* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. 1. biol. Orqanizmin həyat fəaliyyətinin həmişəlik dayanması və onun məhv olması, orqanizmdə və ya onun bir hissəsində maddələr mübadiləsinin dayanması, kəsilməsi. Fizioloji ölüm. Hüceyrənin ölümü. Bitkinin ölümü. 2. İnsan və ya heyvanın həyatının sona çatması; ömrün nəhayəti; vəfat, ölmə. Naqafil ölüm. Vaxtsız ölüm. – Dünyada elə sular var ki, insanı ölümdən qurtarır… C.Məmmədquluzadə. Güllü özünə ölüm arzuladı. Ə.Vəliyev. // Ölmə, ölmək vaxtı. Kərimxan insanın oturub dəqiqələri sayasaya ölümü gözləməyindən dəhşətli bir şey olmadığını bilirdi. M.İbrahimov. □ Ölüm ayağında – ölmək, ya öldürülmək üzrə olma; ölərkən, ya öldürülərkən; ölüm qarşısında. Əbdülkərimi gətirib dar ağacının altında dayandırdılar. Heç bir baxan deməzdi ki, bu adam ölüm ayağındadır. Ə.Haqverdiyev. // məc. Bir şeyin sonu, məhvi. Kapitalizmin ölümü. 3. Edam cəzası. Ölümə məhkum etmək. 4. məc. Məhv olmaq təhlükəsi, dəhşətli fəlakət. Demək, biz şəhərimizi ölümdən qurtardıq. M.Hüseyn. ◊ Ölüm yuxusu – çox bərk yuxu. Çulğamışdı hər tərəfi dumanlıq; Aləm ölüm yuxusuna batmışdı. A.Səhhət. Ölüm rəngi – bax ölü rəngi (“ölü”də). Kişinin sifətindən ölüm rəngi çətin-çətin çəkilirdi. B.Bayramov. Ölüm sükutu – son dərəcə sakitlik, tam sükut. Həbsxananı bir neçə saniyə ölüm sükutu bürüdü. H.Nəzərli. Ortalığı ölüm sükutu qaplamışdı. M.Hüseyn. Ölümə vermək – bada vermək, məhvinə səbəb olmaq, fəlakətə sürükləmək. Ata oğlunu ölümə verməyəcəkdir. S.Rəhimov. Ölümü gözünün altına almaq – ölə biləcəyini nəzərə alaraq qorxmamaq. Nə ölümü var? – nəyinə lazımdır? nə işi var? nəyinə gərək? [Ata:] Onun bu vaxt şəhərdə nə ölümü var? M.Hüseyn. Bu vaxt [qızın] küçədə nə ölümü var idi? H.Seyidbəyli.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / ölüm2 orqanizmin həyat fəaliyyətinin geriyə dönməz şəkildə dayanması, canlı varlığın mövcudluğunun labüd təbii sonu.
Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti / ölüm1 Dilimizdə ölüm, ya olum; ölüm-dirim (mübarizəsi), ölüm-qalım (məsələsi) kimi sözlər işlədilir. Bunlar sinonimlik əlamətinə malik olsa da, son ikisi daha qədim tarixə malikdir. Birincini isə C.Cabbarlı işlədib. Ölmək, olmaq, dirmək (durmaq), qalmaq feilləri ilə bağlı yaranmış sözlərdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / ölüm1 ÖLÜM Ölüm, sağ görüb məni, atma mənə pəncəni; Mən ki çoxdan ölmüşəm, naləm aldatmış səni! (B.Vahabzadə); ƏBƏDİ YUXU Afaq dodaqlannda təbəssüm, ölüm adlanan əbədi bir yuxu içində idi (Ə.Məmmədxanlı); ƏCƏL [Fəxrəddin bəy:] O ki qaldı Səadətə, onu məndən bir əcəl ayıra bilər.. (N.Vəzirov); HƏLAK Ərinin həlakından sonra Sürəyya istəyənlərə getməmiş, balasını ögey atalı eləməmişdi (Ə.Cəfərzadə); İTİK (məc.) Bu böyük itik, bu kədərli faciə (A.Şaiq); İTKİ (məc.) Bu böyük itki bütün Azərbaycanın qəlbini yandırdı (A.Şaiq); QIRĞIN Hitlerçilər qırğın müharibəsi aparmaq xəyalında idilər (M.Hüseyn); MƏMAT Kişi arvadı üzərində həqqi-həyata və məmata malik idi (Çəmənzəminli); MÖVT (kl.əd.) ...belə-belə pak qadınların məclisində yaşamaq iman əhli üçün həmişəlik olacaq; nə azar tapacaqlar, nə mövt onlan dərk edəcək (C.Məmmədquluzadə); TƏLƏFAT İclas sədri: Onun fəaliyyəti sayəsində, biz hər gün faşistlərin üzərinə hücuma keçir və azca tələfatla onların dəstələrini qırıb darmadağın edirdik (M.Hüseyn); VAY Öldür Ələsgəri qurtulsun canı; Vay xəbərin göndər qohum-qardaşa (Aşıq Ələsgər); VƏFAT Bənövşə: Anamın vəfatından sonra evlənməmisən (M.İbrahimov).
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / ölüm2 I сущ. 1. смерть: 1) прекращение жизнедеятельности организма и гибель его: прекращение биологического обмена веществ в организме или его части. Fizioloji ölüm физиологическая смерть, hüceyrənin ölümü смерть клетки 2) прекращение существования человека, животного. Vaxtsız ölüm безвременная смерть (кончина), naqafil ölüm скоропостижная смерть, təbii ölüm естественная смерть, klinik ölüm клиническая смерть, məşəqqətli ölüm мучительная смерть, facianə ölüm трагическая смерть (гибель), xəstənin ölümü смерть больного, ölüm qorxusu страх смерти; ölüm xəbəri известие о смерти; ölümü üstün tutmaq предпочесть смерть, ölümlə çarpışmaq бороться со смертью, ölümlə oynamaq играть со смертью, ölümlə hədələmək kimi угрожать, грозить смертью к ому, ölümündən sonra: 1. после смерти; 2. посмертно; ölümə məhkum etmək приговорить к смерти, ölümdən betər хуже смерти, ölümdən güclü сильнее смерти 3) перен. гибель, уничтожение чего-л. İşğalçılara ölüm! Смерть оккупантам! 2. гибель, крушение, разрушение. Şəhəri ölümdən qurtarmaq спасти город от гибели 3. смертность (количество случаев смерти за какой-л. срок среди определённой совокупности людей). Uşaq ölümü (ölüm halları) детская смертность II прил. 1. смертный: 1) относящийся к смерти, связанный со смертью. Ölüm saatı смертный час, ölüm hadisəsi смертный случай, ölüm yatağında на смертном одре 2) такой, который должен привести к смерти. Ölüm hökmü смертный приговор, ölüm cəzası смертная казнь (высшая мера наказания). Asılmaqla ölüm cəzası смертная казнь через повешение, güllələnməklə ölüm смертная казнь через расстрел 2. смертельный. Ölümlə nəticələnən со смертельным исходом ◊ ölümə məhkum olmuş adam смертник (тот, кто приговорён к смертной казни, обречён на смерть), смертница; ölümlə mübarizə борьба со смертью, ölümə qalib gəlmək победить смерть, ölümə aparmaq повести на смерть, ölümə göndərmək послать на смерть, ölümə getmək идти на смерть, ölüm diləmək kimə желать смерти к ому, ölüm gətirmək kimə, nəyə нести смерть к ому, чему; ölümünü gözünün altına almaq рисковать жизнью; ölümün qarşısını almaq предотвратить смерть, ölümün pəncəsindən qoparmaq kimi вырвать из когтей смерти кого; ölümün pəncəsindən çıxmaq вырваться из когтей смерти; ölümə gedən kimi getmək haraya идти как на казнь куда, ölümün gözünə dik baxmaq смело смотреть смерти в глаза, ölümlə üz-üzə gəlmək быть лицом к лицу со смертью, ölümünə fərman vermək приговорить к смерти, ölümə sinə gərmək стоять насмерть, ölüm şərbəti içmək испить смертную чашу, ölüm yuxusuna getmək почить вечным (могильным) сном, ölüm ayağında olmaq смотреть, глядеть в гроб, в могилу (быть при смерти); ölüm aman vermədi kimə … смерть помешала к ому …; ölüb ölümdən qayıtmaq пережить свою смерть; ölüm sükutu гробовая тишина (гробовое молчание); ölüm ya olum быть или не быть, həyatla ölüm arasında между жизнью и смертью; ölüm haqdır, hamı bir can borcludur двум смертям не бывать, одной не миновать; ölüm göz ilə qaş arasındadır до смертного часа не больше чем от брови до глаза; bircə ölümə çarə yoxdur от смерти нет зелья; sənə daha ölüm yoxdur теперь гуляй смело; Allahdan ölüm istəmək желать себе смерти; orada onun nə ölümü var там ему нечего делать, что он там потерял
Azərbaycanca-rusca lüğət / ölüm1 I. i. 1. death; decease, demise; təbii ~ natural death; ~dən xilas etmək to save fromdeath; vaxtsız ~ prematurely / untimely death; ~ün pəncəsində olmaq to be* in the jaws of death; ~lə həyat arasında olmaq to be* between life and death; ~ ayağında olmaq to be* dying, to be* on the verge of death; ~ə vermək to kill (d.), to cause to be killed; ~ünü gözünün qabağına almaq to risk / to stake one’s life; 2. mortality; uşaq ~ü infant / infantile mortality II. s. death; ~ düşərgəsi death camp; ~ cəzası capital punishment; ~ tələsi death trap; ~ hökmü death sentence; ~ təri death sweat; ~ yatağı death-bed
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / ölüm1 is. 1) mort f ; décès m ; trépas m ; ~ düşərgəsi camp m de mort (və ya de concentration), stalag m ; ~ düşərgəsinə göndərmək envoyer dans les camps de concentration ; ~dən qurtarmaq échapper à la mort ; ~ə vermək livrer à la mort ; ~ü münasibətilə à l’occasion du deuil (du décès) ; ~ ayağında olmaq être sur le point de mourir ; təbii ölümlə ölmək mourir de la mort naturelle ; ~lə həyat arasında olmaq être entre la vie et la mort ; 2) mortalité f ; uşaq ölümü mortalité infantile ; ~ hökmü arrêt m (və ya sentence f) de mort ; ~ hökmü çıxarmaq prononcer un arrêt de mort, rendre une sentence de mort
Azərbaycanca-fransızca lüğət / ölüm1 сущ. 1. кьиникь, кьин; рекьидай вахт, ажал; ölüm ayağında рекьиз мукьва; рекьидамаз, рекьидай вахтунда; // пер. са затӀунин эхир (мес. капитализмдин); 2. кьиникьин жаза; 3. пер. терг хьунин хаталувал, сед; ** ölüm yuxusu кьейиди хьиз ксун, гзаф кӀеви ахвар; ölüm rəngi кил. ölü (ölü rəngi); ölüm sükutu тамам секинвал, ччан алай затӀ авачир хьтин секинвал; ölümü gözünün altına almaq кьиникь вилив кьун, рекьиникай кичӀе тахьун; nə ölümü var? вуч йикь ава? вуч ажал ава? вуч ава? квез лазим я? вуч кар ава?
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / ölüm