* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. Dəni üyüdüb una və ya yarmaya çevirmək üçün müxtəlif qurğuları olan karxana, müəssisə. Yel dəyirmanı. Su dəyirmanı. Buxar dəyirmanı. – Dəyirmanın yaraşığı torba-çuvaldır. (Ata. sözü). Təbrizdə bu saat qəhətlikdir və əhali çörək üzünə həsrətdir. Dəyirmanların sularını kəsiblər ki, dəyirmanlar yatsınlar. C.Məmmədquluzadə. □ Qəhvə dəyirmanı – qəhvə üyütmək üçün kiçik maşın (dəyirman). Əl dəyirmanı – əllə hərəkətə gətirilən, yarma və s. üyütmək üçün kiçik maşın. ◊ Dəyirman kimi üyüdüb tökmək – çox danışmaq, boş-boş danışmaq. Dəyirman xoruzu – çox sağlam, qıvraq adam haqqında. Dəyirman şahadı – dəyirmanda üyüdülən dəndən götürülən üyütmə haqqı. Dəyirmanın boğazından salsan (altdan) diri çıxar – son dərəcə zirək və diribaş adam haqqında.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / dəyirman1 ”Bir yerdə fırlanmaq”mənasını əks etdirən təqir sözü olub. Təkər sözü də etimoloji baxımdan “dəyirmi”deməkdir. Tərmək kəlməsi mənbələrdə “fırlanan”kimi açıqlanıb. “Dairə” anlamında tir (təqirə) sözü işlədilib. Bunlar sübut edir ki, təkər, dəyirmi, dəyirman sözləri eyni kök zəminində əmələ gəlib. Dəyirman kəlməsinin birinci hissəsi (dəyir, dəqir) “oxu ətrafında fırlanan” deməkdir, -man isə daşın fırlanmasının çoxluğunu bildirir. Bəzi türk dillərində dəyirmançı sözünün yerinə ügütücü (üyüdən) işlədilir. Tekrə, takirmə sözləri ilə dəyirman (daşı dəyirmi olan) qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / dəyirman2 I сущ. мельница: 1. предприятие по размолу зерна. Buxar dəyirmanı паровая мельница, elektrik dəyirmanı электрическая мельница, yel dəyirmanı ветряная мельница, su dəyirmanı водяная мельница, dəyirmanda dən üyütmək молоть зерно на мельнице 2. здание мельницы 3. машина для раздробления твёрдых веществ II прил. мельничный. Dəyirman pərləri мельничные крылья; əl dəyirmanı (kirkirə) ручная мельница; dəyirman şahadı зерно, взимаемое на мельнице за помол ◊ dəyirmanı yaxşı üyüdür хорошо ест, съедает с большим аппетитом что-л.; dəyirman kimi üyütmək молоть языком; dəyirman bildiyini edər, çax-çax baş ağrıdar собака лает, ветер носит; dəyirmanın başından ölü salsan, ayağından diri çıxar продувная бестия (о плуте, пройдохе, хитром человеке); dəyirmandan darı gedən kimi getmək исчезать, исчезнуть как просо в жерновах мельницы; yel dəyirmanları ilə vuruşmaq сражаться, воевать с ветряными мельницами (бесполезно тратить силы в борьбе с мнимой опасностью); dəyirman xoruzu kimi (о разжиревшем, обнаглевшем человеке); dəyirmanına daş atmaq kimin вставлять палки в колёса кому, dəyirmanına su tökmək kimin лить воду на чью мельницу; dəyirmanı torpaq verir несёт чепуху, говорит что попало
Azərbaycanca-rusca lüğət / dəyirman1 i. mill; yel ~ı windmill; su ~ı watermill; buxar ~ı steammill; ◊ bir kəsin ~ına su tökmək to play into smb.’s hands; ◊ yel ~ı ilə vuruşmaq (Don Kixotluq etmək) to fight* windmills, to tilt at windmills
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / dəyirman1 is. moulin m ; yel ~ı moulin à vent ; su ~ ı moulin hydraulique
Azərbaycanca-fransızca lüğət / dəyirman1 сущ. регъв; su dəyirmanı цин регъв; əl dəyirmanı гъилин регъв(ер); // регъуьн (мес. къван); ** dəyirman kimi üyüdüb tökmək гзаф рахун, буш-буш рахун; dəyirman xoruzu регъуьн кӀек, гзаф сагълам, къеврягь касдин гьакъинда; dəyirman şahadı регъуьн шагьад (регъве техил регъуьн патал регъуьхъбанди къачудай гьакъи); dəyirmanın boğazından salsan (altdan) diri çıxar гзаф зиринг, дирибаш касдин гьакъинда.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / dəyirman