarından biridir. Stansiyanın yenidən qurulmasına 2008-ci ilin iyul ayında başlanılıb, işə 15 milyon manat vəsait sərf edilib. Layihə müəllifəri: Şəfiqə Zeynalova, Yusif Qədimov, Yuri Nikolayeviç Kozlov və Tələt Xanlarovdur. Stansiyanın giriş hissəsi piramida şəklindədir. Konstruksiyası metal və şəffaf şüşədən quraşdırılıb.

Bakı Şəhər Xalq Deputatları Soveti — Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında Bakı şəhərinin yerli özünüidarə orqanı. == Tarixi == Aprel işğalından sonra Bakı Şəhər İctimai Özünüidarəsinin də fəaliyyətinə son qoyuldu. Hakimiyyəti ələ alan Azərbaycan Kommunist Partiyası Bakı şəhərində Bakı Müvəqqəti İnqilab Komitəsini təsis etdi. Bu komitəyə rəhbərlik Əliheydər Qarayevə tapşırıldı. 1 ay sonra, 28–29 may tarixlərində Bakı Müvəqqəti İnqilav Komitəsinin xələfi və Bakı şəhərinin yeni yerli qanunverici orqanı Bakı Fəhlə, Əsgər və Matroslar Sovetinə, qısaca Bakı Sovetinə seçkilər keçirildi. I çağırış Bakı Sovetinin ilk sessiyası 13 iyun 1920-ci ildə keçirilmişdir. Həmin iclasda Bakı Sovetinin İcraiyyə Komitəsinə üzvlər və sədr seçilmişdir. İclasda Əliheydər Qarayev Bakı Sovetinin İcraiyyə Komitəsinin sədri seçilmişdir. İcraiyyə Komitəsinin sədri seçildikdən sonra Əliheydər Qarayev Aşqabadda dəfn olunmuş 26 Bakı komissarının nəşlərinin Bakıya gətirilməsini təklif etmiş, təklif iştirakçılar tərəfindən dəstəklənmişdir. O, Bakı Soveti İcraiyyə Komitəsinin sədri kimi oktyabrın 31-də Azərbaycan Müvəqqəti İnqilab Komitəsi tərəfindən hazırlanmış 1908-ci ildə fəaliyyətə başlamış "Kurinskaya Voda" müəssisəsinin milliləşdirilməsi və müəssisənin idarə olunmasının Bakı Sovetinin su təchizatı idarəsinə verilməsi haqqında dekreyini imzalayanlardan biri idi.

Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti (azərb-kiril. Азәрбајҹан ССР Назирләр Совети) — 1946–1991-ci illərdə Azərbaycan SSR-də dövlət hakimiyyətinin ali icraedici orqanı, Azərbaycan SSR hökuməti. == Haqqında == Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti 1946-cı il martın 28-də Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə yaradılmışdır. Bu dövrədək orqan Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Soveti adlanmışdır. Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti Azərbaycan SSR Ali Sovetinin hər çağırışının birinci sessiyasında təşkil edilirdi. Nazirlər Sovetinin tərkibinə Nazirlər Sovetinin sədri, onun birinci müavini, müavinləri, Azərbaycan SSR nazirləri, dövlət komitələrinin sədrləri, Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 48-ci maddəsində göstərilmiş digər mərkəzi idarələrin rəhbərləri, Naxçıvan MSSR Nazirlər Sovetinin sədri (vəzifəsinə görə) daxil edilirdi. Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti Azərbaycan SSR Ali Soveti, onun sessiyaları arasındakı dövrdə isə Ali Sovetin Rəyasət Heyəti qarşısında məsul olur və hesabat verirdi. Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti qanunvericilik təşəbbüsünə malik idi. Bir sıra fəaliyyət istiqaməti olmuşdur: Azərbaycan SSR ittifaq-respublika və respublika nazirliklərinin, Nazirlər Sovetinin dövlət komitələrinin və ona tabe olan başqa idarələrin işinin birləşdirilməsi və həmin işə istiqamət verilməsi; Xalq təsərrüfatı planlarının, dövlət və yerli büdcələrin yerinə yetirilməsi, ictimai asayişin təmin olunması, dövlət mənafeyi və vətəndaşların hüquqlarının qorunması üçün tədbirlər görülməsi; Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında təsərrüfat və mədəniyyət işlərinə baxan xüsusi komitələr və baş idarələrin təşkil edilməsi; Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti SSRİ-nin müəyyən etdiyi ümumi qaydaya əsasən Azərbaycan SSR-in xarici dövlətlərlə münasibət işlərinə, qoşun birləşmələrinin təşkilinə rəhbərlik edilməsi; Naxçıvan MSSR Nazirlər Sovetinin işinə istiqamət verilməsi və onun yoxlanılması; Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti, rayon və şəhər Xalq (Zəhmətkeş) Deputatları Sovetləri icraiyyə komitələrinin işinə rəhbərlik edilməsi və onun yoxlanılması; SSRİ və Azərbaycan SSR qanunlarına, SSRİ Nazirlər Sovetinin qərar və sərəncamlarına əsasən onların icra edilməsi üçün qərar və sərəncamlar verilməsi və icranın yoxlanılması. Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti Naxçıvan MSSR Nazirlər Sovetinin, DQMV və yerli Xalq (Zəhmətkeş) Deputatları Soveti icraiyyə komitələrinin qərar və sərəncamlarını, həmçinin nazirlərin əmr və təlimatlarını, tabeliyindəki başqa idarələrin aktlarını ləğv etmək hüququna malik olmuşdur.

Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Soveti — Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının ali icraedici hakimiyyət orqanı. == Tərkibi == 1920-ci il aprel ayının 28-də Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsi yeni hökumətin — Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin aşağıdakı tərkibini təsdiq etdi: Nəriman Nərimanov — XKŞ-nin sədri və xalq xarici işlər komissarı; Çingiz İldırım — xalq hərbi-dəniz işləri komissarı; Möhsün İsrafilbəyov — xalq hərbi-dəniz işləri kommisarlığı siyasi idarəsinin rəisi. Həmid Sultanov — xalq daxili işlər komissarı; Əliheydər Qarayev — xalq əmək və ədliyyə komissarı; Qəzənfər Musabəyov — xalq kənd təsərrüfatı, ticarət, sənaye və ərzaq komissarı; Mirzə Davud Hüseynov — xalq maliyyə komissarı; Nəsir Tağıyev - xalq maliyyə komissarının müavini; Səməd ağa Ağamalıoğlu — xalq əkinçilik komissarı; Dadaş Bünyadzadə — xalq torpaq və xalq fəhlə-kəndli müfəttişliyi komissarı; Cəmil bəy Vəzirov — xalq poçt, teleqraf və yollar komissarı; Abid Alimov — xalq səhiyyə və himayə komissarı; Ağahüseyn Kazımov - xalq səhiyyə və himayədarlıq komissarının müavini. Bu, Azərbaycanın sovet hökumətinin ilk kabineti idi. 1920-ci ilin avqustunda isə Kiçik Xalq Komissarları Soveti yaradıldı. Onun əsas vəzifəsi Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsinin səlahiyyətinə aid olan məsələləri ətraflı müzakirə etmək və hazırlamaq idi. Xalq komissarlarının hamısı, Xalq Təsərrüfatı şurasının və Fövqəladə Komissiyasının, Hərbi İnqilabi Səhra Tribunalının nümayəndələri Kiçik Xalq Komissarları Sovetinin üzvü idilər. 1 may 1920-ci il tarixində müstəqil xalq kənd təsərrüfatı komissarlığı yaradıldı və bu vəzifə Səməd ağa Ağamalıoğluna tapşırıldı. Həmçinin Xalq Kənd Təsərrüfatı, Ticarət, Sənaye və Ərzaq Komissarlığının bazasında Xalq Neft Sənayesi və Dəniz Donanması Komissarlığı və Xalq Ərzaq Komissarlığı təsis edildi. 5 may 1920-ci ildə Qəzənfər Musabəyov xalq ərzaq komissarı təyin edildi.

Bakı Şəhər Xalq Deputatları Soveti — Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında Bakı şəhərinin yerli özünüidarə orqanı. == Tarixi == Aprel işğalından sonra Bakı Şəhər İctimai Özünüidarəsinin də fəaliyyətinə son qoyuldu. Hakimiyyəti ələ alan Azərbaycan Kommunist Partiyası Bakı şəhərində Bakı Müvəqqəti İnqilab Komitəsini təsis etdi. Bu komitəyə rəhbərlik Əliheydər Qarayevə tapşırıldı. 1 ay sonra, 28–29 may tarixlərində Bakı Müvəqqəti İnqilav Komitəsinin xələfi və Bakı şəhərinin yeni yerli qanunverici orqanı Bakı Fəhlə, Əsgər və Matroslar Sovetinə, qısaca Bakı Sovetinə seçkilər keçirildi. I çağırış Bakı Sovetinin ilk sessiyası 13 iyun 1920-ci ildə keçirilmişdir. Həmin iclasda Bakı Sovetinin İcraiyyə Komitəsinə üzvlər və sədr seçilmişdir. İclasda Əliheydər Qarayev Bakı Sovetinin İcraiyyə Komitəsinin sədri seçilmişdir. İcraiyyə Komitəsinin sədri seçildikdən sonra Əliheydər Qarayev Aşqabadda dəfn olunmuş 26 Bakı komissarının nəşlərinin Bakıya gətirilməsini təklif etmiş, təklif iştirakçılar tərəfindən dəstəklənmişdir. O, Bakı Soveti İcraiyyə Komitəsinin sədri kimi oktyabrın 31-də Azərbaycan Müvəqqəti İnqilab Komitəsi tərəfindən hazırlanmış 1908-ci ildə fəaliyyətə başlamış "Kurinskaya Voda" müəssisəsinin milliləşdirilməsi və müəssisənin idarə olunmasının Bakı Sovetinin su təchizatı idarəsinə verilməsi haqqında dekreyini imzalayanlardan biri idi.

Bakı Soveti qısametrajlı sənədli filmi 1928-ci ildə Azdövlətkinoda istehsal edilmişdir. Film Bakı Sovetinin fəaliyyətindən, şəhərin qayğılarından və şəhər zəhmətkeşlərinə göstərilən hərtərəfli xidmətdən danışır. == Məzmun == Film Bakı şəhər Sovetinin fəaliyyətindən, şəhərin qayğılarından və şəhər zəhmətkeşlərinə göstərilən hərtərəfli xidmətdən danışır.

Bakı Soveti, Bakı Fəhlə və Hərbi Deputatları Soveti, Bakı Fəhlə və Əsgər Deputatları Soveti, Bakı Fəhlə, Əsgər və Matros Deputatları Soveti və ya Bakı Fəhlə, Əsgər və Dənizçi Deputatları Soveti — 1917-ci ilin martından 1918-ci il 31 iyula qədər Bakıda fəaliyyət göstərmiş hakimiyyət orqanı. == Tarixi == === Yaradılması === Rusiyada 1917-ci il Fevral inqilabından sonra Bakıda, həmçinin digər şəhərlərdə ikinci hakimiyyət orqanı kimi Fəhlə Deputatları Soveti və Hərbi Deputatları Soveti yaradılırdı. Bakı Rayonu Fəhlə Deputatları Soveti ilə Hərbi Deputatları Sovetinin birləşməsi nəticəsində yaradılan Bakı Soveti onların içərisində ən nüfuzlusu hesab edilirdi. O, 7 mart 1917-ci il tarixində təsis edilmişdir. Martın 8-də elan olunmuş müraciətdə bildirilirdi ki, Bakı fəhlələrinin 2/3-dən çoxu seçkilərdə iştirak etmişdir. Sovetin tərkibinə 52000 fəhlə və qulluqçu tərəfindən seçilən və əksəriyyəti ermənilərdən ibarət olan 9-u bolşevik, digərləri isə menşevik və eserlərdən ibarət 52 deputat daxil idi. Sovetinin İcraiyyə Komitəsi və komitəyə rəhbərlik üçün sədr, iki müavin və iki katibdən ibarət rəyasət heyəti seçilmişdi. Sovetin birinci iclasının sədri menşevik Qriqori Ayollo, katibi isə o zaman menşevik olan M.N.Mandelştam idi. Martın 8-də Stepan Şaumyan qiyabi olaraq sovetin sədri seçildi. Sovetin İcraiyyə komitəsinə isə bolşeviklərdən İ.Fioletov, İ.Ter-Qabrielyan, eserlərdən isə V.İ.Soçnev daxil idi.

Bakı Xalq Komissarları Soveti — Cənubi Qafqazda Sovet hakimiyyətinin ilk səlahiyyətli hakimiyyət orqanı. == Tarixi == Stepan Şaumyanın başçılığı ilə erməni-daşnak quldur dəstələrinin türk-müsəlman əhaliyə qarşı törətdiyi 1918-ci il Mart soyqırımından sonra Bakıda siyasi vəziyyət bolşeviklərin xeyrinə dəyişdi. Soyqırımdan sonra şəhərdə, demək olar ki, azərbaycanlı qalmamışdı. Şəhərin türk-müsəlman əhalisinin bir hissəsi silahlı bolşevik-daşnak dəstələrinin qırğın və talanlarından qurtulmaq üçün Mərkəzi Asiya və İrana qaçmış, qalan hissəsi isə ətraf kəndlərə dağılışmışdı. "Daşnaksutyun" rəhbərləri yüksək vəzifəli erməni "bolşeviklərinin" himayəsi ilə özlərini Bakının əsl sahibi kimi aparırdılar. Bakıda erməni-bolşevik siyasi partiyalarının mətbuat orqanlarından başqa bütün qəzet və jurnallar bağlanmışdı. Yeni yaradılan əmək komissarlığı, ərzaq direktoriyası, bütün nəqliyyat bolşeviklərin sərəncamına keçmişdi. Bütün milli şuraların fəaliyyəti qadağan edilsə də Erməni Milli Şurası fəaliyyətini davam etdirirdi. Aprelin 25-də hakimiyyət orqanı kimi Bakı Xalq Komissarları Soveti yaradıldı. == Tərkibi == BXKS-nin sədri vəzifəsinə S.Şaumyan "seçildi".

Ermənistan SSR Ali Soveti — 1938–1990-cı illərdə Ermənistan SSR ərazisində ali dövlət hakimiyyət orqanı. === Çağırışlar === 1. çağırış (1938–1946) 2. çağırış (1947–1950) 3. çağırış (1951–1954) 4. çağırış (1955–1959) 5. çağırış (1959–1962) 6. çağırış (1963–1966) 7. çağırış (1967–1970) 8. çağırış (1971–1974) 9.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi — Naxçıvan Muxtar Respublikasının ali qanunverici orqanı. == Tarixi == 1938–1990-cı illərdə Naxçıvan MSSR-in parlamenti Ali Sovet adlanıb. Kommunist partiyasının rəhbərliyi ilə son seçkilər XII çağırış Naxçıvan MSSR Ali Sovetinə 30 sentyabr 1990-cı ildə keçirilmişdir. Həmin seçkilərin keçirilməsi üçün Naxçıvan MSSR-də 110 seçki dairəsi yaradılmışdır. Naxçıvan MSSR Ali Sovetinə 110 deputat seçilmişdir. 17 noyabr 1990-cı ildə XII çağırış Naxçıvan MSSR Ali Sovetinin ilk iclasında Ali Sovetin Rəyasət Heyətinin sədri Ali Sovetin 2 nömrəli M. F. Axundov seçki dairəsindən deputatı Heydər Əliyev seçilmişdir. Həmin sessiyada ilk növbədə, "Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası"nın adından "Sovet" və "Sosialist" sözləri çıxarıldı, onun "Naxçıvan Muxtar Respublikası" adlandırılması haqqında qərar qəbul edildi. Eyni zamanda, Naxçıvan MR Ali Sovetinin Ali Məclis adlandırılması barədə qərar qəbul olundu. 1991-ci il sentyabrın 3-də Heydər Əliyev muxtar respublikanın Ali Məclisinə sədr seçildi. === Ali Məclisin çağırışları === == Statusu == Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə muxtar respublikada dövlət hakimiyyəti hakimiyyətlərin bölünməsi prinsipi əsasında təşkil edilir; qanunvericilik hakimiyyətini Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi — parlamenti həyata keçirir.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabineti — Azərbaycan Respublikasının tərkibinə daxil olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının yuxarı icra orqanı. == Haqqında == Naxçıvan Muxtar Respublikası Konstitusiyasından çıxarışlar: Maddə 34. Naxçıvan Muxtar Respublikasında icra hakimiyyəti I. Naxçıvan Muxtar Respublikasında icra hakimiyyətini Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti həyata keçirir. II. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti Naxçıvan Muxtar Respublikasının yuxarı icra orqanıdır. III. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə tabedir və onun qarşısında müntəzəm hesabat verir. Maddə 35. Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin statusu Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, qanunları, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası, qanunları ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində müstəqildir. Maddə 36. Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibi I. Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibinə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Baş Naziri, onun müavinləri, Naxçıvan Muxtar Respublikasının nazirləri və başqa mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının rəhbərləri daxildirlər. II. Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibini Naxçıvan Muxtar Respublikası Baş Nazirinin təklifi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi təsdiq edir.

Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Soveti — Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının ali icraedici hakimiyyət orqanı. == Tərkibi == 1920-ci il aprel ayının 28-də Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsi yeni hökumətin — Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin aşağıdakı tərkibini təsdiq etdi: Nəriman Nərimanov — XKŞ-nin sədri və xalq xarici işlər komissarı; Çingiz İldırım — xalq hərbi-dəniz işləri komissarı; Möhsün İsrafilbəyov — xalq hərbi-dəniz işləri kommisarlığı siyasi idarəsinin rəisi. Həmid Sultanov — xalq daxili işlər komissarı; Əliheydər Qarayev — xalq əmək və ədliyyə komissarı; Qəzənfər Musabəyov — xalq kənd təsərrüfatı, ticarət, sənaye və ərzaq komissarı; Mirzə Davud Hüseynov — xalq maliyyə komissarı; Nəsir Tağıyev - xalq maliyyə komissarının müavini; Səməd ağa Ağamalıoğlu — xalq əkinçilik komissarı; Dadaş Bünyadzadə — xalq torpaq və xalq fəhlə-kəndli müfəttişliyi komissarı; Cəmil bəy Vəzirov — xalq poçt, teleqraf və yollar komissarı; Abid Alimov — xalq səhiyyə və himayə komissarı; Ağahüseyn Kazımov - xalq səhiyyə və himayədarlıq komissarının müavini. Bu, Azərbaycanın sovet hökumətinin ilk kabineti idi. 1920-ci ilin avqustunda isə Kiçik Xalq Komissarları Soveti yaradıldı. Onun əsas vəzifəsi Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsinin səlahiyyətinə aid olan məsələləri ətraflı müzakirə etmək və hazırlamaq idi. Xalq komissarlarının hamısı, Xalq Təsərrüfatı şurasının və Fövqəladə Komissiyasının, Hərbi İnqilabi Səhra Tribunalının nümayəndələri Kiçik Xalq Komissarları Sovetinin üzvü idilər. 1 may 1920-ci il tarixində müstəqil xalq kənd təsərrüfatı komissarlığı yaradıldı və bu vəzifə Səməd ağa Ağamalıoğluna tapşırıldı. Həmçinin Xalq Kənd Təsərrüfatı, Ticarət, Sənaye və Ərzaq Komissarlığının bazasında Xalq Neft Sənayesi və Dəniz Donanması Komissarlığı və Xalq Ərzaq Komissarlığı təsis edildi. 5 may 1920-ci ildə Qəzənfər Musabəyov xalq ərzaq komissarı təyin edildi.

Bakı Şəhər Xalq Deputatları Soveti — Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında Bakı şəhərinin yerli özünüidarə orqanı. == Tarixi == Aprel işğalından sonra Bakı Şəhər İctimai Özünüidarəsinin də fəaliyyətinə son qoyuldu. Hakimiyyəti ələ alan Azərbaycan Kommunist Partiyası Bakı şəhərində Bakı Müvəqqəti İnqilab Komitəsini təsis etdi. Bu komitəyə rəhbərlik Əliheydər Qarayevə tapşırıldı. 1 ay sonra, 28–29 may tarixlərində Bakı Müvəqqəti İnqilav Komitəsinin xələfi və Bakı şəhərinin yeni yerli qanunverici orqanı Bakı Fəhlə, Əsgər və Matroslar Sovetinə, qısaca Bakı Sovetinə seçkilər keçirildi. I çağırış Bakı Sovetinin ilk sessiyası 13 iyun 1920-ci ildə keçirilmişdir. Həmin iclasda Bakı Sovetinin İcraiyyə Komitəsinə üzvlər və sədr seçilmişdir. İclasda Əliheydər Qarayev Bakı Sovetinin İcraiyyə Komitəsinin sədri seçilmişdir. İcraiyyə Komitəsinin sədri seçildikdən sonra Əliheydər Qarayev Aşqabadda dəfn olunmuş 26 Bakı komissarının nəşlərinin Bakıya gətirilməsini təklif etmiş, təklif iştirakçılar tərəfindən dəstəklənmişdir. O, Bakı Soveti İcraiyyə Komitəsinin sədri kimi oktyabrın 31-də Azərbaycan Müvəqqəti İnqilab Komitəsi tərəfindən hazırlanmış 1908-ci ildə fəaliyyətə başlamış "Kurinskaya Voda" müəssisəsinin milliləşdirilməsi və müəssisənin idarə olunmasının Bakı Sovetinin su təchizatı idarəsinə verilməsi haqqında dekreyini imzalayanlardan biri idi.

Azərbaycan Ali Sovetinin Milli Şurası — 1991-ci il avqustun 30-da Azərbaycanın Ali Sovetinin sessiyasında "Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpası" haqqında Bəyannamənin qəbul edilməsi ilə əlaqədar olaraq, Azərbaycanın tam dövlət müstəqilliyi əldə etməsi üçün zəmin yaratmaq məqsədilə elan olunmuş müvəqqəti dövrdə yaradılmış dövlət qurumu. 1991-ci il noyabrın 26-da XII çağırış Azərbaycan Ali Sovetinin 340 xalq deputatından 50 xalq deputatı paritet əsaslarla Azərbaycan Ali Sovetinin Milli Şurasının üzvü seçilmişdir. 50 xalq deputatından 25-i "komblok"un, 25-i isə "demblok"un nümayəndəsi idi. == Yaranması == Azərbaycana Rusiyanın düşməncəsinə münasibəti, Sovet İttifaqının dağılması, erməni təcavüzü, iqtisadiyyatda böhranlar, regionlarda sabitliyin laxması, müxalif qüvvələrin nüfuz toplaması, vəzifə tutanların rəhbər vəzifələrə sahib olmaq cəhdləri, bir sıra ziyalıların mövcud hadisələrə laqeydliyi və digər məsələlər Azərbaycanı xaosa aparırdı. Siyasi-ictimai, iqtisadi durum idarəolunmaz vəziyyətə düşdüşdü və gələcəyi də bəlli deyildi. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi (AXC) iqtidarı Azərbaycanın zəifləşmiş və sözəbaxan başçılarından almaq naminə bütün üsulalrdan asanlıqla istifadə edirdi. Həmin dövrdə çox dəbdə olan "blok" sözü artırılmaqla, "Kommunist Bloku" ("komblok") və "Müstəqil Azərbaycan" Demokratik Bloku ("demblok") adlandırılan qüvvələrdə ziddiyyət mövcud idi. "Komblok" iqtidarda olduğu üçün öz ömrünü uzada ilən yollar axtarır, bəzi yerli-yersiz islahatlar aparır, müxalifət nümayəndələri ilə açıq və gizli görüşlər aparır, bir çox hallarda "demblok"a sərfəli olan güzəştlərə gedirdi. Müxalifətdə olanlar mitinq, tətil, bəyanat, məqalə və çıxışları ilə iqtidara hədə-qorxu gəlir, əsasən də məqsədlərinə nail ola bilirdilər. Müxalifətdə olanlar bütün dövlət və digər idarəetmə orqanlarında, təhsil müəssisələrində və din xadimləri arasında özlərinə tərəfdar taparaq onların vasitəsilə tələblərinə nail olurdular.

Azərbaycan Ali Sovetinin Milli Şurası — 1991-ci il avqustun 30-da Azərbaycanın Ali Sovetinin sessiyasında "Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpası" haqqında Bəyannamənin qəbul edilməsi ilə əlaqədar olaraq, Azərbaycanın tam dövlət müstəqilliyi əldə etməsi üçün zəmin yaratmaq məqsədilə elan olunmuş müvəqqəti dövrdə yaradılmış dövlət qurumu. 1991-ci il noyabrın 26-da XII çağırış Azərbaycan Ali Sovetinin 340 xalq deputatından 50 xalq deputatı paritet əsaslarla Azərbaycan Ali Sovetinin Milli Şurasının üzvü seçilmişdir. 50 xalq deputatından 25-i "komblok"un, 25-i isə "demblok"un nümayəndəsi idi. == Yaranması == Azərbaycana Rusiyanın düşməncəsinə münasibəti, Sovet İttifaqının dağılması, erməni təcavüzü, iqtisadiyyatda böhranlar, regionlarda sabitliyin laxması, müxalif qüvvələrin nüfuz toplaması, vəzifə tutanların rəhbər vəzifələrə sahib olmaq cəhdləri, bir sıra ziyalıların mövcud hadisələrə laqeydliyi və digər məsələlər Azərbaycanı xaosa aparırdı. Siyasi-ictimai, iqtisadi durum idarəolunmaz vəziyyətə düşdüşdü və gələcəyi də bəlli deyildi. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi (AXC) iqtidarı Azərbaycanın zəifləşmiş və sözəbaxan başçılarından almaq naminə bütün üsulalrdan asanlıqla istifadə edirdi. Həmin dövrdə çox dəbdə olan "blok" sözü artırılmaqla, "Kommunist Bloku" ("komblok") və "Müstəqil Azərbaycan" Demokratik Bloku ("demblok") adlandırılan qüvvələrdə ziddiyyət mövcud idi. "Komblok" iqtidarda olduğu üçün öz ömrünü uzada ilən yollar axtarır, bəzi yerli-yersiz islahatlar aparır, müxalifət nümayəndələri ilə açıq və gizli görüşlər aparır, bir çox hallarda "demblok"a sərfəli olan güzəştlərə gedirdi. Müxalifətdə olanlar mitinq, tətil, bəyanat, məqalə və çıxışları ilə iqtidara hədə-qorxu gəlir, əsasən də məqsədlərinə nail ola bilirdilər. Müxalifətdə olanlar bütün dövlət və digər idarəetmə orqanlarında, təhsil müəssisələrində və din xadimləri arasında özlərinə tərəfdar taparaq onların vasitəsilə tələblərinə nail olurdular.

SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Sədri — 1936 - 1989-cu illərdə SSRİ-də dövlət başçısı. Rəyasət Heyətinin Sədri SSRİ Ali Sovetinin birgə iclasında seçilirdi.

SSRİ Ali Soveti — Sovet İttifaqının ən yüksək orqanı olub. == Haqqında == Deputat 4 il müddətinə gizli səsvermə ilə, bərabər və birbaşa seçkilər ilə seçilir. SSRİ Ali Sovetinin deputatı hər bir vətəndaş (23 yaş çatmış) seçilə bilirdi. İttifaq və Millətlər Soveti deputatlarının bərabər sayda ibarət idi. İttifaq Sovetinə hər 300 min əhaliyə bir millət vəkili əsasında seçilirdi, Millətlər Sovetinə isə hər İttifaq Respublikasından 32 millət vəkili, hər Muxtar Respublikasından 11 millət vəkili, hər Muxtar Vilayətindən beş millət vəkili və hər Milli Bölgəsindən bir deputat seçilirdi. SSRİ Ali Sovetinə fəhlələr, kolxozçulər, Sovet intilliqensiyası, mədəniyyət və incəsənət işçiləri, dövlət və partiya rəhbərləri seçilirdi. Azərbaycan SSR-dən (Naxçıvan MSSR və Dağlıq Qarabağ MV ilə) İttifaq və Millətlər Sovetinə 1938–1991-ci illərdə cəmi 710 nəfər seçilib. == Siyahı == Azərbaycan SSR Naxçıvan MSSR Dağlıq Qarabağ MV == İstinadlar == M. Musayev. Azărbaycanlı deputatlar SSRI Parlamentindă 1938–1988. Bakı-2002.

SSRİ Ali Soveti — Sovet İttifaqının ən yüksək orqanı olub. == Haqqında == Deputat 4 il müddətinə gizli səsvermə ilə, bərabər və birbaşa seçkilər ilə seçilir. SSRİ Ali Sovetinin deputatı hər bir vətəndaş (23 yaş çatmış) seçilə bilirdi. İttifaq və Millətlər Soveti deputatlarının bərabər sayda ibarət idi. İttifaq Sovetinə hər 300 min əhaliyə bir millət vəkili əsasında seçilirdi, Millətlər Sovetinə isə hər İttifaq Respublikasından 32 millət vəkili, hər Muxtar Respublikasından 11 millət vəkili, hər Muxtar Vilayətindən beş millət vəkili və hər Milli Bölgəsindən bir deputat seçilirdi. SSRİ Ali Sovetinə fəhlələr, kolxozçulər, Sovet intilliqensiyası, mədəniyyət və incəsənət işçiləri, dövlət və partiya rəhbərləri seçilirdi. Azərbaycan SSR-dən (Naxçıvan MSSR və Dağlıq Qarabağ MV ilə) İttifaq və Millətlər Sovetinə 1938–1991-ci illərdə cəmi 710 nəfər seçilib. == Siyahı == Azərbaycan SSR Naxçıvan MSSR Dağlıq Qarabağ MV == İstinadlar == M. Musayev. Azărbaycanlı deputatlar SSRI Parlamentindă 1938–1988. Bakı-2002.

SSRİ Ali Sovetinin Məlumatı — SSRİ Ali Sovetinin həftəlik rəsmi nəşridir. Dövri nəşr SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1938-ci il 24 yanvar tarixli "SSRİ Ali Sovetinin orqanı olan SSRİ Ali Sovetinin Məlumatının nəşr edilməsi haqqında" Fərmanına uyğun olaraq nəşrə başlamışdır. 1938-ci il aprelin 7-dən SSRİ-nin paytaxtı Moskvada nəşr edilmişdir. İlk 16 il qəzet şəklində, 1954-cü il yanvarın 20-dən ittifaq respublikalarının dillərində kitab formatında bülleten kimi nəşr olunurdu. "Xəbərlər" SSRİ qanunlarını, SSRİ Ali Sovetinin qərarlarını, SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərman və normativ qərarlarını; SSRİ-nin xarici dövlətlərlə bağladığı və SSRİ Ali Soveti tərəfindən təsdiq edilmiş müqavilələri, sazişləri və konvensiyaları; SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin SSRİ adlarının verilməsi və orden və medalları ilə təltif edilməsi haqqında fərmanları; SSRİ Ali Sovetinin və onun palatalarının, onların daimi komissiyalarının, SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin SSRİ Ali Sovetinin deputatlarının seçilməsi və geri çağırılması ilə bağlı işi haqqında məlumat materiallarını; xarici dövlətlərin səfirləri tərəfindən SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədrinə etimadnamələrin təqdim edilməsi haqqında; SSRİ Ali Sovetinin Parlament qrupunun fəaliyyəti haqqında, ittifaq respublikalarının inzibati-ərazi bölgüsündə dəyişikliklər haqqında və s. dərc edirdi. Oxşar "Xəbərlər"i bütün ittifaq respublikalarının Ali Sovetləri nəşr edirdi. "Xəbərlər"in son sayı 1991-ci ilin dekabrın 25-də işıq üzü gördü, bundan sonra SSRİ Ali Sovetinin ləğvi ilə birlikdə nəşri dayandırıldı. == Nəşrin dilləri == 1938-ci ildən ilk nömrələrindən ittifaq respublikalarının bütün əsas dillərində nəşr olunur. Kareliya-Fin SSR-nin yaradılması və Baltikyanı dövlətlərin və Bessarabiyanın SSRİ-yə daxil edilməsi ilə əlaqədar "1941-ci il yanvarın 5-dən redaktorlar "SSRİ Ali Sovetinin Xəbərlərini" Fin, Moldova, Eston və Latviya dillərində nəşr etməyə başlayırlar".

== Məzmun == Filmdə SSRİ Ali Sovetinə seçkilərə hazırlıqla əlaqədar görülən təbirlərdən, kütləvi təbliğat işindən danışılır.

Azərbaycan SSR xalq deputatları seçkiləri 1990-cı il sentyabrın 30-da keçirilmişdir. Bir sıra seçki dairələrində namizədlərin heç biri seçiləmiş, seçkilər keçirilməmiş və ya etibarsız hesab edilmişdir, bu səbəbdən 1990-cı il sentyabrın 30-da, oktyabrın 14-də, dekabrın 16-da və 30-da təkrar səsvermə keçirilmişdir və nəticəsində Azərbaycan Respublika Mərkəzi Seçki Komissiyası 340 xalq deputatını qeydə almışdır. Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində 10 dairədə və Şaumyan rayonunun bir seçki dairəsində ictimai-siyasi vəziyyətin sabit olmadığına görə seçkilər keçirilməmişdir. 340 xalq deputatlarının 276 nəfəri yaxud 80,1 faizi əvvəllər SSRİ və Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilməmişdir. 306 xalq deputatı yaxud seçilmiş xalq deputatların 90 faizi Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası üzvü və üzvlüyünə namizəd, 4 xalq deputatı ÜİLKGİ üzvü olub. Bu seçkilərdə ilk dəfə fərqli ictimai təşkilat — Azərbaycan Xalq Cəbhəsi üzvləri də seçkilərdə iştirak etmiş və seçilmişdirlər. Onlardan bəziləri eyni zamanda Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının da üzvü olmuşdur. Deputatlardan 47 nəfər (13,8%) sənaye, tikinti, nəqliyyat və rabitə işçisi, 22 nəfər (6,5%) aqrar-sənaye kompleksinin işçiləri olub; keçmiş çağırışlardan fərqli olaraq, deputatların cəmi 7 nəfəri fəhlə, 2 nəfəri kolxozçu idi. Deputatların 22 nəfəri (6,5%) elmi və yaradıcı ziyalıları, 43 nəfəri (12,6%) sənaye birliklərinin və müəssisələrinin rəhbərləri, 18 nəfəri (5,3%) kolxozlarının, sovxozlarının və digər aqrar-sənaye müəssisələrinin rəhbərləri, 30 nəfəri (8,8%) hüquq mühafizə orqanlarının işçiləri, 24 nəfəri (7%) ali məktəb və xalq maarifi işçisi, 10 nəfəri (2,9%) səhiyyə işçisi, 16 nəfəri (4,8%) mədəniyyət, incəsənət və mətbuat işçiləri təşkil edirdi. 105 deputat partiya, həmkarlar ittifaql, komsomol təşkilatlarını, 2 deputat SSRİ Silahlı Qüvvələrini təmsil edirdi.

On birinci çağırış Ali Soveti 1985-ci ildən 1990-cı ilədək işləmişdir. Onuncu çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinə seçkilər 1985-ci il fevralın 24-də keçirilmişdir. Ali Sovetə cəmi 450 deputat seçilmişdir. 235 deputat və ya onların 52,2 faizi əvvəlki çağırış respublika Ali Sovetinin deputatı olmamışdır. Deputatların 179 nəfəri qadındır; 311 deputat Sov.İKP üzvü, yaxud üzvlüyünə namizəd, 139 deputat bitərəf, o cümlədən 87 deputat ÜİLKGİ üzvüdür. Respublika ali dövlət hakimiyyəti orqanında 228 fəhlə və kolxozçu var idi ki, bu da deputatların ümumi tərkibinin 50,7 faizini təşkil edirdi, 27 deputat elm, mədəniyyət, ədəbiyyat, incəsənət, maarif və səhiyyə işçiləri, 96 deputat partiya, həmkarlar ittifaqları və komsomol işçiləri, 76 deputat dövlət və sovet orqanlarının işçisi, 25 deputat müəssisə rəhbəri və xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrinin mütəxəssisi. 437 deputatın və ya deputatları 97,1 faizinin ali və orta ixtisas təhsili var, 50 deputat alimlik dərəcəsi və ya elmi adı vardır. Azərbaycan SSR Ali Soveti deputatlarının yaşa görə tərkibi belə idi: 112 deputatın və ya deputatların 24,9 faizinin yaşı 30-dək, 187 deputatın və ya deputatların 41,6 faizinin yaşı 31-dən 50-dək, 108 deputatın və ya deputatların 24 faizinin yaşı 51-dən 60-dək, 43 deputatın və ya deputatların 9,5 faizinin yaşı 60-dan yuxarı olubdur. Ali Soveti deputatlarından 30 nəfər Sovet İttifaqı Qəhrəmanı və Sosialist Əməyi Qəhrəmanı olub. 305 deputat SSRİ ordenləri və medalları ilə təltif edilmişdir.

Azərbaycan SSR xalq deputatları seçkiləri 1990-cı il sentyabrın 30-da keçirilmişdir. Bir sıra seçki dairələrində namizədlərin heç biri seçiləmiş, seçkilər keçirilməmiş və ya etibarsız hesab edilmişdir, bu səbəbdən 1990-cı il sentyabrın 30-da, oktyabrın 14-də, dekabrın 16-da və 30-da təkrar səsvermə keçirilmişdir və nəticəsində Azərbaycan Respublika Mərkəzi Seçki Komissiyası 340 xalq deputatını qeydə almışdır. Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində 10 dairədə və Şaumyan rayonunun bir seçki dairəsində ictimai-siyasi vəziyyətin sabit olmadığına görə seçkilər keçirilməmişdir. 340 xalq deputatlarının 276 nəfəri yaxud 80,1 faizi əvvəllər SSRİ və Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilməmişdir. 306 xalq deputatı yaxud seçilmiş xalq deputatların 90 faizi Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası üzvü və üzvlüyünə namizəd, 4 xalq deputatı ÜİLKGİ üzvü olub. Bu seçkilərdə ilk dəfə fərqli ictimai təşkilat — Azərbaycan Xalq Cəbhəsi üzvləri də seçkilərdə iştirak etmiş və seçilmişdirlər. Onlardan bəziləri eyni zamanda Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının da üzvü olmuşdur. Deputatlardan 47 nəfər (13,8%) sənaye, tikinti, nəqliyyat və rabitə işçisi, 22 nəfər (6,5%) aqrar-sənaye kompleksinin işçiləri olub; keçmiş çağırışlardan fərqli olaraq, deputatların cəmi 7 nəfəri fəhlə, 2 nəfəri kolxozçu idi. Deputatların 22 nəfəri (6,5%) elmi və yaradıcı ziyalıları, 43 nəfəri (12,6%) sənaye birliklərinin və müəssisələrinin rəhbərləri, 18 nəfəri (5,3%) kolxozlarının, sovxozlarının və digər aqrar-sənaye müəssisələrinin rəhbərləri, 30 nəfəri (8,8%) hüquq mühafizə orqanlarının işçiləri, 24 nəfəri (7%) ali məktəb və xalq maarifi işçisi, 10 nəfəri (2,9%) səhiyyə işçisi, 16 nəfəri (4,8%) mədəniyyət, incəsənət və mətbuat işçiləri təşkil edirdi. 105 deputat partiya, həmkarlar ittifaql, komsomol təşkilatlarını, 2 deputat SSRİ Silahlı Qüvvələrini təmsil edirdi.

SSRİ Ali Sovetinin Məlumatı — SSRİ Ali Sovetinin həftəlik rəsmi nəşridir. Dövri nəşr SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1938-ci il 24 yanvar tarixli "SSRİ Ali Sovetinin orqanı olan SSRİ Ali Sovetinin Məlumatının nəşr edilməsi haqqında" Fərmanına uyğun olaraq nəşrə başlamışdır. 1938-ci il aprelin 7-dən SSRİ-nin paytaxtı Moskvada nəşr edilmişdir. İlk 16 il qəzet şəklində, 1954-cü il yanvarın 20-dən ittifaq respublikalarının dillərində kitab formatında bülleten kimi nəşr olunurdu. "Xəbərlər" SSRİ qanunlarını, SSRİ Ali Sovetinin qərarlarını, SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərman və normativ qərarlarını; SSRİ-nin xarici dövlətlərlə bağladığı və SSRİ Ali Soveti tərəfindən təsdiq edilmiş müqavilələri, sazişləri və konvensiyaları; SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin SSRİ adlarının verilməsi və orden və medalları ilə təltif edilməsi haqqında fərmanları; SSRİ Ali Sovetinin və onun palatalarının, onların daimi komissiyalarının, SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin SSRİ Ali Sovetinin deputatlarının seçilməsi və geri çağırılması ilə bağlı işi haqqında məlumat materiallarını; xarici dövlətlərin səfirləri tərəfindən SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədrinə etimadnamələrin təqdim edilməsi haqqında; SSRİ Ali Sovetinin Parlament qrupunun fəaliyyəti haqqında, ittifaq respublikalarının inzibati-ərazi bölgüsündə dəyişikliklər haqqında və s. dərc edirdi. Oxşar "Xəbərlər"i bütün ittifaq respublikalarının Ali Sovetləri nəşr edirdi. "Xəbərlər"in son sayı 1991-ci ilin dekabrın 25-də işıq üzü gördü, bundan sonra SSRİ Ali Sovetinin ləğvi ilə birlikdə nəşri dayandırıldı. == Nəşrin dilləri == 1938-ci ildən ilk nömrələrindən ittifaq respublikalarının bütün əsas dillərində nəşr olunur. Kareliya-Fin SSR-nin yaradılması və Baltikyanı dövlətlərin və Bessarabiyanın SSRİ-yə daxil edilməsi ilə əlaqədar "1941-ci il yanvarın 5-dən redaktorlar "SSRİ Ali Sovetinin Xəbərlərini" Fin, Moldova, Eston və Latviya dillərində nəşr etməyə başlayırlar".

Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti (azərb-kiril. Азәрбајҹан ССР Али Советинин Рәјасәт Һеј’әти) — 1937–1990-cı illərdə Azərbaycan SSR-də dövlət hakimiyyətinin ali orqanı. 1990-cı ildə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin işini təşkil edən orqana çevrilmişdir. == Tarixi == 14 mart 1937-ci ildə Azərbaycan SSR Konstitusiyasının qəbul edilməsi ilə Azərbaycan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi fəaliyyətini dayandırmış və onun əsasında Azərbaycan SSR Ali Soveti yaradılmışdır. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti 1938-ci ildə fəaliyyətə başlamış və ilk illərdə Azərbaycan SSR Baş Sovetinin Prezidiumu adlanmışdır. Rəyasət Heyətinin tərkibinə Ali Sovetin deputatları arasından seçilmiş sədr, 2 müavin, katib və 15 üzv daxil idi. Həmin tərkib Azərbaycan SSR Ali Sovetinin hər çağırışının ilk iclasında seçilirdi. == Səlahiyyətləri == === 1990-cı ilədək === 1990-cı ilədək Rəyasət Heyətinin səlahiyyətləri geniş olmuşdur. Onlardan bir qismi hazırda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətləri ilə üst-üstə düşür. Azərbaycan SSR Konstitusiyasına (1978) əsasən Rəyasət Heyətinin səlahiyyətlərinə aşağıdakılar daxil olmuşdur: Azərbaycan SSR Ali Sovetinin sessiyalarının çağırılması, daimi komissiyalarının fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi; Azərbaycan SSR Ali Sovetinə və yerli xalq deputatları sovetlərinə, habelə rayon (şəhər) xalq məhkəmələrinə seçkilərin təyin edilməsi; Azərbaycan SSR Konstitusiyasına əməl olunmasına nəzarət edilməsi, eləcə də Naxçıvan MSSR Konstitusiyasının və qanunlarının Azərbaycan SSR Konstitusiyasına və qanunlarına uyğun olmasını təmin edilməsi; Yerli xalq deputatları sovetlərinin fəaliyyətinə rəhbərlik edilməsi; İnzibati ərazi quruluşu məsələlərinin həlli qaydasının müəyyənləşdirilməsi, inzibati-ərazi vahidlərinin tabeliyinin müəyyən edilməsi, yaşayış məntəqələri adlarının dəyişdirilməsi; Respublikanın qüvvədə olan qanunlarını şərh edilməsi; Ümumxalq səsverməsinin (referendum) keçirilməsi; Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin, Naxçıvan MSSR Nazirlər Sovetinin, rayon və şəhər xalq (zəhmətkeş) deputatları sovetlərinin qərar və sərəncamlarının qanunamüvafiq olmadıqda ləğv edilməsi; Azərbaycan SSR fəxri adlarının təsis edilməsi və verilməsi, Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəxri fərmanı ilə təltif edilmə, habelə həmin mükafatlardan məhrum edilmə; Azərbaycan SSR vətəndaşlığına qəbul edilmə və sığınacaq vermə məsələlərinin həll edilməsi; Amnistiya haqqında aktların qəbul edilməsi, məhkəmə orqanları tərəfindən məhkum edilmiş vətəndaşların bağışlanma hüququnun həyata keçirilməsi; Azərbaycan SSR-in xarici dövlətlərdə və beynəlxalq təşkilatlar nəzdində olan diplomatik nümayəndələrinin təyin edilməsi və geri çağırılması; Azərbaycan SSR Dövlət himninin təsdiq edilməsi; Müxtəlif məsələlər üzrə fərmanların verilməsi; Azərbaycan SSR Konstitusiyasının və qanunlarının müəyyən etdiyi başqa səlahiyyəti həyata keçirilməsi.

Azərbaycan SSR Ali Sovetinin yeddinci çağırışı 1967-ci ildən 1971-ci ilədək fəaliyyət göstərmişdir. Yeddinci çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinə seçkilər 1967-ci il martın 19-da keçirilmişdir. Ali Sovetə cəmi 380 deputat seçilmişdir. Deputatların 123 nəfəri qadındır ki, bu da əvvəlki çağırışdan 13 nəfər artıq idi. 296 deputat Sov.İKP üzvü və ya üzvlüyünə namizəd, 84 deputat isə bitərəf olmuşdur. Deputatların tərkibində 181 fəhlə və kolxozçu olmuşdur ki, bu da ümumi tərkibin 48 faizini təşkil etmiş, 73 deputat partiya orqanlarının, 68 deputat sovet idarələrinin işçisi, 24 deputat isə elm və mədəniyyət xadimi olmuşdur. 204 deputat ali və natamam ali təhsilli, 159 deputat orta və ya natamam orta təhsilli. Azərbaycan SSR Ali Soveti deputatlarının yaşa görə tərkibi aşağıdakı rəqəmlərlə ifadə olunur: 62 deputatın yəni deputatların 16,3 faizinin yaşı 30-dək, 126 deputatın yəni deputatların 33,1 faizinin yaşı 31-dən 40-dək, 127 deputatın yəni deputatların 33,4 faizinin yaşı 41-dən 50-dək, 65 deputatın yəni deputatların 17,1 faizinin yaşı 51-dən yuxarıdır. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin 188 deputatı SSRİ ordenləri və medalları ilə təltif edilmişdir. 3 deputat Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, 23 deputat Sosialist Əməyi Qəhrəmanı olmuşdur.